ضوابط تأسیس انبارها و بخشهاي وابسته

[masi eng 47,044]

ويژگيهاي انبارها بايد مطابق با استاندارد ملي ايران به شماره 1891 بوده و موارد ذيل نيز رعايت گردد:

1- نحوه قرار دادن محصولات درانبار بايد به گونه اي باشد كه بتوان به راحتي در بين محصولات گردش كرده و بازرسي لازم را انجام داد.

2- هر محصول بايد با رمز و كد خاصي انبار شود كه معمولاً معرف زمان ورود به انبار يا زمان توليد محصول باشد تا به ترتيب زمان ورود (FIFO)، خارج شوند.

3- انبار بايد همواره پاكيزه و تميز بوده ودر و پنجره هاي آن كاملاً پوشيده باشند به طوريكه از ورود هر گونه آلودگي جلوگيري شود.

4- براي ضدعفوني كردن انبار بايد طبق مقررات بهداشتي عمل كرد.

5- انبارها بايد در صورت نياز، مجهز به زنگ خطر، دستگاه كنترل و ثبت دما و دستگاه كنترل و ثبت رطوبت باشند.

6- كليه قفسه ها يا پالتها و سيستمهاي حمل و نقل بايد از جنس مقاوم، قابل شستشو باشند(غير چوبي ).

7- پنجره ها مجهز به توري ريز بافت و قابل شستشو باشند.

8- انبارها بايد مجهز به سيس تم مناسبي جهت اطفاء حريق باشند. (زنگ هشدار دهنده، كپسول اطفاء حريق به تعداد كافي و سيستمهاي اتوماتيك اطفاء حريق و هشداردهنده)

9- در كليه انبارها مي بايست سيستم ايمني بسته به نوع محصول رعايت شده باشد. (عاري از كابل برق و ساير عوامل آتش زا )

10- در كليه انبارها وجود تهويه مناسب ضروري است.

11- روش كنترل مستند جانوران و حيوانات، مسئول كنترل آن بايد مشخص بوده و تمامي مواد مصرفي (آفت كشها ) براي كنترل جانوران توسط مرجع ذيصلاح تائيد شده باشد.

12- داراي سيستم نقل و انتقال و جابجايي مناسب از جمله نقاله ها، بالا برنده ها، پالتها و ساير تجهيزات باشد.

13- برخي از روشهاي استقرار در انبار به صورت First In First Out) FIFO) است كه جهت انبارهاي مواد غذايي يك ضرورت است يا به صورت (Last In First Out (LIFO (آخرين وارده- اولين صادره ) است. در اين طرحها بايد سعي نمود كه رديفها به ترتيب و به طور كامل تخليه شوند تا امكان ماندگاري يك كالا به مدت طولاني از بين برود.

در قفسه بندي سنگين مي بايست سعي شود كالاهائي كه مراجعه به آنها فراوان است در طبقات پائين و كالاهايي كه مراجعه به آنها بسيار كم است در طبقات بالا و كالاهايي با مراجعه متوسط در طبقات مياني جاي گيرد.

الف- سطح زير بناي انبارها سطح انبار بستگي به حجم توليد، حداكثر زمان نگهداري كالا در انباردارد كه آن نيز بستگي به اختلاف زمان توليد و تخليه انبار و نيز تنوع محصولات و ميزان ورود كالا در روز دارد. ( ارتفاع مفيد چيدمان و تعداد روزهاي انبارداري مي بايست توسط كارخانه مشخص گردد. )

زيربناي انبار = (حجم هر ماده × تعداد × تعداد روزهاي انبارداري ) تقسيم بر ارتفاع مفيد چيدمان + 50 سانتي متر به عنوان فضای عبور و مرور افراد و وسايل نقليه + فضايي جهت پالتهاي خالي و دفتر (در صورت نياز )

ب- به طور كلي انبارها و بخشهاي مربوط به آن عبارتند از:

[masi eng 47,044]

صفحه2 از6

1- بخش تحويل

در ابتداي كارخانه قرار داشته و مسئوليت تحويل گرفتن كليه مواد و قطعات ورودي به كارخانه را داراست.

- امكانات مورد نياز اين بخش شامل :

1- امكانات توزين نظير باسكول، ترازو

2- امكانات تعيين كيفيت مواد اوليه كه توسط بخش كنترل كيفيت صورت مي گيرد.

3- امكانات تخليه بار نظير سطح شيب دار، جرثقيل،نقاله، ليفتراك...

4- امكانات حمل ونقل كالاهاي دريافتي به انبار يا خط توليد.

- فضاهاي مورد نياز بخش تحويل بستگي به موارد زير دارد :

1- تعداد و نوع اقلام دريافتي

2- حداكثر تعداد وسايل نقليه ورودي در هر روز

3- فضاي لازم جهت وسايل نقليه با احتساب فضا جهت دور زدن، پاركينگ وغيره

۱- كاميون هاي حمل مواد اوليه

اين كاميونها اختصاصا براي حمل مواد اوليه طراحي و استفاده شده و نظافت و ضدعفوني در آنها به آساني صورت گيرد.

[masi eng 47,044]

- بخش ارسال اين بخش پس از انبار محصول قرار دارد، امكانات و فضاي مورد نياز اين بخش مشابه بخش تحويل است.در طرحهايي كه اين دو بخش ( تحويل و ارسال) نزديك به يكديگر قرار دارند استفاده از امكانات تخليه، بارگيري، حمل ونيز پرسنل مشترك راحت تر فراهم ميشود در بسياري موارد جهت تحويل و ارسال نياز به سكوي بارگيري است.

• در اين صورت جهت هر كاميون كه از عقب پهلو مي گيرد طول سكو 4 متر و جهت كارخانه اي كه به طور همزمان 3 كاميون را تخليه يا بارگيري مي كند 12 متر خواهد بود. عرض سكو نيز بين 2/4- 5/3 متر و ارتفاع آن از زمين بين 1/1 تا 3/1 متر در نظر گرفته مي شود.

• ارتفاع درب انبار بين 5/2 تا 25/3 متر و حداقل فاصله بين درب انبار تا كالاي چيده شده وقتي ليفتراك استفاده ميشود 3 متر، براي استفاده با تریلي 8/1 متر و كاميون چنگالي و بالابر الكتريكي 3 متر است.

[masi eng 47,044]

- انبار مواد اوليه در كارخانه هاي مختلف تنوع و حجم مواد اوليه مي توانند طيف وسيعي را تشكيل دهد. برخي كارخانه ها مواد اوليه را مستقيماً در اختيار خط توليد قرار مي دهند تا فرآوري شود و بعضي كارخانه ها داراي انبارهايي مناسب جهت نگهداري مواد اوليه بوده و مواد اوليه را به تدريج مصرف مي كنند.

3-1- انبار مواد اوليه بسته بندي

مواد و وسايل بسته بندي مانند شيشه، كارتن، پاكت، برچسب و غيره بايد در محلي بطور جداگانه نگهداري شود. نحوه نگهداري و چيدن كالا در انبار بايد بگونه اي باشد كه از هر گونه آسيبهاي فيزيكي، شيميايي و بهداشتي محفوظ باشد.همچنين خطر سقوط و بروز سوانح به حداقل ممكن برسد. و آمد و شد افراد و ترابري كالا درانبار به آساني صورت پذيرد.

3-2- انبار شكر و مواد افزودني

- اين انبار بايد به طور مجزا و متناسب با ظرفيت توليد كارخانه احداث شود و فاصله آن با سالن توليد حفظ گردد.

- بايد رطوبت نسبي آن حداكثر 60 درصد بوده و مجهز به وسيله اندازه گيري تغييرات رطوبت نسبي باشد.

- بايد مجهز به سيستم تهويه مناسب بوده و اقدامات لازم جهت جلوگيري از ورود حشرات و جوندگان و … درآن به عمل آمده باشد.

- براي نگهداري شكر در انبار بايد از پالت (فلزي و ضد زنگ و يا پلاستيكي) استفاده گردد. روش چيدن گوني هاي شكر درانبار بايد به طور مرتب بوده و رعايت حداقل 50 سانتي متر فاصله ازديوارها و 60 سانتي متر بين رديفهاي بسته بندي شكر ضروري است.

- از سيستم هاي مناسب نظير اولتراسونيك جهت دفع جوندگان و حشرات استفاده شود و درصورت استفاده از حشره كش الكتريكي علاوه بر داشتن حفاظ به گونه اي نصب شده باشد كه حشرات از بين رفته، روي مواد انبار شده نريزند.

* سيلوي شكر مجهز به پمپ هوا جهت انتقال شكر به خط توليد پس از عبور ازميدان مغناطيسي (آهن ربا) باشد.

3-3- انبار نگهداري روغن

روغن در شرايط مناسب و با درجه حرارت و نور مناسب نگهداري شود.

3-4- انبار نگهداري گلوكز

نگهداري گلوكز مي بايست در مخازن استيل ضد زنگ متناسب با ظرفيت توليد بوده و در مورد گلوكز هاي بشكه اي تا زمان مصرف در شرايط مناسب نگهداري گردد.

3-5- انبار نگهداري شيرخشك

شير خشك در ظروف بسته بندي مناسب در دما و رطوبت مناسب نگهداري شود.

[masi eng 47,044]

صفحه5 از6

4) انبار محصول

پس از طي دوره قرنطينه محصول، كالا به اين انبار منتقل شده و آماده فروش خواهد بود. در طراحي انبار محصول موارد زير مي بايست مد نظر قرار گيرد:

1) اين انبار با توجه به نوع محصول بايد درجه حرارت مناسب داشته باشد.

2) بايد از تابش مستقيم آفتاب به دور باشد.

3) نمي بايست كالايي جز محصول نهايي را در آن انبار نمود.

۴) هزينه خريد زمين، احداث بنا، تاسيسات، نگهباني از انبارهايي با مساحت زياد ونظاير آن موجب شده كه استفاده از ارتفاع به جاي افزايش سطح، مطلوبيت بيشتري يابد.

از ارتفاع به چند روش مي توان استفاده نمود كه به شرح ذيل مي باشد:

الف) روش كُپه اي: جهت ذخيره سازي موادي كه درون بشكه هاي 220 ليتري قرار دارند استفاده مي شود.

ب) جهت كالاهايي كه از استحكام كافي برخوردار نيستند از قفسه بندي سنگين جهت استفاده از ارتفاع بهره برده ميشود.

[masi eng 47,044]

6 5) ساير انبارها

5-1- انبار قرنطينه

در صنايع غذايي معمولاً انجام آزمايشات لازم به روي مواد حين فرآوري و يا محصول نهايي ممكن است چند روز به درازا كشد. طي اين دوره مي بايست محصول در قرنطينه بماند تا جواب آزمايشات روشن گردد.

بسياري از كارخانه ها اين محصولات را درو ن انبار محصول قرار مي دهند ولي به روشهاي مختلف اطمينان حاصل مي نمايند كه هيچگونه تداخلي بين كالاي قرنطينه و محصول نهايي به وجود نيايد. ولي در شرايطي كه خطر تداخل دركالا زياد باشد مي توان مبادرت به احداث انبار قرنطينه نمود. در اين صورت حجم اين انبار بستگي به حجم روزانه توليد ونيز زمان نگهداري تا دريافت جواب آزمايشات دارد.

توضيحات لازم قرنطينه اي و زمان و درجه حرارت محيط ونتايج حاصله بايد در دفاتر مخصوص به خود ثبت و كنترل شده باشد. اين انبار بايد بدور از تابش مستقيم آفتاب بوده و دماي آن قابل كنترل باشد. و ابعاد آن بايد متناسب با ظرفيت توليد و زمان توقف مورد نظر در قرنطينه گذاري باشد.

5-2- انبار قطعات و لوازم

اندازه آن بستگي به تعداد ماشين آلات، تنوع آنها، فرسودگي آنها و نيز كيفيت ماشين خريداري شده دارد امروزه نگهداري ت عداد كافي قطعات يدكي يكي از اساسي ترين عوامل در كاهش زمان توقفات توليد است. در انبار قطعات مي بايست خصوصيات فيزيكي كالا مانند ابعاد وزن و مقدار و خصوصيات محدود كننده نظير قابليت شكنندگي، قابليت خمش و قابليت احتراق را همواره در نظر داشت. بايد سعي نمود كالا هاي مشابه در يك گروه و در يك مكان نگهداري شود مانند نگهداري تمام فيتينگها ( زانوئي ها، سه راهي، مغزي، ماسور،... ) در يك محل و تمامي شير آلات در يك محل.

5-3- انبار عمومي

محلي است جهت نگهداري وسايل متفرقه از قبيل وسايل آشپزخانه وسايل اداري، ظروف خا لي، لباس كار و ديگر ملزومات، كه ابعاد آن بستگي به گستردگي كارخانه دارد ولي مي بايست حتي الامكان از نگهداري اقلام غير ضروري در آن جلوگيري شود.

5-4- انبار مواد شيميايي

كليه مواد شيميايي بايد در محلي جداگانه و دور از سالن ها ي توليد قرار داشته و درظروفي با پوشش كامل بسته بندي شده، دور ازتابش مستقيم نور خورشيد ودر شرايط مناسب نگهداري گردد.

- نكاتي كه بايد در انبار مواد افزودني، شيميايي و بسته بندي رعايت شود:

1- مجزا بوده و براي همين منظور ساخته شده باشد.

2- كليه ضوابط مربوط به انبارها بايد رعايت شود.

3- بهتر است ماشينهاي سنگين وارد انبار نشده و ترجيحاً از نوار نقاله استفاده شود.

5-5- انبار محصولات مرجوعي

بسياري از كارخانه ها اين محصولات را درون انبار محصول قرار مي دهند ولي به روشهاي مختلف اطمينان حاصل مي نمايند كه هيچگونه تداخلي بين كالاي مرجوعي و محصول نه ايي به وجود نيايد. ولي در شرايطي كه خطر تداخل دركالا زياد باشد مي توان مبادرت به احداث انبار مرجوعي نمود.