جستجو در تالارهای گفتگو

چکیده: براساس تعریفی اولیه، پتکانه نوعی گوشه سازی است شامل چند ردیف تاقچه (تاسه) که روی هم سوار می شوند و جلو می آیند. توسعه و تکامل این اندام منجر به شکل گیری یکی از جالب ترین و پیچیده ترین تاق های ایرانی به نام تاق پتکانه می گردد که به دلیل شباهت با برخی دیگر از گونه های تاقی و پوشش های تزئینی، کمتر به عنوان یک پوشش مستقل به آن پرداخته شده است. این مقاله در پاسخ به یک سؤال بنیادی شکل گرفته است که «مفهوم پتکانه به عنوان یکی از گونه های پوشش فضا در معماری ایران چیست؟» در پاسخ به این پرسش، مقالۀ حاضر پیشینۀ شکل گیری این اندام را از نخستین گام های پیدایش بررسی می کند. بدین منظور، ابتدا اطلاعات مربوط به نمونه های نخستین از طریق «مشاهده و برداشت مستقیم میدانی»، «مصاحبه با استادکاران و مرمت گران ابنیه» و «مطالعات کتابخانه ای» برداشت می شود. پس از آن، نظام هندسی و ساختار سازه ای نمونه ها از طریق مدل سازی با نرم افزارهای سه بعدی سازی پیاده می شود. در نهایت، مقایسه و تحلیل یافته های مرتبط به همۀ نمونه ها، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به تعیین اندام ها و اجزای سازندۀ پوشش پتکانه و مرزشناسی آن با دیگر پوشش ها می انجامد. براین اساس، پتکانه در بدو ظهور، با ایدۀ گوشه سازی در گنبدخانه در معماری پیش از اسلام، ارتباط معناداری دارد. در ادوار بعدی، با ارتقای دانش فنی معماران مسلمان، باربری بالای باریکه تاق ها موجب می شود که از آن ها برای پوشش یک کنج استفاده شود و ترکیبی از یک باریکه تاق و دو تاسه به وجود آید. در ادامه، این ایده در چهار سوی دهانه تکرار و با پیدایش «گوشه سازی سه کنج با باریکه تاق»، مسئله گوشه سازی با کارایی بهتر و هندسۀ غنی تر حل می شود. در نهایت، ترکیب باریکه تاق های مطبق موجب ایجاد فضاهای پلکانی در زیر سازه و توسعۀ افقی و عمودی تاسه ها و ایجاد ماهیتی یکپارچه می شود که می توان آن را پوششی نو به نام «پتکانه» خواند. مشخصات مقاله: مقاله در 15 صفحه به قلم هادی صفایی پور (دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه تربیت مدرس)،غلامحسین معماریان(دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، نویسنده مسئول)،محمدرضا بمانیان(استاد دانشکده هنر و معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس).منبع:مطالعات معماری ایران بهار و تابستان 1393 شماره 5.ensani.ir فهم چیستی پوشش پتکانه از طریق تحلیل نمونه های نخستین .pdf

چکیده: در سبک ها و اندیشه های مختلف معماری،پوشش - قسمت بالایی حجم بنا که فضای زیر خود را می پوشاند - نقش مهمی در کیفیت فضا ایفا می کند.اما این موضوع از منظر معمار ایرانی،جایگاه و اهمیتی دو چندان می یابد.نگاه معمار ایرانی،از سطوح پایینی می گذرد و توجه خاصش را به آسمانه می کند و بر این اساس نمونه های متنوع و متعدد پوشش در معماری اسلامی ایران،موزه ای عظیم را به جهان معماری هدیه می دهد.مقاله حاضر با طرح این پرسش که "نقش آسمانه در شخصیت بخشی به فضا در معماری اسلامی ایران چیست؟" به بررسی چرایی این موضوع می پردازد. در پاسخ به این پرسش،ابتدا جایگاه پوشش از دو منظر "ساختمانی" و معنایی" بررسی می شود. پس از آن،از طریق بازبینی برخی نمونه های شاخص معماری دوران اسلامی ایران و با روش توصیفی - تحلیلی،گزیده ای از مهم ترین راهکارهای پیش روی معماران ایرانی،که به تقویت جایگاه آسمانه در فضا انجامیده است؛در دو مقیاس شهری و معماری تبیین می گردد.براین اسا،آسمانه بنا پیش اندیشیده ترین عامل موثر در شکل یابی بنا در معماری اسلامی ایران است و قرار دادن بنا بر سکو،استفاده از گنبد های رک،استفاده از گنبد دو پوسته گسسته نار،مرتفع ساختن گریو،افزایش خیز پوشش و تمایز رنگی از مهمترین راهکارهای به کار رفته برای پوشش ها در مقیاس شهری هستند.در مقیاس معماری نیز،ایجاد تنوع هندسی و فضایی در فضای زیر پوشش،به کاربردن کتیبه های معنایی،نقوش هندسی و نقوش اسلیمی شاخص ترین راهکارهایی هستند که برجسته تر کردن نقش پوشش را موجب می شوند. مشخصات مقاله:مقاله در 9 صحه به قلم هادی صفایی پور (دانشجوی دکتری معماری دانشگاه تربیت مدرس تهران،ایران) ، غلامحسین معماریان (دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی،دانشگاه علم و صنعت ایران) ، محمدرضا بمانیان (استاد دانشکده هنر و معماری،دانشگاه تربیت مدرس تهران،ایران)،منبع مجله کتاب ماه هنر شماره 180،شهریورماه 1392 دانلود مقاله