مقاله اسكن سنجش تراكم استخوان.. Dxa

[Doctor_Shovan مهمان]

Dual energy X-ray absorptiometry

 

DXA

اسكن سنجش تراكم استخوان

 

 

اسكن سنجش تراكم استخوان چيست(DXA)؟

 

اسكن تراكم استخوان، كه نام ديگر آن سنجش ميزان جذب اشعه ايكس با انرژي مضاعف (DXA) يا دزيمتري استخوان، فرم ارتقا يافته اي از تكنولوژي X-Ray است كه براي اندازه گيري ميزان كاهش بافت استخواني استفاده مي شود. (DXA) از استاندارد هاي بنا شده بر اساس اندازه گيري تراكم ماده معدني موجود در استخوان مي باشد.

راديوگرافي يك آزمون پزشكي غيرتهاجمي است كه به پزشك در تشخيص و درمان كمك مي كند. تصويربرداري با اشعه ايكس شامل پرتودهي به قسمتي از بدن با استفاده از پرتوهاي يونيزان است كه تصاويري از داخل بدن را ايجاد مي كند. راديوگرافي رايج ترين و قديمي ترين فرم تصويربرداري پزشكي است.

DXA اغلب موارد بر روي مهره هاي پائيني و لگن اجرا مي شود. در بچه ها و بعضي از بالغين، كل بدن اسكن مي شود. موارد جانبي مثل و التراسوند در بعضي موارد به منظور تشخيص تراكم استخواني مورد استفاده است. در بعضي از جوامع، CT اسكن با نرم افزار خاص نيز مي تواند تراكم كم استخواني را تشخيص و كنترل كند. اين روش دقيق است ولي به اندازه DXA رايج نيست.

[Doctor_Shovan مهمان]

بيشترين موارد استفاده از اين روش چيست؟

dxa در بيشتر موارد براي تشخيص پوكي استخوان- وضيعتي كه اغلب خانمها را بعد از يائسگي تحت تاثير قرار مي دهد ولي اين مورد ممكن است در مردان نيز ايجاد شود. پوكي استخوان وابسته به كاهش تدريجي كلسيم است و ساختار استخوان تعيير كرده و باعث نازكي و انعطاف پذيري استخوان مي شود و احتمال شكستگي در آن بالا مي رود.

dxaهمچنين براي بررسي روند بهبود در درمان پوكي استخوان و ديگر وضعيتهايي كه كاهش تراكم داريم مناسب است.

آزمون dxa همچنين مي توند ريسك شكستگي هاي در حال پيشرفت را در افراد تشخيص دهد. ريسك شكستگي هاي تحت تاثير سن، وزن بدن، سابقه شكستگي پيشين، سابقه خانوادگي از شكستگي هاي استئوپروز و سبك زندگي مثل سيگار كشيدن و مصرف بيش از حد الكل مي باشد. اين موارد در هنگام درمان بيمار مورد نظر هستند.

[Doctor_Shovan مهمان]

آزمون تراكم استخوان در موارد زير پيشنهاد مي شود:

 

§ اگر خانمي يائسه باشد و از استروژن استفاده نمي كند.

§ اگر سابقه مادرزادي يا شخصي در شكستگي لگن خاصره يا كشيدن سيگار داريد.

§ اگر خانمي يائسه با قدي بلند يا لاغر هستيد.

§ اگر مردي با كاهش تراكم استخوان هستيد.

§ اگر از داروهايي كه باعث كاهش تراكم استخوان مي شود استفاده مي كنيد مثل كورتيكواستروئيد مثلPrednisone ، داروهاي ضد صرع مثلDilantinو barbiturates و يا داروهاي با دز بالا براي تيروئيد.

§ اگر ديابت نوع يك(ديابت جوانان يا وابسته به انسولين) يا بيماريهاي كبدي، كليوي يا سابقه استئوپروز داريد.

§ اگر بيماريهاي تيروئيدي مثل هيپرتيروئيديسم داريد.

§ اگر بيماريهاي پاراتيروئيدي مثل هيپرپاراتيروئيديسم داريد.

§ اگر سابقه شكستگي بعد از يك ضربه كاملا ملايم داشته ايد.

§ اگر شواهدي از شكستگي مهره اي يا ديگر نشانه هاي استئوپروز در X-Ray مشاهده شده است.

[Doctor_Shovan مهمان]

ارزيابي و تشخيص جانبي مهره ها كه يك آزمون X-Ray با دز پائين بر روي مهره ها است تا شكستگي مهره اي تشخيص داده شود و با آزمون DXA اجرا شود و اين آزمون براي بيماران مسن پيشنهاد مي شود مخصوصا اگر:

§ بيش از يك اينچ از قدشان را از دست داده اند.

§ درد در قسمت پشت به صورت ناگهاني دارند.

§ اگر اسكن DXA، مشاهداتي مرزي را نشان داده است.

[Doctor_Shovan مهمان]

چگونگی اماده سازی

در روز آزمون شما مي توانيد به صورت عادي غذا بخوريد. تا 24 ساعت قبل از انجام آزمون نبايد از مكمل هاي كلسيمي استفاده كنيد.

شما بايد لباسي راحت و گشاد بر تن داشته باشيد، از پوشيدن لباسهايي كه زيپ و يا دكمه هاي فلزي دارند خودداري كنيد. مواردي نظير دسته كليد و كيف پول كه در ناحيه اي كه اسكن خواهد شد قرار مي گيرند، بايد برداشته شود. ممكن است از شما خواسته شود تا تعدادي يا همه لباسهاي خود را درآورده و لباس مخصوصي را بر تن كنيد. همچنين ممكن است از شما خواسته شود تا جواهرات، عينك و هر چيز فلزي يا لباسي كه در طول آزمون اختلال ايجاد كند را درآوريد.

[Doctor_Shovan مهمان]

تكنسين مربوطه را در مورد موارد زير با اطلاع كنيد:

اگراخيرا آزموني با باريم داشته ايد.

اگر اخيرا سي تي اسكن با مواد كنتراست داشته ايد.

اگر اخيرا اسكن راديوايزوتوپ انجام داده ايد.

ممكن است قبل از انجام آزمون 14-10 روز منتظر بمانيد.

خانمها در صورت بارداري بايد تكنسين را مطلع سازند. آزمونهاي تصوير برداري نبايد در طول دوران حاملگي انجام شوند زيرا اشعه براي جنين خطرناك است. اگر انجام آزمون ضروري است اقدامات پيشگيرانه براي كاهش پرتوگيري جنين ضروري است.

[Doctor_Shovan مهمان]

روند انجام آزمون به چه شكل است؟

 

ماشين dxa پرتوي باريك و نامرئي از اشعه ايكس باند كم را با دو پيك انرژي جداگانه به سمت استخوانهاي خواسته شده مي فرستد. يكي از پيك هاي انرژي كاملا به وسيله بافت نرم جذب مي وشود و ديگري به وسيله استخوان جذب خواهد شد. مقدار جذب بافت نرم از كل جذب كاسته مي شود و چيزي كه باقي مي ماند نشانگر دانسيته معدني استخوان بيمار است.

dxa از نرم افزاري استفاده مي كند كه كامپيوتر و نمايشگر ميزان دانسيه استخواني را روي صفحه مانيتور نشان مي دهد.

[Doctor_Shovan مهمان]

اين آزمون چگونه انجام مي گيرد؟

اين آزمون معمولا براي بيماران سرپايي انجام مي گيرد.

در آزمون DXA مركزي كه دانسيته استخواني استخوان هيپ يا لگن و مهره ها را اندازه گيري مي كند، بيمار روي تخت نرمي دراز مي كشد. ژنراتور X-Ray زير بيمار قرار گرفته و وسيله تصويربرداري و دتكتور بالاي سر بيمار قرار مي گيرد.

براي اسكن مهره ها، ساق پاي بيمار روي قسمتي جعبه اي كه با لحاف پوشيده شده و نرم است به منظور صاف كردن لگن و مهره هاي كمري قرار مي گيرد. براي اسكن لگن، پاهاي بيمار روي قسمتي قرار مي گيرد كه پاهاي بيمار را به سمت داخل مي چرخاند. در هر دو مورد، دتكتور در زير بيمار قرار مي گيرد و ژنراتور به آهستگي از قسمت مورد نظر عبور كرده و تصاوير بروي صفحه مانيتور تشكيل خواهد شد.

از شما خواسته مي شود كه در طول اسكن آرام باشيد و در زمان تشكيل تصوير احتمالا براي چند لحظه نفس خود را نگه داريد تا از مات شدن تصاوير در مانيتور جلوگيري شود. تكنولوژيست به پشت ديوار يا به اتاق ديگري خواهد رفت تا ژنراتور را فعال كند.

آزمونهاي DXA جانبي ساده تر مي باشند و انگشتان دست، ساعد، بازو و يا كف پا در داخل دستگاهي قرار مي گيرد در طي چند دقيقه مي تواند تصاوير دانسيته استخواني را تهيه كند.

امروزه شيوه اي اضافه بر معمول به نام ارزيابي جنبي مهره اي(LVA) در بسياري از مراكز انجام مي شود. اين آزمون يك آزمون با اشعه ايكس با انرژي پائين مي باشد كه برروي مهره ها و به منظور ارزيابي شكستگي هايي كه در مهره شكل گرفته است انجام مي گيرد.

LVA تنها لحظاتي را به زمان آزمون اضافه خواهد كرد.

اين آزمون بسته به عضوي كه تحت اسكن قرار دارد و بسته به تجهيزات مركز، بين 10 تا 30 دقيقه طول خواهد كشيد.

[Doctor_Shovan مهمان]

ممكن است از شما خواسته شود تا فرم سوالاتي را به منظور كمك به تشخيص پزشك در مورد داروهايي كه استفاده مي كنيد يا وضعيت بهداشتي خود پر كنيد كه اين سوالات مي تواند در تشخيص ريسك پائين يا بالاي شكستگي كمك كننده باشد. سازمان جهاني بهداشت(WHO) اخيرا بررسي Online را به راه انداخته است كه نتايج DXA را با تعدادي از سؤالات پايه اي تركيب شده و مي تواند به منظور پيش بيني در تعيين ريسك شكستگي هاي هيپ درطي10 سال در زنان يائسه انجام گيرد. چنين استفاده اي در چند سال آينده بيشتر مورد استفاده خواهد بود.

[Doctor_Shovan مهمان]

چه كسي اين آزمون را تفسير خواهد كرد و من چگونه مي توان از نتايج آن با خبر شد ?

 

يك راديولژيست كه متخصص در ارزيابي و آناليز تصاوير مي باشد اين آزمون را گزارش مي كند و گزارش را به پزشك مربوطه ارجاع مي دهد. آزمون DXA توسط يك روماتولوژيست و همچنين توسط يك متخصص غدد داخلي تفسير خواهد شد.

 

نتايج آزمون در دو فرم نشان داده خواهد شد:

 

T Scoreاين عدد مقدار توده استخواني شما را با فردي جوان و بالغ از جنس خودتان با توده استخواني حداكثر مورد مقايسه قرار خواهد داد. عدد 1- بالاي دانسيته استخواني نرمال را نشان مي دهد. عددي بين 1- و 5/2- به عنوان استئوپنيا يعني كاهش توده استخواني شناخته مي شود. عدد زير 5/2- به عنوان پوكي استخوان طبقه بندي خواهد شد. T Score به منظوربررسي احتمال شكستگي استخوان به كاربرده مي شود.

Z scoreاين عدد مقدار توده استخواني شما را با افراد ديگر در گروه سني شما ، هم سايز و هم جنس شما مورد مقايسه قرار خواهد داد. اگر اين مقدار به ميزان غيرمعمولي بالا يا پائين باشد، انجام آزمونهاي پزشكي ديگر ضروري مي باشد.

عموما تفاوتهاي كوچكي در اسكن ها ديده مي شود كه به علت تفاوت در پوزيشن دهي بيماران است و معمولا مهم نيستند.

[Doctor_Shovan مهمان]

فوايد DXA در مقابل مضرات اين روش چيست؟

 

فوايد:

§ روش دانسيتومتري DXA روشي آسان، ساده و غير تهاجمي است.

§ هيچ ماده بيهوش كننده اي مورد نياز نيست.

§ مقدار دز به كار رفته در آن بسيار كم مي باشد- دز اين روش به ميزان يك دهم يك عكس ساده از قفسه سينه(ريه) و حتي كمتر از اكسپوژر طبيعي است كه روزانه دريافت مي كنيد.

§ اين روش دانسيتومتري استخوان، دقيقترين روش در دسترس براي تشخيص پوكي استخوان و همچنين يك برآوردكننده دقيق براي رسيدگي به شكستگي هاي استخواني است.

§ بعد از انجام آزمون هيچ پرتويي از بدن بيمار خارج نخواهد شد.

§ اين پرتوي ايكس كه در محدوده تشخيصي است ،هيچگونه اثرات جانبي نخواهد داشت.

مضرات:

§ هميشه شانس بسيار كمي در اكسپوژر هاي شديد براي ابتلا به سرطان وجود دارد ولي فوايد يك تشخيص دقيق بر اين مضرات ارجحيت دارد.

§ دز تشعشعي موثر حاصل از اين روش در حدود 01/0 mSv مي باشد كه حدودا با ميانگين مقدار دز پس زمينه اي كه هر فرد در يك روز دريافت مي كند برابر مي باشد.

§ خانمها هميشه بايد پزشك يا تكنسين خود را از امكان بارداري خود مطلع سازند.

§ هيچ عوارضي ناشي از اين آزمون تا به حال گزارش نشده است.

 

 

 

منبع

سایت رادیولوژی ایران