طرح تفصیلی عامل بی‌هویتی تهران است

[Mohammad Aref 120452]

برخی کارشناسان معتقدند که «طرح تفصیلی تهران» خط آسمان، اصالت بافت تاریخی، کریدورهای ارزشمند شهر و آنچه تهران را به گذشته‌اش متصل می‌کند، از بین می‌برد و همین طرح، مسبب بیشتر معضلات فرهنگی و هویتی این شهر شده است.

 

 

 

 

در همین زمینه، مهدی معمارزاده - کارشناس میراث فرهنگی - در گفت‌وگو با ایسنا، «طرح تفصیلی تهران» را اساس مشکلات این شهر دانست،‌ طرحی که براساس آن تراکم‌ها و ساخت‌وسازها در بافت‌های تاریخی در حریم لکه‌ها و بناهای تاریخی مجوز می‌گیرند. مجوزهایی که بهانه‌ای برای از بین بردن هویت و تاریخ شهری می‌شوند که حتی در روزگاری، مسافر هفت‌هزار ساله‌ی شهرری را هم پناه داده است.

 

این کارشناس با اشاره به وجود شبهه‌های زیاد در طرح تفصیلی تهران، گفت: براساس این طرح، در بافت تاریخی و در لبه‌ی حصار صفوی مجوز ساخت بنای 9 طبقه را می‌دهند، یا در میدان‌های حسن‌آباد و فردوسی به‌عنوان مهم‌ترین میدان‌های تاریخی تهران، مجوز ساخت بناهایی را 10 تا 12 طبقه می‌دهند. در این طرح به‌نظر می‌رسد که میراث فرهنگی و ضوابط آن به کلی نادیده گرفته می‌شود.

 

او طرحی را که از چند سال پیش برای دادن تراکم به باغ‌های تاریخی مطرح و حتی اجرایی شد، نمونه‌ی دیگری از این‌گونه اتفاق دانست و افزود: زمانی تصمیم گرفتند 30 درصد باغ‌های تهران را بسازند. شاید در ظاهرِ قضیه، اقدام به ساخت‌وساز در زمین‌های وسط شهر به‌عنوان ذخیره‌ی شهری، کمک‌کننده بود، اما به این نکته توجه نکردند که وقتی این 30 درصد گودبرداری و درختان آن نابود می‌شود، 30 تا 40 درصد دیگر از درختان براثر گودبرداری و پایین آمدن سطح آب‌ها خشک می‌شوند. 10 تا 20 درصد درختان نیز براثر رفت و آمد ماشین‌های سنگین از بین می‌روند و در این حالت عملا یک باغ را از بین می‌برند.

 

این مدرس دانشگاه با اشاره به صحبت‌هایی که درباره‌ی انتقال درختان از بخش‌های در دست ساخت مطرح می‌شد، نیز بیان کرد: در برخی موارد اعلام کرده‌اند که در این باغ‌ها می‌توان درختان را جابه‌ جا کرد، اقدامی که تا کنون در هیچ‌جا انجام نشده است. هر کسی این بحث را مطرح می‌کند‌، باید با سند مثال بیاورد.

 

معمارزاده همچنین شبهه‌های طرح تفصیلی تهران را به قدری زیاد دانست که باعث شده برخی سازندگان آسمان‌خراش‌ها نیز متوجه این موضوع شوند که می‌توانند از لابه‌لای ضوابط عبور کند و دانسته یا ندانسته برای ساختمان‌های در دست ساخت خود، طبقه بیشتر در نظر بگیرند و تراکم بفروشند، هرچند آن تراکم، مجاز است؛ اما اگر روی همان تراکم تمرکز کنیم،‌ متوجه می‌شویم که بسیاری از ساختمان‌ها در این مجوزها بیشتر از سطح مجاز ساخته می‌شوند.

 

این کارشناس ارشد میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری تهران این موارد را جزو بحث‌هایی دانست که باعث می‌شود در تهران ساختمان‌هایی بدون نظم و قواره بالا بروند و منظر فرهنگی تهران را به‌طور کلی از بین ببرند.

 

مخدوش شدن خط افق با آسمان‌خراش‌ها

 

او وجود خط افق در تهران و بخصوص در بافت‌های تاریخی را جزو مواردی دانست که بسیار اهمیت دارد و اظهار کرد: هرچند در بیشتر نقاط بافت تاریخی تهران مانند خیابان‌های سعدی‌، ری، جمهوری‌ و حافظ هنوز خط افق آسمان وجود دارد، اما ناگهان مجوز ساخت ساختمان‌های 9، 12‌ و15 طبقه صادر می‌شود. این اقدام یعنی رعایت نشدن آنچه در اطراف بافت‌های تاریخی وجود دارد. در واقع این اتفاق یکی از شبهه و ایرادهای واردشده به طرح تفصیلی است.

 

وی این موارد را جزو بحث‌هایی دانست که باعث شده یک طرح درست و مناسب برای تهران وجود نداشته باشد و افزود: در این شرایط نمی‌توان از طرح تفصیلی، طرحی به‌دست آورد که بتواند ارزش‌های تاریخی‌، طبیعی و فرهنگی تهران را حفظ کند، مانند ساختمانی که درست مقابل دید مجسمه‌ی فردوسی در میدان فردوسی را گرفته است. این ساختمان خط افق و تعریف میدان را از بین برده و حتی ارزش‌های فرهنگی آن را نابود کرده است.

 

«عشرت‌آباد» حریم ندارد

 

معمارزاده ساخت یک مجتمع در میدان سپاه و در مقابل کاخ «عشرت‌آباد» را نمونه‌ی دیگر این شبهه‌ها در طرح تفصیلی تهران دانست و بیان کرد: دوستان پادگان (محل قرار گرتن عشرت‌آباد) برداشتی از طرح تفصیلی داشتند که شبه‌ناک بود، به‌عنوان مثال فضای 100 متر بیشتر یا کمتر از عمارت تاریخی «عشرت‌آباد» را حفظ کرده‌اند و می‌گویند حریم این بنا را رعایت کرده‌اند، حریمی که ندارد! در این اتفاق میراث فرهنگی و شهرداری هر دو مقصرند، بنابراین نباید با دیدن یک مورد، انگشت اتهام را فقط به سمت یک جریان یا ارگان بگیریم و بگوییم او مقصر است. اگر میراث فرهنگی را در این زمینه مقصر می‌دانیم، شهرداری نیز به همان اندازه تقصیر دارد. آن‌ها باید وظایف خود را درست و به‌موقع انجام می‌دادند و شبهات طرح تفصیلی را از بین می‌بردند تا این مشکلات به‌وجود نیاید.

 

او تأکید کرد: تا زمانی که این شُبه‌ها در طرح تفصیلی تهران باشد ما به راحتی و به طور مستمر طبیعت خود را از دست می‌دهیم و منظر شهری‌، فرهنگی و تاریخی‌مان نابود می‌شود، در حالی که اگر این موارد توسط ارگان‌های تصمیم‌گیرنده و قانون‌گذار رعایت می‌شد، وضعیت تهران به حالت کنونی نمی‌افتاد.

 

وی اضافه کرد: اگر دوستانی مدعی‌ هستند که نمی‌توان کلمه‌ی منظر فرهنگی را به کار برد،‌ باید به این نکته دقت کنند که وقتی یک روستا را از بین می‌بریم، یعنی بخشی از فرهنگ یک شهر را نابود می‌کنیم، یا زمانی که محدوده اطراف یک امامزاده را تا ضریح آن امامزاده تخریب می‌کنیم، منظر فرهنگی‌، مذهبی و اجتماعی آن امامزاده مانند بازار و حتی تاریخ امامزاده را از بین می‌بریم.

 

معمارزاده معتقد است: تا زمانی که طرح تفصیلی که طرح جامع تهران را دور زده به این حالت باشد، نمی‌توانیم برای تهران کاری بیش از این انجام دهیم.

 

جای کریدورهای تاریخی تهران را چه چیزی گرفته است؟

 

او توضیح داد: در طرح جامع تهران گفتند کریدورهای ارزشمند شهر باید رعایت شود تا دید تهران مانند کوه دماوند‌، البرز‌، گنبد امامزاده صالح (ع)،‌ گنبد حرم عبدالعظیم حسنی (ع)، و کوه بی‌بی شهربانو از بین نرود، اما در طرح تفصیلی این بحث ها را دور زدند و همه‌ی آن‌ها را صرفا به دلیل منافع مادی از بین بردند. در واقع این موارد توسط مشاوران در طرح جامع دیده شده بود، اما در طرح تفصیلی آن‌ها را حذف کردند و آنچه می‌خواستند، انجام شد.

 

وی با تأکید بر این‌که تا زمان از بین رفتن شبهه‌ها در طرح تفصیلی، باز هم شاهد این‌گونه اتفاقات خواهیم بود، ادامه داد: در چنین شرایطی است که پایین‌تر از کاخ نیاوران یک فروشگاه بزرگ ساخته‌اند، یک مجتمع تجاری بزرگ مقابل عمارت «عشرت‌آباد» می‌سازند و مهم‌تر از همه، ساختمانی زشت و بی‌هویت‌ در حریم مجلس شورای اسلامی در دست ساخت دارند و هیچ کسی حرفی نمی‌زند.

 

این مدرس دانشگاه ساختمان در دست ساخت در حریم مجلس شورای اسلامی را یکی از پر مشکل‌ترین اتفاقاتی دانست که کنار مجموعه‌ای از بناهای تاریخی و ارزشمند رخ می‌دهد و گفت: ساختمان هرمی‌شکل مجلس در زمان آقای ناطق نوری، رییس سابق مجلس شورای اسلامی ساخته شد، پس از مدتی از او پرسیدند چرا طرح مجلس به این صورت است؟ او پاسخ داد که نباید نمای مسجد - مدرسه سپه‌سالار تحت‌الشعاع قرار می‌گرفت. در واقع وی برای حرمت گذاشتن به مسجد - مدرسه سپه‌سالار این کار را انجام دادند. چطور رییس آن زمان مجلس دستور ساخت چنین ساختمانی را می‌دهد، اما پس از گذشت این همه سال، اکنون یک مجتمع بزرگ و ناهمگون با مجموعه ساخته می‌شود و هیچ‌ کسی حرفی نمی‌زند؟!

 

معمارزاده چنین اقدامی را تحقیر مجلس دانست و ادامه داد: با این کار، سردر و مجلس را از زوایه‌ی دید میدان بهارستان کوتوله کرده‌اند و ظاهری بسیار زشت و ناهمگون ایجاد کرده‌اند. توجه نداشتن به چنین قضیه‌ای ضعف مدیریت شهری و میراث فرهنگی است که نمی‌تواند به وظایف خود درست عمل کند.

 

او با اشاره به موقعیت و وضعیت بناهای تاریخی دژ «رشکان»‌، کوه «بی‌بی شهربانو»‌، قبرستان «زیرین و زبرین»‌، کارخانه «سیمان ری‌»، قبرستان «ابن بابویه» و برج «طغرل» گفت: از محدوده تا لبه‌ی حریم بسیار ضعیف و دارای اشتباه این بناها، یک فضای سبز باز به حالت مثلثی وجود دارد که تخریب‌ها و بی‌توجهی‌های زیادی در آنجا وجود دارد. هر کدام از این بناها مانند «چشمه‌علی» متعلق به دوران باستان‌، «بی‌بی شهربانو» با ارزش‌های فرهنگی و تاریخی‌اش، نخستین کارخانه «سیمان ری» که نخستین در خاورمیانه است، می‌توانستند گزینه‌هایی برای ثبت‌های جهانی باشند، اما بی‌توجهی و بی‌دقتی مسوولان در تهیه طرح تفصیلی، ارزش‌های این بناها را از بین برد.

 

این کارشناس میراث فرهنگی اضافه کرد: متأسفانه یک عده از کارشناسان میراث فرهنگی نیز دلال، پیمانکار‌ و خیانتکار به میراث فرهنگی شده‌اند. در حالی که دوهزار و 300 اثر تاریخی در سطح تهران ارزشمند اعلام شده و باید تعیین حریم شوند تا در طرح تفصیلی دیده شوند، اما هیچ‌کدام از کارشناسان سراغ این کار نرفته‌اند، این اتفاق به مرور باعث تخریب آثار ثبت‌شده می‌شود. من معتقدم این یک رانت‌خواری از سوی کسانی است که به این قضیه توجهی نمی‌کنند.

 

منبع: معماری نیوز