تاثیر و نقش درختان در منظر شهری

[Mohammad Aref 120,438]

منظر شهری هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه‌ی ساختمان‌ها، خیابان‌ها و عناصر موجود در آنها و فضاهایی است که محیط شهری را می‌سازد،(کالن،۱۳۷۷،گزیده) از جمله می‌توان به فضاهای طبیعی موجود در شهرها اشاره کرد که نقش بسزایی در خلق منظر شهری متفاوت دارند.در میان عناصر طبیعی تاثیر‌گذار در منظر شهری، درختان به خاطر ساختار و بافت ویژه‌ای که دارند اهمیتی دو چندان پیدا می‌کنند.(کارمان،۲۰۰۳،۲۴۹) در ختان نیزهمانند بناها دارای ساختارهایی هستند که منجر به ایجاد یک سبک معماری گیاهی می‌گردند. متناسب با تغییر و تحول شهرها در دوره‌های مختلف، معیار‌های انتخاب در‌ختان نیز دستخوش تغییر شده است.(سیمونیک،۲۰۰۶ (از سوی دیگر، اصولاً شهرها با یک نسبت بالایی از فضای باز روبرو هستند که هر کدام از آنها وضعیت فیزیکی خاصی را دارند. از جمله‌ی این فضاها، می توان به خیابان‌ها، میادین و فضاهای اطراف پارکینگ‌ها اشاره کرد که ملاک انتخاب درخت و پوشش گیاهی برای هر‌کدام متفاوت است.( همان) در این زمینه معمار منظر شهری وظیفه انتخاب گیاهان مناسب و سازگار با محیط را بر عهده دارد.(کارمان،۲۰۰۳،۸۱)

 

درختان از روی اندازه، شکل، ترکیبات رنگیشان و یا تباین با عناصر دیگر و حتی به خاطر بافت یا عطرشان بر‌گزیده ‌می‌شوند، زمان تشکیل یا افتادن برگها، نوع سایه یا اندازه تاج درخت بر انتخاب آن تاثیر دارد. اوضاع زیست محیطی در محیط‌های شهری متغیرتر از دیگر محیط‌های انسان ساخت است، سایه ساختمان‌ها، وضعیت نور، باد، دما و خاک از محلی به محل دیگر متفاوت است.(آرنولد،۱۹۸۰،۵۰) در بین عوامل اقلیمی، نور خورشید به دلیل تأثیر مستقیم بر رشد درختان، نقش مهمی در انتخاب محل کاشت درختان دارد. درختان هر جا که رشد کنند باید در فصل رویش حداقل ۳ تا ۴ ساعت نور مستقیم خورشد داشته باشند، بنابراین جهت خیابان‌ با توجه به ارتفاع ساختمان ‌ها و ساعات تابش نور نقش مهمی در تعیین محل کاشت دارد. حتی درختان باید ۱۰ـ۸ فوت از دیوار ساختمانها فاصله داشته باشند تا سایه ‌ساختمانها مانع تابش نور نباشد. (آرنولد،۱۹۸۰،۵۱)

 

فضا در اطراف خانه‌ها، پارک‌های عمومی و زمین‌های مدرسه به سهولت یافت می‌شود، اما دربخش‌های پارکینگ و در امتداد خیابان‌ها فضای کافی در صورتی که در طول طراحی برای آن فضایی در نظر گرفته شده باشد، در اختیار خواهد بود.(استنفورد،۲۰۰۰،۴) فضا برای درختان باید در سراسر محیط سنگفرش شده پراکنده شود، چنین فضاهایی باید به حدی بزرگ باشند که وقتی درختان رشد می‌کنند، سایه‌ی خود را روی ماشین‌های پارک شده بیندازند. محیطی که با سنگفرش احاطه شده باید فضایی میدان مانند به طول ۶ پا در کنار خود داشته باشد.(آرنولد،۱۹۸۰،۵۴)

 

کاشت درختان نابالغ یکی از موثرترین و اقتصادی‌ترین راه‌های تلطیف محیط شهری است، جایگزینی درختان جدید به جای قدیمی، کاشت گیاهان روی پشت بام، دیوارها، پیاده‌روها، باعث ارتقاء محیط زیست شهری و تلطیف محیط می‌شود.

 

درختان برای ایجاد تغییر در هویت بصری شهر باید به اندازه کافی بزرگ و تعدادشان زیاد باشد تا قادر به ایجاد جلوه‌ی خاصی در سیمای شهر شون tree.org)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

. بهترین مقیاس برای تاثیر بصری درختان حجم شاخه و برگ آنهاست. کاشت درختان نزدیک جداول شکل بهم پیوسته‌ای از شاخه‌ها را ایجاد می‌کند که همچون پرده ای سبز و عمودی باعث تقویت فضای پیاده می‌شود.((gallery.hd.org از این رو استفاده از درختان کوتاه برای فضای خیابان مناسب به نظر نمی‌رسد چون فضای خیابان را قطعه قطعه کرده و نیازهای توازن برای فضای شهری را رفع نمی‌کند. اگر درختان خیلی دور از هم قرار گیرند، هردرخت یک ساختار متراکم‌تر با شاخه‌های نزدیک به زمین ایجاد می‌کند که این فاصله تضاد نور و سایه را ایجاد کرده و باعث تأکید بر روی درخت منفرد می‌شود(آرنولد،۱۹۸۰،۵۳)

 

نتیجه

در هر حال یک پیاده‌روی شهری (جلوه‌ای از فضای‌شهری) بدون درخت مثل یک ساختمان بدون سقف است.بنابراین درختان در شهرهای امروزی وایجاد منظر مناسب شهری نقش بسزایی دارند، حتی اگر فاقد ارزش کاربردی باشند.در حقیقت درختان یک فرصت برای خلق ترکیبات بدیع شهری با ترکیب هنر، مجسمه‌سازی و معماری در توازن و وحدت بصری شهری به دست می‌دهند.در شهرهای سیمان زده امروزی که نگاه آدمی در پس دیوارهای بلند محصور مانده است،درختان نقش حائل میان انسان و محیط انسانی ساخت را ایفا می کنند و مفاهیمی چون تاکید ، تکرار و تضاد و ………را بدون استفاده از ساختارهای مصنوعی و با تاکید بر ویژگی های طبیعیشان در محیط های شهری القا کرده و در نهایت به وحدت بصری شهری امروزی یاری می رسانند.

 

 

منبع و ماخذ

کالن،گوردون،منظرv شهری،ترجمه:منوچهر طبیبیان،انتشارات دانشگاه تهران،۱۳۷۷

 

Carmanv m.heath,T,oc.,&Tiesdell,s.(2003)public places –urban spaces:The dimention of urban desigin.oxford

F.Arnold,Henry,(1980)Litton education,trees in urbanv landscape

J.Trowbridge,peter,(2004)new jersey,Trees in urban landscapev

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

.hd.orgv

v

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

tanja ,2006,preference and design consideratin

v

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

, ,(2000)cincinati,why fertilize trees in the urban landscape

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

منبع: نشریه معماری منظر

[ENG.SAHAND 31,645]

 

در بیشتر موارد نگریستن به یک درخت با لذت بسیاری همراه است . اما در مناظر شهری مشاهده توده ای از درختان با شاخ و برگ طبیعی در مقایسه با اشکال مختلف ساختمان ها لذت بیشتری داشته و در حالت کلی ، منظره ساختمان ها به همراه درختان ، زیباتر از تک تک اجزاء تشکیل دهنده آن می باشد.

درختان ، رنگ ، بافت و اشکال مختلفی را در محیط های مسکونی ایجاد می کنند و بازگو کننده فرم ها و رنگ های طبیعی در الگوهای هندسی جاده ها و ساختمان ها می باشند.

تغییر رنگ درختان در فصول مختلف موجب تنوع و شادابی بسیار در محیط می شود . درختان در بهار سرسبز و شاداب همراه با شکوفه های زیبا هستند ، در تابستان به صورت یک گوی بزرگ سبز در می آیند که تاج آن ها سایه سنگینی بر زمین می اندازد و در پاییز میوه و بذر آنها رسیده و خزان خوش رنگی دارند . حتی در زمستان نیز درختان بدون برگ ، منظره زیبایی دارند ، شاخه های برهنه این درختان سایه های زیبایی را بر روی دیوارها و سنگفرش ها ایجاد نموده و یا به صورت ضد نور در برابر آسمان عمل می کنند .

کاشت درختان و ارتباط با آنها اغلب خاطره انگیز است . درختان بزرگ از قبیل بلوط و راش تداعی کننده جنگل های انبوه هستند ، صنوبرهای بلند و استوار به مثابه ستون های ساختمان های بزرگ می باشند . درختان بید بیانگر وجود آب در هر منطقه هستند و ریزش نرم باران از لابلای شاخ و برگ آویخته و زیبای آنها ، احساس خوبی را در انسان ایجاد می کند .

مزایای درختان از جذبه بصری نیز فراتر از می رود . صدای خش خش برگ های درختان در اثر وزش باد انسان را به یاد طبیعت روستاها می اندازد و ذهن وی را از صداهای شهری دور می کند . بوئیدن گل ها ، رسیدن میوه ها یا خزان برگ ها همگی در ارتباط با طبیعت هستند و مناظر مصنوعی محیط های شهری را تعدیل می کنند.

تاثیرات فیزیولوژیکی درختان در محیط های شهری نیز بسیار حائز اهمیت می باشد . درختان در سلامتی و آسایش ساکنان شهرها سهم بزرگی دارند ، زیرا اکسیژن تولید می کنند ، آب را به چرخه طبیعت باز می گردانند ، کیفیت خاک را بهبود می بخشند و قابلیت جذب مقادیر زیادی گرد و غبار از اتمسفر را دارند . برخی گونه های درختی ، بخصوص سوزنی برگان و درختان همیشه سبزقادرند گرد و غبار و سایر آلودگی های موجود در هوا را بر روی سطح برگ خود جذب کنند . شستشوی این مواد در اثر بارندگی موجب افزایش حاصلخیزی خاک در دراز مدت می شود.

برخی فوائد درختان از تاثیر کاهش دما در محیط اطراف ناشی می شود که هم به خاطر سایه آنهاست و هم نتیجه تبخیر و تعرق می باشد . در مناطق گرم این ویژگی درختان اهمیت بیشتری پیدا می کند . شکی وجود ندارد که در این حالت ، شرایط خاک نیز بهبود می یابد . این مزیت در نقاطی که سطح زمین فاقد پوشش بوده و مراحل بازیافت برگ های خزان کننده به طور کامل انجام می گیرد ، تاثیر بیشتری دارد . در مناطق پرتراکم شهری این مساله اهمیت چندانی ندارد زیرا در این مناطق معمولا نیاز است تا ابتدا خاک تشکیل شود.

بسته به سطح درختکاری ها در مقایسه با ساختمان ها ، درختان قادرند زیستگاه های باارزشی را برای حیات وحش درنقاط شهری ایجاد کنند و باعث اتصال فضاهای باز و پارک ها در ساختار شهر گردند . درختکاری در مناطق شهری معایبی نیز دارد که باید در تمام برنامه ریزی های منظر در نظر گرفته شود . کسانی که مسئول نظافت و جمع آوری برگ های خیابان ها ، جوی ها و آبراهه ها هستند خوب می دانند که بسیاری از این معایب در درجه اول اهمیت قرار دارند . خزان درختان را می توان به عنوان مهمترین این مشکلات در نظر گرفت .

ریشه ها می توانند عمل زهکشی خاک را انجام دهند . درختان بخصوصی از قبیل برخی گونه های پرتقال به خاطر ترشح مواد چسبناک ممکن است باعث ایجاد مزاحمت و حتی سانحه برای عابران گردند . اگر درخت سلامت لازم را نداشته باشد می افتد و این مورد حتی برای درختانی که ظاهرا سالم هستند نیز به طور غیر منتظره اتفاق می افتد . علی رغم معایب فوق و به خاطر مزایای بسیار مشهود و ملموسی که درختان در یک چشم انداز دارند ، نباید از میل و علاقه ما به کاشت آنها کاسته شود . انتخاب دقیق گونه های مناسب با نیازمندی ها و شرایط رویشگاه ، می تواند بسیاری از معایب نامبرده را حذف کند.