خراسان رضوی (Razavi khorasan)

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

نام استان: خراسان رضوی (Razavi khorasan)

مرکز استان: شهر مشهد

موقعیت جغرافیایی استان:

عرض جغرافیایی: 33 درجه و 52 دقیقه تا 37 درجه و 42 دقیقه شمالی

طول جغرافیایی: 56 درجه و 19 دقیقه تا 61 درجه و 16 دقیقه شرقی

موقعیت نسبی استان: واقع در شمال شرقی ایران

همسایگان استان:

شمال و شمال شرق: کشور ترکمنستان

شرق: کشور افغانستان

غرب: استان‌های یزد و سمنان

شمال غرب: استان خراسان شمالی

جنوب: استان خراسان جنوبی

مساحت استان: بیش از 128 هزار کیلومتر مربع

تعداد شهرستان‌ها: 27

نام شهرستان‌ها: باخرز، بجستان، بردسکن، بینالود، تایباد، تخت جلگه، تربت جام، تربت حیدریه، جغتای، جوین، چناران، خلیل‌آباد، خواف، خوشاب، درگز، رشتخوار، زاوه، سبزوار، سرخس، فریمان، قوچان، کاشمر، کلات، گناباد، مه ولات، مشهد و نیشابور

جمعیت استان: 5994402 نفر

فاصله مرکز استان تا تهران: 894 کیلومتر

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

واژه «خراسان» در فارسی باستان نیامده است ولی نام شهرها و آبادی‌هایی که هر کدام جزئی از خراسان گذشته یا کنونی بوده و هستند، بارها در کتیبه‌های مختلف آمده است. واژه «خراسان» به معنای «خاور» یعنی «قسمتی که از خورشید است» می‌باشد. این واژه ترکیبی است از «خور» به معنی خورشید و «اسان» به معنی آمدن و مجموع ترکیب آن، به معنی «جایی است که از آن، خورشید برمی‌آید» و خراسان به معنی «محل طلوع خورشید» است. این سرزمین چون در شرقی‌ترین ناحیه ایران زمین قرار داشته است و خورشید زودتر از سایر نقاط در آن طلوع می‌کرده، این نام را به خود گرفته است از این رو «خور آسان» به معنای پدیدار شدن خورشید یا سرزمین بامدادان و طلوع آفتاب به کار رفته است. با استناد به این توصیف خورآسان را می‌توان سرزمین شرقی یا شرقی‌ترین ناحیه ایران زمین نیز تلقی کرد. واژه «خورآسان» در طول اعصار به سبب کثرت استعمال تحول یافته و به «خراسان» امروزی بدل گشته است. در آثار و نوشته‌های سعدی نیز واژه خراسان به همان معنای «خاور» به کار رفته است.

استان خراسان رضوی در گذشته بخشی از خراسان بزرگ بود که در سال 1383 خورشیدی با تقسیم استان خراسان به سه استان خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی ایجاد شد.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

این استان به سبب وسعت زياد، از نظر شرايط طبيعی، بسيار متنوع می‌باشد و هر يک از نواحی مختلف آن دارای ويژگی‌های خاصی است. به طور کلی ناهمواری‌های استان خراسان رضوی به دو بخش کوهستانی و دشت تقسیم می‌شود. بلندترين نقطه این استان قله بينالود در 3615 متری و پست‌ترين نقطه آن، در دشت سرخس در ارتفاع 299 متری از سطح دريا واقع شده است.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ارتفاعات استان خراسان رضوی را می‌توان به ارتفاعات شمالی و جنوبی تفكيک كرد. ارتفاعات شمالی عموماً شرقی- غربی هستند در حالی كه ارتفاعات جنوبی امتداد شمالی- جنوبی دارند. كوه‌های استان دنباله ارتفاعات البرز به سمت مشرق است كه به صورت قوس‌های موازی از شاه‌كوه آغاز شده و در جهت شمال غربی به سوی جنوب شرقی تا ارتفاعات هندوكش در افغانستان امتداد می‌يابد.

در بخش شمالی خراسان رضوی قسمت قابل توجهی از دو رشته کوه کپه داغ- هزار مسجد، آلاداغ- بینالود قرار گرفته است. رشته کوه‌های هزار مسجد با حدود 3040 متر ارتفاع از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد یافته است و ارتفاع آن در اطراف سرخس کاهش می‌یابد. این کوه‌ها در یک حوضه رسوبی با گسل‌های عمیق شکل گرفته‌اند.

بینالود: رشته کوه‌های بینالود در امتداد البرز شرقی قرار گرفته‌اند و شکل‌گیری آن مشابه هزار مسجد بوده است و بلندترین قله این رشته کوه «بام خراسان» با ارتفاع بیش از 3200 متر می‌باشد. رشته کوه بینالود بر اثر آخرین فعالیت‌های کوهزایی آلپی به وجود آمده است و لایه‌های آن به سوی نیشابور روی هم رانده شده و چین خورده‌اند. از دیگر قلل این رشته کوه می‌توان به شیرباد با ارتفاع 3250 متر، فلسکه با ارتفاع 3100 متر و قوچگر با ارتفاع 3050 متر را نام برد. بینالود از شمال شرق به دره کشف رود و دشت مشهد و از جنوب غربی به چاله ساختمانی دشت نیشابور مشرف است. در بخش شمالی این رشته کوه، کوه‌های فرعی وجود دارند که دارای دره‌های صخره‌ای با ارتفاع 200-300 متر می‌باشند که معروف‌ترین و پرآب‌ترین آن‌ها، اخلمد است که دارای چندین آبشار می‌باشد. آبشار اصلی آن 40 متر ارتفاع دارد. کلیه آبریزهای شمالی این کوهستان به کشف رود و آبریزهای جنوبی آن به کال شور می‌ریزند. مهم‌ترین رودها و ریزآب‌های بینالود؛ فاروب رمان، دیزآباد، چناران، گرینه، درود، بوران و بهارآب خروین و شورآباد می‌باشند. کوه‌های بینالود با وجود بارندگی اندک، دارای مراتع سرسبز به ویژه در ارتفاعات 1800 تا 2700 متری است و در فصل ییلاق، عشایر کوچنده مانند توپکانلوها و رانلوها به این منطقه کوچ می‌کنند. در کوه‌های بینالود معادن مختلفی وجود دارد که از آن جمله معدن طلای قدیم نزدیک طرقبه، معادن مرمر نزدیک شاندیز، زغال‌سنگ در حدود فریزی و مس و سرب در نزدیک ناحیه‌ای به نام بار می‌باشند. همچنین ذخایر اندکی از آلومینیم در ارتفاعات شمالی نیشابور به نام مهرآباد کشف شده است. مهم‌ترین و غنی‌ترین معدنی که در این رشته کوه وجود دارد، معدن فیروزه است که در حوالی روستای معدن از توابع دهستان بار شهرستان نیشابور استخراج می‌شود.

کهن‌ترین متنی که از این کوه نام برده است، یشتها می‌باشد. از این کوه در «زامیادیشت» با نام «رِئُوَنْتَ» و در بندهش با نام «ریوند» یاد شده است. ریوند در زبان اوستایی شکوهمند، تابان، دارا و بخشنده دارایی معنی می‌دهد. در قسمت‌هایی از اوستا به عنوان صفت برای اشخاص، ایزدان و اهورامزدا به کار رفته است. در بندهش آمده است که آتشکده آذربرزین مهر بر فراز بینالود قرار دارد. این آتشکده یکی از 3 آتشکده مقدس دوره ساسانیان و خاص طبقه کشاورزان بوده است. ظاهراً به واسطه وجود این مکان مقدس که از دیگر نقاط به زیارت آن می‌رفتند، شهری نیز به نام ریوند نزدیک این کوه بنا شد که تا اواخر سده 4 هجری قمری، پابرجا بود و یکی از 4 طسوج (ناحیه) نیشابور به شمار می‌رفت. مَقدَسی ریوند را ناحیه‌ای آباد با باغ‌ها و کشتزارهای پرمحصول وصف کرده و از معدن فیروزه و نیز از مسجد آن و نهر آبی که این شهر را به دو نیم می‌کرد، یاد کرده است.

ارتفاعات جنوبی استان خراسان رضوی از ادامه کوه‌های ایران مرکزی شکل گرفته‌اند و کوه‌های سیاه کوه و کوه سرخ را شامل می‌گردد. رشته کوه «کوه سرخ» از غرب روستای درونه تا مرز ایران و افغانستان امتداد یافته و به صورت رشته‌های موازی و قوسی شکل است. بلندترین نقطه کوه سرخ حدود 3000 متر ارتفاع دارد. در ساختار این کوه طبقات رسوبی قدیمی و توده‌های آذرین دخالت داشته‌اند. این کوه‌ها به سمت شرق به دو قسمت تقسیم می‌شوند. شاخه شمالی آن شهر تربت حیدریه را در خود جای داده و با کاهش تدریجی ارتفاع، به صورت تپه‌های کم ارتفاع تایباد درآمده است و شاخه جنوبی آن تا داخل خاک افغانستان امتداد یافته است. کوه‌های مجموعه سیاه کوه از کویر بجستان (نمک) آغاز می‌شوند و تا مرز خراسان جنوبی امتداد می‌یابند و در حدّفاصل گناباد- فردوس قرار گرفته‌اند. بلندترین نقطه سیاه کوه در جنوب کاخک بیش از 2800 متر ارتفاع دارد. سیاه کوه بخشی از ارتفاعات شرقی ایران است و در ساختمان آن بیشتر سنگ‌های رسوبی و در برخی مناطق سنگ‌های آذرین دیده می‌شود.

در بخش غربی این استان در شهرستان بردسکن، چندین قلل آتشفشانی دیده می‌شود که در دامنه‌های آنان، چشمه‌های آب گرم در جریان می‌باشند.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

غار دره آل: این غار در 45 کیلومتری شمال شرق مشهد در مسیر راه کلات نادری واقع شده است. غار دره آل مکانی است دیدنی با دیوارهای مرتفع که چشمه‌ای در مجاورت آن قرار دارد.

غار مغان: این غار در 75 کیلومتری شهر مشهد و در جنوب روستای مغان، در دامنه کوه‌های بینالود قرار گرفته است. این غار دارای دو دهانه است و ارتفاع آن از سطح دریا 2910 متر می‌باشد. درون غار آثار استالاگمیت و استالاکتیت و چندین حلقه چاه وجود دارد که عمق یکی از چاه‌ها 25 متر می‌باشد. در این غار پرتگاهی به عرض 35 سانتی‌متر و برکه آبی وجود دارد. این غار در سال 1324 خورشیدی، توسط کوهنوردان شهرستان مشهد کشف شد.

غار هندل آباد: این غار در بخش تبادکان و در فاصله 45 کیلومتری مشهد قرار گرفته است. غار هندل‌آباد در محدوده روستایی به همین نام واقع شده است. درون غار چشمه آبی وجود دارد که آب آن از نظر مردم محلی دارای تقدس می‌باشد.

غار سنو: غار سنو که در نزدیکی روستای سنو در شهرستان گناباد واقع شده است از انواع غارهای آبی است به طوری که حتی در خشکسالی‌های متوالی میزان آب موجود در غار تغییری نمی‌کند. غار سنو تا حدودی شبیه به غار علیصدر همدان می‌باشد.

غار کارده: این غار در 50 کیلومتری شمال مشهد در فاصله 3 کیلومتری روستای کارده قرار گرفته است.

غار پرده رستم: این غار در نزدیکی روستای جهاب در شهرستان چناران قرار گرفته است.

غار آتشگاه: این غار در 20 کیلومتری شمال غرب شهرستان کاشمر قرار گرفته است.

غار قزلق: این غار در 7 کیلومتری چاپشلو از توابع شهرستان درگز واقع شده است.

غار طبیعی گنبده: این غار در 15 کیلومتری بشرویه و در روستای نیگون قرار دارد.

غار ماپری: به رغم وجود تَل‌های باستانی متعدد و شواهد برجای مانده که حکایت از پیشینه‌ای مشخص و ردّ پای انسان ماقبل تاریخ در منطقه تربت حیدریه دارد، از دیگر نمونه‌های بااهمیت این آثار، غاری است موسوم به «ماپری» در 19 کیلومتری شمال غربی تربت حیدریه و در نزدیکی روستایی به نام «صنوبر» که به استناد بررسی‌های باستان‌شناسی از نخستین زیستگاه‌های این منطقه مربوط به پیش از تاریخ بوده است.

غار بزنگان: یکی از آثار و جاذبه‌های طبیعی شهرستان سرخس غار بزنگان واقع در 6 کیلومتری جنوب غربی روستایی با همین نام است که با توجه به شواهد، پیشینه آن به دوره پیش از میلاد می‌رسد و از لحاظ تاریخی در زمره آثار تاریخی ایران قرار دارد که با شماره 659 به ثبت رسیده است. روستای بزنگان در 128 کیلومتری شرق مشهد در یک منطقه دشتی قرار دارد و رشته کوه زیبای آن در بین کوهنوردان کشور شهرت زیادی دارد.

غار مزدوران: غار «مزدوران» یا «مزداوند» در 95 كیلومتری مشهد، در ارتفاعات چاهک و شورلق واقع شده و دهانه آن در میان تخته سنگی رو به مشرق قرار دارد. عرض ورودی آن 2 متر و ارتفاع آن 5/2 متر است که پس از آن تالاری 100 متری با عرض 50 متر و ارتفاع 20 متر قرار دارد. این غار یكی از قدیمی‌ترین غارهای استان لقب گرفته و با طول یک كیلومتر، یکی از بی‌نظیرترین غارهای افقی ایران است. سرتاسر این غار با ستون‌ها و تشكیلات آهكی جالب پوشیده شده است. این غار در سال 1335 توسط دو غارنورد به نام‌های زنده‌یاد منوچهر مهران و زنده‌یاد خورشیدی كشف شد و در آن زمان یكی از بزرگ‌ترین غارهای کشف شده در ایران به شمار می‌رفت. در این غار، یک تالار بسیار بزرگ وجود دارد كه محل زندگی خفاش‌های نسبتاً كمیاب «نعل اسبی» است. این روزها به دلیل برق‌کشی محوطه غار و روشن بودن همیشگی آن، خفاش‌ها مجبور به ترک سالن و پناه بردن به گوشه‌های دنج و تاریک و دور از دسترس غار شده‌اند. این غار به دلیل نزدیكی به جاده، كوهنوردان، غارنوردان و حتی گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. قدمت این غار تا هزاره‌ دوم پیش از میلاد تخمین زده شده است. داخل غار خشک است و برای تهیه آب باید از چشمه بزرگی كه در نزدیكی غار وجود دارد، استفاده كرد. در نزدیكی غار مزدوران، چشمه‌های آب گرم معدنی نیز وجود دارد.

غار گنج كوه: غار آهکی- کارستی گنج کوه در رشته کوه آلاداغ و در نزديکی شهر شوقان از توابع شهرستان جاجرم واقع گرديده است. با توجه به اين که دهانه غار در يک ديواره گسلی قرار دارد، نحوه پيدايش آن را می‌توان تکتونيکی– انحلالی عنوان نمود. زیبایی بی‌نظیر استالاگتیت و استالاکمیت‌های اين غار کوچک بسیار تعجب‌برانگیز است.این غار از دو دالان تشکيل شده است که در فصول سرد سال در برخی از فرورفتگی‌های آن آب جمع می‌شود. حداکثر ارتفاع غار 10 متر و حداکثر طول دالان‌ها 200 متر می‌باشد. بنا به گفته افراد محل، به غير از اين غار دو دهانه غار ديگر در ارتفاعات بالاتر وجود دارد که به علت طولانی‌تر بودن دالان‌ها و نبود تجهيزات غارنوردی، کسی به داخل آن راه پيدا نکرده است.

غار صالح آباد : این غار در رشته کوه های صالح آباد بایگ در 180 کیلومتری جنوب مشهد واقع شده است . این غار بسیار زیبا کیلومترها طول دارد و تا کنون کسی نتوانسته طول غار را تعیین کند

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در ميان رشته كوه‌های این استان، دره‌ها و دشت‌های وسيعی وجود دارند كه گاه عرض آن‌ها به حدود 200 كيلومتر می‌رسد. بیشتر دشت‌ها و سرزمین‌های هموار این استان، بر اثر فرسایش شکل گرفته‌اند. در برخی نواحی، وجود دره یا جلگه سبب گسسته شدن امتداد رشته كوه‌های این استان می‌شود. آنچه در اين منطقه حائز اهميت است، وجود دشت‌های حاصلخيز و آبادی چون قوچان، چناران و مشهد است كه در پهنه دشت سرسبزی بين دو رشته ارتفاعات موازی كپه داغ و هزار مسجد در شمال و آلاداغ و بينالود در جنوب به وجود آمده‌اند.

دشت مشهد با طول تقریبی 140 و عرض 20 کیلومتر یکی از وسیع‌ترین دشت‌های خراسان رضوی است. این پهنه وسیع که بین ارتفاعات هزار مسجد و بینالود محصور شده، بر اثر حرکات چند گسل موازی و عمدتاً با امتداد شمال غربی- جنوب شرقی شکل گرفته است. نهشته‌های رسوبی پایکوهی آن باعث شکل‌گیری مخروط افکنه‌های حاصلخیزی مانند «فریزی» و «طرق» شده است که در کشاورزی استان نقش مهمی دارند.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

منابع آب در استان خراسان رضوی به دو بخش آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی تقسیم می‌گردد. منابع آب سطحی خراسان رضوی، به صورت چشمه‌سارها، رودخانه‌های آب شیرین دائمی و رودخانه‌های فصلی و منابع آب‌های زیرزمینی شامل تعداد زیادی قنات و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق می‌شود.

استان خراسان رضوی از تنوع اقلیمی برخوردار است، اما به طور کلی جزو مناطق نیمه خشک کشور به شمار می‌رود و رودهای پرآب نظیر آنچه در شمال و غرب کشور دیده می‌شود، وجود ندارد و به دلیل کمبود ریزش‌های جوی، اغلب رودها فصلی هستند. رودهای دائمی در استان خراسان رضوی از کوه‌های شمالی و شمال غربی سرچشمه می‌گیرند. رودخانه‌های استان خراسان رضوی، در کنار چشمه‌سارها، قنات‌ها و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق، بخش بزرگی از آب مصرفی بخش کشاورزی، بخش صنعت و مصارف شهری را تأمین می‌کنند.

رودخانه‌های استان خراسان رضوی به شرح زیر می‌باشد:

در شهرستان تربت جام دو رودخانه به نام‌های هریرود و جام وجود دارند. رودخانه هریرود در شرق تربت جام در جریان است که قسمتی از مرز ایران و افغانستان را به خود اختصاص می‌دهد. رودخانه جام از مجموعه ارتفاعات جنوب فریمان سرچشمه گرفته و پس از مشروب کردن دشت‌ها و زمین‌های کشاورزان، در نزدیکی دوآب، به هریرود می‌پیوندد.

رودخانه‌های شهرستان تربت حیدریه عبارتند از رود سالار، رودشور، شصت‌دره و رود ازغند. رود دائمی این شهرستان، رودخانه شصت‌دره می‌باشد که از کوه شصت دره سرچشمه می‌گیرد و در شمال کال‌شور، به گناباد می‌ریزد.

رودخانه‌های شهرستان چناران عبارتند از کشف رود، جمعاب، رادکان و گامکان.

رودخانه کشف رود یکی از مهم‌ترین رودهای استان است که از کوه‌های هزار مسجد سرچشمه می‌گیرد و در شمال شرقی استان و دشت مشهد جاری است. این رود در ناحیه مرزی پل خاتون به هریرود می‌پیوندد و سرانجام با نام تجن، به ریگزارهای قره‌قوم در کشور ترکمنستان می‌ریزد.

رودخانه‌های شهرستان خواف عبارتند از کال سلامی، کال دره، کال فدک، خواجه یار و رودشور. مهم‌ترین رودخانه منطقه، رود کال خواجه یار است که از کوه سنگی سرچشمه گرفته و به کال روکوهه می‌ریزد.

رودخانه‌های شهرستان درگز عبارتند از رودخانه درونگر که از دامنه‌های شمالی هزار مسجد سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شمال درگز و آبیاری اراضی منطقه، به خاک کشور ترکمنستان وارد می‌شود. این رود از نوع رودخانه‌های فصلی استان می‌باشد. رودخانه زنگانلو یا شمسی خان نیز از رشته ارتفاعات هزار مسجد سرچشمه می‌گیرد. رودخانه‌های کوچک دیگری نیز در منطقه وجود دارد از قبیل چهل‌میر و چرلق که میزان آب آن‌ها به اندازه آب رودخانه‌های درونگر و زنگانلو نیست.

رودخانه‌های شهرستان سبزوار عبارتند از رودخانه کال شور، رودخانه صفی‌آباد و رودخانه داورزن.

رود کال شور از کوه جغتای و دامنه‌های جنوبی بینالود سرچشمه گرفته و پس از عبور از جنوب سبزوار به دشت کویر می‌ریزد.

مهم‌ترین رودخانه شهرستان سرخس عبارت است از رودخانه هریرود که در تربت جام نیز جریان دارد و در سرخس به رود تجن معروف می‌باشد. این رودخانه از افغانستان سرچشمه گرفته و وارد مرز شرقی ایران می‌شود و مرز شرقی شهرستان سرخس را نیز تشکیل می‌دهد. سدّ دوستی (در مرز ایران و ترکمنستان) نیز در همین رودخانه در محل پل خاتون احداث شده است.

رودخانه تجن قبل از اسلام به نام رود «شهد» معروف بوده است. در خصوص این رودخانه در شاهنامه فردوسی چنین آمده است: «در موقع لشکرکشی ایرانیان از راه سرخس برای جنگ با تورانیان، سپاهیان ایران چند روزی برای رفع خستگی در سرخس توقف نمودند و افسران سپاه اوقات خود را به شکار ‌گذراندند. بعد از سرخس به جنگ با تورانیان پرداختند».

رودخانه‌های شهرستان فریمان عبارتند از:

رودخانه فریمان: این رودخانه از مجموعه ارتفاعات سمبا سرچشمه می‌گیرد.

رودخانه قلندرآباد: این رودخانه از کوه‌های جنوبی فریمان سرچشمه می‌گیرد و سیلاب آن به رودخانه سنگان جام یا جاجرود می‌ریزد.

رودخانه سنگ بست: این رودخانه از کوه‌های شمال غربی شهرستان فریمان و از ارتفاعات قطارالنگ و یال پلنگ و کمرزرد سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از دشت سنگ بست به رودخانه کشف رود می‌ریزد. نام دیگر این رودخانه، کال شور سنگ بست می‌باشد.

رودخانه کلاته منار: این رودخانه از ارتفاعات شرق حوضه آبخیز رودخانه کشف رود، ارتفاعات دال و رزمگاه سرچشمه گرفته و پس از عبور به رودخانه کشف رود می‌ریزد.

رودخانه براشک: این رودخانه از مجموعه ارتفاعات دوککی و کره سفید در شرقی‌ترین محدوده شهرستان فریمان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور به رودخانه کشف‌ رود می‌ریزد.

مهم‌ترین رودخانه شهرستان قوچان عبارت است از رودخانه اترک که از شرق به غرب در جریان می‌باشد و زمین‌های زیادی را مشروب می‌سازد. شهرستان قوچان در قسمت شمالی استان خراسان رضوی، در حوضه آبریز دریای مازندران (اترک) واقع می‌باشد. رود اترک از کوه‌های هزار مسجد و آلاداغ و بینالود سرچشمه می‌گیرد. شاخه اصلی آن از ناحیه روستای عمارت قوچان به همراه رودخانه شیرین چای و سومبار که به آن می‌ریزد، می‌باشد و قسمتی از مرز ایران و جمهوری ترکمنستان را تشکیل می‌دهد و به دریای خزر می‌ریزد.

رودخانه‌های شهرستان کاشمر عبارتند از رود شش طراز که مهم‌ترین رودخانه منطقه می‌باشد و در ارتفاعات شمال کاشمر شکل گرفته و بعد از عبور از مناطق کوهستانی به حوضه آبریز کویر نمک فرو می‌رود. رودهای فصلی منطقه شامل کال سنگ نسو، کال دره کور، کال دره گرگ و کال شور می‌باشند.

تنها رودخانه اصلی و دائمی شهرستان گناباد، کال شور است که در حقیقت زه‌آب گناباد، خواف و تربت حیدریه می‌باشد. این رود دارای جهت شرقی- غربی است و طول آن 150 کیلومتر و عرض آن 4 تا 5 متر می‌باشد. این رودخانه در نهایت به کویر نمک در شمال بجستان می‌ریزد. آب این رودخانه قابل شرب و زراعت نیست و فقط از آن برای تهیه نمک استفاده می‌کنند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ویرایش

چشمه آب جوی کریز:این چشمه طبیعی از ارتفاعات بینالود جاری است و در شهر دررود می باشد و در تمام طول سال آب دارد

چشمه سبز: منطقه چشمه سبز در فاصله 60 کیلومتری جنوب غربی مشهد و در دامنه کوه‌های بینالود واقع شده است.

چشمه گراب: این چشمه که از اماکن سیاحتی استان نیز محسوب می‌شود، در فاصله 50 کیلومتری جاده مشهد- نیشابور واقع شده است.

چشمه گیلاس یا گلسب: نام قدیمی این منطقه «گلسب» بوده و در فاصله 50 کیلومتری شمال غربی مشهد و حدود 21 کیلومتری غرب آرامگاه فردوسی واقع شده است.

چشمه شاهان گرماب: روستای شاهان گرماب و چشمه آب گرم آن در 63 کیلومتری شرق فریمان بر فراز تپه‌ای قرار دارد.

چشمه حضرت: در کنار بنای قدمگاه در شهرستان نیشابور، مکانی مشهور به چشمه حضرت است که به استناد روایات، آب این چشمه با دستان حضرت رضا (ع) از زمین جوشیده و اثرش تا به امروز باقی مانده است.

آب گرم شهر کهنه: چشمه‌سارهای موسوم به «آبگرم شهر کهنه» در 18 کیلومتری بخش غربی قوچان و به فاصله 6 کیلومتری از بنای آرامگاه امامزاده سلطان ابراهیم قرار دارد.

آبگرم معدنی کاریز: این پدیده طبیعی در حاشیه جاده آسفالته کریز به ریوش، در فاصله 15 کیلومتری شهر ریوش و به فاصله 3 کیلومتری روستای کریز واقع گردیده که دارای آبگرم معدنی با خاصیت‌های درمانی است.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

آبشار اخلمد: روستای اخلمد در 12 کیلومتری چناران و 2 کیلومتری روستای قدیمی اخلمد واقع شده است. این روستا در ناحیه‌ای کوهستانی قرار گرفته و دره‌ای زیبا و دیدنی دارد. به دلیل آن که جنس کوه‌های اخلمد از آهک می‌باشند، حفره‌های ژرف مدوری در زیر این آبشار به وجود آمده است. این دره دارای دیواره‌های صخره‌ با ارتفاع حدود 300-200 متر می‌باشد که یکی از بزرگ‌ترین مناطق برای ورزش مفرح سنگ‌نوردی در ایران می‌باشد. از دیواره‌های معروف آن می‌توان به دیوار سفید، الله اکبر، عقاب و ... نام برد. این دره دارای چندین آبشار می‌باشد که 4 آبشار آن دائمی و چندین آبشار فصلی می‌باشند. آبشار اخلمد حدود 40 متر ارتفاع دارد. برای رسیدن به اخلمد باید از جاده آسیایی، 17 کیلومتر به سمت شهرستان قوچان پیمود و پس از آن نیز با پیمودن 5/2 کیلومتر جاده آسفالته، دسترسی به اخلمد که از میان باغ‌ها و رودخانه می‌گذرد، به آبشار معروف آن رسید. گیلاس و سیب درختی این منطقه شهرت زیادی دارد. در ورودیِ دره اخلمد، بندی است که در زمان بایسنقر میرزای تیموری فرزند شاهرخ و حاکم توس در نیمه اول سده نهم ساخته شده است.

آبشار قره سو: آبشار قره‌سو در جنوب غربی شهرستان کلات نادری و در فاصله 5 کیلومتری آن و در یک کیلومتری جاده لایین از سمت کلات واقع شده است. طبیعت زیبا و آب و هوای ییلاقی، وجود آبشارهای بلند با دره‌های تنگ، موقعیت قره‌سو را ممتاز می‌کند. وجود هشت آبشار و چشمه‌های خنک، از عواملی هستند که مسافران را به خود جلب می‌کند. ارتفاع متوسط این منطقه از سطح دریا حدود 1190 متر می‌باشد. آبشارهای این منطقه به مصرف باغات و آب شرب اهالی در پایین دست می‌رسد. آنچه که این مکان و آبشارهای آن را زیباتر نموده است، دره‌های تنگ و پیچ در پیچ با دیواره‌هایی 90 درجه و سر به فلک کشیده می‌باشند. برای بالا رفتن از آبشار، نردبان‌های فلزی تعبیه شده است. هنگام بالا رفتن از آبشار، با توجه به فصل و میزان آب، گاهی نردبان درون آبشار قرار می‌گیرد (فصل بهار)، اما در مواقعی که آب کمتر می‌شود (فصل تابستان)، فقط سبب خیس شدن افراد می‌شود.

برای دسترسی به آبشار دو مسیر وجود دارد. یکی از شهر مشهد از طریق میدان امام حسین (ع) به سمت شهر کلات نادری که 145 کیلومتر است و 5 کیلومتر بعد از شهر کلات در حاشیه سمت چپ جاده، روستای قره‌سو واقع است. راه دوم دسترسی از طریق قوچان و درگز به کلات نادری به این صورت که از شهر قوچان مسیر 110 کیلومتری به شهر درگز و از آنجا مسیر 80 کیلومتری به سمت کلات طی شود ولی این مسیر بسیار پر پیچ و خم و دارای گردنه و سربالایی و سرازیری است. از این مسیر 5 کیلومتر مانده به شهر کلات، روستای قره‌سو قرار دارد. گمرک مرزی لطف‌آباد در 25 کیلومتری درگز و بر سر راه کلات نادری واقع شده است و دارای یک بازارچه کوچک مرزی است که خرید از آن خالی از لطف نیست. همچنین در مسیر درگز به کلات، 5 کیلومتر پس از روستای مرزی لطف‌آباد، امامزاده محمد بن جعفر صادق (ع) قرار دارد که دارای عمارتی باشکوه در نقطه صفر مرزی با کشور ترکمنستان است.

قره‌سو روستایی است که تمام المان‌های زیبای روستایی را در خود دارد. درون حیاط هر خانه‌ای، تنوری وجود دارد که زنان روستایی در آن نان‌هایی شیرین و گرد می‌پزند. می‌گویند در زمان نادر شاه، زنانی در اینجا نان می‌پختند و به صورت زنجیره انسانی دست به دست نان‌های داغ را تا عمارت خورشید حمل می‌کردند تا به دست شاهنشاه برسانند.

قره‌سو واژه‌ای ترکی است که به معنای آب سیاه می‌باشد. چون بستر و کف رودخانه را سنگ‌های سیاه پوشانده، وقتی آب روی آن‌ها حرکت می‌کند، مسیر رودخانه، سیاه دیده می‌شود. به خاطر آب شیرین و گوارای قره‌سو، نادر شاه با استفاده از توان مهندسین خود، آب این روستا را از طریق لوله‌کشی به مسافت 5 کیلومتر، جهت استفاده مردم کلات تا عمارت خورشید هدایت کرده بود.

آبشار رودمعجن: این آبشار چشم‌نواز در 48 کیلومتری غرب تربت حیدریه در بخش بایگ قرار دارد. ناحیه رودمعجن منطقه‌ای کوهستانی است و آبشار آن زیباترین مکان این منطقه به شمار می‌رود.

آبشار سراب: آبشار سراب در 12 کیلومتری جنوب شهرستان قوچان در دامنه ارتفاعات کوه سنگر و محمد بیک، واقع شده است که در نزد اهالی به «شارشار» معروف است.

آبشار اورتكند: آبشار اورتکند از جاذبه‌های گردشگری شهرستان کلات به شمار می‌رود. این آبشار نسبتاٌ مرتفع از میان کوه‌های سرسبز منطقه اورتکند به پایین سرازیر شده و چشم‌اندازی بدیع و شگرف در این ناحیه به وجود می‌آورد. منطقه اورتکند به دلیل داشتن ارتفاعات و ناهمواری‌های طبیعی همواره مورد علاقه کوهنوردان و ورزشکاران نیز بوده است. این مکان در 50 کیلومتری جاده مشهد به کلات واقع شده است.

آبشار آبگرم: آبشار آبگرم در کیلومتر 60 جاده مشهد به کلات در روستای آبگرم واقع شده است و دلیل آن وجود تعداد زیادی چشمه‌های آبگرم در این روستا می‌باشد. روستای آبگرم در حدود 70 کیلومتری شمال شرق مشهد قرار دارد و فاصله روستا تا آبشار حدود 6 کیلومتر است. ارتفاع این آبشار حدود 30 متر می‌باشد و ابتدای فصل بهار مناسب‌ترین زمان برای بازدید از این مکان زیبا می‌باشد.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

دریاچه بزنگان: دریاچه بزنگان یا کل بی‌بی، تنها دریاچه طبیعی در استان خراسان رضوی است که در 130 کیلومتری مشهد و 80 کیلومتری شهرستان سرخس و در جنوب رشته کوه‌های هزار مسجد قرار دارد. وسعت این دریاچه حدود 80 هکتار است و عمیق‌ترین نقطه آن 12 متر می‌باشد. آب دریاچه از بارندگی‌های سالانه و چشمه‌های کوچک منطقه بزنگان تأمین می‌شود. این دریاچه در فصول مختلف سال، محل تجمع پرندگان مهاجر و محل پرورش ماهی قزل‌آلا می‌باشد. ماهی بومی این دریاچه، از نوع شیرماهی است که در دیگر رودخانه‌های استان زیست می‌نمایند. دریاچه بزنگان دارای ویژگی‌های خاص و از اهمیت علمی و تحقیقاتی بالایی برخوردار است که همه ساله در فصل‌های پاییز و زمستان و اوایل بهار، زیستگاه بسیار مناسبی جهت زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی می‌باشد. ارتفاع این دریاچه از سطح دریا 850 متر است و به لحاظ آب و هوایی، در ناحیه‌ای معتدل با بارش کم قرار گرفته است بنابراین از اوایل خرداد تا شهریور، آب و هوا خشک و خیلی گرم است. طعم آب کمی تلخ و شورمزه است. این دریاچه به عنوان یکی از منابع آب سطحی شهرستان سرخس می‌باشد که گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.

به منظور بهره‌گیری بهینه از منابع آبی استان، سدهایی ساخته شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از سد کارده و سد طرق در شهرستان مشهد و سد شهید یعقوبی در شهرستان تربت حیدریه و سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان.

سد کارده: این سد در فاصله 40 کیلومتری شمال مشهد و از کیلومتر 16 جاده کلات به سمت چپ منشعب می‌گردد. سد از نوع بتنی دو قوسی متقارن مخزن و متشکل از 15 بلوک 10 متری با ارتفاع 67 متر از پی و حجم 32 هزار مترمکعب بتن‌ریزی می‌باشد. حجم آب آن معادل 36 میلیون مترمکعب می‌باشد. رودخانه کارده با آب دائمی و مناظر زیبای کوهستانی و مجموعه تفریحی دنیای آبی در ساحل سد، یکی از بهترین تفریحگاه‌های خوش آب و هوای مشهد می‌باشد .

سد طرق: این سد در 14 کیلومتری جنوب شرقی مشهد بر روی رودخانه طرق و در نزدیکی بند قدیم طرق قرار دارد. سد طرق از نوع بتنی با دو قوس متقارن متشکل از 22 بلوک به عرض 14 متر است. ارتفاع سد از پی 81 متر و طول تاج آن 222 متر است. بنای اولیه این بند متعلق به دوره تیموری است.

سد دوستی: این سد در مرز ایران و ترکمنستان بر روی رودخانه مرزی هریرود در 75 کیلومتری شهرستان سرخس در شمال شرق خراسان رضوی احداث شده است. این سد از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع 78 متر، طول تاج 655 و عرض تاج 15 متر می‌باشد. مخزن این سد دارای گنجایش 1250 میلیون مترمکعب می‌باشد. این سد با همکاری مشترک ایران و ترکمنستان ساخته شده و عملیات اجرایی ساخت آن در سال 1379 آغاز و در فروردین سال 1384 به بهره‌برداری رسید. نام سد بر اساس مفهوم دوستی و مودت، به نام «دوستی» انتخاب شده است.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

وسعت زیاد استان خراسان رضوی و عواملی مانند وجود رشته كوه‌های مرتفع و نزدیکی به مناطق كويری در غرب و جنوب غربی، دوری از دريا و وزش بادهای مختلف، موجب گوناگونی آب و هوا در مناطق مختلف این استان گرديده است.

بر اساس مطالعات انجام گرفته، اين سرزمين به سه منطقه آب و هوايی در شمال، مركز و جنوب تقسيم می‌شود.

شمال استان به طور كلی دارای شرايط آب و هوايی معتدل و سرد كوهستانی است. اين منطقه حاصلخيزترين و متراكم‌ترين بخش استان از نظر جمعيت، فعاليت‌های اقتصادی و امكانات زيربنايی است و شامل شهرستان‌های قوچان، مشهد، درگز، چناران و سرخس می‌باشد. بيشتر جمعيت و امكانات اقتصادی و زيربنايی اين منطقه، در اطراف مشهد و در محور مشهد- قوچان قرار دارد.

منطقه مركزی استان شامل شهرستان‌های سبزوار، نيشابور، تربت حيدريه، كاشمر، تربت جام، تايباد و خواف است. اين منطقه دارای آب و هوای نيمه صحرايی ملايم بوده و فعاليت اصلی اقتصادی آن كشاورزی است كه در دشت‌های وسيع دامنه‌های جنوبی بينالود تا كوير نمک و مناطق كويری مرز افغانستان انجام می‌شود. اين دشت‌ها از نظر آب و هوايی جزو مناطق خشک و نيمه خشک محسوب می‌شوند و ميزان بارندگی در آن‌ها بين 200 تا 250 ميلی‌متر در سال است.

جنوب استان دارای آب و هوای خشک و نيمه صحرايی است. اين منطقه از شهرستان‌های گناباد و بجستان تشكيل شده است.

به طور کلی تنوع آب و هوايی استان عبارت است از:

* آب و هوای سرد كوهستانی و نيمه صحرايی سرد در شمال و شمال غرب

* آب و هوای معتدل كوهستانی در مناطقی از شمال و شمال غرب و مركز

* آب و هوای نيمه صحرايی ملايم در شمال شرق، مركز و مناطقی از غرب و نيز مناطق كوهستانی جنوب

* آب و هوای گرم صحرايی فراگير مناطق مركزی به طرف جنوب و جنوب غرب

بررسی وضعيت بارندگی استان نشانگر اين است كه در بيش از 90% استان توزيع مكانی و زمانی بارش‌ها و پراكندگی آن‌ها يكنواخت و مشابه نيست. ميزان ريزش‌های جوی به صورت باران و برف در 15% مساحت استان (نواحی شمال و شمال غربی) آن نسبتاً زياد است. ميانگين بارندگی سالانه اين ناحيه بین 300 تا400 ميلی‌متر تغيير می‌كند ولی در مناطق جنوبی، شرقی و مركزی، ميزان بارندگی کاهش چشمگیری می‌یابد و به حدود 150 ميلی‌متر می‌رسد.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

باد محلی ديزباد از جمله بادهای مهم در استان خراسان رضوی است كه در قسمت‌هايی از شهرستان‌های نيشابور و مشهد می‌وزد و با توجه به شرايط مناسبی كه دارا می‌باشد، يک باد اقتصادی محسوب می‌گردد. اين باد با گسترش تفكر استفاده از انرژی‌های نو در سطح جهان و كشور به عنوان كانون تأمين انرژی آينده منطقه مدّنظر قرار گرفته است. منطقه وزش باد، در جنوب و جنوب شرقی شهرستان نيشابور در جنوب ارتفاعات بينالود واقع شده است. شرايط توپولوژی منطقه و همجواری آن با رشته كوه‌های بينالود، در راستای شرق به غرب در سمت شمال و ارتفاعات منطقه فريمان و تربت حيدريه در جنوب، يک دالان طبيعی باد تحت تأثير اختلاف فشار هوا را ايجاد نموده است. اين دالان از حوالی روستای امام تقی (بخش احمدآباد مشهد) شروع می‌شود و در گستره تقريبی خود از جنوب شهرستان‌های نيشابور و سبزوار عبور كرده و به كوير می‌پيوندد. اين باد علاوه بر دشت ديز باد (كه قسمتی از دشت نيشابور است)، بخش‌های زبرخان، مركزی، تحت جلگه، ميان جلگه و طاغنكوه نيشابور را تحت تأثير قرار می‌دهد. البته در نواحی كوهپايه‌ای و كوهستانی شمال و جنوب شهرستان نيشابور، اين باد سرعت چندانی پيدا نمی‌كند. باد محلی ديزباد يا تيزباد با جهت شرقی– غربی می‌وزد و اثرات فرسايشی آن در جنوب دشت نيشابور و تمايل درختان كوچک و بزرگ به سمت غرب، نشان از قدمت اين باد دارد. سرعت باد در حوالی نيمه شب كم شده و تا اوايل صبح ادامه دارد و در نيم روز سرعت باد به بيشترين مقدار خود می‌رسد. اين باد در طول سال تغيير جهت ناچيزی دارد.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در سطح استان خراسان رضوی 410 گونه جانوری زیست می‌کنند که از میان آن‌ها پرندگانی همچون شانه به سر، جغد، سار، پرستو، کبوتر چاهی، جل، هوبره، زاغ بور، کبک دری، تیهو، قرقاول سفید، هما، کرکس سیاه، بالابان، شاهین، انواع عقاب و پستاندارانی چون شغال، گرگ، گراز وحشی، پلنگ، خرگوش، روباه، قوچ و میش اوریال، کل و بز، آهو، جبیر، یوزپلنگ، گربه وحشی، کاراکال و گربه پالاس، شاخص و قابل ذکر هستند. خزندگان و حیوانات نقب‌زن همچون انواع مارها، سنجاب بیابانی، موش، عقرب، سوسمارهای بیابانی و سمندرها بیشتر در شهرستان تربت جام دیده می‌شوند.

در سال 1390 خورشیدی بيش از 12 گونه جديد مشتمل بر عقاب دريايی دم سفيد، غاز پيشانی سفيد، اردک گونه سفيد، گيلانشاه دم سياه، کوکر گندمی، خروس کولی شکم سياه، يلوه حنايی، افعی قفقازی، سوسمار البرزی، جکوی دم کلفت زگيل‌دار، مار درفشی و آگامای سر وزغی، برای نخستين بار در استان خراسان رضوی مشاهده شده است. در سال 1391 خورشیدی نیز 5 گونه جديد در خراسان رضوی برای نخستين بار مشاهده شده‌اند. جانورانی مانند اردک مرمری در شهرستان سرخس، 3 رأس گورخر در منطقه حفاظت شده جنگل خواجه در شهرستان سرخس، ميش مرغ (نوع نر) در منطقه پيشنهادی دوکوهه شهرستان خواف و لاسرتای دم دراز در منطقه پيشنهادی سيرخون در شهرستان خواف مشاهده شده است. گوندمار با نام علمی (elaphe persica) نيز ديگر جانداری است که در این سال برای اولين بار در استان خراسان رضوی شهرستان تربت جام و در منطقه حفاظت شده جنگلی باغ کشمير شناسايی و ثبت شده است. اين گونه که پراکنش جغرافيايی آن در ايران تاکنون منحصر به استان‌های شمالی و غربی کشور شامل مازندران، گيلان، گلستان، اردبيل و آذربايجان شرقی و آذربایجان غربی گزارش شده بود، از جمله مارهای غيرسمی و از خانواده «کلوبريد»ها است که حداکثر طول آن 106 سانتی‌متر و دم آن 25 سانتی‌متر است. زيستگاه اين مار مناطق جنگلی، بوته‌زارها و علفزارها و تغذيه آن از جوندگان و به ندرت از پرندگان است. بدن اين مار به رنگ زرد خاکستری متمايل به زيتونی تيره می‌باشد که البته برخی از پولک‌های اين مار دارای حاشيه سفيد و اغلب روشن و برخی نمونه‌های آن دارای 4 خط طولی است.

مناطق حفاظت شده استان خراسان رضوی به شرح زیر می‌باشند:

پارک ملی تندوره: پارک ملی تندوره در 30 کیلومتری غرب شهرستان درگز واقع شده است. این پارک در مجاورت زیارتگاه چهل‌میر قرار گرفته و دومین محل دیدنی و طبیعی ایران به شمار می‌رود. میزان بارندگی سالانه آن حدود 250 تا 300 میلی‌متر و توزیع بارندگی در فصول مختلف بسیار متفاوت است. با این که باران به مقدار کافی در این پارک نمی‌بارد، با این حال دارای 32 چشمه و 9 حلقه چاه می‌باشد. درجه حرارت در زمستان تا 20- درجه می‌رسد و حداقل 4 ماه از سال در این منطقه برف وجود دارد. پارک ملی تندوره منطقه‌ای کوهستانی است که از یک سری تپه ماهورهای مرتفع و به هم پیوسته در جنوب و رشته‌های سنگی در شمال تشکیل شده است و به طور کلی زیستگاه بسیار خوبی برای وحوش کوهستانی است.

در این منطقه حیوانات وحشی بسیاری زندگی می‌کنند که از آن میان می‌توان به قوچ، میش، گوسفندان کوهی، کل، بز، پلنگ، گربه پالاس، گربه جنگلی، گراز یا خوک وحشی، گرگ، شغال، روباه معمولی، خرگوش، تشی، رودک، عقاب طلایی، عقاب شاهی، سارگپه، کورکور، قرقی، جغد، کبوتر چاهی، کبوتر کوهی، یاکریم، قمری معمولی و خانگی، سیاه سینه، قره قیلوق، لاشخور، هما، کلاغ، کلاغ زاغی، گنجشک، شبگرد، کاکلی، سنگ چشم، سسک، مار کبری، مار جعفری، تیر مار، مار آبی و لاک‌پشت اشاره کرد.

پارک ملی تندوره دارای عمیق‌ترین و چشم‌نوازترین دره‌ها می‌باشد که از معروف‌ترین آن‌ها «دره چلمیر» است و در بخش شرقی پارک واقع است. در ابتدای ورودیِ دره «قریه دودانلو» قرار گرفته و ابتدای آن پوشیده از درختان انبوه دست کاشت گردو، بید، صنوبر و چنار می‌باشد. این دره مهم‌ترین تفرجگاه مردم درگز محسوب می‌گردد.

دامنه کوه‌ها به ویژه ارتفاعات میانی پارک و کوهپایه‌ها و شیب‌های بر آفتاب، پوشیده از درمنه همراه با انواع گونه‌های علفی است. شیب‌های تند و پوشش تنک و درختچه‌ها و درختان آن را در بر گرفته است. درختچه‌های گوجه وحشی، آلبالوی وحشی، شیر خشت و زرشک از جمله پوشش گیاهی این منطقه می‌باشد همچنین انواع علوفه و گیاهان دارویی نیز در این پارک می‌روید.

تندوره در زبان کردی جائی تنور مانند و گود را می‌گویند و بیشتر جاهای عمیق، دره‌ها و گرداب‌های عمیق رودخانه‌ها را تندوره می‌گویند. اهالی این منطقه کرد کرمانج هستند.

پناهگاه حیات وحش شیر احمد: این پناهگاه در 7 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سبزوار قرار گرفته است. وضعیت توپوگرافی منطقه به صورت دشتی، کویری و تپه ماهور بوده و دارای حداقل ارتفاع 915 متر و حداکثر ارتفاع 1380 متر می‌باشد. این منطقه از اقلیم خشک کویری با نوسان نسبتاً زیاد درجه حرارت روز و شب که از خصوصیات مناطق کویری می‌باشد، برخوردار است. میانگین درجه حرارت سالیانه معادل 14 درجه سانتی‌گراد است و متوسط حرارت ماهیانه در سردترین زمان سال (دی ماه) حدود 4/2 و گرم‌ترین ماه سال (تیر ماه) حدود 1/29 درجه سانتی‌گراد است. میزان بارندگی سالیانه حدود 175 میلی‌متر می‌باشد. توزیع بارندگی نامتعادل و حداکثر طی فصل زمستان با 48 درصد بارش‌ها اتفاق می‌افتد. بوته‌های گون، پوشش گیاهی آن را تشکیل می‌دهند. این منطقه در سال 1375 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردید. بیش از یک دهه حفاظت سبب ارتقای ارزش‌ها و غنای منطقه گردید و به همین دلیل در اردیبهشت 1381، بر اساس ارزیابی‌های به عمل آمده شایسته احراز عنوان پناهگاه حیات وحش کویر تشخیص داده شد و بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست به پناهگاه حیات وحش کویر شیراحمد تغییر نام داد و در حال حاضر با همین عنوان تحت کنترل و مدیریت می‌باشد. پناهگاه شیراحمد به دلیل ساختار زمین‌شناسی و شرایط اقلیمی حاکم بر آن، از چشمه‌های پرآبی که در تمامی طول سال جریان داشته باشد برخوردار نیست و رودخانه کال شور که حدود 25 کیلومتر از مرز شمالی منطقه را دربر می‌گیرد، تنها منبع آب دائمی منطقه می‌باشد. این رودخانه که در سال‌های پرآبی از دبی نسبتاً خوبی برخوردار است، علاوه بر این که مورد استفاده وحوش منطفه قرار می‌گیرد، همه ساله پذیرای صدها پرنده آبزی مهاجر می‌باشد. چشمه آوش مهم‌ترین چشمه منطقه است که علاوه بر مردم، مورد استفاده وحوش منطقه نیز قرار می‌گیرد. از دیگر منابع تأمین آب وحوش منطقه یک دستگاه تلمبه بادی است که بر روی یک حلقه چاه که تقریباً در محدوده مرکزی منطقه حفر گردیده است، قرار گرفته است. گونه‌های مهم جانوری پناهگاه عبارتند از آهو، جبير، خرگوش، كاراكال، گربه وحشی، كفتار، گرگ، سنجاب زمينی، همستر دم دراز، خارپشت ايرانی، خفاش بال سفيد، عقاب شاهی، عقاب طلايی، كركس، دليجه، سارگپه، بالابان، كبک، هوبره، شاه بوف، سهره، پرستو.

باغ کشمیر: این ناحیه که از تپه ماهورهای دیدنی تشکیل شده است در 55 کیلومتری شمال شهرستان تربت جام قرار دارد. منطقه باغ کشمیر در سال 1375 به مدت پنج سال منطقه شکار ممنوع اعلام شد و سپس در سال 1381 به علت وجود جنگل‌های پسته وحشی تبدیل به منطقه حفاظت شده جنگلی گردید. جنگل‌ها و توده‌های درختان پسته وحشی از قدیم‌الایام در منطقه باغ کشمیر به صورت پراکنده وجود داشته و به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی برای پسته محسوب می‌شود بنابراین حفاظت از آن و حفظ و تکثیر طبیعی وحوش از جمله اهداف حفاظت از منطقه می‌باشد. حیات وحش منطقه قوچ، میش، گراز، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال و پرندگان آن کبک، تیهو، سارگپه، بلدرچین، کلاغ. سبزقبا، شاهین، قمری، سهره، قرقی و عقاب می‌باشد. با توجه به کوهستانی بودن منطقه تعداد 14 چشمه در نقاط مختلف آن شناسایی شده که از جمله آن‌ها چشمه چاه بالا، بیگ مراد، حلقگی، چهارسبز، پلنگی، زیری، شله، گله گاش و چشمه چاه بوناک قابل ذکر می‌باشند.

منطقه شکار ممنوع مرزی باجگیران: منطقه شکار ممنوع باجگیران در فاصله 2 کیلومتری شمال شرقی شهرستان باجگیران و در نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان قرار دارد. اين منطقه که شامل اسلمه، قاطربش، بردر و قرچقه می‌باشد، از تاريخ اول بهمن ماه سال 1382 به مدت هفت سال به عنوان منطقه تيراندازی ممنوع اعلام گرديد. این منطقه تپه ماهوری است و پوشش جانوری آن شامل کل، بز، قوچ، میش، گرگ، کفتار، روباه، خرگوش و ... است.

منطقه شکار ممنوع دربادام: منطقه دربادام با 15000 هکتار مساحت، دارای چهره‌ای کوهستانی است و در فاصله حدود 45 کیلومتری شمال شهر قوچان در مجاورت پارک ملی تندوره قرار گرفته است. این منطقه در سال 1357 به طور رسمی، به عنوان منطقه «شکار ممنوع» شناخته شد.

منطقه حفاظت شده قرخود: این منطقه در غرب شهرستان درگز قرار دارد و با وسعت حدود 45 هزار هکتار منطقه‌ای است تپه ماهوری، کوهستانی و صخره‌ای با شیب تند که از سال 1350 مورد حفاظت واقع شد. عمده گونه‌های جانوری قرخود شامل قوچ و میش اوریال (بزرگ‌ترین قوچ و میش ایران)، کل و بز، پلنگ، گرگ و روباه، خوک وحشی، پایکا، گورکن و ... می‌باشد. از جمله پوشش گیاهی آن نیز می‌توان به اُرس، زالزالک، زرشک، کرکو، بید، گون و انواع گرامینه اشاره نمود.

منطقه شکار ممنوع هنگام: منطقه شکار ممنوع هنگام با وسعت بسیار در شرق گناباد قرار دارد و از سال 1375 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال 1382 به مدت 5 سال دیگر تمدید شد. سیمای طبیعی آن به صورت یک دشت تپه ماهوری است. پوشش گیاهی آن شامل تاغ، بنه، گون، قیچ،درمنه، کلاه میرحسن، اسکنبیل،گز و کلپوره می‌باشد. این منطقه زیستگاه حیواناتی چون قوچ، میش، آهو، کل، بز، روباه، گرگ، کفتار، کاراکال و پرندگانی چون کبک، تیهو، دلیجه، کوکر، هما و کرکس می‌باشد.

منطقه شکار ممنوع هلالی: منطقه شکار ممنوع هلالی از سال 1376 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال 1385 به منطقه حفاظت شده تبدیل شد. این منطقه با مساحت 120719 هکتار، در غرب گناباد و جنوب شرقی بجستان قرار دارد. پوشش گیاهی این منطقه شامل تاغ، بنه، گون، قیچ، درمنه، کلاه میرحسن، اسکنبیل، گز، کلپوره، بومادران، کما، شیرین بیان، زیره سیاه، کاسنی، کاکوتی، زرشک، بارهنگ، آویشن و سریش می‌باشد. این منطقه زیستگاه جانورانی همچون قوچ، میش، آهو، کل، بز، گراز، پلنگ، گربه وحشی، خرگوش، کفتار، سهره معمولی، سهره طلایی سر خاکستری، سهره زرد، سهره پیشانی سرخ و چکاوک شاخدار می‌باشد.

منطقه شکار ممنوع درونه: این منطقه با گسترش 60000 هکتار در غرب شهرستان کاشمر قرار دارد. به دلیل تنوع زیستگاه حیات وحش و قابلیت‌های بالقوه در زمینه احیاء و حفظ پوشش گیاهی و جانوری، به عنوان منطقه «شکار ممنوع» اعلام شده است.

منطقه شکار ممنوع بزمای: این منطقه حفاظت شده با وسعت 28000 هکتار در 8 کیلومتری جنوب شرقی تربت حیدریه قرار دارد. سیمای طبیعی بزمای، کوهستانی و تپه ماهوری بوده و بیشترین گونه‌های گیاهی آن شامل چوبک، کلاه میرحسن، میخک کوهی، شکرتیغال، فرفیون، ریواس، گون و ... است و از جمله حیات وحش آن می‌توان به کل، بز، قوچ و انواع پرندگان اشاره کرد. در مرداد ماه سال 1391 در این منطقه گونه نادر لک‌لک سیاه مشاهده شد. لک‌لک سیاه با نام انگلیسی Black Stork از پرندگان زمستان‌گذر و تابستان‌گذر کمیاب از راسته لک‌لک‌سانان و خانواده لک‌لک‌ها است. لک‌لک‌های سیاه نر و ماده همشکل بوده و عمدتاً از ماهی و گاهی از حشرات، ملخ‌ها، سمندرها و نیز از جوندگان و پستانداران کوچک، مارها و مارمولک‌ها تغذیه می‌کنند. این پرنده در نواحی آب‌های شور و شیرین، رودخانه‌های کم‌عمق با ساحل شنی، کانال‌ها، جزایر، اراضی سیلاب‌گیر و نواحی پردرخت کنار دریاچه‌ها به سر برده و معمولاً روی درختان آشیانه می‌سازد. این پرنده در ایران به تعداد کم و مهاجر و در مناطق جنوبی کرمان و فارس و نیز در مناطق شمال‌غرب، به صورت گروه‌های کوچک مهاجر دیده می‌شود.

پناهگاه حیات وحش حیدری: این پناهگاه در 70 کیلومتری شمال غرب نیشابور واقع شده است. پناهگاه حیات وحش حیدری از تپه ماهورهایی با پوشش گیاهی درختان ارس شکل گرفته است. پناهگاه حیات وحش حیدری در سال 1381، طی مصوبه شورای عالی محیط زیست، به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت از محیط زیست کشور پیوست. اين منطقه، یکی از بهترین شکارگاه‌های شرق کشور محسوب می‌گردد. این پناهگاه علاوه بر دربر گرفتن توده‌های جنگلی ارس شهرستان نيشابور، يكی از مهم‌ترين زيستگاه‌های قوچ و ميش اوريال در سطح كشور است. از گونه‌های مهم گیاهی منطقه‌ حيدری می‌توان از کرکو، داغداغان، سنجد، زرشک، باریجه، شیرخشت و بارهنگ و از گونه‌های مهم جانوری آن، می‌توان قوچ و میش اوریال، گربه‌ وحشی، سمور، پلنگ، کفتار، گرگ، گراز، روباه و انواع پرندگان شكاری از قبيل شاهین، بحری، كبک، تيهو و ... را برشمرد.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

قديمی‌ترين آثار حيات انسانی در ايران شامل تعدادی ادوات و دست‌افزارهای سنگی با قدمت تخمينی 800 هزار سال قبل، متعلق به دوران پارينه سنگی قديم، از بستر رودخانه كشف رود مشهد به‌دست آمده است. از آن پس آثار و شواهد زندگی بی‌شماری از دوران نوسنگی تا آغاز دوران تاريخی در جلگه مشهد، دره اترک عليا (قوچان)، جلگه درگز، تربت حيدريه و … شناسايی شده‌اند. اين شواهد و آثار به اقوام و ساكنان اوليه و بومی استان مربوط می‌شود كه بنا به عقيده برخی محققان به عنوان اقوام «آسيايی» شهرت يافته‌اند و سراسر آسيای غربی از مديترانه تا تركستان و دره سند را فرا می‌گيرد. در حقيقت مهم‌ترين مقطع تاريخ این منطقه در سرآغاز دوران تاريخی ايران با ورود اقوام «آريايی» به فلات ايران پيوند می‌خورد. در اين واقعه كه در آغاز هزاره اول قبل از میلاد اتفاق افتاد، آريايی‌های تازه‌وارد از طريق خراسان به سمت نجد ايران پيش رفتند و بخش اعظم آن‌ها آن چنان كه از توصيفات «اوستا» برمی‌آيد، در خراسان بزرگ و سيستان مستقر شدند و شايد به همين دليل است كه عمده حوادث آغاز تاريخ ايرانيان كه در دو منبع «اوستا» و «شاهنامه فردوسی» ذكر شده است، در مشرق ايران و در واقع در خراسان بزرگ رخ می‌دهد.

این منطقه از گدشته‌های دور يكی از مراكز پراهميت و بزرگ جمعيتی ايران زمين محسوب می‌شده است و شهرهای بزرگ آن همچون نسا، ابيورد، نيشابور، بيهق و … شهرتی گسترده داشته‌اند. با نگاهی به تاريخ اين سرزمين پهناور پی می‌بريم كه در گذشته، شهرهای مرو، سمرقند، بخارا، هرات، بلخ و باميان (در ترکمنستان و افغانستان) نيز در قلمروی آن واقع بوده اما متأسفانه در طول تاريخ از آن جدا شده‌اند. همچنين حوادث ناگوار و دلخراشی چون حمله مغولان، تيموريان، ازبک‌ها و تاتارها، جمعيت آن را دستخوش نوسانات زيادی كرده است چنان كه گاه به كلی نواحی پرجمعيت و آباد آن، جمعيت خود را از دست داده است، ولی بنا به موقعيت خاص خود دوباره به مركز بزرگ جمعيتی تبديل شده است و همچنان پرآوازه به حيات خود ادامه داده است.

سير تكوينی جمعيت برای تمامی شهرهای خراسان بزرگ يكسان نبوده است زيرا مراكز بزرگ جمعيتی همچون نيشابور و سبزوار با تمام فراز و نشيب‌هايی كه در طول تاريخ داشته‌اند، همواره موقعيت جمعيتی خود را حفظ كرد‌ه‌اند در حالی كه برخی شهرهای بزرگ نظير سرخس و اسفراين (در خراسان شمالی فعلی) كه از قدمت تاريخی برخوردارند، نتوانستند موقعيت گذشته خود را حفظ كنند. ساير شهرهای كهنسال این منطقه نيز دارای موقعيت جمعيتی خوبی بوده‌اند، از جمله قوچان –كه در طول تاريخ بارها تغيير محل داده – و درگز كه در گذشته دارای موقعيت تجاری مهم و جمعيت فراوانی بوده و در سال 1290 هجری قمری حدود 18 هزار نفر جمعيت داشته است. شهر مشهد در سال 1031 هجری قمری حدود 100 هزار نفر را در خود جای داده بود كه به سبب موقعيت زيارتی– سياحتی خود به سرعت بر جمعيت آن افزوده شده است به طوری كه در سرشماری سال 1375 پس از تهران بزرگ، دومين مقام جمعيتی كشور را به خود اختصاص داده بود. شهر مشهد تقریباً از تمامی نقاط ایران و برخی کشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذیرفته است.

تُرک‌های خراسان بخشی از اقوام ترک تبارِ ساکنِ خراسان می‌باشند و از لحاظ جمعیتی یکی از گروهای قومی اقلیت در این استان به شمار می‌روند. ترک‌های خراسان را به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند که به اشتباه با ترکمن‌ها یک گروه پنداشته می‌شوند.

* گروه ترک‌های بومی معروف به ترک‌های قوچانی و درگزی که قدمت سکونت آن‌ها در استان به چند قرن می‌رسد.

* گروه ترک‌های آذری که حدود یک قرن پیش و کمتر از آن در این استان ساکن شده‌اند.

قوم بیات از اقوام تاریخی ترکان هستند که در نقاط مختلفی از ایران از جمله خراسان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان، اراک، همدان و فارس سکنی گزیده‌اند. شاخه خراسانی قوم بیات در منطقه سرولایت شهرستان نیشابور به مرکزیت روستای عبدالله گیو ساکن است. این روستا در فاصله 115 کیلومتری غرب شهر مشهد و در سه راهی بین سه شهر بزرگ نیشابور، قوچان و سبزوار واقع است. فاصله این روستا از این سه شهر به ترتیب 65، 47 و 90 کیلومتر است.

در زمان حمله مغولان به ایران، قوم بیات که جمعیتی در حدود 1500000 نفر که 200000 نفر مرد جنگجو را شامل می‌شدند با آن‌ها وارد جنگ شدند و پسر چنگیزخان مغول را کشتند. پس از آن چنگیزخان با تمام قوا به نیشابور حمله کرد و بسیاری از آن قوم را به قتل رسانید. در چنین شرایطی یک گروه از قوم بیات به کوه‌های اطراف نیشابور گریخت، یک گروه به سمت هند و افغانستان، یک گروه به سمت اصفهان، شیراز و اراک و گروهی دیگر به سمت آذربایجان، سوریه و لبنان رهسپار شدند.

ترکیب جمعیتی شهرهای قوچان، درگز و کلات علاوه بر فارسی‌زبانان از گروه ترک‌ها نیز شکل گرفته است.

بلوچ‌های خراسان به گروهی از مردم بلوچ که در خراسان ساکنند، گفته می‌شود. این گروه از بلوچستان به خراسان مهاجرت کردند و عمدتاً در شهرستان‌های سبزوار، نیشابور، سرخس و کاشمر و شهرهای دیگر استان ساکن شدند.

کردهای خراسان بخشی از ایل‌های کرد ایران یا کرد زبانند که پراکنش آنان در منطقه خراسان بزرگ است و این مناطق با نام منطقه کردنشین خراسان شناخته می‌شوند. مهم‌ترین شاخه کردهای خراسانی، کرمانج است که به شکلی اشتباه با کردهای دیگر یکی پنداشته می‌شوند. فرهنگ ایل‌های کرد خراسان با تفاوت‌های جزئی همانند فرهنگ کردی مردم سرزمین کردستان است. ترکیب جمعیتی شهرهای قوچان، درگز و کلات علاوه بر فارسی‌زبانان از این دو گروه کردها و ترک‌ها شکل گرفته است.

عرب‌های خراسان گروهی از عرب‌های مهاجر به منطقه خراسان هستند. این گروه از نظر تاریخی، بیشتر در جنوب و مرکز استان‌های خراسان ساکن‌اند و به دو دسته تقسیم می‌شوند:

* عرب‌های شمالی

* عرب‌های جنوبی

این افراد بازماندگان مهاجرانی هستند که در قرون اولیه اسلامی به ایران آمده‌اند. در میان اعراب استان خراسان شمالی، گروهی به نام معاودان عراقی (پیش از صدام و یا پس از اشغال عراق) می‌باشند.

کولی‌های خراسان که در بین اهالی خراسان غرشمال (قرشمال) یا غربت نیز نامیده می‌شوند، شامل گروه‌های پراکنده قومی هستند که شهرهای این استان، جا و مکان خاصی ندارند و به‌صورت متفرق زندگی می‌کنند اما در سبزوار کوچه‌ای به نام کوچه غرشمارها (کوتاه شده غیرشمار) و در نیشابور کوچه غربت‌ها وجود دارد که محل تجمع و اقامت آن‌ها است.

بختیاری‌ها در درگز، هَزاره‌ها در شرق استان، تاجیک‌ها در مشهد و شمال استان و حیدری‌ها در تربت حیدریه از دیگر گروه‌های جمعیتی این استان محسوب می‌شوند.

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 خورشیدی، استان خراسان رضوی 5994402 نفر جمعیت دارد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 خورشیدی، جمعیت شهرستان‌های این استان به شرح زیر است:

[TABLE=align: center]

[TR]

[TD]

نام شهرستان

[/TD]

[TD]

جمعیت شهری

[/TD]

[TD]

جمعیت روستایی

[/TD]

[TD]

جمعیت غیرساکن

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

باخرز

[/TD]

[TD]

8392

[/TD]

[TD]

45190

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

بجستان

[/TD]

[TD]

14637

[/TD]

[TD]

16027

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

بردسکن

[/TD]

[TD]

34101

[/TD]

[TD]

38469

[/TD]

[TD]

56

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

بینالود

[/TD]

[TD]

27146

[/TD]

[TD]

31337

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

تایباد

[/TD]

[TD]

71882

[/TD]

[TD]

36542

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

تخت جلگه

[/TD]

[TD]

7203

[/TD]

[TD]

35536

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

تربت جام

[/TD]

[TD]

125712

[/TD]

[TD]

137000

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

تربت حیدریه

[/TD]

[TD]

140236

[/TD]

[TD]

69974

[/TD]

[TD]

180

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

جغتای

[/TD]

[TD]

8212

[/TD]

[TD]

39708

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

جوین

[/TD]

[TD]

13614

[/TD]

[TD]

40269

[/TD]

[TD]

256

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

چناران

[/TD]

[TD]

58101

[/TD]

[TD]

67454

[/TD]

[TD]

46

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

خلیل‌آباد

[/TD]

[TD]

17096

[/TD]

[TD]

32015

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

خواف

[/TD]

[TD]

56365

[/TD]

[TD]

65494

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

خوشاب

[/TD]

[TD]

5495

[/TD]

[TD]

32419

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

درگز

[/TD]

[TD]

43980

[/TD]

[TD]

30346

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

رشتخوار

[/TD]

[TD]

13176

[/TD]

[TD]

47456

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

زاوه

[/TD]

[TD]

9606

[/TD]

[TD]

61950

[/TD]

[TD]

121

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

سبزوار

[/TD]

[TD]

242473

[/TD]

[TD]

77302

[/TD]

[TD]

118

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

سرخس

[/TD]

[TD]

38721

[/TD]

[TD]

51235

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

فریمان

[/TD]

[TD]

54666

[/TD]

[TD]

39264

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

قوچان

[/TD]

[TD]

104166

[/TD]

[TD]

75548

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

کاشمر

[/TD]

[TD]

95962

[/TD]

[TD]

61187

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

کلات

[/TD]

[TD]

11621

[/TD]

[TD]

26611

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

گناباد

[/TD]

[TD]

46128

[/TD]

[TD]

34655

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

مشهد

[/TD]

[TD]

2772287

[/TD]

[TD]

297644

[/TD]

[TD]

10

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

مه ولات

[/TD]

[TD]

19931

[/TD]

[TD]

28969

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

نیشابور

[/TD]

[TD]

270301

[/TD]

[TD]

162804

[/TD]

[TD]

ـــ

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از آنجا که این منطقه جزو مراکز پراهمیت و بزرگ جمعیتی ایران محسوب شده و می‌شود، از این رو این منطقه محل زندگی اقوام مختلفی از نژادها و قومیت‌ها البته با فرهنگ ایرانی، می‌باشد. به دلیل وجود اقوام مختلف، تنوع زبان در این استان وجود دارد از جمله عرب‌ها در جنوب استان که تکلم به زبان عربی، معرف قومیت آنان است. بلوچ‌های خراسان که فرهنگ و زبان آن‌ها با اندکی تفاوت، همانند بلوچ‌های دیگر می‌باشد. ترک‌های این استان که به زبان ترکی خراسانی تکلم می‌کنند. کردهای ساکن این استان که به زبان کردی و کرمانجی سخن می‌گویند. البته ادبیات شفاهی کردهای این استان به علت نداشتن رسم‌الخط کرمانجی خراسان در معرض آسیب است.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

خراسان بزرگ از ديرباز محل تلاقى مذاهب گوناگون بوده است. اين سرزمين پهناور با دو تمدن بزرگ چين و هند همسايه بوده و جريان‏هاى مذهبى اين دو تمدن غالباً اين منطقه را نيز تحت تأثير خود قرار داده است. بر اساس شواهد تاريخى، قبل از اسلام دين بودايى سرزمين بلخ و بخارستان و حتى برخى از نقاط خراسان كنونى را فراگرفته بود. دين زرتشت نيز بر اساس باور بسيارى از مورخان، در سده ششم قبل از ميلاد در شمال شرقى و در منطقه خراسان رواج يافت. قبل از ورود اسلام با حمله خاقان سنجبو؛ از تركان بربر، سپاهيان ايران از قسمتى از سرزمين خراسان عقب نشستند و شوراى عالى كليسايى مسيحيان «اشيوع يث» در سال 558 ميلادى تأسيس شد و بخشى از اين سرزمين به تصرف مسيحيان درآمد و ساكنان آن به مسيحیت گرويدند.

بنابر آثار موجود، دين اسلام در سال 31 هجرى قمری از طريق جنوب خراسان وارد اين منطقه شد. مسلمانان پس از اين كه لشكريان يزدگرد ساسانى را در نهاوند شكست دادند به سرعت خود را به نواحى رى و اصفهان و كرمان رسانيدند و لشكريان يزدگرد به طرف خراسان فرار كردند. خليفه سوم براى رؤسا و امرای قبايل نوشت هر كس قبل از همه خراسان را فتح كند، امير خراسان خواهد بود. مورخان می‌نویسند سرداران مسلمان از اهل خراسان واهمه داشتند و می‌ترسیدند با آنان وارد جنگ شوند زيرا آن‌ها می‌دانستند مردمان خراسان بسيار شجاع هستند و جنگيدن با آن‌ها خطرناک است. بعد از اين كه دستور حمله به خراسان صادر شد، عبدالله بن عامر خود را آماده كرد تا به خراسان حمله كند. در این میان گروهی از افراد قبیله‌اش وی را همراهی کردند. عبدالله بن عامر با افراد خود از كرمان حركت كردند و بعد از عبور از كوير لوت به طبس، در حاشيه كوير رسيدند و شهر طبس را كه در آن ايام دروازه خراسان از طرف جنوب غربى محسوب می‌شد، فتح كردند و بعد از فتح طبس به سوى مركز خراسان به راه افتادند و شهرهاى اين ناحيه را يكى پس از ديگرى تصرف كردند. عبدالله بن عامر با قبيله خود در فتح خراسان بسيار كوشش كرد و قبل از همه خود را به مرو؛ مركز حكومت خراسان رسانيد و بر آنجا مسلط گرديد و طبق وعده‌ای كه خليفه به آنان داده بود به امارت اين ناحيه رسيد و مرو را مركز حكومت خود قرار داد. تا پايان خلافت عثمان، مسلمانان بر محدوده خراسان تا رود جيحون مسلط شدند و براى هر شهرى عاملى و خطيبى معين نمودند.

از زمان خلافت علی (ع)، پایه‌های مذهب تشيع در خراسان پی‌ریزی شده بود به طورى كه در ابتدا گفته شد جعده ‏بن هبيره مخزومى؛ خواهرزاده ایشان، كه از طرف آن حضرت حاكم خراسان بود، مردم را با آن حضرت آشنا نمود. پس از وی، حاکم بعدی؛ ربيع ‏بن زياد حارثى در اين مورد اقداماتی انجام داد به طورى كه در طول خلافت على (ع) هيچ گونه حركتى در خراسان عليه آن حضرت ديده نشد و مسلمانان خراسان از حاكمان و واليان و كارگزاران آن حضرت متابعت كردند و مخالفان نتوانستند به منطقه خراسان راه پيدا كنند. در دوران تسلط بنی‌امیه نيز تشيع نفوذ خود را حفظ كرد و خراسانيان با امويان همواره در مبارزه بودند. افرادی چون ابوخالد كابلى؛ از شيعيان و خواص امام سجاد (ع)، از مروّجان مذهب اهل بيت (ع) در منطقه خراسان بودند و ديگر رجال شيعه آن را تقویت كردند.

بر اساس آمارهای موجود، اکثریت مردم این استان مسلمان و شیعه می‌باشند. البته در این میان بلوچ‌های اهل سنت و کردهای خراسان مسلمان سنّی نیز وجود دارند. در میان اقلیت‌های دینی، زرتشتیان درصد بسیار کمی از جمعیت این استان را تشکیل می‌دهند.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

استان خراسان رضوی محل زندگی اقوام گوناگونی است كه به رغم تفاوت‌های نژادی و فرهنگی، به واسطه ایرانی بودن، رشته محكمی آنان را به یکدیگر پیوند می‌دهد. در سفری از شمال به جنوب استان خراسان رضوی تنوع نژادی و گوناگونی گویش و پوشش مردمان آن نواحی را به روشنی می‌بینیم. بلوچ‌ها بیشتر در شرق و جنوب خراسان رضوی مستقر می‌باشند. مردان و زنان بلوچ ساکن در این استان در استفاده از پوشاک سنتی خویش اصرار می‌ورزند. زنان بلوچ علاوه بر به كارگیری پارچه‌های گلدار، در تهیه پوشاک سنتی خویش از هنر سوزن‌دوزی استفاده می‌كنند.

در شمالی‌ترین نواحی استان خراسان رضوی، تركمن‌ها زندگی می‌كنند. پوشاک مردان و زنان تركمن بسیار ظریف و زیباست. زیورآلات خاص تركمن‌ها بر زیبایی پوشاک زنانه می‌افزاید.

در شهرهای قوچان، درگز و کلات، مردان و زنان کرد و ترک دارای لباس‌های مخصوص به خود می‌باشند. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته است. ظریف‌ترین پارچه‌های ابریشمی در کارگاه‌های سنتی زاوین کلات بافته می‌شود. به کارگیری رنگ‌های قرمز، زرد، صورتی و سورمه‌ای در این پارچه‌ها، پوشاک محلی آنان را به یک اثر هنری بدیع مبدل ساخته است.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به رغم تقسیم استان خراسان بزرگ، شاخص‌ها حاکی از آن است که استان خراسان رضوی همچنان از جایگاه مناسبی در اقتصاد کشور برخوردار می‌باشد.

کشاورزی: نزدیک به 30 درصد از اراضی این استان به زارعت آبی و باغی دیم اختصاص دارد. این نواحی عمدتاً در بخش‌های مرکزی، شمال و شمال غربی و شرق استان قرار دارند. تنوع محصولات کشاورزی در استان خراسان رضوی بسیار زیاد است و شامل موارد زیر می‌باشد:

غلات: گندم، جو، ذرت دانه‌ای، شلتوک

محصولات صنعتی: چغندرقند، پنبه، توتون و تنباکو، آفتابگردان، کنجد، شاهدانه، منداب، کلزا

حبوبات: نخود، عدس، لوبیا، ماش، باقلا خشک

محصولات جالیزی: هندوانه، خربزه، طالبی، خیار، انواع کدو، سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، سیر خشک، بادمجان، باقلا تازه، فلفل قرمز، فلفل دلمه، سبزیجات برگی، سبزیجات غده‌ای

نباتات علوفه‌ای: یونجه، شبدر، ذرت علوفه‌ای، ذرت خوشه‌ای، چغندر علوفه‌ای، شلغم علوفه‌ای، خصیل

محصولات باغی: سیب، گلابی، به، آلبالو، گیلاس، گوجه، آلو، هلو، تمشک، پسته، بادام، فندق، سنجد، زالزالک، زرشک، سماق، ریواس، خرما، زیتون، پرتقال، نارنگی، لیمو شیرین، نارنج، انار، انجیر، توت، عناب و خرمالو

مهم‌ترین محصولی که در این استان به عمل می‌آید؛ زعفران است. این محصول به سبب ارزش افزوده بسیار آن به «طلای سرخ» معروف شده است. درآمد خالص سالیانه حاصل از کشت زعفران زیاد و نیاز آن به آب کم است، از این رو کشت آن در نواحی جنوبی استان که با کمبود آب روبروست از نظر اقتصادی کاملاً مقرون به صرفه است.

دامداری: از آنجا که دامداری تا حد زیادی وابسته به وجود مراتع و چراگاه‌های مطلوب است، در نواحی سرخس، رشته کوه‌های هزار مسجد و بینالود به سبب داشتن آب و هوای مناسب و مراتع غنی، دامداری از رونق بسیار و در شمال استان که دارای مراتع نسبتاً ارزشمند می‌باشد، از رواج نسبی برخوردار است.

در این استان پرورش دام به شکل‌های گوناگون چون کوچ‌نشينی، رمه‌گردانی، روستايی و تلفيق دامداری و دامپروری صنعتی ديده می‌شود. مهم‌ترين دام‌هايی که در این استان پرورش داده می‌شوند، گوسفند، بز، گاو، گاوميش و شتر است. فعاليت گاوداری به شيوه صنعتی برای توليد شير و گوشت از اهميت زيادی برخوردار است.

صنایع ماشینی: استان خراسان رضوی از لحاظ دسترسی به منابع انرژی، یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور است و از ذخایر نفت و گاز برخوردار است. یکی از پالایشگاه‌های عمده گاز، در شمال استان و در نزدیکی سرخس به نام پالایشگاه خانگیران فعال است که بخش عمده‌ای از گاز مصرفی شهری و صنعتی داخلی و صادراتی را تصفیه و تولید می‌کند. در کنار این پالایشگاه، تولید و فرآوری گوگرد به عنوان یک صنعت حاشیه‌ای نیز صورت می‌گیرد.

به منظور پخش فرآورده‌های نفتی نیز دو منطقه در شهرهای مشهد و تربت حیدریه وجود دارد که جهت ذخیره‌سازی و توزیع فرآورده‌های نفت مورد نیاز شهرهای استان خراسان رضوی و برخی شهرهای استان‌های خراسان شمالی و جنوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نیروگاه‌های استان خراسان رضوی، نه تنها برق مورد نیاز صنایع و مصارف خانگی استان را به میزان مورد نیاز تأمین می‌کنند، بلکه بخشی از نیاز کشور را نیز از طریق انتقال نیرو به شبکه کشوری، برآورده می‌سازند. ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های خراسان رضوی بالغ بر 5/3511 مگاوات است. در این استان و در منطقه دیزباد نیشابور، نیروگاه‌های برق بادی نیز بنیاد گذاشته شده که قابل توسعه و بهره‌برداری بیشتر است.

محصولات صنعتی توليدی اين استان عبارتند از سيمان، چينی مظروف، كاشی و سراميک، رب گوجه فرنگی، روغن نباتی، آب ميوه و كنسانتره، قند و شكر، نوشابه، فرش ماشينی، پارچه فاستونی، نخ پنبه‌ای و الياف مصنوعی، قطعات صنعتی لاستيكی، لاستيک خودرو، بخاری گازی، آبگرمكن گازی، كولر آبی، يخچال فريزر خانگی، ادوات كشاورزی، ماشين‌سازی و ساخت تجهيزات، قطعات صنعتی به روش متالوژی پودر، قطعات ريخته‌گری، قطعات آهنگری، فولاد خام، محصولات نورد، پودر آلومينا، كنسانتره مس، دوچرخه، موتورسيكلت، جعبه فرمان خودرو، سيستم ترمز خودرو، رينگ چرخ خودرو، باطری خودرو، الكتروموتور، لامپ روشنايی، كليد پريز تلويزيون، سيم و كابل، الكترود، پيچ و مهره، قوطی فلزی، سرم، سرنگ، كبريت و ورق كارتن.

صنایع دستی: در استان خراسان رضوی توليدات هنرى، نقش پراهميتى در اقتصاد دارند. رايج‏ترين صنايع دستى در استان خراسان رضوی، بافت قالى، قاليچه و گليم می‌باشد كه نقش پراهميتى در اقتصاد این منطقه دارد. از ديگر صنايع دستى در اين استان می‌توان به ابريشم‌كشى، شعربافى، نمدمالى، پوستين‌دوزى، سنگ‌تراشى و قلم‌زنى روى سنگ، فيروزه‌تراشى، سفالگرى، سبد و حصيربافى اشاره نمود.

علاوه بر موارد فوق، توليدات دستى نظير چارق، گيوه، فرآورده‏هاى چوبى و فلزى، نقاشى روى چرم، انواع مهر و تسبیح، انگشتر و زیورآلات، بافته‌های مربوط به نشانه‌ها و پرچم‌های مذهبی، پیکره‌های سنگی، سجاده و جانمازی، کالاهای سرامیکی و نی‌بافی و ... به صورت پراكنده در اين استان دیده می‌شود.

معادن استان خراسان رضوی

در استان خراسان رضوی مواد معدنی متنوعی وجود دارد که برخی از آن‌ها مورد بهره‌برداری قرار گرفته و زمینه ایجاد بعضی صنایع را به وجود آورده‌اند. در این استان تعداد 165 معدن وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به معادن سنگ آهن خواف، خاک نسوز در بجستان، کائولن در کاشمر، فیروزه در نیشابور و گاز در سرخس اشاره کرد. همچنین معادن تالک، زغال سنگ، نمک سنگی و آبی، سیلیس، سنگ مس، گل سفید، مارن، فلورین، خاک صنعتی، سنگ لاشه، گرانیت، سنگ گچ و گچ خاکی، فلدسپات، بنتونیت، کرومیت و پوکه معدنی از دیگر معادن موجود در استان خراسان رضوی می‌باشند.

**masi eng** · 14 خرداد، ۱۳۹۴

[h=2]منابع و پیوندها[/h]

«گردآوری شده توسط دپارتمان پژوهش جغرافیایی گروه صنعتی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

»

1- جغرافیای گردشگری استان خراسان: مهدی آسیائی و محمدرضا اقوامی، انتشارات سخن‌گستر

2-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

3-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

4-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

5-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

6-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

7-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

8-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

9-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

10-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

11-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

12-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

13-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

14-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

15-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

16-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

17-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

18-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

19-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

20-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

21-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

22-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

23-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

24-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

25-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

26-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

27-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

28-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

29-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

30-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

31-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

32-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

33-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

34-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

35-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

منابع عکس‌ها

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

خراسان رضوی (Razavi khorasan)

ارسال های توصیه شده

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

masi eng 47044

لینک به دیدگاه

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید