به مناسبت ۹ شهریور، روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی

[sama-sh 6913]

[h=1]به مناسبت ۹ شهریور، روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی[/h]۹ شهریور ۱۳۹۳

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: از سال ۱۳۸۶ همه ساله نهم شهریورماه به عنوان “روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی” گرامی داشته می شود.

در نهم شهریور سال ۱۳۷۳ یک یوزپلنگ ماده که به همراه سه توله اش برای خوردن آب به نزدیکی شهر بافق آمده بودند مورد حمله افراد بومی قرار گرفتند. یوز مادر زخمی شده و فرار کرد و دو توله زیر ضربات بیل و کلنگ کشته شدند.

………………تصویر: لاشه خواهران مارتیا که توسط اهالی حاشیه بافق کشته شدند / شهریور ۱۳۷۳

محیط بانان تنها قادر به نجات یک توله یوز ماده شدند، پیکر نیمه جان توله را از مرگ حتمی نجات دادند و نام او را ماریتا گذاشتند. مارتیا تا زمان مرگش در سال ۱۳۸۳ به تنهایی در پارک پردیسان تهران زندگی کرد.

………………………………………….……تصویر: مارتیا در پارک پردیسان تهران

یوزپلنگ به چه معناست؟

همانگونه که مشخص است، یوزپلنگ ترکیبی از دو کلمه یوز و پلنگ است. یوز در فارسی، بن مضارع یوزیدن است و فعل یوزیدن به معنای “جستن، جهیدن، جستجو و طلب کردن” می باشد. به عبارت دیگر یوز یعنی جوینده، طلب کننده و شکار کننده. از آنجا که از سگ های شکاری هم برای تعقیب و گرفتن شکار استفاده می شده، به آنها هم یوز گفته می شده است.

با توجه به تعاریف فوق، بدیهی است که یوزپلنگ به معنای پلنگی است که به دنبال شکار می گردد و به اصطلاح با یوزیدن آنرا می گیرد. شاید بتوان گفت که در گذشته برخی بر این باور بودند که یوزپلنگ نوعی پلنگ است و عنوان “پلنگ شکاری” نیز دلیل دیگری بر این مدعا است. البته برخی یوزپلنگ را نوعی یوز می دانستند که پدر یا مادر آن پلنگ باشد و به همین ترتیب، یوز شیر یعنی یوزی که یکی از والدینش شیر بوده است. بعلاوه، واژه دیگری بنام “هوبر” در گذشته وجود داشته که آنهم به معنای یوز و توله یوز بوده، ولی به نظر می رسد که این کلمه امروزه منسوخ شده است. با مراجعه به اشعار و متون قدیمی ایرانی، می توان دریافت که در گذشته این جانور با نام یوز شناخته می شده و کمتر به آن یوزپلنگ گفته می شده است.

تاریخچه یوزپلنگ آسیایی:

در گذشته، زیستگاه یوز پراکندگی وسیعی از ایران و عربستان تا هندوستان و ترکمنستان را شامل می شده است. در میان آثار باستانی، مهری مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در میانرودان یوزپلنگی را در کنار مربیش به تصویر میکشد. شاهان آشوری از یوزها برای شکار بهره میگرفتند. در سوریه و فلسطین، جنگجویان صلیبی از شکار آهو توسط یوز سخن به میان آورده اند و گزارش شده است که یکی از شاهان سده پانزدهم میلادی در ارمنستان گله هایی از یوزها به شمار حدود صد عدد از این جانوران داشت. حالا اما نسل یوز آسیایی جز در ایران در سایر کشورها منقرض شده است.

………………………خانواده یوزپلنگ آسیایی / پناهگاه حیات وحش میاندشت خراسان شمالی

تا پیش از جنگ جهانی دوم، جمعیت یوزپلنگ در ایران حدود ۴۰۰ عدد بود که تقریبا در تمام مناطق استپی و صحرایی نیمه شرقی کشور و بخش هایی از نواحی غربی کشور نزدیک مرز عراق دیده می شد اما ورود جیپ بعد از جنگ منجر به کشتار گسترده طمعه های مورد علاقه یوز به خصوص آهو و جبیر شد و در نتیجه جمعیت یوزپلنگ به شدت کاهش یافت.

در سال ۱۳۳۸ کانون شکار وقت ایران یوزپلنگ را حمایت شده اعلام نمود. با اعمال اقدامات حفاظتی، جمعیت طعمه در بسیاری از مناطق کشور روبه افزایش نهاد که این باعث افزایش جمعیت یوزپلنگ نیز شد. مشاهده یوزپلنگ در مناطق مختلف افزایش یافت که این احیا جمعیت نتیجه تاثیرات قوانین و مقررات حفاظتی بود که اعمال شد. در اواسط دهه ۱۳۵۰، جمعیت یوزپلنگ در ایران ۳۰۰-۲۰۰ عدد تخمین زده می شد. در آن زمان، قلمرو یوزپلنگ تقریبا تمام مناطق کویری نیمه شرقی کشور را در بر می گرفت که از جمعیت انسانی کمی برخوردار بود.

…………………………………. یوزپلنگ آسیایی / پناهگاه حیات وحش دره انجیر یزد

در اواخر دهه ۱۳۵۰ حفاظت از حیات وحش برای چند سال دچار اختلال شد. اکثر مناطق به وسیله دامداران اشغال و دشت های صاف و استپ ها جولانگاه ماشین ها و موتورسیکلت های قدرتمند صحرایی گردید که گونه های کویری مثل آهوی ایرانی، جبیر، گورخر و همچنین یوزپلنگ را تعقیب و شکار می کردند. منطقه حفاظت شده خوش ییلاق که زمانی مناسبترین زیستگاه یوزپلنگ در آسیا بود تقریبا از بین رفت.

یوزپلنگ از بسیاری از مناطق زیست خود ناپدید شد و محدوده پراکنش آن به بعضی مناطق دور دست که در آنجا طعمه کافی و امنیت نسبی وجود داشت محدود شد.

وضعیت فعلی یوزپلنگ در جهان:

با رشد روز افزون جمعیت انسان، زمین های بیشتری به کشاورزی اختصاص داده شد، دام های بیشتری مراتع را اشغال کردند و انسان برای تأمین منابع غذایی خود و یا تفریح، طعمه های مورد علاقه یوز را شکار نمود. خود یوزپلنگ نیز از تهدیدی که برخی از هم خانواده های آن مانند ببر و پلنگ را در معرض خطر قرار داده مصون نماند و تعدادی زیادی از آنها به خاطر پوست زیبایشان شکار شدند تا از پوست هر ۶ یوز یک پالتوی پوست زنانه دوخته شود. البته پوست یوز به هیچ وجه برای دوختن پالتو مناسب نیست و کیفیت چندانی ندارد.

………………………………..یوزپلنگ آسیایی / پارک ملی کویر سمنان / تیرماه ۱۳۹۳

مجموعه عوامل فوق باعث شد که جمعیت یوز در سرتاسر مناطق محل زیستش به شدت کاهش یافته و در برخی مناطق کاملا منقرض شود. امروزه بزرگترین جمعیت یوز در نامیبیا در جنوب آفریقا با حدود ۲۵۰۰ یوز و در کشورهای تانزانیا و کنیا در شرق آفریقا وجود دارد.

در آسیا و در هندوستان که چیتا نام خود را از این سرزمین گرفته است، جمعیت یوز در ابتدای قرن بیستم به شدت کاهش یافت و سرانجام در یک شب تابستانی در سال ۱۹۴۷، حاکم ایالت کوروای با چند گلوله سه یوزی را که در مقابل نوربالای اتومبیل او بی حرکت مانده بودند را از پا درآورد و به این ترتیب تیرخلاص بر پیکره یوز در سرزمین چیتاها زده شد و بالاخره انقراض چیتا رسما در سال ۱۹۵۲ در هندوستان اعلام شد.

……………………………….یوزپلنگ آسیایی / منطقه حفاظت شده دورنه خراسان رضوی

در ابتدای قرن حاضر تخمین زده شده که درحدود یکصد هزار یوزپلنگ در ۴۴ کشور آسیایی و آفریقایی پراکنده بوده است. ولی عوامل مختلف باعث کاهش جمعیت و انقراض آن در بیشتر زیستگاه هایش شد. در یک بررسی گسترده که توسط نُرمَن مایر در سال ۱۹۷۵ در جنوب صحرای بزرگ آفریقا صورت گرفت جمعیت این جانور حدود ۱۵,۰۰۰ عدد برآورد شد. در این بررسی جمعیت های ایران و شمال آفریقا شامل نبودند ولی بر اساس آمار اسکندر فیروز، ریاست وقت سازمان حفاظت محیط زیست حدود ۳۰۰-۲۰۰ یوز در آن زمان در ایران وجود داشته است. آخرین بررسی ها که در دهه نود میلادی توسط “صندوق حفاظت از یوزپلنگ” انجام شد حاکی از آن است که درحال حاضر حدود ۱۲۰۰۰ – ۹۰۰۰ یوزپلنگ به صورت وحشی در ۲۴ تا ۲۶ کشور آفریقایی و کمتر از ۱۰۰ یوز در ایران زیست می کنند.

رژیم غذایی یوزپلنگ:

برخلاف تصور بسیاری از مردم، یوز ایرانی معمولا از دام های اهلی مانند بز، گوسفند و شتر تغذیه نمی کند ولی متأسفانه این تصور در میان بسیاری از دامداران و شتردارانی که در زیستگاه های یوز زندگی می کنند، وجود دارد که این جانور یکی از دشمنان اصلی دام های آنهاست و در سال های اخیر چندین یوزپلنگ ایرانی بخاطر سوء تفاهم دامداران محلی از پا درآمده اند.

……..تصویر: میش وحشی شکار شده توسط یوزپلنگ مادر و سه توله اش در منطقه حفاظت شده توران

درحال حاضر قوچ و میش عمده ترین شکار یوزپلنگ را در ایران تشکیل می دهد و پس از آن آهو، جبیر و کل و بز در رده های بعدی قرار دارند. خرگوش نیز یکی دیگر از غذاهای یوز است ولی هرگز نمی تواند به تنهایی به عنوان یک غذای اصلی، بقای بلند مدت یوز را تضمین نماید. در مناطقی چون پناهگاه حیات وحش میاندشت و بهکده رضوی در نزدیکی پارک ملی گلستان مشاهده شده که یوزها از انواع جوندگان تغذیه نموده اند. همچنین تلاش آنها برای شکار کبک و تیهو نیز ثبت گردیده است. در پارک ملی کویر یوزی حین تعقیب یک شغال مشاهده شده است. در نای بندان، بقایای انجیر وحشی در سرگین یوزها بدست آمده است. در بهکده رضوی یوزها حتی از گراز نیز تغذیه نموده بودند. حشرات و خزندگان نیز در بررسی های سرگین یوزپلنگ ها مشاهده شده است.

روش شکار:

روش شکار یوزپلنگ با سایر اعضای خانواده گربه سانان تفاوت دارد. این جانور ابتدا از روی یک نقطه مرتفع مانند تپه موریانه ها، تخته سنگ ها، تنه خمیده درختان، دامنه کوه ها و تپه ها قلمرو خود را زیر نظر می گیرد تا شکار مورد نظرش را بیابد. وقتی گله ای از شکارش را پیدا کرد، آنرا به دقت بررسی کرده و سعی می کند طعمه ای را انتخاب کند که احتمال موفقیت در بدست آوردن آن بیش از سایر اعضای گله باشد.

…………………………………..یوزپلنگ آسیایی / پناهگاه حیات وحش نای بندان طبس

پس از انتخاب طعمه، آرام و با حوصله با استفاده از عوارض سطح زمین نظیر علف ها، بوته ها و تخته سنگ ها به شکار خود نزدیک می شود. یوزپلنگ سعی می کند همیشه جهتی را برای نزدیک شدن به طعمه خود انتخاب نماید که برخلاف جهت باد باشد تا طعمه با از طریق بو متوجه حضور او نشود.

پوست خالدار یوزپلنگ نیز به استتار او در میان علف ها و بوته ها کمک می کند و اجازه نمی دهد که شکار به راحتی متوجه حضور او شود. خط اشک سیاه رنگ یوز نیز وسیله کارامد دیگری است که با جذب اشعه های نورانی خورشید مانع از بازتاب آنها و جلب توجه شکار می گردد. اگر در حین ماهرخ رفتن، طعمه به چیزی مشکوک شود و به سمت او نگاه کند، آنقدر درجای خود ثابت می ماند تا طعمه دوباره به چریدن مشغول شود.

زمانی که یوز به فاصله مناسبی یعنی حدود ۲۰ الی ۱۰۰ متری رسید مثل تیری که از کمان رها شده باشد با یک انفجار سرعت فوق العاده به سوی طعمه خود می دود. دست ها و پاهای یوز با هماهنگی خاصی یکی پس از دیگری بر زمین فرود می آیند و دم قوی و بلند جانور در سر پیچ ها با کمک به حفظ تعادل مانع از زمین خوردن آن می شود. پنجه های آزاد جانور نیز باعث می گردد تا یوز سر نخورد.

…………………………………………یوزپلنگ آسیایی / پارک ملی سیاه کوه اردکان

وقتی یوز به طعمه اش رسید، با دست به زیر پاهایش می زند و با برهم زدن تعادل جانور آنرا به زمین می زند و بلافاصله با دندان های نیش خود گلوی طعمه خود را می گیرد و فشار می دهد. دندان ها و عضلات صورت و گردن یوز مانند پلنگ آنقدر قوی نیستند تا یوز بتواند به کمک آنها گردن شکارش را با یک حرکت شکسته و آنرا از پا درآورد. از این رو چندین دقیقه گردن شکارش را با دندان نگه می دارد تا جانور خفه شده و از پا درآید.

وقتی که شکار از پا درآمد، یوز مدت زمانی را به استراحت می گذراند تا قوای از دست رفته خود در جریان تعقیب و گریز را دوباره بازیابد. برای خوردن طعمه ابتدا پوست روی کفل و ران های جانور را با دندان بلند کرده و عضلات آن قسمت را می خورد. یوز ایرانی به ندرت پوست و موی شکار خود را می خورد و سعی می کند بیشتر عضلات را بخورد. زبان و جگر از قسمت هایی هستند که به شدت مورد علاقه یوزها بخصوص در ایران هستند. جگر یا کبد مهمترین ذخیره گاه مواد قندی نظیر گلیکوژن در بدن به شمار می رود و خوردن آن کمک زیادی به بازیافتن انرژی از دست رفته بدن یوز می نماید.

………………………………………….یوزپلنگ آسیایی / منطقه حفاظت شده کوه بافق

یوزپلنگ طعمه های تازه را همیشه ترجیح می دهد و ندرتا اتفاق می افتد که دوباره بر سر لاشه قدیمی برگردد و به اصطلاح مردارخواری کند اما گاهی دیده شده که در مناطقی که طعمه کافی در دسترس این جانور نبوده بازهم برای خوردن لاشه قدیمی بازگشته است. عوامل متعددی در موفقیت آمیز بودن شکار یوزپلنگ تأثیر دارند و به این دلیل نیمی از شکارهای یوزپلنگ موفقیت آمیز نیستند.

سرنوشت نامعلوم یک جفت یوزپلنگ نر و ماده به دلیل بی برنامگی و بی مسئولیتی

در حال حاضر یک یوزپلنگ نر به نام کوشکی حدود ۷ سال (از سال ۱۳۸۶) و یک یوزپلنگ ماده به نام دلبر حدود ۳ سال (از سال ۱۳۹۰) است که بصورت جداگانه در استان های خراسان شمالی و سمنان در اسارت نگهداری می شوند.

هنوز هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته و همچنان دلبر (یوزپلنگ ماده) و کوشکی (یوزپلنگ نر) بصورت جداگانه و بدون هیچ برنامه ای در توران و میاندشت زندگی می کنند تا فرصتی استثنائی جهت تکثیر این گونه در معرض انقراض و حفظ ذخیره ژنتیکی یوزپلنگ آسیایی به آسانی از بین برود و هیچ کس برای اتلاف این سرمایه بزرگ و ارزشمند پاسخگو نباشد.

مسلما برای حفظ نسل یک گونه در معرض انقراض، حفظ زیستگاه های طبیعی و حفاظت از باقیمانده جمعیت آن گونه در طبیعت از اولویت و اهمیت بالاتری نسبت به تکثیر گونه در اسارت برخوردار است اما حفظ تعدادی یوزپلنگ آسیایی در اسارت نه تنها منافات و تداخلی با اجرای برنامه های حفاظتی یوز در عرصه های طبیعی ندارد، با وجود روند فزاینده تخریب زیستگاه های طبیعی، شکار طعمه ها، افزایش مرگ و میر، کاهش زاد و ولد و روند کاهش جمعیت یوزپلنگ در کشور و مهمتر از همه با توجه به وجود یک جفت یوزپلنگ نر و ماده که امکان رها سازی آنها در طبیعت وجود ندارد، هم اکنون تکثیر در اسارت این گونه ارزشمند امری بسیار ضروری و فرصتی استثنائی به شمار می رود.

وضعیت یوزپلنگ در طبیعت ایران

طی دو دهه گذشته، مطالعات مدون چندانی درباره یوز در ایران صورت نگرفته است. البته ذکر این نکته کاملا ضروری است که یوزپلنگ ها بین مناطق مختلف در رفت و آمد بوده و نمی توان جمعیت ثابتی برای هر استان یا منطقه در نظر گرفت.

برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، انجمن یوزپلنگ ایرانی و پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی پس از یکسال تلاش در اسفندماه ۱۳۹۱ به پایان رسید.

در جریان این برنامه ده زیستگاه اصلی یوزپلنگ در کشور با استفاده از دوربین های تله ای پایش شد و در این مدت بیش از ۲۰۰ تصویر از یوزپلنگ به ثبت رسیده است که با مقایسه خال های روی بدن که مشخصه ای منحصر بفرد در هر یوزپلنگ به شمار می رود مشخص شد که این ۲۰۰ تصویر تنها متعلق به ۲۰ یوز مختلف می باشد.

البته شناسایی این تعداد یوزپلنگ دلیل بر وجود تنها ۲۰ قلاده یوز در کشور نیست و با توجه به گستردگی زیستگاه های و محدودیت منابع و امکانات قطعا تعداد بیشتری یوزپلنگ وجود داشت که در جریان پایش شناسایی نشده بودند ضمن آنکه تمامی زیستگاه های یوز در کشور نیز در برنامه پروژه پایش قرار نداشت.

شواهد نشان از زادآوری پایین و رشد منفی جمعیت یوزپلنگ در کشور دارد و قطعا تعداد یوزهای ایران در حال حاضر بسیار کمتر از ۷۰ قلاده است.

……………………تصویربرداری از چهار یوزپلنگ بصورت همزمان در پارک ملی توران / شهریور ۱۳۹۳

کاهش امنیت زیستگاه های یکی از مهمترین عوامل کاهش زاد و ولد یوزپلنگ ها به شمار میرود. یوزپلنگ در صورت احساس کاهش امنیت در منطقه زندگی خود اقدام به زاد و ولد نخواهند کرد و یا توله های خود را رها کرده و آن منطقه را ترک می کنند. کاهش امنیت لزوما با تخریب زیستگاه همراه نیست و فعالیت های گوناگون از جمله تردد بیش از حد، اکتشافات و فعالیت های معادن و غیره می تواند امنیت این مناطق را تا حد زیادی کاهش دهد.

هم اکنون با مشخص شدن جمعیت بسیار کوچک و شکننده یوزپلنگ آسیایی، حفظ این گونه ارزشمند نیازمند عزم ملی و حمایت تمامی دستگاه های دولتی و غیر دولتی خواهد بود.

[Ali.Fatemi4 22826]

آخه کی میخوایم یاد بگیریم با طبیعت اطرافمون دوست باشیم؟؟؟:icon_pf (34):

 

همش کشتار حیوونای بی گناه

 

حتی حیوونایی که خوردنی هم نیستن

 

از همین موقعیت استفاده کنیم و دوستی با طبیعت رو یاد بگیریم

[ENG.SAHAND 31645]

این حیون مظهر need for speed و زیبایی در جهانه بیایید با هاشون مهربون باشیم

امیدوارم این روز نقطه عطفی باشه برای مهربانی و نگهبانی از حیاط وحش وطنمون

[saman 7 8787]

چه خوشگلن

[Mahdi Eng 22940]

واقعا هم زیباست هم چابک

 

 

به خاطر یوزپلنگ ایرانی از یوزپلنگ آفریقایی رونمایی مبشود

 

[masi eng 47044]

ممنونم از دعوتتون..

[sama-sh 6913]

از همه دوستانی که به محیط زیست خودشون اهمیت میدن و دل میسوزونن تشکر میکنم...

ممنون که به تاپیکم سر زدین...

یوزپلنگ حیوونه مورد علاقه منه..و موضوع تحقیقم تو یکی از درسام...و اینکه

منو عاطفه همون بینام و آذین از طرف دانشگاه برای بازدید علمی به پارک ملی و ذخیره گاه زیستکره توران واقع در سمنان رفتیم و جای همه دوستان خالی دلبر رو از نزدیک دیدیم...

خیلی خیلی زیبا بود و با شکوه و در عین حال بی آزارو مظلوم...

از اون روز به بعد بود که واقعا عاشق یوزپلنگ شدم..عکسشم همیشه رو صفه دسکتابمه..

والسلام

[Lean 56968]

خدا حفظشون کنه

[notrino 2604]

خیلی ممنون از دعوتت و یاد آوریش و اینکه باید یه برنامه برای تبلیغ این روز داشته باشم...ازش غافل موندم..فردا توی جلسمون حتما اکی میگیرم..

و اینکه مظلومیت همه حیوونا تو ایران مشهوده..

پلنگ ایرانی

کل و بز و قوچ و میشو حتی گور ایرانی

پرنده ها

خزنده ها و مار ها و لاک پشت ها

حتی گربه های خونگی..

اما معجزه اینجاست هنوز توی کشور دوام آوردن.

ممنون از شما

یاد داریوش بخیر میگفت بچه ها این نقشه جغرافیاستو این گربه آسیاست

[saghar... 6666]

چقدر قشنگن و درعین حال باشکوه...

[♥Azin 634]

تو برنامه اصل 50 کانال 1 گفدشکه میخاستن برن پیش دلبرو جشن بگیرنبرنامش 5 شنبه 11 صبح میباشدبا تشکر:hapydancsmil:

[An@hita 8666]

امروز پنج شنبه ست. برنامه اصل 50 هم پخش شد