نقد و بررسی اثر شلاقی در زنجیره تامین

[Emerald_s 764]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

یكی از زمینه های تحقیقاتی در زنجیره تامین اثر شلاقی (BULLWHIP EFFECT) است. اثر شلاقی یكی از دلایل اصلی ناكارامدی زنجیره تامین است. از زمانی كه «فارستر» حدود ۴۵ سال پیش این مطلب را كشف كرد كه تغییرات از مشتری تا تامین كننده افزایش می یابد، محققان در جستجوی دلایل آن بوده اند. در این نوشته ضمن بیان مفهوم اثر شلاقی، تاثیرات و دلایل اثر شلاقی و همچنین راههای مقابله با آن را موردبررسی قرار می دهیم.

 

مفهوم اثر شلاقی

 

تقویت تغییرپذیری تقاضا از پایین زنجیره به سمت بالای زنجیره را اثر شلاقی می نامند. دلیل اصلی این طرز اسمگذاری این است كه تقویت تغییرپذیری در تقاضا غیرخطی است. یعنی تغییری كوچك در تقاضای مشتری نهایی به صورت چند برابر خود را در تقاضای كارخانه نشان می دهد. درست مانند یك شلاق كه اگر نوسان كمی در سر آن ایجاد كنید در انتهای شلاق این نوسان بسیار بیش از نیروی اولیه تشدید می شود.

[Emerald_s 764]

تاثیرات اثرشلاقی

 

به طوركلی هرچه كمپانی ازنظر زمان تحویل (lead time) از مشتری نهایی دورتر باشد، تغییرات تقاضا بزرگتر خواهدبود. این تاثیر موجب ناكارامدی در زنجیره تامین می شود چرا كه باعث افزایش هزینه تامین مواد و پایین آوردن توان رقابتی خواهدشد.

اثر شلاقی از سه جنبه بر روی زنجیره تامین تاثیر منفی می گذارد:

 

ظرفیتها: یك تغییر در تقاضا باعث تغییر در استفاده از ظرفیتها می شود. در این حالت شركت بر سر دو راهی قرار می گیرد: اگر ظرفیت خود را براساس میانگین تقاضا تنظیم كند، در نقاطی كه تقاضا به اوج خود می رسد دچار مشكل می شود. اما اگر ظرفیتهای خود را براساس بیشینه تقاضا تنظیم كند به ظرفیت اضافی و استفاده نشده منجر خواهدشد.

تغییر در سطح موجودی: تغییرات تقاضا به تغییر سطح موجودی در هر بخش زنجیره تامین منجر می شود. اگر یك شركت كمتر از نیاز بخش بعدی كالا بیاورد، سطح موجودی كاهش می یابد. در مقابل اگر شركت بیشتر از نیاز بخش بعدی كالا بیاورد سطح موجودی افزایش می یابد. سطح موجودی بالا باعث ایجاد هزینه های سرمایه به كار گرفته می شود. درحالی كه سطح موجودی پایین قابلیت اطمینان در تحویل را با ریسك مواجه می كند.

سطح بالای ذخیره احتیاطی: ذخیره احتیاطی به منظور تضمین اینكه خدمات در یك سطح كافی در مقابل تغییرات تقاضا ارائه خواهدشد لازم است. هرچه اثرشلاقی در زنجیره تامین قوی تر باشد، ذخیره احتیاطی بیشتری موردنیاز است.

بنابراین، یك موضوع مهم در زنجیره تامین غلبه بر اثر شلاقی است. به همین منظور تشخیص دلایلی كه باعث تقویت تغییرات تقاضا می شود لازم است. در پست بعدی بعضی از دلایلی كه به اثر شلاقی منجر می شود ذکر می شود..

[Emerald_s 764]

دلایل اثر شلاقی

الف – تأخیر: مدت زمانی است كه طول می كشد تا زنجیره به تقاضای مشتری پاسخ دهد. تقاضای مشتری نهایی به دو دلیل دچار تأخیر می شود. اولا، به خاطر اینكه مدت زمانی طول می كشد تا اطلاعات به تامین كننده برسد. ثانیا، تامین كننده نیاز به مقداری زمان دارد كه ظرفیتها و تحویلهای خود را تنظیم كند.

 

پیش بینی تقاضا: اگر پیش بینی تقاضای یك شركت به جای تقاضای مشتری نهایی براساس سفارشات بخش بعدی انجام شود، این عامل باعث تقویت تغییرات تقاضا در زنجیره خواهدشد.

 

دسته سفارش: شركتها معمولا به خاطر كاهش هزینه های برپایی و هزینه های ثبت سفارش (setup)، سفارشات خود را جمع می كنند و به صورت دسته ای سفارش می دهند. این مسئله باعث می شود كه تامین كننده اطلاعات مشتری نهایی را دریافت نكند. درواقع تقاضای مشتری نهایی به نقاطی از زمان كه تقاضا به سطح اندازه دسته برسد منتقل می شود. و ازطرف دیگر پریودهای بدون تقاضا نیز در این حاصل جمع وجود دارد.

 

نوسانات قیمت: برخی مواقع شركتها به خاطر دلایل بازاریابی قیمت محصولات خود را تغییر می دهند. پیامد آن خرید بیشتر مشتریان در زمانی است كه قیمت پایین تر است. این مسئله باعث تغییر در الگوی تقاضای مشتریان میشود.

 

سفارش غلوشده: اگر تقاضای محصولی افزایش یابد، تامین كنندگان اغلب محصولات را جیره بندی می كنند. به عنوان مثال فقط درصدی از مقادیر سفارش داده شده توسط مشتری را تامین می كنند. این می تواند به این موضوع منجر شود كه مشتریان بیشتر از مقدار تقاضای واقعی خود سفارش دهند. به محض اینكه سیستم دوران گلوگاهی را پشت سر گذاشت سفارشات مازاد ملغی می شود. حاصل این پدیده افزایش تغییرات تقاضای مشتری نهایی است.

نقش رفتار انسانی در اثر شلاقی: به طوركلی رفتار انسانی را می توان در طیفی قرار داد كه یك سوی آن آرامش است و سر دیگر طیف هراس است. در حالت آرامش، نیروی انسانی بیشتر از نیازش سفارش می دهد و مقادیر اضافی را به عنوان ذخیره اطمینان نگهداری می كند. اما درحالت هراس قبل از اینكه تقاضای مشتری افزایش یابد انبار را خالی می كند. هر دو استراتژی پیامد منفی دارد. بنابراین، ترجیح داده می شود كه از تركیب دو استراتژی فوق استفاده شود.

[Emerald_s 764]

● راههای مقابله با اثر شلاقی

 

از آنجایی كه پدیده اثر شلاقی آثارنامطلوبی بر كارایی زنجیره تامین دارد موردتوجه بسیاری از تحقیقات آكادمیك قرار گرفته است. محققان از تكنیك های شبیه سازی برای ارزیابی اثر استراتژی های مختلف برای كاهش تورم تقاضا استفاده كرده اند.

 

راههای متعددی برای كاهش تورم تقاضا درجهت كاهش كل هزینه های زنجیره ارائه شده است كه می توان آنها را به صورت زیر خلاصه كرد:

 

الف – عرضه كننده ها می بایستی اطلاعات خود را در زمینه موجودیها و ظرفیتها با مشتریان خود به اشتراك بگذارند.

 

ب – پرهیز از به هنگام كردن پیش بینی ها با اطلاعات مختلف، باید سیاستهایی را به كار گرفت كه تا اطلاعات اعضا پایین دستی دراختیار اعضای بالادستی قرار بگیرد و هر دو بخش بتوانند پیش بینی های خود را با یك سری اطلاعات یكسان انجام دهند

 

ج – سخت تر كردن سیاستهای برگشت پذیری و لغو كردن تقاضاها

 

د – حذف هرچه بیشتر تمام تاخیرات زمانی چه در جریان كالا و چه در جریان اطلاعات در زنجیره تامین

 

ه – تبادل اطلاعات مربوط به تقاضای بازار با قسمتهایی كه در بالادستی زنجیره تامین قرار دارند

 

و – حذف یك یا چند مرحله میانی در زنجیره عرضه و برنامه هایی كه باعث می شود تا به صورت مستقیم با مشتری ارتباط برقرار شود. این سیاست باعث می شود تا به راحتی به الگوی صحیح سفارش مشتریان دست پیدا كرد

 

ز – استفاده از تكنیك های مبادله الكترونیك اطلاعات، مدیریت موجودی به وسیله فروشندگان و برنامه های پیوسته جایگزینی

 

ح – تدوین و تدبیر استراتژی هایی كه به تولید بچ های كوچكتر منجر شود و همچنین در مقابل فركانس و تعداد عرضه ها بیشتر شود

 

ط – كاهش هزینه های سفارش دهی با استفاده از ابزارهایی مانند مبادله الكترونیك اطلاعات كه به نحو چشمگیری در كاهش هزینه های سفارش دهی موثر است.

ماهنامه تدبیر