همه چی در مورد گاو و گاومیش

[masi eng 47044]

[h=2]مقایسه غذایی شیر با شیر گاو گاومیش[/h]

 

شیر كاملترین غذایی است كه می تواند مورد استفاده انسان قرار گیرد. به همین منظور یكی از فعالیتهای اساسی دامداری در دنیا پرورش دامهای شیری است. این ماده غذایی از یك تركیب پیچیده تشكیل شده كه شامل چربی ، پروتئین ، قند لاكتوز ، عناصر معدنی ، ویتامینها ، آنزیمهاوآب میباشد.فرآورده های شیری بهترین منابع تامین كلسیم بدن انسان هستند. مصرف شیر وفراورده های مختلف آن به ویژه فراورده های تخمیری، منجر به افزایش طول عمر، افزایش بازده جسمی وفكری، كاهش بیماریهای عفونی، كاهش بیماریهای استخوانی ورشد مطلوب كودكان ونوجوانان میشود.

استفاده از شیروانواع صنایع لبنی یك ناحیه، بطورعمده از عوامل اقتصادی وشرایط آب وهوایی ،عادات غذایی، سلیقه غذایی مردم وسطح تكنولوژی پیروی می كند. ارزش بیولوژیكی پروتئینهای موجود در این ماده غذایی معادل نسبت درصد ازت جذب شده می باشدكه برای تامین رشدوبقا در بدن نگهداری می شود.پروتئین شیر شامل80 % كازئین ، 20% پروتئینهای محلول می باشد. تركیبات شیر دامها نه تنها از نوعی به نوع دیگر بلكه در نژادهای مختلف متغیر بوده ضمن اینكه عوامل محیطی (سن،فصل ،تغذیه ،بهداشت وشیردهی )نیز به نوبه خود موجب تغییراتی در تركیب شیر می گردند. بیش از نیمی از جمعیت جهان در نواحی خاور دور وخاور نزدیك وبرخی قسمتهای اروپا شیر وفراورده های شیر گاومیش را به مصرف می كنند. بازده تولید زیاد گاومیش شیری ،عملكرد بالای شیر باچربی و ومواد جامد بالا استفاده از شیر برای چندین غذای پختنی وغذای كودك، باعث شده كه این حیوان برای كشورهای در حال توسعه بسیار ارزشمند باشد. بنابر این دستیابی به اطلاعات كاملی در باره خواص فیریكوشیمیایی شیر گاومیش وارزش تغذیه ای آن برای تكنولوژی شیر مایع ضروری به نظر می رسد. برخی از مردم هند، عقیده اشتباهی در مورد ارزش غذایی شیر گاومیش دارند. گروهی از مردم معتقدند شیر گاومیش به اندازه شیر گاو حاوی مواد مغذی نیست. گروهی نیز این نظر رادارند كه مصرف شیر گاومیش اثر بدی روی توان فكری مصرف كننده می گذارد. چنین عقاید ونظراتی بی پایه واساس بوده وهیچ مطلب علمی این نظرات را تایید نمی كند. به رغم آن كه شیر گاومیش به دلیل چربی وموادجامد بدون چربی زیاد غنی تر از شیر گاو است. در آزمایش های تغذیه ای كه در مصر انجام شد معلوم شد كه قابلیت هضم مواد جامد شیر گاو وشیر گاومیش به یك اندازه بوده وچربی زیاد شیر گاومیش اثری روی قابلیت هضم آن ندارد. چربی شیر گاووگاومیش مقدار كمی اسید چرب ضروری دارد. فاكتور اساسی در تعیین انرژی شیر در درجه اول میزان چربی آن است. شیر گاو67 كیلوكالری وشیر گاومیش 117كیلوكالری انرژی در 100 میلی لیتر دارد. افراد دیگری این نظر را دارند كه شیر گاو وشیر گاومیش در موشها باعث رشد شده وهیچ تفاوتی از این نظر بین شیر دو گونه مشاهده نكردند. محققین هندی ارزش بیولوژیكی وقابلیت هضم پروتئین شیر گاو، گاومیش وبز را بررسی كردند. معلوم شد كه پروتئین شیر این سه گونه در میزان افزایش رشد اثر برابری دارند وضرایب قابلیت هضم آنها تقریبا یكی است. ارزش بیولوژیكی حقیقی پروتئین شیر گاومیش ،گاو وبز به ترتیب 9/86 ،9/83 ،4/78 وقابلیت هضم آنها بترتیب 9/91، 8/88، 4/94ذكر شده است. مقدار لاكتوز شیرگاو وگاومیش بین 5/ 4 تا 9/4% می باشد. در باره مقدار ویتامینها ی شیر گاومیش وفرآورده های آن،مطالعاتی در هند انجام گرفته است. در مقایسه با شیر گاو، كاروتن در شیر گاومیش وجود ندارد. بنابراین پتانسیل ویتامین A شیر گاومیش بخاطر ویتامین Aموجود در چربی آنست . میزان ویتامین A شیر گاو وگاومیش وتغییرات فصلی آنان بررسی شده ومعلوم كه شیر گاومیش به دلیل میزان چربی بیشتر ،ویتامین A بیشتری در مقایسه با شیر گاودارد. ویتامینA در هر گرم شیر گاومیش بین8/14و8/44 واحد بین المللی متغیر است. در هر دو گونه حداكثر ویتامین طی ماههای اگوست تا اكتبر وحداقل آن طی ماه های مارس وآوریل ملاحظه شد. افراد دیگری تغییرات فصلی ویتامین A شیر گاومیش را مورد توجه قرار داده ومعلوم كردند كه میزان آن طی فصل بادهای موسمی حداكثر وطی فصول تابستان و زمستان در حداقل است. میانگین تیامین ،اسید نیكوتینیك و ریبوفلاوین شیر گاومیش بترتیب 50/ ،83/ ،07/ 1میكروگرم در میلی لیتر بیان شده است. پال وهمكاران میانگین اسید آسكوربیك شیر گاومیش را 1/28 قسمت در میلیون گزارش كردند كه بیشتراز مقداری است كه در شیر گاو بدست آمده است. بااستفاده از لاكتوباسیلوس لاكتیس آشكارشد كه میانگین ویتامین 12B شیر گاومیش از 8/2 تا 4 میكروگرم در میلی لیتر متغیر است .شیر گاومیش آب كمتری داشته ،ماده خشك ، چربی ،لاكتوز وپروتئین آن از شیر گاو بیشتر وشامل 16% ماده خشك در مقایسه با 14- 12% شیر گاو است. ماده خشك زیاد شیر گاومیش نه تنها باعث ایده ال شدن اّ ن جهت فراوری عالی محصولات لبنی شده بلكه مربوط به ذخیره انرژی در جریان اّن پروسه می شود. ما ست تهیه شده از شیر گاومیش، بدون افزودن پروتئینهای اضافی شیر یا مواد ژله ای حالت ضخیم و طبیعی دارد.بر خلاف گاوهای شیری جدید، گاومیش می تواند بدون نیاز به استفاده زیاد از غذای كنسانتره ای رشد كند. علوفه،شبدر، كاه قسمت عمده رژیم گاومیشها را تشكیل می دهد.تاكنون در جیره غذایی گاومیشها از پودر استخوان،پودر ماهی یا جیره های اصلاح شده از نظر ژنتیكی استفاده نشده است. غنی بودن شیر گاومیش از نظر مواد مغذی در مقایسه با شیر گاو ، آنرا برای تهیه شیر خشك مناسب وقابلیت نگهداری فراورده های آنرا بیشتر نموده است.شیر گاومیش بطور میانگین حاوی 163/ درصدكلسیم و101/ در صد فسفر است كه این اعداد در شیر گاو بترتیب 127/ و092/درصد است. شیر گاومیش 43% كلسترول كمترو40% پروتئین بیشتر ازشیر گاو دارد

 

ارزش تغذیه ای شیر های مختلف (گرم بر 100میلی لیتر)

مواد مغذی - شیر گاو - شیر انسان - شیر گاومیش - شیر بز

پروتئین (گرم)- 3/2- 1/1- 4/3- 3/3

چربی ( گرم)- 4/1- 3/4- 6/5- 4/5

كربوهیدراتها ( گرم) - 4/4- 7/4- 5- 4/6

انرژی (كیلوكالری)- 67- 65- 117- 72

كلسیم (میلی گرم)- 120 - 28- 210- 170

فسفر (میلی گرم)- 90- 11- 130- 120

آهن (میلی گرم) - 0/2- NA -0/2 -0/3

تیامین (میلی گرم)- 0/05- 0/04- 0/02- 0/05

ریبوفلاوین(میلی گرم)- 0/19- 0/02 0/10- 0/04

ویتامین C (میلی گرم)-2 - 3 - 1- 1

ویتامین B12 (میلی گرم)- 0/14- 0/02- -0/14 0/05

آب ( درصد)- 87/30- 87/75- 82/20 -85/7

 

منابع:

1- م. فهیم الدین. شجاع . جلیل. رافت، عباس .1379. پرورش گاومیش. انتشارات جهاد دانشگاهی. آذر بایجان غربی

2- فرهومند. پ. 1380. پرورش گاومیش. انتشارات دانشگاه ارومیه.ارومیه

3- بینام . 1382. شیر اكسیر حیات. مقاله تغذیه ای. سنبله. ش 27 . پیاپی 123

4- قبادی. ف .1375. بررسی مقدماتی تركیبات شیر گاومیشهای مختلف استان خوزستان. مركز تحقیقات منابع طبیعی واموردام خوزستان

5- بی نام. ارزش تركیبات شیر. مجله كشاورزی. شماره 184. 31

6ـ مه پیكر مقدم . ح . 1380. شناخت وپرورش گاومیش . انتشارات عمیدی

7.Mumtaz Khalid Ismail. 2000-2002.Health and Nutrition. The Benefits of Milk (Part 1) .Internet searching (feedback@bawarchi.com )

8.Anonymous.composition buffalo milk. Intrnet searching(netnitco.net)

9.Anonymous. 2001. Mother,s Milk. Internet,Hygien library catalog. ortohotrophy, chaptXL.III

10.Anonymous. 2001. Serious-jonas Camargo Assunco Buffalando . Internet searching

11.Anonymous. Buffalo milk from Britian.Internet searching (info@buffalo milk.co.uk )

ژیلا توپچی خسروشاهی

[masi eng 47044]

رفتارهاي غذايي مؤثر بر توليد

 

رفتارهاي غذايي گاوشيري به صورت گسترده اي توسط چندين دانشمند مورد بررسي قرار گرفت.

رفتارهاي غذايي كه اندازه گيري شده و بر روي توليد گاو در تغذيه آزادانه و محدود تأثير دارند عبارتند از :

Ãشمار وعده هاي غذايي روزانه

Ãمقدار وعده غذايي

جهت مشاهده در اندازه واقعی اینجا کلیک کنید. اندازه اصلی این عکس 796x588 می باشد.

 

Ãسرعت جويدن

Ãكل زمان جويدن

Ãمدت زمان غذا خوردن

Ãمدت زمان نشخوار كردن

Ãتعداد دفعات نشخوار كردن

Ãرقابت براي آخور

Ãرقابت براي آبشخور

Ãحجم هر بار آب خوردن

Ãتعداد دفعات آب خوردن

Ãمدت زمان آب خوردن

Ãسرعت آب خوردن

توليد شير تا حدي به مصرف آب بستگي دارد بنابراين مصرف آب و تكرار آن نقش زيادي را در ميزان شير توليدي ايفا مي كند . به همين ترتيب نشخوار كردن هم با توليد شير و كره آن مرتبط است زيرا نشخوار كردن با كاهش نرخ شكمبه همانند بافري كردن شكمبه با مقادير فراوان بزاق موجب افزايش محيط شكمبه خواهد شد . بنابراين صفاتي مانند مدت زمان نشخوار كردن وتعداد دفعات آن بر روي افزايش توليد تأثير دارند .

صفات ديگري مانند مدت زمان چرا كردن و اندازه لقمه ها در گاوهايي كه در سيستم هاي چرايي ( چوپاني ) تغذيه مي شوند بسيار با اهميت است .

 

 

 

2-3- بررسي ژنتيكي رفتار غذايي

به طور قابل ملاحظه اي شناخت كمي از اثرات ژنتيكي صفات رفتار غذايي داريم زيرا اين صفات ممكن است در پاسخ پيوسته به انتخاب مستقيم بر اساس سرعت رشد و توليد شير ، چربي و پروتئين بهبود يافته باشند .

در سال 1950 تفاوت رفتار چرايي در بين جفت هاي دوقلو و در بين دوقلوهاي مونوزيگوت مورد بحث و بررسي قرار گرفت و سطوح توليد شير هر يك از آن ها بررسي شد . واريانس در بين دوقلوهاي مشخص بزرگ بود و همچنين واريانس مدت زمان چرا كردن در هر روز براي هر جفت كوچك بود . جفت هاي دوقلو در موارد زير تقريباً شباهت داشتند :

·مدت زمان بيهوده راه رفتن در هرروز

·مدت زمان دراز كشيدن

·مسافت راهپيمايي

·تعداد دفعات آب خوردن

·دفعات مدفوع

اين نتايج ثابت كرد كه مكانيزم هاي ژنتيكي ، خصوصيات رفتار غذايي را كنترل مي كند هر چند كه اين تحقيقات در مشاهدات شديد سنجيده شده است كه در گله هاي بزرگ تجارتي گاوشيري امكان پذير نمي باشد.

چندين مطالعه دربارة تفاوت رفتارهاي غذايي در نژادهاي مختلف انجام شده است كه اغلب اين بررسي هاي قديمي ، اختلافات نژادي را در بين نژادهاي گوشتي يا بين نژادهاي گوشتي و گاوهاي نژاد بوس اينديكوس بررسي كرده اند.

مدت زمان چرا بين نژادهاي هرفورد ، دورگه هرفورد * هلشتاين و تليسه هاي هلشتاين ( قبل از شيردهي ) در Oklahoma مورد مقايسه قرار گرفت . مشاهده شد كه هرفوردها مدت زمان بيشتريرا نسبت به هلشتاين ها و دورگه ها صرف چرا كردند . در اين مطالعه مدت زمان زياد چرا دليل بر مصرف غذاي بيشتر نبود . هلشتاين ها و دورگه ها نسبت به هرفوردها زمان دراز كشيدن بيشتري داشتند كه علت آن ممكن است زياد بودن زمان نشخوار باشد كه البته در اين مطالعه به طور مستقيم بر روي آن كار نشده است .

تفاوتي در مدت زمان نشخوار گاوهاي اسكاچ هايلند و گاوهاي شيري با تلفيق نژادي مشاهده نشد. در اين مطالعه گاو اسكاچ هايلند براي نشخوار يك كيلوگرم ديواره سلولي ماده خوراكي مدت زمان بيشتري را صرف كردند كه اين موضوع شايد نشان دهد كه جويدن تحت كنترل فاكتورهاي ژنتيكي مي باشد

[masi eng 47044]

مدیریت و پرورش گاو و گاومیش

 

كاربرد نمره وضعیت بدن در مدیریت گله های گاو شیری

 

مقدمه:

در سال شش زمان كلیدی وجود دارد كه وضعیت بدن دام باید مورد ارزیابی قرار گیرد.این زمان ها عبارتند از:اواسط دوره خشكی،زایمان، و تقریبا 270،180،90،45 روز بعد از شروع شیرواری.آنچه در زیر می آید به شرح اهداف معین در خصوص وضعیت بدن در هركدام از این مراحل می پردازد.

 

دوره خشكی:

نمره ایده آل وضعیت بدن برای یك گاو خشك 3.5 می باشد.برای حصول عملكرد و سلامتی مطلوب در مراحل اولیه شیرواری كه در پی دوره خشكی می آید،وضعیت بدن باید حداقل 3 و حداكثر 4 باشد.

اثبات شده است كه یك گاو در طی شیرواری چربی بدن را با بازده بیشتری نسبت به دوره خشكی ذخیره می كند.گاها یك گاو قبل از اینكه به نمره وضعیت قابل قبولی برسد،باید خشك گردد.از اینرو یك مدیر باید گاوهای خشك را به منظور اضافه وزن و حصول نمره وضعیت مطلوب تغذیه كند.بدیهی است كه یك برنامه تغذیه ای حساب شده همراه با بازدیدهای مكرر برای بالا رفتن وضعیت بدن گاوهای خشك(البته بدون چاق شدن گاو)ضروری است.

علوفه خشك ساقه بلند و دارای كیفیت متوسط،بهترین خوراك علوفه ای برای گاوهای خشك به شمار می رود.علوفه با كیفیت بالاتر(از نظر انرژی و پروتئین)از قبیل سیلوی ذرت و هیلاژ یونجه باید با احتیاط و محدودیت بیشتری مصرف شوند تا از افزایش بیش از حد نمره وضعیت جلوگیری به عمل آید.

استفاده از علوفه با كمیت و كیفیت مناسب،مكمل های با انرژی پایین و فیبر بالا كه حاوی مقدار كافی پروتئین،مواد معدنی و ویتامین ها باشد می تواند در مقادیر كنترل شده بمنظور دسترسی به افزایش نمره وضعیت بكار رود.

حذف چربی اضافه در گاوهای خشك هم با استفاده از محدود كردن انرژی دریافتی طی دوره خشكی،عملكرد بعد از آن را با مشكل مواجه نخواهد كرد.

 

اوایل شیرواری:

گاو باید طی اوایل دوره شیرواری مكررا مورد ارزیابی قرار بگیرد.وضعیت بدن گاو -از آنجا كه منعكس كننده ی ذخایر انرژی بدن است-اثر عمده خود را روی سلامتی،تولید و باروری گاو شیری خواهد گذاشت.

اضافه وزن بیش از حد گاو یعنی نمره وضعیت بالاتر از 4 خطر بزرگی محسوب می شود و ممكن است سبب ایجاد سندرم گاو چاق و مشكلاتی از قبیل سخت زایی،جفت ماندگی،عفونت های رحمی،تورم پستان،جابجای� � شیردان،كتوز و تب شیر گردد.معمولا مقاومت گاو به استرس های زایمانی كافی نیست و اشتهای آن كمتر از آن است كه پاسخگوی نیازهای اوایل شیرواری باشد.

از طرف دیگر،چنانچه نمره وضعیت كمتر از 3 باشد،گاو بدون داشتن ذخایر كافی انرژی،استارت تولید را می زند.این گاو ممكن است با مشكلات كمتری در زمان زایمان مواجه باشد اما عملكرد تولید مثلی و تولید شیر آن پائین تر از حد انتظار ما خواهد بود.

همانطور كه در شكل نشان داده شده،یك گاو متوسط معمولا در 4 تا 6 هفتگی بعد از شروع شیرواری،به پیك تولید می رسد.اگر دریافتی خوراك(ماده خشك)توسط گاو كندتر از نیازهایش پیش برود،در 9 تا 11 هفتگی به پیك خواهد رسید.این وضعیت،گاو را برای چندین ماه پس از شروع شیرواری در بالانس منفی انرژی قرار خواهد داد؛به این معنی كه دریافتی انرژی خوراك كمتر از بازده انرژی شیر تولیدی است.این گاو از چربی بافتی خود برای جبران این نقیصه استفاده خواهد كرد.

گاوی كه شیرواری را در وضعیت لاغر شروع كند،ذخایر انرژی كمی دارد و پیك تولید پائین تری خواهد داشت.پیك تولید مستقیما با كل تولید شیر در گاوهای بالغ مرتبط است.برای هر یك كیلوگرم اضافی در تولید شیر(در حالت پیك) تقریبا 200 كیلوگرم شیر بیشتری در كل دوره شیرواری حاصل می شود.

پائین بودن وضعیت بدن در زمان زایمان همچنین می تواند سبب پائین آمدن چربی شیر شود؛زیرا كه در اوایل شیرواری نسبت بالایی از پیش سازهای چربی شیر،از ذخایر چربی بدن گاو منشا می گیرند.

گاو بالغ متوسطی كه با وضعیت بدن مطلوب(3.5 و حداكثر 4) زایمان می كند،طی 80-60 روز اول با فرض سلامتی كامل،روزانه 1-0.5 كیلوگرم از بافت بدن خود را از دست می دهد.

یك كیلوگرم از بافت بدن(بیشتر به حالت چربی) می تواند 4.92 مگاكالری(nel)را تامین نماید.شیر با چربی 3.5% نیز شامل حدود 0.69 مگاكالری انرژی(nel)در كیلوگرم است.بنابراین یك كیلوگرم از بافت بدن می تواند انرژی لازم برای تولید 7.1 كیلوگرم شیر راتامین كند.از دست دادن 70 كیلوگرم چربی در گاو بالغ متوسط،معادل تولید 500 كیلوگرم شیر بیشتر از دریافتی انرژی جیره خواهد بود.

طی دو ماه اول شیرواری،گاو بالغ متوسط بین 1.2-1 از نمره وضعیتش را از دست می دهد،و تا هفته دهم نزدیك به وضعیت 3 ثابت می ماند و تا روز نودم وضعیت از دست داده را بازیابی می كند.در این زمان،بالا بردن دریافتی انرژی جیره می تواند احتیاجات در حال كاهش انرژی شیر را پاسخ بگوید.این امر با دوره بازدید از فعالیت های فحلی،جفت گیری و تلقیح،مقارن است.

تجربه و تحقیق نشان داده است كه گاوهای در حال اضافه وزن(در بالانس مثبت انرژی)در زمان سرویس،نرخ آبستنی بالاتری نسبت به گاوهای در حال كاهش وزن دارند.نمره وضعیت بین 2.5 و 3.5 برای بازده تولید مثلی مطلوب،كافی است.

مصرف پائین انرژی در اوایل شیرواری می تواند روزانه منجر به 2-1.5 كیلوگرم سوزش چربی گردد.این امر خطر تجمع چربی در كبد گاو را بالا می برد و می تواند سبب كتوز شود.همچنین حساسیت گاو به بیماری زیاد شده و بازگشت به استروس به تاخیر افتاده و باروری پائین می آید.

گاوهای اوایل شیرواری حدود 10% كمتر از گاوهای سطح مشابه تولید در اواسط شیرواری ماده خشك مصرف می كنند.بنابراین تامین پروتئین كافی برای پاسخگویی به احتیاجات پیك تولید به این معنی است كه محتوای پروتئینی جیره در محدوده 20-18 درصد ماده خشك آن باشد.در حالت ایده آل 40% پروتئین باید عبوری باشد تا از تجزیه شكمبه ای گذر كرده و آمینواسیدهای دخیل در تولید شیر را فراهم آورد.

درهر صورت باید بین مقادیر زیاد مواد دانه ای(نشاسته)با قابلیت هضم بالا و قابلیت تخمیر سریع برای تامین انرژی با علوفه فیبری به منظور نگهداری عملكرد شكمبه و سنتز چربی شیر تعادل برقرار باشد.

جیره باید به گونه ای باشد كه 75-72 درصد كل مواد مغذی قابل هضم(tdn) و 1.67-1.61 مگاكالری در كیلوگرم انرژی خالص شیرواری(nel)تام ین نماید.كل سطح فیبر جیره باید بین 19 و 21 درصد فیبر شوینده اسیدی(adf) و بین 25 و 28 درصد فیبر شوینده خنثی(ndf)باشد.ح� �اقل 21% كل ماده خشك جیره باید از ndf علوفه تامین شود.برخی از علوفه ها باید بصورت خشك باشند تا بالاترین عملكرد شكمبه را داشته باشیم.

 

اواسط شیرواری:

وقتی 180 روز از شیرواری گذشت،ارزیابی وضعیت بدن باید مؤید این نكته باشد كه گاوها در حال بازسازی آن دسته از ذخایر چربی بدنشان هستند كه در اوایل شیرواری از دست رفته بود.در این مرحله از شیرواری،نمره های وضعیت باید برای پرتولید ترین گاوهای گله 3 و برای گاوهای متوسط شیر بین 3.5-3 باشد.ممكن است نمره وضعیت گاوهای كم تولید از 3.5 بالاتر رفته باشد كه در این حالت باید تغذیه آنها با مدیریت دقیقتری انجام شود تا از چاقی جلوگیری به عمل آید.

 

اواخر شیرواری:

نمره وضعیت بدن در 270 روزگی بعد از شروع شیرواری بایستی 3.5 باشد.در طی این مدت،گاوهای كم تولید تمایل به افزایش بیش از حد نمره وضعیت دارند و ممكن است نمره 4 یا بیشتر را نشان بدهند.این امر بخصوص زمانی رخ خواهد داد كه مقادیر زیادی سیلوی ذرت در جیره استفاده شود؛و همچنین زمانی كه در خصوص مصرف كنسانتره محدودیتی به عمل نیامده باشد.

بیش از حد بودن وضعیت بدن در گله های دارای سیستم فری استال كه با جیره كاملا مخلوط شده(tmr) تغذیه می كنند و گاوها با توجه به میزان تولیدشان گروه بندی نشده اند نیز دیده می شود.

در گله هایی كه فاصله گوساله زایی بیش از حد معمول،دوره تولید كم و/یا دوره خشكی را طولانی می كنند،بسیاری از گاوها بیش از حد چاق می شوند.در این وضعیت،مدیریت پرورشی نیازمند بهبود است.

 

تلیسه های شكم اول:

وضعیت بدن مطلوب برای تلیسه های شكم اول نزدیك به 3 است.تلیسه های با نمره بیشتر از 3 احتمالا سختزایی داشته اند. مدیریت تلیسه های شكم اول متفاوت از دیگر هم گله ای های مسن ترشان انجام می گیرد.باید توجه داشت كه آنها در زمان زایمان 150-100 كیلوگرم كمتر از گاوهای مسن تر گله وزن دارند.مقدار كنسانتره ی روزانه آنها باید طوری تنظیم شود كه نسبت علوفه به كنسانتره بدرستی رعایت شود تا از مشكلات ناشی از سوء عملكرد سیستم گوارشی جلوگیری به عمل آید.

تلیسه های شكم اول پایداری بیشتری از هم گله ای های مسن تر خود نشان می دهند.تلیسه های شكم اول در اواسط شیرواری به طور متوسط ماهانه افتی معادل 4 درصد نشان می دهند كه این در گاوهای مسن تر،8 درصد می باشد.در اواخر شیرواری،تلیس� � های شكم اول ماهانه 8-6 درصد افت نشان می دهند كه این رقم برای گاوهای دیگر 14-10 درصد می باشد.این پایداری بالا حاكی از آنست كه دریافتی انرژی در تلیسه ها در جهت ایجاد ذخایر چربی بدنی،هیچگاه مانند گاوهای مسن تر نیست.

گاوهای شكم اول و دوم در طی اواسط و اواخر شیرواری و دوره خشكی احتیاج زیادی به انرژی برای رشدشان دارند.این گاوها باید طی دو دوره شیرواری اول خود،75-50 كیلوگرم افزایش وزن پیدا كنند تا به وزن بالغ برسند.برای اطمینان از اینكه مواد مغذی اضافی مورد نیاز برای رشد تامین شده اند،توصیه ی استاندارد این است كه كنسانتره بیشتری به این گاوها داده شود.طی اواسط و اواخر شیرواری،گاو شكم اول باید 10 درصد و گاو شكم دوم باید 5 درصد كنسانتره بیشتری از آنچه مورد نیاز است برای تولید شیر و افزایش وضعیت بدن دریافت كند.

مدیریت درست بالانس انرژی طی شیرواری و چرخه ی تولید یك گاو شیری می تواند به طور چشمگیری ظرفیت آنرا برای بهره وری افزایش دهد.ترجمه:مهن� �س روزبه اردبیلی

[masi eng 47044]

مدیریت و پرورش گاو و گاومیش

 

امنيت زيستي در گاوداريها

نويسنده دكتر سيد مجتبي جعفري صادقي

اداره كل دامپزشكي استان فارس

بهمن 1386

 

 

مقدمه

 

سالانه ميلياردها ريال بهاي درمان وتلفات دامها براثر بيماريها پرداخته ميشود وآنچه بايستي سود عايد توليدكنندگان بشود براثرعدم توجه به بهداشت وپيشگيري ازدست ميدهند.

بسیاری از تولیدکنندگان توانائی دور نگهداشتن عوامل بیماریزا را از گله دارند. در صورتیکه ممکن است گله عاری از بیماریها و پاک باشد، راههای بسیاری برای جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا به محیط زندگی دامها وجود دارد.

نبود بیماری در یک گله دلیل سلامتی آنها نیست چه بسا آتشی در زیر خاکستر نهفته باشد و هر لحظه ممکن است مخاطراتی بهداشت دامداری را تهدید کند.

 

درمان و کنترل بیماری با تجویز دارو و تزریقات بطور مداوم هزینه زیادی را می طلبد و اقتصادی نیست، همچنین خساراتی را نیز بدنبال دارد از جمله کاهش شیر و گوشت در اثر مصرف دارو و استرس ناشی از مواد شیمیائی بعلاوه تا مدتی دارو و مواد شیمیائی در شیر و گوشت باقی می ماند که بایستی از مصرف شیر و گوشت در این مدت پرهیز کرد.

 

پیشگیری با روش جدید که دنیای امروز آنرا بنام امنیت زیستی می شناسد، مقرون بصرفه تر از تحمل مخارج درمان و تجویز دارو می باشد. این روش امروزی شامل بهسازی محیط، رعایت بهداشت و مدیریت صحیح در تغذیه و نگهداری دام است. استفاده از روش امنیت زیستی نزدیکترین و با صرفه ترین راه مبارزه با بیماریهاست و قدرت تولید را افزایش میدهد. بکارگیری تدابیرو راهکارهای صحیح بهداشتی پوشش مناسبی در جهت امنیت تولید است. این تدابیر و راهکارها را امنیت زیستی می نامند.

 

امنیت زیستی چيست ؟

امنیت زیستی ا ز دو کلمه امنیت یعنی در امان بودن و زیست یعنی زندگی کردن تشکیل شده است و اصطلاحاً میتوان آنرا به خوب زندگی کردن تعریف کرد.

امنیت زیستی عبارت است از تمامی قدمهائی که باید در جهت حفاظت از موجودات زنده در برابر مخاطرات (بیماریها و حوادث) برداشته شود. و بعبارتی شیوه ای از پیشگیری است که نقش موثری در تامین سلامت آنها دارد. این روش پیشگیری مسلماً مقرون بصرفه تر، موثرتر و بهتر از درمان است.

راههای رسیدن به امنیت زیستی

راههای رسیدن به امنیت زیستی شامل اقداماتی است که رعایت آنها منجر به پیشگیری از مخاطرات ناشی از حوادث و نفوذ عوامل بیماریزا می شود وعبارتند از:

 

*

طراحی محیط امن و مناسب

*

تهیه دام و علوفه از محل غیر آلوده

*

کنترل جریانات ورود و خروج

*

رفع آلودگی ها، شستشو، ضدعفونی و سمپاشی

*

جداسازی و نگهداری دامها بر حسب سن و شرایط تولید

*

بهداشت کنترل و پیشگیری

 

 

 

طراحی محیط امن و مناسب:

 

بمنظور جلوگیری از دسترسی افراد و نفوذ عوامل بیماریزا و رفت و آمدهای وسائل نقلیه محل احداث تاسیسات بایستی حداقل در فاصله 3 کیلومتری از حوزه شهر و شهرنشینی احداث شود. همچنین خارج از محدوده بخشها و دهستان و روستاها باشد.

 

محل احداث دامداری بایستی با فاصله مناسب از دامداریهای مشابه (500مترتا 250متر) و حداقل در فاصله یک کیلومتری کشتارگاهها باشد.

محل احداث دامداری از کارخانجات فرآوری گوشت، پوست و فرآوری مواد خام دامی و مراکز جمع آوری شیر بایستی حداقل 500 متر فاصله داشته باشد.

محل احداث دامداری از جاده های اصلی و پر رفت و آمد بایستی حداقل 150 متر فاصله داشته باشد.

دامداری نبایستی در مسیر رودخانه و مناطق سیل خیز و در مسیر باد های فصلی ساخته شود.

محل احداث دامداری نبایستی در مسیر تردد دام روستایی و عشایری که به چراگاهها ميبرند باشد بخصوص وسایل نقلیه حمل دام و طیور نبایستی از کنار این تاسیسات عبور داده شوند.

از آنجائیکه حیوانات وحشی در محیط خود زندگی آزادی دارند و اغلب ممکن است حامل و ناقل عوامل بیماریزا باشند بمنظور جلوگيري از نفوذ حیوانات و کنترل آنها ضرورت دارد در اطراف تاسیسات دامداری حصارکشی مناسب و بلند احداث شود.

دیواره ها نبایستی دارای شکاف و روزنه برای نفوذ و یا لانه گذاری موجودات مضر مانند روباه، شغال، موش صحرائی و حشرات باشد، ضمناً قابل شستشو و ضدعفونی باشد يك مثل قديمي گفته شده كه بهترين همسايه شما ديوار بلند شماست كه شمارا درمقابل بلايا نگهداري ميكند بنابراين ديوار بلند شمارا در مقابل همسايه بد محافطت ميكند.

خانه کارگری و دفتر کار مدیر و اتاق تعویض لباس و حمام از تاسیسات اصطبل ها و محل شیر دوشی بايستي فاصله داشته باشد.

برای جلوگیری از ورود بیماری از طریق دامهای تهیه شده و خریداری شده از مناطق دیگر بایستی اصطبل قرنطینه جدا از سایر اصطبل ها باشد اين فاصله حد اقل صد يارد ميباشد.

برای پیشگیری از مخاطرات دامهای جوان و مسن و سنگین و بر حسب نوع تولید وسن تاسیسات نگهداري هر يك بايستي بشرح زیر باشد

 

- سالن نگهداری گوساله های نوزاد و شیرخوار تا 4 ماهگی

- اصطبل نگهداری گوساله های 4 تا 6 ماهه

- اصطبل نگهداری تلیسه و دامهای جوان و دامهای آبستن-اصطبل دامهای خشک

- اصطبل نگهداری دامهای شیرده

- سالن زانشگاه

- سالن بیمارستان جهت نگهداری دامهای بیمار

 

 

بنابراین بایستی محل نگهداری دامها بر حسب سن و شرایط تولید و شرایط بیماری بصورت بالا تفکیک شده باشد. بمنظور جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا توسط کامیون ها و وسایل نقلیه و وارد شوندگان به دامداری حوضچه ای در درب ورودی هم عرض با درب ورودی و بطول 4 متر و عمق 25 سانتی متر احداث می شود. این حوضچه همیشه بایستی دارای آب همراه با مواد ضدعفونی باشد.

 

 

 

 

تهیه دام و علوفه از محل غیرآلوده:

 

در تهیه و خرید دام بایستی دقت شود چرا که اگر دام از مناطق آلوده به بیماریهای واگیر خریداری شود دامدار بدست خود بیماری را وارد دامداری و منطقه کرده است. دراين مورد بایستی با هماهنگی دامپزشکی محل و با مجوز بهداشتی دام را از محلی که بیماری وجود ندارد تهیه نمائید. بعلاوه دام خریداری شده را بایستی بمدت 21 روز در سالن قرنطینه نگهداری و توسط دامپزشک معاینات و معالجات لازم و واکسن های مورد نیاز را تزریق کند در صورتیکه در این مدت بیماری نشان نداد دام را با سایر دامهای هم سن مخلوط کنند.

علوفه و غذای دام بایستی از محلی مناسب و شناخته شده و غیرآلوده به بیماری، تهیه شود. از خرید علوفه کپک زده و سمپاشی شده خودداری شود.

آب آشامیدنی و مورد مصرف دامداری بایستی از نظر میزان سختی و یا سنگینی آزمایش شود تا مناسب آشامیدن باشد. ضمناً از نظر آلودگی مرتباً آزمایش و میزان وجود آلودگی آن بایستی بررسی و قابل شرب باشد.

 

 

 

کنترل جریانات ورود و خروج:

 

افرادیکه در به خطر افتادن امنیت زیستی یک دامداری مسئولند عبارتند از:

• مدیر دامداری یا صاحب دامداری

• کارگران دامداری

• دامپزشک و کارکنان دامپزشکی و دامپروری

• شیر جمع کن ها

• دلالان خرید و فروش دام

• افراد متفرقه و دوستان و آشنایان و خانواده های صاحب دامداری و کارگران

بیش از 90 درصد انتقال بیماری از طریق عبور و مرور افراد و وسایل نقلیه به دامداری می باشد. عدم توجه کافی و لازم بر ورود افراد مختلف بدون در نظر گرفتن شرایط بهداشتی آنها سبب وقوع بیماری و یا بعبارتی نفوذ عوامل بیماریزا به دامدار می شود.

در برنامه امنیت زیستی توجه خاصی به کنترل ورود به دامداری بخصوص وسایل نقلیه و کامیون ها می شود.

کامیون های حمل علوفه و وسایل نقلیه بدلیل انتقال گرد و خاک و کود از دامداریها به دامداریهای دیگر خطری جدی از نظر آلودگی به حساب می آیند. این کامیون ها بایستی از حوضچه ضدعفونی عبور داد و شاسی و بدنه آنرا ضدعفونی کرد. در صورت عدم ضرورت از ورود وسائل نقليه به دامداری جلوگیری شود و یا بار و علوفه را در محلی مناسب تخلیه و توسط کارگران و وسایل نقلیه مطمئن به انبار حمل شود. ضمناً بایستی از پیاده شدن راننده در محیط دامداری جلوگیری کرد.

 

 

 

صاحب دامداری بایستی ابتدا خود قبل از ورود به محوطه دامداری و در اتاق تعویض لباس حمام کند و چکمه و لباس کار مخصوص بپوشد سپس وارد محوطه شود. این امركارگران وساير افرادرا موظف به رعايت تعويض لباس میکنداستخدام كارگر خوب ومطمئن مهم وباارزش است چرا كه اين افراد حافظ سرمايه شما خواهند بود وازبروز حوادث جلوگيري ميكنند.

 

صاحب دامداری با مدیر دامداری بایستی چکمه و لباس کار به اندازه کافی در اتاق تعویض لباس داشته باشد و پس از استفاده آنها را شسته و ضدعفونی و آماده به کار کند.

کارگران دامداری بایستی هنگام ورود به محوطه پس از حمام کردن چکمه و لباس کار بپوشند، بخصوص زمانیکه از منزل و یا خارج دامداری به سرکار می آیند.

دامپزشکان و کارکنان دامپزشکی و دامپروران به لحاظ رفت و آمد به همه دامداریها و آلوده بودن مسئولیت مهمی در رعایت بهداشت هنگام ورود به دامداری دارند، اگر مطئن هستند در مناطق آلوده بوده اند از رفتن به دامداریهای ديگرجداً خودداری نمایند.

 

صاحب دامداری برای آنها بایستی چکمه و لباس کار و ابزار معاینه و واکسیناسیون استریل و ضدعفونی شده آماده بکار مخصوص داشته باشد.

وسایل و ابزار تلقیح کارکنان دامپروری بایستی استریل و ضدعفونی شده و فاقد هر گونه آلودگی باشد و از چکمه و لباس کار موجود دردامداري و عاری از آلودگی استفاده نمایند.

 

از ورود شیر جمع کن ها به دامداری بایستی جلوگیری شود و شیر را درب دامداری به آنها تحویل نمائيد.

 

صاحب دامداری نبایستی به مناطق آلوده رفت و آمد نماید و از ورود افرادیکه در اینگونه مناطق جهت خرید و تهیه دام می آیند جلوگیری نماید.

 

از مواردی مهمي که بایستی صاحب دامداری توجه داشته باشد آموزش کارگران و خانواده های آنها توسط اداره ترویج است و آنها را به مسائل بهداشتي آشنا نماید. خود صاحب دامداری بایستی بطور مرتب در کلاسهای آموزشی که توسط مسئولین منطقه تشکیل می شود شرکت نماید.

 

 

 

 

 

رفع آلودگی ها، شستشو، ضدعفونی و سمپاشی:

 

کود فضولات و ضایعات محیط مناسبی برای رشد عوامل بیماریزا و ماندگار شدن آلودگی می باشد. جمع آوری مرتب و منظم و حمل کود و فضولات و تلفات به خارج دامداری و حمل آن به محل مناسب سبب جلوگیری از انتقال آلودگی به محیط زندگی دامها می شود.

 

 

 

یکی از عوامل مخاطره آور حشرات از جمله کک ها، کنه ها، پشه ها و مگس ها هستند. کود و فضولات محل مناسبی جهت تغذیه و لانه گذاری آنهاست. همچنین شکاف ها و روزنه های دیواره های اصطبل و کناره ها دامداری محل امنی برای زندگی حشرات است.

 

پس از جمع آوری کود و فضولات بایستی کف و دیواره ها را شستشو و ضدعفونی کرد و در فصل بهار و پائیز هر 15 روز و درساير فصول هر یکماه یکبار سمپاشی کرد. حصارها و اطراف محوطه و دیواره های داخلی و بیرونی اصطبل ها و ساختمان های کارگری و دفتر کار شستشو و ضدعفونی و سمپاشی شوند.

 

آخورها و دیواره های غذاخوری پس از تخلیه و شستشو فقط ضدعفونی شوند و به لحاظ احتمال مسمومیت از سمپاشی خودداری شود. آبخوریها و دیواره های آبخوری شستشو و فقط ضدعفونی شوند و به لحاظ احتمال مسمومیت از سمپاشی خودداری نمایند.

[masi eng 47044]

جداسازی و نگهداری دامها بر حسب سن و شرایط تولید :

 

همانطوریکه در طراحی ساختمان مشخص شد هر گروه از دامها بر حسب سن و شرایط خاص بایستی بطور جداگانه نگهداری شوند:

 

 

محل نگهداري گوساله

 

گاو و تلیسه آبستن را 24 ساعت قبل از زایمان بایستی به زایشگاه منتقل نمود در اینجا بایستی بستری خشک و نرم وجود داشته باشد و آرامش خاصی برای راحتی زایمان برقرار باشد. پس از زایش بایستی پرستاری گوساله را انجام داد. پوزه را تمیز و خشک کرد و بند ناف را ضدعفونی کرد، در صورت نیاز به تنفس مصنوعی گوساله را آویزان و از طرفین سینه گوساله را تنفس مصنوعی داد تا در صورت وجود مایعات در نای و ریه تخلیه شود.

 

 

محل نگهداری گوساله بایستی گرم، آرام و هر کدام در قفسه انفرادی نگهداری و بصورت دستی شیر داده شوند. مهمتر از همه آنست که بایستی در روزهای اول از آغوز مادر استفاده نماید.

محل نگهداری گوساله تا 4 ماهگی از سایر دامها و مادر بایستی جدا باشد و غذاي نرم دراختيارآنها باشد. در این مدت بایستی شاخ سوزی و در صورت نیاز اخته گوساله ها ي نر نیز انجام شود.

 

 

بروز اسهال های غذائی و میکروبی درگوساله رايج است. بایستی در این مورد مراقبت های لازم انجام شود، واکسن های پیشگیری از سن 4 ماهگی بر حسب برنامه دامپزشکی انجام شود. واکسن های یادآور نیز طبق برنامه دامپزشکی مجدداً تکرار شود. مدیریت بهداشتی گوساله ها سبب پیشرفت در سودآوری آینده آنها در تولید گاو جایگزین با هدف علمی می شود.

 

 

 

 

 

 

محل نگهداری تلیسه آبستن:

 

تلیسه ها تا زمان بلوغ وجفتگیری بایستی در محلی جداگانه نگهداری شوند و با جیره غذائی مناسب تغذیه شوند. واکسن های رایج در این سن بایستی انجام شود یکی از آزمایش های ضروری آزمایش بروسلوز (تب مالت) و سل گاوی است که بایستی انجام شود.

محل نگهداری گاوهای آبستن و خشک:

 

جیره گاوهای آبستن و خشک با گاوهای شیرده متفاوت است. بنابراین بایستی گاوهاي خشك يا غير شيري را در اصطبل جداگانه نگهداری وبا جیره مخصوص تغذیه شوند.

 

 

محل نگهداري گاوهای شیرده

گاوهای شیرده بر حسب میزان تولیدشير تعیین و تغذیه می شوند. بنابراین اصطبل نگهداری آنها از گاوهای غیر شیرده باید جدا باشد

 

 

 

بهداشت كنترل و پيشگيري :

پلاك گذاري گوش وشماره گذاري بدن دام وتعيين شناسنامه براي هريك از دامها قدم مؤثري در شناسائي وبرنامه ريزي بهداشتي دامداريست با ايحاد اين برنامه ميتوان تاريخ تولد وبرنامه ريزي فحلي وتلقيح دام را بموقع انجام داد با اين برنامه صاحب دام مديريت كافي براعماليكه براي هريك از دامها انجام ميدهد دارد

تشخيص بموقع فحلي وتلقيح بموقع و كم كردن فاصله هاي زايمان بهره اقتصادي كه شامل دامدار ميشود علاوه بر توليد سالانه گوساله درافزايش شير نيز اهميت دارد .

از زمانيكه بيماري تب برفكي در اتگلستان شايع شد بلحاظ خسارت هاي اقتصادي كه به دامداران وصنعت دامداري اين كشور وارد آمد براي جلوگيري از بروز بيماري روش هاي مختلف امنيت زيستي پيشنهاد شد از جمله اين پيشنهادات جلوگيري از واردات مواد خام دامي ، كنترل بازديد كنندگان خارجي كنترل وسائل نقليه كاميونها و تجهيزات كه بدامداريها آورده ميشوند وبالاخره كنترل حيات وحش بود ازاين برنامه چنين استنباط ميشود كه درمان وپيشگيري در زمان بحران با بيماريها مقابله ميكند ولي كافي نيست امنيت زيستي است كه سبب جلوگيري از بروز بيماري ومحدود كردن بيماري وپيشگيري از انتشار بيماري ميشود .

[masi eng 47044]

كنواختي رشد و وزن در گلههاي گوشتيمقدمه

 

در گلههاي گوشتي ، علاوه بر رشد و راندمان تبديل غذايي مطلوب ، براي دسترسي به حداكثر سوددهي ، يكنواختي وزن گله نيز از اهميت ويژهاي برخوردار است .

 

تعريف گله يكنواخت

به گله گوشتي كه حدود 78 درصد مرغ و 75 درصد خروسهاي آن داراي وزني برابر با 10 درصد كمتر و يا بيشتر از وزن ميانگين گله باشند گله يكنواخت از نظر وزن گفته ميشود .

درحاليكه تعدادي از گلهها به ارقام فوق دسترسي پيدا نميكنند ، با اعمال مديريت مناسب ، تعدادي ديگر به درصد يكنواختي بيشتري حتي از ارقام فوق ميرسند .

 

عوامل مؤثر در رشد يكنواخت

عوامل زير ميتوانند در رشد يكنواخت و يا يكنواختي گله از نظر رشد تأثير گذار باشند :

1- اختلاف رشد در مرغ و خروس .

2- وجود اختلاف در وزن جوجهها .

3- دهيدراتاسيون يا از دست دادن آب بدن در جوجه .

4- درجه حرارت نامناسب بويژه در اوايل پرورش .

5- تهويه نامناسب .

6- تغذيه انتخابي .

7- تراكم .

8- كمبود فضاي دان خوري و آب خوري .

9- كيفيت دان .

10- بيماريها .

از ميان عوامل نام برده شده 90 درصد با اعمال مديريت مناسب قابل پيشگيري ميباشند .

 

زمان شروع رشد غير يكنواخت

بروز اختلاف در رشد و شروع غير يكنواختي در وزن گله از اولين ساعات جوجه ريزي در سالن ميباشد .

هيبريدها يا واريتههاي مرغ گوشتي امروزه در مدت كمتر از 6 هفته به وزن 2 كيلوگرم و يا بيشتر ميرسند . رشد و افزايش وزن در جوجه در هفته اول در مقايسه با هفتههاي بعدي بيشتر بوده و به حدود 400 در 100 ميرسد . بعبارت ديگر جوجهاي كه وزن آن در يك روزگي 35 گرم بوده است در آخر هفته اول به حدود 140 گرم يا بيشتر بالغ ميگردد .

اهميت رشد تا چهارصد درصدي در هفته اول را ميتوان بدين صورت بيان كرد كه اگر 25 درصد از جوجهها به جاي رسيدن به وزن 140 گرم به 105 گرم برسند يعني فقط 300 در 100 رشد كنند اثر اين اختلاف رشد در گله با وزن متوسط 2 كيلوگرم در آخر دوره به مراتب بيشتر و ممكن است به چند صد گرم نيز برسد كه از اينجا ميتوان به اهميت رشد يكنواخت گله از بدو ورود جوجه به سالن و نيز ارتباط آن با رشد نهايي در آخر دوره پي برد .

 

پرورش گله يكنواخت

باتوجه به اهميت يكنواختي وزن در گله گوشتي و امكان جلوگيري از عدم رشد غير يكنواخت با اعمال مديريت مناسب ، عوامل مؤثر در جلوگيري از ناهماهنگي وزن در گله را بطور خلاصه مورد بررسي قرار ميدهيم .

 

1- اختلاف رشد در مرغ و خروس

در طي دوره پرورش مرغ گوشتي ، وزن خروس بطور طبيعي 150 تا 200 گرم بيشتر از مرغ ميباشد و لذا حتي در يك گله گوشتي با رشد يكنواخت ، وجود اختلاف رشد در مرغ و خروس سبب بروز اختلاف وزن در گله خواهد شد .

درصورت پرورش جداگانه مرغ و خروس كه امروزه توسط بسياري از پرورش دهندگان در مزارع بزرگ صورت ميگيرد ميتوان اين اختلاف رشد را به حداقل رسانيده و خروسها را حدود يك هفته زودتر به كشتارگاه ارسال كرد .

 

2- يكنواختي وزن جوجه در شروع پرورش

درحاليكه جوجههاي توليد شده از يك گله مادر ميتوانند از نظر وزن متفاوت باشند مسلماً اين اختلاف وزن در جوجههايي كه از چند گله مادر و با سنين متفاوت به مرغداري ارسال ميشوند به مراتب بيشتر و اثر آن در اختلاف رشد و وزن آخر دوره نيز در گله بيشتر خواهد بود . براي جلوگيري از رشد غير يكنواخت در گلهاي كه جوجههاي آن از نظر وزن در بدو پرورش يكسان نيستند تا حد امكان بايد جوجههاي توليد شده از گلههاي مادر متفاوت از يكديگر را جداگانه پرورش داد .

پرورش جداگانه جوجههاي با وزنهاي متفاوت از يكديگر ، اولين و مهمترين قدم براي جلوگيري از رشد غيريكنواخت در گله ميباشد .

 

3- دهيدراتاسيون يا كاهش آب بدن در جوجه

علت اصلي كاهش آب بدن در جوجه توقف طولاني مدت آن در جوجه كشي و از آن مهمتر ، فاصله زماني دراز مدت انتقال آن از هچري به مرغداري و بويژه در شرايط هوايي گرم و خشك ميباشد . از آنجاكه 70 درصد وزن جوجه را آب تشكيل ميدهد لذا از دست دادن آب بدن ميتواند تأثير بسزايي در كاهش وزن جوجه در بدو ورود به مرغداري داشته باشد .

دسترسي جوجه به آب و دان بلافاصله بعد از رسيدن به مرغداري ميتواند تا حدي ضايعات ناشي از دست دادن آب بدن را جبران كند .

توصيه ميشود در مواردي كه شدت دهيدراتاسيون شديد ميباشد نوك جوجهها را ابتدا در آب فرو برده و يا اينكه به تعداد آب خوريها تا 50 درصد افزوده شوند . استفاده از شكر در آب نيز ميتواند روشي براي كاهش شدت دهيدراتاسيون در جوجه باشد .

 

4- درجه حرارت

بعلت رشد ناقص پر ، در اوايل پرورش جوجهها قادر به كنترل درجه حرارت بدن خود نميباشند و بنابر اين اعمال درجه حرارت مناسب محل پرورش و جلوگيري از نوسانات آن در هفتههاي اول امري بسيار ضروري ميباشد . علاوه بر درجه حرارت مناسب ، يكنواختي آن نيز به همان اندازه مهم بوده و در غير اينصورت جوجهها بصورت غير يكنواخت در سالن پخش خواهند شد . پخش غير يكنواخت جوجه در سالن سبب ايجاد تراكم در بعضي از نقاط شده و دسترسي به آب و دان براي تعدادي از جوجهها با اشكال صورت گرفته و حتي غير ممكن ميگردد كه خود اين مسئله ميتواند بصورت ثانويه كاهش رشد و بروز غير يكنواختي وزن در گله را سبب گردد .

درحاليكه پخش غير يكنواخت جوجه در سالن همواره ناشي از وجود اشكال در مديريت بوده و ميتواند يكي از علل عمده رشد غير يكنواخت در گله باشد متأسفانه تعدادي از مرغداران آن را پديدهاي طبيعي دانسته و توجهي به رفع آن نميكنند .

 

5- تهويه

برخلاف تصور تعدادي از مرغداران ، جوجهها از همان ساعات اوليه نيز احتياج به تهويه در حد نياز را دارند تا مانع از تراكم گازهاي انيدريدكربني� � و آمونياك در سالن و بويژه در سطح بستر گردد .

بعلت ظرافت و حساسيت فوقالعاده مخاط تنفسي جوجه به اثرات سوء افزايش اين گازها و بويژه آمونياك ، درصورت تهويه نامناسب و ناقص ، مخاط دچار آسيب شده و اثرات آن در هفتههاي بعد بصورت عفونتهاي متداول بروز ميكند .

استفاده از آمونزيم در سطح بستر همزمان با شروع پرورش جوجه مانع از توليد گاز آمونياك شده و جوجه در محيطي عاري از اين گاز رشد خواهد كرد كه نتيجه آن كاهش ضايعات مخاط تنفسي و ريه ، كاهش عفونتهاي ثانويه ، نياز كمتر به مصرف داروهاي ضد ميكروبي و يكنواختي رشد در گله خواهد شد .

 

6- تغذيه انتخابي

جوجهها بطور غريزي ذرات درشت تر دان نظير ذرت و گندم را به ذرات ريزتر ترجيح ميدهند كه اين امر سبب بهم خوردن تعادل تغذيهاي ميگردد . از طرف ديگر ، جوجه در روزهاي اول قادر به تغذيه از ذرات بيش از حد درشت نيز نميباشد و لذا دان جوجه بايد داراي دانه بندي تا حد امكان يكنواخت و مناسب باشد تا جوجه بتواند بصورت مساوي از تمام مواد تشكيل دهنده دان استفاده كند .

 

7 و 8 – تراكم و كمبود فضاي دان خوري و آب خوري

درحاليكه تراكم كمتر از حد استاندارد از نظر اقتصادي مقرون به صرفه نميباشد ، وجود تراكم و بويژه در هفته اول در اثر محدود كردن فضاي سالن براي صرفهجويي در گرمايش و يا تهويه ، ميتواند سبب بروز رشد غير يكنواخت گردد . وجود تراكم توأم با كمبود فضاي كافي دان خوري و آب خوري اثر مضاعف در كاهش رشد و بروز غير يكنواختي در وزن گله خواهد داشت.

 

9- كيفيت دان

كمبودهاي تغذيهاي و عدم تعادل در مواد ضروري دان در جوجه تأثير بسزايي در رشد اوليه و به تبع آن رشد نهايي گله خواهد داشت . در فرمولاسيون دان هفتههاي اول علاوه بر استفاده از آخرين اطلاعات منابع علمي معتبر ، شرايط پرورش ، بيماريها ، مديريت و نيز نيازهاي واريتهها نيز بايد در نظر گرفته شوند . بعلت حساسيت فوقالعاده جوجهها به كيفيت مواد اوليه و از جمله آلودگي اين مواد با سموم قارچي ، استفاده از مواد مرغوب و سالم كه عاري از آلودگيهاي قارچي و ميكروبي باشند امري ضروري است .

 

تعادل مواد اوليه ضروري در دان جوجه نظير ويتامينها ، مواد معدني ، اسيدهاي آمينه و رابطه بين انرژي و پروتئين از ساير مواردي هستند كه در فرمولاسيون دان و بويژه در دان هفتههاي اول بايد بدرستي و به دقت در نظر گرفته شوند . در اينجا ذكر اين مطلب نيز ضروري است كه كيفيت جوجه از نظر مقدار مواد ذخيره شده در زرده تأثير بسزايي در افزايش و يا كاهش يكنواختي رشد و وزن گله دارد . جوجههايي كه از نظر ذخيره بعضي مواد و از جمله ويتامينها دچار كمبود باشند كه خود اين مسئله ناشي از سوء تغذيه در گله مادر ميتواند باشد ، حتي درصورت استفاده از دان مرغوب و كافي از نظر نيازهاي تغذيهاي ، ميتواند كاهش رشد ، رشد غير يكنواخت و بروز عوارض متعددي از جمله مفصلي را سبب گردد . اضافه مينمايد كه گلههاي مادر توليد كننده چنين جوجههايي معمولاً نشانهاي از كمبود تغذيهاي بروز نداده و حتي درصد توليد و هچ نيز ميتواند عادي باشد . با اين توضيح كه توليد اين جوجهها از گلههاي مادر جوان تا 40 هفته سن به مراتب بيشتر از گلههاي داراي سن 40 هفته بيشتر مي باشد .

 

10- بيماريها

باتوجه به مصونيت جوجهها در هفته اول نسبت به اكثر بيماريها كه ناشي از انتقال آنتي بادي از مادر به جوجه ميباشد معمولاً بيماري خاصي در اين مدت در جوجه بروز نميكند ، بيشتر عوارض ديده شده در جوجه در هفته اول ناشي از كيفيت نامطلوب جوجه و آلودگيهاي ناشي از گله مادر و يا جوجهكشي مي باشد .

واكسيناسيون نامناسب در هفته اول و از جمله مصرف واكسن در روز اول كه بدرستي صورت نگيرد ميتواند با ايجاد استرس ، سبب كاهش رشد و بروز غير يكنواختي در وزن گله گردد .

 

خلاصه و نتيجه

 

1- رشد و وزن يكنواخت گله گوشتي سبب افزايش سوددهي ميگردد .

2- بروز پديده رشد غير يكنواخت از بدو جوجهريزي در سالن شروع ميگردد .

3- با اعمال مديريت صحيح ، در 90 درصد از موارد ميتوان گلهاي يكنواخت پرورش داد