آلودگی حرارتی

[mohitzist iran 2176]

آلودگی حرارتی که امروزه یکی از مهم ترین و گسترده ترین نوع آلودگی ها به شمار می آید به طور خلاصه به صورت زیر تعریف می شود:

هرگونه تخلیة آب (و در برخی موارد هوای) گرم حاصل از فعالیت های مختلف در نیروگاه های تولید برق و یا نیروگاه های هسته ای و غیره ، به درون رود خانه ها و یا دریاچه ها و . . . به حدی که بتواند دمای آب را به اندازه ای بالا ببرد که منجر به تغییرات نامناسب در چرخه های حیاتی جانوران درون محیط (آب) و به هم خوردن نظم اکولوژیکی آن سیستم شود ،آلودگی حرارتی نام می گیرد. لازم به ذکر است که بدانیم در برخی موارد افزایش دمای آب یک رودخانه یا دریاچه حتی به اندازة 2 درجه سانتی گراد می تواند منجر به از بین رفتن و یا کوچ برخی گونه های ماهی ها و یا دیگر جانداران شود.

همانگونه که ذکرشد منبع اصلی آلودگی حرارتی کارخانه های صنعتی و نیروگاه های برق است. در اکثر نیروگاه ها در اثر سوختن ذغال سنگ ، روغن ویا گاز و همچنین فعل و انفعالات هسته ای در راکتور مقادیر زیادی انرژی گرمایی تولید می شود. این انرژی زیاد موجب تبخیر آب می گردد تا بخار حاصل در توربین ها مورد استفاده قرار گیرد. برای سرد کردن این بخار، بوسیلة سیستم هایی از آب سرد استفاده می گردد که در نتیجه دمای آب حاصل تا 10 درجه سانتی گراد افزایش می یابد. به طور مشابه در برخی کارخانه ها از آب برای خنک کردن موتور های موجود استفاده می کنند. در نهایت شاهد وارد شدن آب گرم مذکور به رودخانه یا دریاچه مجاور آن کارخانه یا نیرو گاه هستیم.

تاثیرات آلودگی حرارتی:

به طور کلی تمام موجودات زندة موجود در یک محیط خود را با شرایط موجود در آن محیط (مثل بازة دمایی مورد نیازشان) وفق داده اند. موجودات آبزی نیز از این قائده مستثنی نیستند. با افزایش دمای آب یک ناحیه (بیش از حد تحمل جانداران موجود)، آن گونه از جانداران که قادر به حرکت نیستند، نظیر : گیاهان دریایی و نرم تنان صدف دار، خواهند مرد. ماهی ها و دیگر جاندارانی که قادر به تحرک سریع هستند ، به امید یافتن منطقه ای خنک تر، آن ناحیه را ترک می کنند.

واضح است که در یک دریاچة بسته این امکان وجود ندارد و این به معنی مرگ آن ماهی هاست. در نهایت موجودات دیگری که اغلب برای آن محیط ناخوشایند هستند وارد شده و هم اکنون بر هم خوردن چرخة حیاتی و اکوسیستم آن ناحیه را شاهد هستیم.

دلیل اصلی این حقیقت که آب سرد محیط زندگی مساعد تری را برای آبزیان فراهم می کند، وجود مقادیر بیشتر اکسیژن محلول در آب است. ماهی قزل آلا و نیز ماهی آزاد که مصرف خوراکی دارند و در مقیاس وسیعی شکار می شوند، در آب گرم بیمار می شوند. در ضمن ، ارگانیزم های دیگری در آب گرم شروع به رشد و تکثیر می نمایند که متوالیا تاثیرات ناخوشایندی دارند : جلبک ها و نظیر آنها در آب های گرم به سرعت رشد می کنند (که وجود آنها در سطح آب مانع نفوذ اکسیژن و نور خورشید به آب شده و آلودگی آب را در پی دارد). البته جلبک ها در آب گرم زود تر می میرند. اما مشکل با مرگ این نوع گیاهان حل نمی شود. باکتر هایی که آنها را تجزیه می کنند به مقادیر زیادی اکسیژن نیاز دارند و این باعث می شود که مقادیر باقی ماندة اکسیژن نیز از بین برود.

مرگ گیاهان آبزی موجود به همراه فرایند تجزیه شدن آنها آنقدر در آب آلودگی ایجاد می کنند که ماهی هایی که می توانستند در دمای بالا نیز زنده بمانند از بین می روند. متاسفانه سالهاست که در بسیاری از نقاط دنیا شاهد تصاویری مشابه آنچه مشاهده می نمایید، هستیم.

راه های کنترل و جلوگیری از ورود آلاینده ها:

آلودگی حرارتی ناشی از کارخانه ها و نیروگاه ها را با برنامه ریزی و طراحی صحیح می توان مهار کرد. می توان به جای تخلیه کردن آب گرم به درون یک دریاچه و یا رودخانه مجاور، از وسایلی مانند برج های خنک کننده و یا حوضچه های سرد کننده در نیروگاه ها استفاده کرد. در این حالت بوسیلة روش های تبخیری خاصی آب را قبل از تخلیه به بیرون ، به اندازة کافی سرد می کنند.

باید توجه داشت که در صورت طراحی مناسب نیروگاه ها (و یا اعمال تغییراتی در ساختار آنها) می توان با افزایش بازده و توان نیروگاه، انرژی گرمایی اتلافی کمتری تولید نمود. در فرایندی به نام Cogeneration انرژی و حرارت ناشی از تولید الکتریسیته (و یا محصولات دیگر نیروگاه ها و کارخانه ها) می تواند بدون خروج از سیستم، در بخش های تولیدی دیگری که به آن مقدار انرژی و یا گرما نیاز دارند به کار گرفته شود. به علاوه در صورت وجود مناطق مسکونی در نزدیکی نیروگاه ها (نظیر محل اسکان کارگران و یا مهندسان نیروگاه)، می توان از آب گرم حاصل جهت گرمایش محل سکونت افراد استفاده کرد. البته این مساله نیاز به برنامه ریزی خاص و طراحی از پیش تعیین شده دارد. چنین ترفندی در بسیاری از شهر های اسکاندیناوی و نیز در برخی نقاط صنعتی در کشور چین به چشم می خورد .