Mohammad Aref 120,438 اشتراک گذاری ارسال شده در 15 مرداد، ۱۳۹۳ با تخریب زیستگاه های طبیعی و گسترش شهر، نیاز به فضاهای سبز برای ایجاد تعادل اکولوژیک، اهمیت می یابد. پارک جنگلی شهری به عنوان فضای سبز کلان بر ویژگی های زیست محیطی و اکولوژی شهری تاثیر مثبت می گذارد و با پاسخگویی به نیازهای تفریحی و تفرجی می تواند بر ساختار و خدمت رسانی شهری تاثیر مهمی داشته باشد. این تحقیق برای پاسخگویی به نیاز طراحی پارک های جنگلی شهری تدوین شده و با بررسی و تحلیل مدارک جمع آوری شده، تهیه پرسشنامه از ترجیحات مردمی، تعریف دقیقی از پارک جنگلی شهری و اصول طراحی، منظری پایدار و قابل تعمیم در توسعه این پارک ها را ارایه می دهد. هدف اصلی این تحقیق ارایه راهکاری برای طراحی این پارک ها و امکان توسعه آنها در قالب گسترش کالبدی و توسعه عملکردی است. مطالعه موردی، پارک جنگلی چیتگر است که به عنوان فضای سبز کلان و حیاتی، در مجاورت شهر تهران و شهرک چیتگر واقع شده است. در فرآیند بررسی پایداری منظر پارک جنگلی چیتگر، نخست ویژگی های کالبدی، بیولوژیک و اقلیمی پارک شناسایی می شود و سپس با ارزیابی توان اکولوژیک، ویژگی های دید و منظر، نیازها و ارتباط آنها با یکدیگر تعیین می شود و در گام آخر با انطباق یافته های تحقیق، پیشنهاداتی راهبردی، با توجه به ترجیحات مردمی، در ایجاد منظری پایدار برای پارک چیتگر با رعایت اصول پایدار و با هدف حفظ، توسعه و ارتقای کیفی محیط ارائه می گردد. هدف از مطالعه حاضر، آشنایی با اصول پایداری شهری می باشد و در پی آن ارائه راهکارهایی به منظور ایجاد منظر پایدار شهری در راستای حفظ و توسعه پارک های جنگلی مورد توجه قرار می گیرد. اگرچه اطلاعات مدون ولی محدودی در رابطه با برخی از پارک های جنگلی در ایران صورت گرفته ولی متاسفانه از نظر اجرایی این نوع پارک ها عموماً فاقد فضاهای مورد نیاز خدمات شهری اند و در حد پارک های جنگلی یا باند های سبز باقی می مانند. بنابراین مطالعه حاضر برای ارتقاء محیط و منظر سایت مورد مطالعه بر اهمیت منظر پایدار در الگوی مدیریت پارک های جنگلی شهری تاکید نموده و بر اهمیت منظر پایدار در الگوی مدیریت پارک های جنگلی تاکید کرده و بر همین اساس تمام امکانات سایت را جهت ایجاد این پایداری واجد اهمیت می داند. از این رو در این پژوهش مطالعاتی برای دستیابی به تعریف دقیقی از پارک جنگلی شهری، ویژگی های آن و مفهوم منظر پایدار و ارائه راهکارهایی در این راستا در ارتباط با نمونه موردی پارک چیتگر می باشد. بر اساس گفته های فوق این مطالعه بر آن است تا نشان دهد که مدیریت مطلوب ایجاد و نگهداری پارک های جنگلی شهری در صورت اتخاذ یک رویکرد جامع می تواند از توفیق بیشتری در تامین یک منظر پایدار برای پارک های جنگلی شهری با در نظرگرفتن سه اصل مهم محیط، اجتماع و اقتصاد برخوردار باشد. بنا بر تعاریف و مفاهیمی که از اصول پایداری منظر در خصوص پارک های جنگلی بیان می شود، اهداف عملیاتی برای ایجاد منظری پایدار در پارک جنگلی مورد مطالعه، عبارتند از: - ارایه پیشنهادات راهبردی به منظور حفاظت اکولوژیک پارک - بررسی کمبود سرانه برخی از کاربری های خدمات عمومی شهری از جمله فضاهای سبز، فضای تفریحی – آموزشی و نمایشگاهی با حفظ ویژگی های اکولوژیکی پارگ جنگلی - ساماندهی خطوط پیاده و سواره برای جابجایی استفاده کنندگان محوطه پارک و تمهیداتی رفاهی و خدماتی برای خوروهای شخصی که مانع ورود آنها به داخل پارک شود. - تامین نیازهای روانی استفاده کنندگان با توجه به پتانسیل های بالقوه مناظر طبیعی پارک - نتیجه تحلیل کاربردی پرسشنامه در ارائه راهکارهایی برای ایجاد منظری پایدار برای پارک جنگلی چیتگر بر اساس مطالعات انجام شده در زمینه ضروریات مردمی، توان اکولوژیک، ویژگی های اکولوژیک و زیبایی شناختی راهکارهایی برای ایجاد منظری پایدار در پارک جنگلی چیتگر به شرح زیر ارائه گردید: - با توجه به ترجیحات مردمی، منظر نامطلوب، غیر قابل درک و به میزان بالایی دارای اغتشاش است؛ که بیشتر شامل مکان هایی می شود که فاقد تنوع و هماهنگی در پوشش گیاهی با هم، مناظر تخریب یافته جنگل، سازه های درون پارک و منظره ساختمان های شهری در فاصله نزدیک و در پیش زمینه است. از این روی مکان یابی بخش های تفرجگاهی در بستر جنگل به صورت لکه ای، البته با در نظر گرفتن حائل دراطراف این بخش ها، با توجه به امکان سنجی محیط بر اساس توان اکولوژیک و زیبایی شناختی محیط پیرامون پیشنهاد می گردد و همچنین متمرکز کردن بخش های تفرجگاهی به صورت طراحی لکه ای این امکان را به وجود می آورد که توسعه در مراحل جداگانه اجرایی در هر یک از این لکه های تفرجی صورت گیرد. - مصالح مصرفی انسان ساخت در مبلمان و مسیر های دسترسی پارک به دور از هرگونه هماهنگی با محیط اطراف خود می باشند، لذا به منظور هماهنگی بیشتر پیشنهاد می گردد حتی الامکان از المان های طبیعی و مصالح بومی منطقه چون چوب و لاشه سنگ و … استفاده شود و همچنین برای جدا سازی تردد سواره از فضاهای مجاور آنها از جدول های سیمانی و از یک عنصر مجزا و مشخص برای تعریف لبه استفاده نشود، بلکه از مصالح طبیعی استفاده شود. - در طراحی مسیر اتوبوس های ویژه پارک و دوچرخه به توالی فضاها توجه شود؛ به ترتیبی که قسمت طولانی از مسیر از میان یک منظر یکنواخت عبور داده نشود. قرار دادن فضاهای باز و گسترده بلافاصله پس از فضاهای متراکم و محصور، ایجاد گشودگی در فضاهای پیچ ها و کشت گونه های درختچه ای و پوششی در هر دو طرف مسیر از جمله توصیه بر اساس ترجیحات بصری استفاده کنندگان می باشد. تصویر ۱ و ۲: استفاده از مبلمان نا متناسب با محیط طبیعی پارک. ماخذ: google - با توجه به رعایت اصول پایداری منظر جنگلی، کاشت درختان بومی، مانند سرو خمره ای و نقره ای، اقاقیا، زبان گنجشک و … و ایجاد توالی ثانویه به منظور حفظ اکوسیستم، در محدوده جنگلی پارک توصیه می گردد. بنابراین استفاده از گیاهان بومی در کشت جنگلی و رعایت اصول اکولوژیک طراحی در حفظ بقای گونه های گیاهی بومی و گیاهان متناسب با منطقه می تواند پارک را به ذخیره گاه ژنتیکی ویژه ای تبدیل کند. - محدوده جنگلی می تواند دارای فضاهای باز و فضاهای متراکم جنگلی باشد. این عمل می تواند به منظور ایجاد ساختار مشابه فضای جنگلی طبیعی باشد و پرهیز از ایجاد پهنه های وسیع جنگلی تک کاشت، بخصوص سوزنی برگ ها؛ زیرا این گونه پوشش کاملاً یکنواخت و خسته کننده بوده و با سرزندگی فضاهای تفرجی در تضاد می باشد. همچنین کاشت به صورت مخلوطی از درختان خزان پذیر و همیشه سبز به منظور تنوع در کاشت آنها می تواند کمک شایانی به این منظور بنماید. تصویر ۳: پهنه وسیع جنگلی تک کاشت. ماخذ: google تصویر ۴: مسیر یکنواخت دوچرخه. ماخذ: google - پیش بینی دریاچه مرکزی در کنار مجموعه پارک جنگلی چیتگر، به لحاظ اکولوژیکی می تواند به عنوان یک خرد اقلیم در محدوده پارک عمل نماید. از این رو از خشکی هوای پارک کاسته و در جهت تلطیف کردن فضای پیرامونی مثمر ثمر واقع گردد. - با توجه به اولویت زمانی (عصر و شب) در استفاده از این پارک، نیاز به نورپردازی ویژه شبانه در مسیر سواره (اتومبیل و دوچرخه)، پیاده، محل کمپینگ و قسمت هایی در لابه لای درختان برای گردش در جنگل وجود دارد. از این رو استفاده از المان هایی برای نور پردازی با مصالح طبیعی چون چوب و سنگ که منافاتی با محیط طبیعی اطراف نداشته باشد، مناسب به نظر می رسد. - اولویت استفاده از اتومبیل شخصی، ایجاد پارکینگ ها و یا جایگزینی سیاست حمل و نقل عمومی جهت دسترسی به پارک را می طلبد. از آنجا کهمراجعان به پارک می توانند اتومبیل شخصی خود را بدون محدودیتی در محوطه پارک متوقف و در پایان نیز با خودرو شخصی مجدداً آنجا را ترک کنند، در برخی ایام هفته فشردگی و گره ترافیکی ایجاد شده توسط خودروها در خیابان های داخل پارک به حدی است که برای بسیاری ازمراجعان مشکل آفرین می شود. ازدحام، سروصدا و آلودگی هوا منظره ای را به وجود می آورد که کمترین نشانی از آرامش و سکوت در آنمشاهده نشده و بالعکس نمود یک توقفگاه عظیم خودرو را به خود می گیرد. بنابراین برای حل این تضاد عمیق که در عمق یک پارک جنگلی چنین فاجعه زیست محیطیاتفاق می افتد، پیشنهاد می شود که بر اساس یک مطالعه با تمهیدات مناسبی که برای مراجعه کنندگان به پارک در نظر گرفته میشود، انتقال آنها به درون پارک از طریق مراجعه مستقیم با اتومبیل منتفی و در عوضوظیفه حمل و نقل مسافران از طریق اتوبوس های مخصوص حمل دوچرخه انجام شود. از این رو مکان یابی سایت برای ایجاد یک یا چند پارکینگ سنتی و یا مکانیزه هوشمند برای نگهداری خودروهای شخصی مراجعان به پارکچیتگر می تواند راه گشای این معضل باشد. در کنار این مکان ها فعالیت های دیگری از جمله فروش و نمایشگاه هایی برای فروش لوازم یدکی و تعمیر دوچرخه نیز صورت پذیرد. در نتیجه محیط پارک چیتگر و تمامی دسترسی های داخلی آن فقط برای عابران پیاده ودوچرخه سواران و اتوبوس های حمل کننده دوچرخه اختصاص می یابد و قطع عبورو مرور خودرو در محوطه پارک هوای پاکیزه و آرامش در محیط پارک را به همراه خواهد داشت. - در نظر گرفتن یک مسیر اختصاصی ویژه اتوبوس از مترو به پارک و همچنین افزایش خطوط اتوبوسرانی از حومه به پارک و ساماندهی این مسیرها در جهت بهبود امنیت آنها می تواند در افزایش تعداد استفاده کنندگان زن از خدمات تفریحی – ورزشی پارک، مؤثر واقع شود. - ارائه خدمات گردشگری و تفریحی – آموزشی برای رده های سنی مختلف و گروه های خانوادگی، گروه های دوستانه و یا فردی در قالب ایجاد فضاهای متناسب با کاربری های مختلف الزامی است. مانند ایجاد آمفی تئاتر های روباز به منظور نمایش آداب و سنن و فرهنگ ملی. ایجاد نمایشگاه های دائمی و فصلی از گلها و گیاهان بومی و غیر بومی در چهار فصل، جهت آشنایی مراجعه کنندگان و همینطور آموزش و ارتقاء فرهنگ شهروندان در نگهداری و کاشت گیاهان شهری. از این رو توجه به جنبه های فرهنگی و تاریخی منطقه با ایجاد موزه و مسیرهای تاریخی و نمایشگاه های محلی می تواند تکمیل کننده فضاهای مورد نیاز تفریحی و تفرجی بوده و از نظر اقتصادی در نگهداری پارک جنگلی مؤثر باشد. تصویر ۵: دور نمایی از منظر شهری. ماخذ: google تصویر ۶: نابسامانی پارک خودروها در محدوده پارک. ماخذ: google - به دلیل اولویت انتخاب “منظر شهر” و با توجه به اینکه مسائل زیبایی شناختی در ترجیحات مردمی از اهمیت ویژه ای در کاربرد اصول پایداری منظرداشته است؛ حفظ بهترین چشم انداز به شهر باید در طرح توسعه آینده مد نظر قرار گیرد؛ از این رو پیشنهاد می گردد به منظور حفظ و ارتقاء کیفی دید و منظر به سمت شهر، تراس های منظرگاهی به سمت منظر شهر متناسب با شیب و شکل زمین، با توجه به اصل رعایت ویژگی صورت پذیرد. این بخش می تواند با استفاده از اشکال هندسی و خطوط ارگانیک به طور تلفیقی جهت تاکید بر فضای انسان ساخت و گذر به سمت طبیعت جنگلی ایجاد شود. در نتیجه با حفظ و ارتقاء کیفی این نوع پارک ها در جهت ایجاد منظری پایدار در شهر، به واسطه کارکرد زیست محیطی و تفریحی آنها می توان گام مهمی در جهت پایداری و تعادل محیط طبیعی و محیط کالبدی- فرهنگی شهر آینده برداشت. به این ترتیب رهیافت اصلی این تحقیق، ارائه تعریف دقیق از پارک جنگلی شهری و اصول طراحی منظر پایدار بوده است. منابع - ایرانی بهبهانی، رازی مفتخر، هما، نرمین. ۱۳۸۴٫ طراحی پایدار توسعه پارک جنگلی شیخ تپه ارومیه. مجله محیط شناسی. شماره ۳۷٫ بهار ۱۳۸۴٫ - فتحی، نارویی. مهدی، بهروز. ۱۳۸۶٫ ترجیحات منظر گیاهی پارک های جنگلی مطالعه موردی پارک جنگلی چیتگر تهران. مجموعه مقالات سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری. مجله شهرداری ها. شماره ۲۴٫ زمستان ۱۳۸۶٫ - عسگر زاده، محمد. ۱۳۸۶٫ منظر پایدار. مجله اینترنتی منظر. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام - مجنونیان، هنریک. ۱۳۷۴٫ مباحثی پیرامون پارک ها، فضای سبز و تفرجگاه ها. انتشارات سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران. - منصوری، سید امیر. ۱۳۸۳٫ چند و چون معماری منظر. مقاله منتشر نشده. تهران. - مهندسین مشاور عمران سرزمین. ۱۳۷۹٫ مطالعات پارک چیتگر. جلد سوم و چهارم. شهرداری منطقه ۲۲ تهران. - هدایتی، محمد علی. ۱۳۸۰٫ سیر تحول جنگل کاری در ایران. فصلنامه علمی جنگل و مرتع. سازمان جنگل ها و مراتع کشور. پاییز ۱۳۸۰٫ - Benson, John F. And Maggi H. Roe. 2000, Landscape and Sustainability. Spon press London and Newyork. - European Commission. 1999, Form Ecosystem Research to Sustainable Development, Environment and Climate Programme. - Farina, Almo. 1998, Principles and Methods in landscape Ecology. Chapman & Hall Landon, Newyork, Tokyo. - Forman, RT.1995, Some General Principles of Landscape and Regional Ecology, J. Landscape Ecology. - Herman, M. 2000, The Practice of Sustainable Landscape Design. In Urban lifestyles (Spaces,places and people). Balkema. Rotterdam. - IUFRO. 2000, Forests and Landscapes Linking Ecology, Sustainbility and Aesthetics. CABI publishing. - Kaplan, R, Kaplan, S, Brown, T, 1998, Environmental preference: a comparison of four domains of predictors, Environmental Behavior, vol.21 - Krause, Christian L, 2001, Our visual landscape under special consideration of visual aspects, Landscape and Urban planning 54 - Martin, F. E.2001, The Northwest Forest plan, Do Landscape architects have a role in ecology forest managment. Journal of Landscape architecture.No.8 - Thompson, G.F. and Steiner, F.R. 1997, Ecological Design and Planning. John Wiley & Sons. Newyork منبع: نشریه اینترنتی معماری منظر 3 نقل قول لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده
به گفتگو بپیوندید
هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .