چگونه با افراد انعطاف ناپذیر کنار بیاییم؟

[Dreamy Girl 6,672]

بیشتر از 30 سال است که در همان خانه و محله قدیمی زندگی می‌کند، بارها شرایط بهبود زندگی‌اش را داشته و حتی تشویق‌ها و خواهش‌های همسر و فرزندانش هم نتوانسته او را به تغییر این زندگی راضی کند، از کوچک‌ترین تحولی می‌ترسد، نه‌تنها به هیچ قیمتی حاضر به ریسک کردن نیست، بلکه حاضر به امتحان کردن یک کار بدون ضرر هم نیست ؛ سال‌ها راه بین خانه و مغازه را طی کرده و از صبح تا شب همان کارهای همیشگی سال‌های پیش را تکرار می‌کند.

نکته جالب اینجاست که همسرش حتی اجازه ایجاد هیچ تغییری در برنامه غذایی را هم ندارد و همه چیز باید طبق روال و به‌صورت روزانه پیش رود، یک تغییر جزیی در برنامه کاری، برنامه غذایی و در کل زندگی او را به هم می‌ریزد و باعث ناراحتی و آشفتگی‌اش می‌شود.

همه ما ممکن است در طول زندگی باافراد انعطاف‌ناپذیر برخورد داشته باشیم، اما درجه انعطاف‌ناپذیری در افراد مختلف متفاوت است و این طیف از ترس از تغییر در یک یا دو بعد زندگی شروع می‌شود و ممکن است تا ترس و خشم از تغییر حتی در جزئی‌ترین امور زندگی ادامه داشته باشد.

 

 

نشانه‌های انعطاف‌ناپذیری

تغییر در فعالیت برای افراد انعطاف‌ناپذیر مشکل است و این افراد ترجیح می‌دهند در وضع ثابتی بمانند.

آنها معمولا به زندگی قراردادی و روزمره تمایل دارند و علاقه‌مند به سنت‌ها هستند و داشتن نقشه، وضوح و سرراست بودن مسائل را به پیچیدگی و ابهام ترجیح می‌دهند.

این افراد به اصطلاح بسته‌تر هستند. تجارب جدید چندان برای آنها جذاب نیست و با تجارب قدیمی خود احساس راحتی بیشتری می‌کنند، تمایل دارند رفتار متعارف تری داشته باشند و دیدگاه‌های خود را حفظ کنند. علاوه براین، در برخورد با تجارب تازه، موارد آشناتر را ترجیح می‌دهند. به‌طوری که در انتخاب یک موضوع، بدون در نظر گرفتن دیگر عوامل به احتمال بیشتر، موضوعی را انتخاب خواهند کرد که با آن آشنایی بیشتری دارند.

 

 

در زندگی روزمره ممکن است رفت و آمد از مسیری را ترجیح دهند که به آن عادت کرده‌اند. آنها بسختی حاضر به تغییر مسیر خود می‌شوند. این افراد حیطه محدودتری را برای فعالیت انتخاب می‌کنند و ثبات بیشتری در علاقه به حیطه فعالیت خود نشان می‌دهند و تا زمانی که به تغییرات جدید خو بگیرند، کمی دچار تنش و ناراحتی خواهند شد.

دکتر سیما فردوسی، روان‌شناس و مشاور خانواده در گفت‌ وگو با چاردیواری، درباره نشانه‌های افراد انعطاف‌ناپذیر می‌گوید: این افراد حرف، حرف خودشان است، تغییر آنها را ناراحت می‌کند، شرایط جدید را براحتی نمی‌پذیرند و موقعیت‌های جدید و محیط‌های نا آشنا در آنها ترس و حالت عصبی ایجاد می‌کند و به هیچ عنوان نمی‌توانند خود را براحتی با محیط و شرایط جدید سازگار کنند.

 

 

وی می‌افزاید: افراد انعطاف‌ناپذیر اعتماد به نفس پایینی دارند، از نظر شخصیتی هم خیلی رشدیافته نیستند و از نظر روحی - روانی هم آدم‌های شاد و خوشحالی به نظر نمی‌رسند، در حالی که افراد هرقدر اعتماد به نفسشان بالاتر باشد، تواضعشان هم بیشتر است، خلاق‌تر هستند و به‌طور حتم از انعطاف‌پذیری بیشتری هم برخوردار هستند.

از نظر این روان‌شناس افراد انعطاف‌پذیر، سالم‌تر و رشد یافته‌تر هستند. آنها درباره تغییرات اجباری واکنش مناسب‌تری دارند و راحت‌تر آنها را تحمل می‌کنند. به عنوان مثال زندگی یک فرد انعطاف‌پذیر در یک زمینه فرهنگی متفاوت از فرهنگ خود آسان‌تر و قابل تحمل‌تر خواهد بود تا یک فرد انعطاف‌ناپذیر که بسختی می‌تواند چنین شرایطی را تحمل کند؛ در حالی که افراد انعطاف‌پذیر براحتی تفاوت‌های بین افراد را می‌پذیرند و نسبت به تغییرات مقاومت نکرده و سعی می‌کنند تغییرات را بپذیرند، نه این‌که مانع اتفاق آن شوند.

 

 

دلایل انعطاف‌ناپذیری برخی افراد

افرادی که انعطاف‌پذیر نیستند به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول کسانی هستند که از کودکی به عنوان کودکان سخت از آنها یاد می‌شده و همین سختی و انعطاف‌ناپذیری تا بزرگسالی نیز همراه آنان بوده است.

دسته دیگر افرادی هستند که از نظر شخصیتی و روحی- روانی به مشکلاتی برخورده‌اند که باعث انعطاف‌ناپذیری آنها شده است.

دکتر فردوسی ضمن دسته‌بندی افراد انعطاف‌ناپذیر می‌گوید: درباره حل مشکل دسته دوم باید مراجعه به یک روان‌شناس یا مشاور صورت بگیرد، با فرد صحبت شود و به طور اصولی تحت درمان قرار بگیرد.

 

 

وی می‌افزاید: دسته دیگر انعطاف‌ناپذیرها، افرادی هستند که از بهره هوشی بالایی برخوردار نیستند،‌ این افراد نمی‌توانند مسائل را تحلیل کنند و به این مساله فکر کنند که این موضوع می‌تواند شکل دیگری هم داشته باشد، چون فکر و ذهن تحلیلگری ندارند، نمی‌توانند انعطاف لازم را هم داشته باشند.

دسته آخر کسانی هستند که در خانواده‌های اینچنینی بزرگ شده‌اند؛ یعنی پدر یا مادر یا هر دو رفتارهای انعطاف‌ناپذیر زیادی داشته‌اند و فرد در چنین خانواده‌ای لجبازی، یکدندگی و انعطاف‌ناپذیری را یاد گرفته است که البته تغییر در این دسته، اگر از هوش نسبتا خوبی هم برخوردار باشند آسان‌تر و عملی‌تر از دیگر دسته‌های افراد انعطاف‌ناپذیر است.

 

 

کودکان سخت امروز، بزرگسالان انعطاف‌ناپذیر فردا

بیشتر از دو ماه طول کشید تا متین چهار ساله کمی خود را با شرایط مهدکودک سازگار کند، آن هم خیلی محدود و فقط در حد ماندن به شرط بودن با مادرش، اما همین حد هم برای او که از زمان به دنیا آمدن هیچ تغییری را نمی‌پذیرفت و در مقابل کوچک‌ترین تغییری عکس‌العمل نشان می‌داد، پیشرفت بزرگی محسوب می‌شود.

دکتر کتایون خوشابی، روانپزشک کودکان در گفت‌وگو با چاردیواری، ضمن اشاره به این موضوع که تفاوت شخصیتی افراد از زمان کودکی خود را نشان می‌دهد، می‌گوید: کودکان بر اساس ویژگی‌های ذاتی به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ 40 درصد از کودکان را کودکان راحت تشکیل می‌دهند که مدیریت رفتاری آنها برای دیگران بویژه والدین راحت است، آنها کودکانی خوشرو و خوش اخلاق با میزان تحرک طبیعی هستند که مکانیسم‌های سازگاری بسیار خوب می‌دارند و همین موضوع موجب می‌شود براحتی با هر محیط و شرایط جدید خود را سازگار کنند، بدیهی است انعطاف‌پذیری بالای این کودکان است که باعث می‌شود براحتی با مسائل کنار بیایند و والدین برای کنترل رفتار آنها دچار زحمت نشوند.

 

 

وی می‌افزاید: از طرف دیگر 10درصد آنها را کودکان سخت و دشوار تشکیل می‌دهند کودکانی که مدیریت رفتارشان برای دیگران سخت است و از ویژگی‌های آنها می‌توان به کج خلقی و پرتحرکی اشاره کرد.

همچنین کودکان دشوار هنگام ارتباط با دیگران و محیط جدید براحتی کنار نمی‌آیند، نسبت به تغییرات حساس هستند و قدرت انطباق و کنار آمدن آنها با هر چیز جدید بسیار کم است، نسبت به شکست و باخت ظرفیت خوبی ندارند و واکنش‌های بیشتری از خود نشان می‌دهند، آستانه تحمل پایین‌تری نسبت به دیگران دارند، یعنی در مواجهه با ناکامی‌ها بشدت عکس‌العمل تند رفتاری از خود نشان می‌دهند، خشمگین می‌شوند، گریه می‌کنند و جیغ و داد به راه می‌اندازند؛ و در یک کلام انعطاف‌ناپذیر هستند، بدیهی است کنترل این‌گونه رفتارها از طرف دیگران کار آسانی نیست.

دکتر خوشابی معتقد است این‌گونه کودکان در آینده هم از انعطاف‌پذیری کمتری در برخورد با تغییر و تحولات زندگی برخوردارند.

 

 

کودک انعطاف‌ناپذیر

در بخشی از ویژگی‌های افراد، ژنتیک نقش مهمی دارد و تغییر آن راحت نیست. یکی از این ویژگی‌ها، انعطاف‌ناپذیری است؛ اما دکتر کتایون خوشابی، روانپزشک کودکان معتقد است: با علم به این‌که تغییر دادن رفتار کودکان انعطاف‌ناپذیر کار راحتی نیست، اما نمی‌توان گفت هیچ کاری برای این مسأله از دست والدین بر نمی‌آید؛ والدین می‌توانند کارهای بسیار زیادی را برای کمی بهتر کردن شرایط این‌گونه کودکان انجام دهند.

وی می‌افزاید: از آنجا که کودکان انعطاف‌ناپذیر نسبت به هرگونه تغییر واکنش نشان می‌دهند و حاضر به امتحان کردن هیچ‌چیز جدیدی نیستند، والدین می‌توانند به طور مثال با واردکردن یک غذای جدید که کودک حتی حاضر به چشیدن آن نیست، به سفره خانواده، با صبر و حوصله زیاد، خود از آن غذا مصرف کنند و کم کم کودک را برای تجربه هر مورد جدیدی آماده کنند و با همین تمرین‌های کوچک انعطاف‌پذیری را به او یاد دهند.

 

 

دکتر خوشابی درباره وارد کردن این کودکان به محیط‌های جدید مثل مهد کودک می‌گوید: ورود به این محیط‌ها برای کودکانی با انعطاف‌پذیری کم باید به آرامی صورت بگیرد تا بتوانند به‌تدریج با محیط جدید کنار بیایند و با مربی خود و کودکان دیگر ارتباط برقرار کنند، اما در این حالت ممکن است حضور مادر برای چند هفته یا حتی چند ماه در کنارشان به انعطاف‌پذیری آنها و کنار آمدن با محیط جدید کمک کنند، بنابراین این‌گونه کودکان باید آهسته آهسته در معرض تغییر و تحولات قرار گیرند. درباره تحمل کم کودکان انعطاف‌ناپذیر در مقابل شکست باید پدر و مادر بازی‌ای را ترتیب دهند که در آن هیچ‌گونه امتیاز اضافی به کودک تعلق نگیرد و والدین بگذارند او با مساله شکست روبه‌رو شود.

وی می‌افزاید: بچه‌های انعطاف‌ناپذیر باید یاد بگیرند در هر بازی یک برنده وجود دارد و یک بازنده و تاکید والدین بر این مساله که لذت بردن از بازی مهم است و بردن یا باختن در آن آن‌قدرها هم اهمیت ندارد، می‌تواند کم کم او را برای پذیرش شکست‌ها آماده کند.

مثال‌های بالا نشان دهنده این است که پدر و مادر می‌توانند خودشان راهکارهایی بدهند و برای نرم کردن رفتار کودکشان کارهای صحیح‌تری را انجام دهند، اما اگر تمام این راهکارها موثر نبود، بهتر است کودک انعطاف‌ناپذیر در یک گروه قرار گیرد و در کنار کسی که تجربه روان‌شناسی یا روانپزشکی کودک دارد با گروه درمانی و بازی درمانی رفتارهای انعطاف‌ناپذیر او درمان شود.

 

 

چگونگی رفتار با افراد انعطاف‌ناپذیر

نمی‌توان به‌طور قطع عنوان کرد انعطاف‌ناپذیری در مردان بیشتر است یا زنان، اما نکته اینجاست که زندگی با افراد انعطاف‌ناپذیر چه این فرد در نقش مرد خانه، یا خانم خانه و حتی یکی از فرزندان باشد، دشوار است و در بیشتر موارد رفتار با این‌ افراد نیاز به صبر و حوصله زیاد و همین‌طور آگاهی در این زمینه دارد.

دکتر سیما فردوسی، روان‌شناس، درباره رفتار با افراد انعطاف‌ناپذیر می‌گوید: به‌طور معمول این افراد اعتماد به نفس پایینی دارند، پس برای بدتر نشدن اوضاع نباید با آنها طوری رفتار کنیم که اعتماد به نفسشان خدشه‌‌دار شود، تحت هیچ شرایطی نباید در محیط خانه تحقیر شوند، چون این موارد فقط باعث بیشتر شدن انعطاف‌ناپذیری در آنها می‌شود.

باید دقت کنیم در چارچوب خانواده به آنها شخصیت دهیم، کمی با ملایمت با آنها برخورد کرده و کمک کنیم احساس خوب بودن و مثبت بودن را داشته باشند، در این صورت می‌توان امید داشت انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند. اما شما افراد انعطاف‌ناپذیر عزیز؛ اگر می‌خواهید در این مورد تغییراتی در خود به وجود آورید تا زندگی راحت‌تری داشته باشید، با آغوش باز به استقبال تغییر بروید. استقبال از تغییرات بخش ضروری انعطاف‌پذیری است.

 

 

با یادگیری تطابق‌پذیری بیشتر، وقتی با تغییری روبه‌رو شوید، در پاسخ به آن مجهزتر خواهید بود. افرادی که انعطاف‌پذیری بیشتری دارند، از وقایع زندگی به عنوان فرصتی استفاده می‌کنند تا جهت‌دهی تازه‌ای پیدا کنند. در حالی که دیگران ممکن است با بروز تغییرات ناگهانی خرد شوند؛ افراد انعطاف‌پذیر خود را تطابق می‌دهند و بر آن غلبه می‌کنند. باورهایتان را زیر سوال ببرید. مورد سوال قرار دادن هدفمند و مداوم باورها و نگرش‌ها می‌تواند به انعطاف‌پذیری در باورها و الگوهای ذهنی کمک بسیاری کند. با تمرین انعطاف‌پذیری عقلانی، خود را برای مواقعی آماده می‌کنید که با ادامه موفقیت تان، مجبور به تغییر باورها و نگرش‌ها هستید.

تحقیقات نشان می‌دهد انعطاف‌پذیری موضوعی فوق‌العاده و غیرقایل تصور نیست، بلکه همه می‌توانند آن را یاد بگیرند. این قابلیت با رفتار و عملکرد خاصی تعریف نمی‌شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در این خصوص اگر روی خصوصیات متداول افراد با انعطاف‌پذیری بالا تمرکز کنید، راه خوبی را در پیش گرفته اید؛ اما یادتان باشد با تکیه برقدرت و توان خودتان آن را اجرا کنید.

الهام طباطبایی

[Dreamy Girl 6,672]

انعطاف پذیر شویم

 

انتظار می‌رود هر فرد در دوره تحول، در ابتدای نوجوانی به این نتیجه برسد که ایده‌های مختلفی وجود دارد، ارزش‌های مختلف، احساسات مختلف و بالاخره دنیای روانشناختی مختلف و این که برای هر مسأله، متناسب با شرایط و مقتضیات فردی، خانوادگی، محیطی و... می‌تواند راه‌حل‌های مختلف و برخوردهای گوناگون وجود داشته باشد. اما آنچه در سنین بالا هم مشاهده می‌کنیم، حاکی از آن است که اغلب افراد در رابطه با اطرافیان و مسائل پیرامون خود، این وسعت دید را نداشته و هر کس طبق نوع نگاه خود برخورد می‌کند.

 

برای درک بهتر مساله «انعطاف‌ناپذیری» بهتر است نگاهی به «انعطاف‌پذیری» داشته باشیم.

انعطاف‌پذیری با پذیرش تجارب جدید و پذیرا بودن که ویژگی‌های شخصیتی مثبت است، ارتباط نزدیکی دارد. از نظر روان‌شناسان، پذیرا بودن تجارب، نشان‌دهنده وسعت دید، رشد ذهنی، هوش هیجانی بالا و تجارب غنی زندگی فرد است. همه ما دیده ایم افراد میانسال و به اصطلاح دنیا دیده‌ای که دنیا را از زاویه‌ای بالاتر نگاه می‌کنند، نه فقط دایره دور خودشان؛ این یعنی فراتر از خود رفتن، یعنی دایره دید وسیع‌تر داشتن، یعنی نگرش متناسب با شرایط و مقتضیات. این افراد اغلب در مورد افکار، عقاید، ارزش‌ها، احساسات و رفتارهای خود منعطف هستند.

 

 

به‌طور کلی افراد انعطاف‌پذیر، هم درباره مسائل خود و هم درباره دنیای پیرامون خودشان پذیرا هستند و با روی باز از تغییرات استقبال می‌کنند و مایلند آنها را تجربه کنند، حتی چالش‌های جدیدی را برای خود ایجاد می‌کنند که با وجود دشواری، عقاید جدید را بررسی کنند و نوع دیگر دیدن را تجربه نمایند که این امر موجب می‌شود ظرفیت‌های ذهنی و روانی فرد رشد یابد. این افراد واقع بین‌تر هستند، زیرا می‌دانند ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که امور و مسائل آن نسبی است، بنابراین موفق‌تر هستند، سلامت روانی بیشتری دارند و سازگاری بالایی در زمان تغییرات محیطی نشان می‌دهند.

 

 

اما افراد سخت و انعطاف‌ناپذیر برداشت‌ها، احساسات و هیجانات محدودی درباره دنیای پیرامون خود دارند. این افراد نه تنها به دنبال کسب تجارب جدید نیستند، رغبتی هم به اندیشه‌ها و عقاید جدید ندارند. اغلب دیدی مبهم از افکار، عقاید، ارزش‌ها، احساسات و رفتارهای خود دارند. از تغییر می‌ترسند، هر گونه تغییر را غیرقابل تحمل می‌انگارند و به‌دلیل احساس ناامنی زیاد ترجیح می‌دهند در یک وضع ثابت و ایستا که به آن خو گرفته‌اند، بمانند. این افراد معمولا هویت ناموفق داشته، تمایل دارند به آداب و رسوم، سنن و تشریفات ثابت بپردازند بدون آن‌که به فلسفه وجودی آنها بیندیشند. با تعصبی سخت هر گونه تغییر را رد می‌کنند و گاهی حتی حاضر به شنیدن نظرات جدید نیستند، چه برسد به امتحان آنها.

 

 

افراد انعطاف‌ناپذیر معمولا سنتی، متعصب و متعارف هستند؛ افرادی بسته که ممکن است حتی در سبک زندگی روزمره خود رویه‌ای ثابت و یکسان داشته باشند، مسیرهای جدید را امتحان نمی‌کنند، غذاهای جدید را نمی‌خورند، فعالیت‌های ثابت و محدودی دارند، ترجیح می‌دهند در یک وضع ثابت شغلی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بمانند. تنش زیادی را حتی در تغییرات کوچک تجربه می‌کنند. سازگاری این افراد وقتی با تغییرات اجباری در زندگی خانوادگی، تحصیلی، شغلی، اقتصادی و اجتماعی مواجه می‌شوند به‌دلیل عدم پذیرش، بسیار پایین است و موفقیت‌های کمتری را نسبت به افراد انعطاف‌پذیر تجربه می‌کنند. به تبع همین ویژگی‌ها ارتباط‌ بین فردی آنها نیز دچار مشکل خواهد شد، زیرا یکی از مهارت‌های لازم برای روابط بین فردی، درک دیدگاه دیگری، پذیرش دیگری و متناسب با شرایط طرفین عمل کردن است. این افراد معمولا به خود و اطرافیان سخت می‌گیرند و نسبت به افراد انعطاف‌پذیر، دیدی مطلق‌نگر دارند.

 

 

آنها براساس شرایط و مقتضیات تصمیم نمی‌گیرند و عمل نمی‌کنند، طبق باورها و نگرش‌های متعصبانه خود، عمل می‌کنند، به همین دلیل نمی‌توانند خود را بر اساس شرایط وفق دهند و در رابطه با دیگران نیز صرفا به عادت‌ها و شیوه‌های رفتاری متعارف خود عمل می‌کنند، نه براساس در نظر گرفتن شرایط و مقتضیات رابطه و فرد مورد نظر. گاهی علاقه به یکسری باورها و رفتارها به حدی در این افراد شدید است که جنبه وسواس گونه و شبیه به لجبازی به خود می‌گیرد، به نحوی که برای اطرافیان غیرقابل تحمل شده و ناسازگاری تلقی می‌شود. ممکن است حتی در زمینه اخلاقیات و ارزش‌ها به‌قدری خشک و غیرقابل انعطاف باشند که کاملا از تعادل خارج شوند، زیرا پافشاری و اصرار غیرمعقولی بر باورها و نگرش‌های خود دارند، بدون آن‌که مقتضیات و شرایط را در نظر بگیرند. وقتی امور بر خلاف باورها، ارزش‌ها و عادت‌هایشان باشد، اغلب واکنش‌های منفی شدیدی نشان می‌دهند.

در برخورد با افرادی که منعطف نیستند، باید گفت تا زمانی که خود فرد انگیزه لازم را برای تغییر نداشته باشد و پیامدهای آسیب زای چنین سبک زندگی را لمس نکند، اطرافیان کار چندانی نمی‌توانند انجام دهند. بنابراین بهترین کار این است که دوستانه و بی غرض و بدون سرزنش به او کمک کنیم تا ابتدا وضعیت موجودش را ارزیابی کرده و لزوم تغییر را حس کند. در این راه، تقویت‌های کلامی و رفتاری اطرافیان می‌تواند بازخوردهای خوبی برای تغییرات مثبت باشد.

 

 

توصیه‌هایی برای افراد غیرمنعطف

ابتدا لازم است به ارزیابی باورها و نگرش‌هایتان بپردازید و تشخیص دهید کدام باورها، نگرش‌ها و رفتارهای شما غیر منعطف و متحجرانه است و نیاز به بازنگری دارد. برای این کار می‌توانید از دو نفر از اعضای خانواده و دو نفر از دوستان نزدیک و قابل اعتمادتان کمک بگیرد و از آنها سوال کنید.

 

 

پس از ارزیابی صحیح از گام‌های کوچک و آسان‌تر شروع کنید و برای تغییر قدم بردارید، حتی برای خودتان پاداش در نظر بگیرید؛ مثلا کار مورد علاقه‌تان را انجام دهید یا به تفریح مورد علاقه خود بپردازید یا حتی یک بستنی برای خود بخرید. برای تغییر لازم است اهدافتان را عینی و قابل مشاهده کنید. به‌طور مثال «این هفته دو مسیر جدید را برای رفتن به محل کار تجربه خواهم کرد» یا «این هفته غذایی که هیچ‌وقت نمی‌خوردم، امتحان می‌کنم» یا «این هفته طبق خواسته همسرم دو کار را انجام می‌دهم که تا به‌حال انجام نمی‌دادم» این می‌تواند شامل تجربه کردن تفریحات و سرگرمی‌های جدید باشد تا رفتن به مکان‌های جدید و مطالعه کتاب‌هایی در حوزه‌هایی متفاوت. می‌توانید پای صحبت یک دوست بنشینید که با نظراتش موافق نیستید و در بین حرف‌هایش اشتراکاتی هرچند اندک ایجاد کنید.

 

 

برخی آداب و رسوم و عادت‌هایی که الزامی برای عمل به آنها ندارید و صرفا الزام‌های غیر منطقی درونی شما موجب آنهاست، آرام آرام حذف کنید و اجازه دهید روان شما رهایی را تجربه کند. سعی کنید درک دیدگاه دیگران را تمرین کنید و کمی از دریچه دید آنها دنیا را بنگرید و این کار را هر روز تمرین کنید. از اطرافیان نزدیک خود شروع کنید، این کار به عملکرد بهتر و رابطه موثرتر شما منجر می‌شود و بازخوردهای خوبی از آنها دریافت می‌کنید که در ثبات این تغییرات نقش مهمی دارد.

یادمان باشد تغییر کار آسانی نیست. جوانه زدن و از خاک بیرون آمدن نیازمند اراده، تلاش، پشتکار و تحمل دشواری‌هاست.

دکتر نرگس رازقی - روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه