انواع لیپید ها

[masi eng 47044]

چربیهای خنثی (آسیل گلیسرولها)

 

ترکیب اسید چرب و گلیسرول را آسیل گلیسرول یا گلیسرید می‌نامند. گلیسرول الکلی است که بیش از سایر الکلها در ساختمان لیپیدها دیده می‌شود و دارای 2 عامل الکلی نوع اول و یک عامل الکلی نوع دوم است. برحسب آن که یک ، دو یا سه اسید چرب با عوامل الکلی گلیسرول ترکیب شده باشد، به ترتیب مونو ، دی و تری آسیل گلیسرول بدست می‌آید. نقطه ذوب چربیها خنثی بستگی به نقطه ذوب اسید چرب ترکیبی آنها دارد. تری آسیلها در آب نسبتا نامحلول بوده و تشکیل میسلهای کامل نمی‌دهند. در حالی که دی آسیل گلیسرولها که تا حدودی قابل یونیزه شدن هستند، به سهولت تشکیل میسل می‌دهند.

فسفو گلیسریدها

 

این لیپیدها که به نام گلیسرول فسفاتید نیز موسومند، بیشتر در غشاهای سلولی وجود دارند و فقط به مقدار خیلی جزئی در چربیهای ذخیره‌ای یافت می‌شوند. الکل این لیپیدها گلیسرول است که یکی از عوامل الکلی نوع اول آن توسط اسید فسفریک استریفیه شده است. تمام فسفر گلیسریدها دارای یک انتهای قطبی و دو انتهای طویل غیر قطبی می‌باشند و به این جهت آنها را لیپیدهای قطبی یا آمفی پاتیک گویند.

[masi eng 47044]

پلاسمالوژنها

 

یک گروه فرعی از فسفر گلیسریدها هستند که در آنها به جای یک مولکول اسید چرب یک آلدئید چرب قرار گرفته است. این ترکیبات در غشای سلولهای عضلانی و عصبی فراوانند.

[masi eng 47044]

سربروزیدها

 

 

این ترکیبات را می‌توان در گروه گلیکو لیپیدها و یا اسفنگو لیپیدها طبقه بندی کرد. زیرا دارای قند و اسفنگوزین هستند. این دسته از لیپید بیشتر در غشای سلولهای عصبی بویژه در غلاف میلین و همچنین در گویچه‌های قرمز خون ، گویچه‌های سفید خون و اسپرم دیده می‌شوند.

[masi eng 47044]

مومها

 

 

 

 

مومها از نظر ساختمانی و خواص ، شبیه آسیل گلیسرولها هستند. ولی الکلهای آنها دارای زنجیره کربنی طویل هستند که تنها شامل یک عامل الکل می‌باشند. این ترکیبات در غشای محافظ پوست ، پر و جدار برگها و بعضی میوه‌ها و پوسته خارجی بیشتر حشرات دیده می‌شوند.

[masi eng 47044]

لیپیدهایی که صابونی نمی‌شوند

 

لیپیدهایی که تاکنون مورد بحث قرار گرفتند قابل صابونی شدن بوده یعنی با قلیاییها و در اثر حرارت ایجاد صابون می‌کنند. در سلولها مقدار کمتری از نوع دیگر چربیها موجودند که غیر قابل صابون شدن هستند. دو گروه اصلی از این لیپیدها یکی استروئیدها و دیگری ترپنها هستند.

• استروئیدها: ساختار استروئیدها از سه حلقه شش ضلعی فنانترن و یک حلقه پنج ضلعی هستند. از میان مهم‌ترین استروئیدهایی که در طبیعت دیده می‌شوند، اسیدهای صفراوی ، هورمونهای جنسی ، هورومونهای قسمت قشری غدد فوق کلیوی و ویتامین d و کلسترول را می‌توان نام برد. استروئیدها به مقدار بسیار کم در سلولها موجودند و فقط یک نوع آنها که بطور کلی استرول نامیده می‌شود، بسیار فراوان است. کلسترول فراوان‌ترین نوع استرولها در بافتهای حیوانی است. کلسترول در گیاهان دیده نمی‌شود. استرول موجود در گیاهان به نام فیتوسترولها مشهورند. قارچها و مخمرها حاوی استرولهایی به نام میکو استرول هستند. در این دسته ارگوسترول را می‌توان نام برد که به ویتامین d تبدیل می‌شود.

• ترپنها: به مقدار جزیی در سلولها وجود دارند. ترپن ممکن است دارای ساختمان خطی یا حلقوی باشد. ویتامین a ، کاروتنها ، بیشتر اسانسها و ویتامین e و ویتامین k از ترپنها مشتق می‌شوند.

[masi eng 47044]

لیپو پروتئینها

 

 

برای مشاهده تصویر در اندازه اصلی اینجا کلیک کنید. ابعاد: 800x522px

 

 

 

 

لیپیدهای قطبی با پروتئینهای خاصی ترکیب شده و لیپید پروتئینها را می‌سازند. مانند لیپو پروتئینهای پلاسمای خون که نقش حامل مواد مختلف را دارا می‌باشند. برخی لیپیو پروتئینها دارای لیپیدهای خنثی مانند گلیسرول و آسترهای آن هستند. این ترکیبات وسیله انتقال چربیها از روده کوچک به کبد به بافت چربی و دیگر بافتها هستند. طبقه بندی لیپو پروتئینها بر مبنای وزن مخصوص آنها انجام می‌گیرد

 

لیپوپروتئینهای خون ترکیبی متشکل از لیپیدها و آپولیپوپروتئین‌ها هستند که به واسطه وجود آنها، چربی‌ها در خون گردش می‌یابند.

 

بسياري از آنزیمها، گیرنده های آنتی ژن، منتقل كننده ها، پروتئينهای ساختمانی و سموم لیپوپروتئین هستند. لیپوپروتئین ها در غشای سلول، غشای میتوکندری و كلروپلاست و باكتری ها نيز وجود دارند.

 

لیپوپروتئینهای خون ترکیبی متشکل از لیپیدها و آپولیپوپروتئین‌ها هستند که به واسطه وجود آنها، چربی‌ها در خون گردش می‌یابند.

[masi eng 47044]

پروستا گلاندینها

 

این ترکیبات که برای نخستین بار در مایع منی و غده پروستات یافت شدند، از یک اسید چرب غیر اشباعی 20 کربنه به نام اسید آراشیدونیک مشتق شده‌اند. این ترکیبات انواع مختلفی دارند که تاکنون متجاوز از 14 نوع پروستاگلاندین در مایع منی انسان و تعداد دیگری در سایر بافتها یافت شده است. پروستاگلاندینهای گروه e ، گروه f و گروه a و b نمونه این ترکیبات هستند. پروستاگلاندینها دارای اثرات فیزیولوژیک مختلفی مانند کاهش فشار خون ، تنظیم عبور یونهای مختلف از غشای سیناپسهای عصبی و خنثی سازی اثر برخی هورمونها می‌باشند.

[masi eng 47044]

میسلها

 

لیپیدهای قطبی مانند اسیدهای چرب ساده و صابونها در محلولهای آبگون پخش شده و میسلها را بوجود می‌آورند که در آنها انتهای هیدروکربنی چون آبگریزند (هیدروفوب) از محلول آبگون رانده شده و ایجاد یک فاز آبگریز داخلی می‌کند و در نتیجه انتهای آب دوست (هیدروفیل) آنها به طرف خارج گرایش می‌یابد. تری آسیل گلیسرولها و کلسترول خود به خود تشکیل میسل نداده ولی در ساختمان مسیلی وارد شده و میسلهای مخلوط را می‌سازند. میسلها ممکن است تک لایه یا دو لایه باشند.

 

 

 

تشكيل ميسل در نتيجه تاثير سه نيروي اساسي است كه عبارتند از:

 

1- نيروهاي دافعه بين گروههاي دم حلال گريز مولكولهاي ماده فعال كننده سطحي و حلال.

2- نيروهاي دافعه الكتروستاتيك بين گروههاي سر حلا دوست مولكولهاي ماده فعال كننده سطحي كه ناشي از اتصال مولكولهاي آب به سر قطبي و افزايش حجم آن قسمت (هيدراتاسيون آب) است.

3- نيروهاي جاذبه واندروالسي بين گروههاي دم ماده فعال كننده سطحي.

 

 

كاربرد ميسل ها در شيمي

 

مواد فعال كننده سطحي يكي از مهمترين افزودنيهاي آلي به فاز متحرك هستند كه برهمكنش آنها با نمونه مورد تجزيه، موجب ايجاد تعادلات ثانويه مي گردد. كاربرد محلول فعال كننده هاي سطحي در غلظتي بيش از غلظت بحراني ميسل شدن به عنوان فاز متحرك در RP-HPLC ، اولين بار توسط آرمسترانگ و هنري در سال1980 گزارش شده است. به اين روش، كروماتوگرافي مايع ميسلي (CMC)يا كروماتوگرافي با فاز مجازي (PLC)گفته مي شود. در چند سال گذشته استفاده از كروماتوگرافي مايع ميسلي به علت چند مزيت مهم از جمله جداسازي همزمان تركيبات يوني و غيريوني، شويش شيبي سريع، امكان تزريق مستقيم مايعات فيزيولوژيك نظير سرم خون و پلاسما ، سازگاري شويش شيبي با آشكارسازهاي الكتروشيميايي و بهبود آشكارسازي فلورسانس و فسفرسانس براي بسياري از تركيبات، كاربرد فراواني يافته است.

 

[masi eng 47044]

اسفنگو لیپیدها

 

 

اینها در غشای سلولهای گیاهی و سلولهای حیوانی و در بافتهای عصبی و مغز به مقدار فراوان وجود دارند. این ترکیبات در اثر هیدرولیز ایجاد یک مولکول اسید چرب و یک مولکول الکل آمینه غیر اشباع به نام اسفنگوزین می‌کنند. در اسفنگو لیپیدها گلیسرول وجود ندارد. ترکیب اسفنگوزین و اسید چرب را سرامید گویند. اسفنگو میلین ترکیب سرامید با فسفو کلین می‌باشد که فراوان‌ترین اسفنگو لیپیدها است.

[masi eng 47044]

گلیکو لیپیدها

 

 

این ترکیبات دارای یک انتهای قطبی هیدروفیل (آبدوست) قندی می‌باشند. برخی شامل اسفنگوزین و برخی دیگر شامل گلیسرول هستند. قندهای آن شامل d- گلوکز و d- گالاکتوز است. گانگلیوزیدها ترکیبات دیگری از دسته گلیکو لیپیدها هستند. این ترکیبات عبارتند از گلیکو اسفنگو لیپیدهایی که دارای انتهای قطبی متشکل از قندهای مرکب نظیر اوزامین و اسید سیالیک می‌باشند. این ترکیبات در غشای سلولی بویژه در سلولهای عصبی زیاد دیده می‌شوند.