قواعد هنر خوشنویسی

[Mohammad Aref 120453]

گر قانون در علوم و صنایع نباشد و ضابطه های آن رعایت نشود، عدم پیشرفت و رکود، بیم زوال و فنا آنرا تهدید می کند. لذا وجود قوانین و رعایت اجرای آن ضامن بقا و دوام علوم فنون و موضوعات آن می شود. فنّ خط هم که از نظری علم و از نظر دیگر صنعت و هنر است متکی به قوانین علمی و فنّی ابن مقله و ضابطه ها و اصطلاحات نوابغ فنّ است که تا امروز دوام یافته و قابل تعلیم و تعلّم می باشد.

شالوده ی قواعدی که ابن مقله برای خط ریخته مورد پسند همگان و زمینه ی مساعدی برای ترقی و پیشرفت آن گردید، که استادان توانستند بر آن اساس، پایه و مایه ی خط را بحد نهایی برسانند و آن را یکی از بهترین هنرهای زیبا جلوه دهند.

از این رو قواعد خط ابن مقله مثل شَجَرَهٍ طَیبهٍ اَصلُها ثابتٌ و فَرعُها فِی السّماء است که وصف آن تُۆتیُ اُکَلَها کُلَّ حین ٍ را به دنبال داشته است.

نکته ی دیگر آنکه چون تعلیم و تعلمّ خط فنی، به وسیله ی قواعد و ضوابط حاصل می شود و راه آن آسان می گردد، تردیدی نیست که از همین طریق ترویج شده، دوام پیدا می کند و با پشتیبانی قواعد خود استعدادها را شکوفا ساخته دوستدار نظم و اعتدال بار می آورد و از سوی دیگر باز به وسیله همین قواعد ارزش و اهمیت هنر شناخته و روشن می گردد.

آقای جلال الدین هُمایی استاد دانشمند دانشگاه تهران در مقدمه ی لغت نامه دهخدا چنین فرموده است:

هر نوع علم و فنّی اگر چه در فطرت و نهاد انسان نهفته باشد، چون جامه ی اصول وضوابط پوشید جلوه و رونقی خواهد داشت.

و فهم آن برای کسی که نشانی از دانش و فرهنگ دارد یعنی از دانستن لذت می برد و از نادانی آزرده می شود، موجب نشاط و شکفتگی خاطر خواهد بود.

از این مختصر گفتار لزوم و اهمیّت قواعد خط به خوبی دانسته شد و اکنون وارد بحث آن می شویم.

 

 

 

قواعد خطوط اسلامی برای خطوط اسلامی دو دسته قواعد است:

قواعد عمومی و کلّی، قواعدِ خصوصی. قواعد خصوصی یا ویژه ی هر خط در فصول آینده گفته خواهد شد. امّا قواعد عمومی و کلّی بدین شرح است:

1) قواعد عمُومی

2) کلّی

 

 

می دانیم همه خطوط اسلامی به یک اصل و ریشه منتهی می شود و آن اصل الفبایی است که تقریباً از اَشکال هندسی یا اشکالی که در طبیعت موجود است گرفته شده و به منزله ی پیکری در جامه های گوناگون جلوه کرده است. این جامه های گوناگون خطوط متنوعی است و از این رو می تواند تحت یک قاعده ی عمومی و کلی بررسی شود؛ زیرا همه در اصل و ریشه شریکند و به عبارت دیگر همچون خانواده هایی هستند در یک جامعه و کشور و تحت یک قانون.

 

 

نگارنده پس از مطالعات و دقت و تجزیه و تحلیل ها به این نکته برخورده ام که قواعد دوازده گانه، به اضافه ارسال و صعود و نزول حقیقی و تشمیر و سواد و بیاض با ملحقات و لوازم آنها، همه به چهار قاعده ی (اصول، نسبت، ترکیب، کُرسی) بازگشت کرده و در این چهار خلاصه می شوند. و به عبارت دیگر تمام آنها مندرج در تحتِ این چهار و از اجزای آنها و یا ملحقات آنها محسوبند.

اصول و نسبت بیان حُسن ِ تشکیل، و ترکیب و کرسی، بیان حُسن وضع می کند. و این دو حُسن از حُسن و زیبایی خداداد انسانی الهام یافته است.

 

فهرست و خلاصه ی قواعد کلّی خطّ :

• اصول
  
• نسبت
  
• ترکیب
  
• کرسی
  

1) اُصول(که شامل یازده جزء است):

 

قوّت، ضعف، سطح، دور، صعود مجازی (تشمیر)، نزول مجازی، صعود حقیقی، نزول حقیقی، رعایت سواد و بیاض حلقه ها و گره ها، ارسال، دسته بندی الفبا

 

 

2) نسبت (که شامل چهار جزء است):

 

یکسان نویسی در مفردات همجنس، یکسان نویسی در مرکبات مشابه، اعتدال و تناسبِ اندام مفردات و مرکبات ، اندازه گیری با موازین مُعیّنه

 

 

3) ترکیب (که شامل ده جزء است ):

 

ترکیب در حرف و کلمه، ترکیب در جمله و سطر، ترکیب در سطور و صفحات، رعایت فواصل (سواد و بیاض در زمینه ی خط)، سنجش قلم با زمینه ی آن، رعایت حُسن مجاورت و نظم و اعتدال، رعایت مدّات و قرار آنها، دانستن طریقه ی مرکبات (مقطّعات) برای تمرین، رعایت حرکات و ضوابط، رعایت نشانه گذاری دستوری.

 

 

4) کُرسّی (که شامل دو جزء است):

 

رعایت کرسی بالا و وسط و پایین، قرینه سازی

ـ تذکُّر :جزء دیگری که ا زملحقات و لوازم دو قاعده ی (اصول و ترکیب) محسوب است، طرز قلم گرفتن و قلم راندن و برگرفتن مرکّب می باشد که بیان آن خواهد آمد.

 

1) المضمون : ألیس الله بکاف عبده

2) الشــکل : تکوین ذو خط خارجــی غیر منتظم

3) نوع الخط : الثـــلـث

4) تاریخ الانتاج : لایوجد

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[ENG.SAHAND 31645]

سپاس محمد من که چیزی متوجه نشدم البته 5 سالی خوشنویسی کردم ها ولی اینا بیشتر عربی بودن کلمات اگه ممکنه فارسی و ترجمشرو هم بزارین ممنون میشم محمد جان

مثال این

 

1) المضمون : ألیس الله بکاف عبده

2) الشــکل : تکوین ذو خط خارجــی غیر منتظم

3) نوع الخط : الثـــلـث

4) تاریخ الانتاج : لایوجد

3 پاس

[Mohammad Aref 120453]

یه سری مَثَل عربی آورده که خب اون مَثَلا رو توجه نکن.

 

اون قاعده ها هم هرکدوم توضیحات خاص دارن که اینجا فقط اسما رو مختصر اشاره کرده. توضیحات دوتا از قاعده ها هم قبلاً گذاشته بودم:

http://www.noandishaan.com/forums/thread11291.html

http://www.noandishaan.com/forums/thread12440.html