بررسی الگوی باغشهر و دهکده شهری+دانلود فایل pdf

[sam arch 55,878]

تاپیک های مشابه در تالار شهرسازی نواندیشان:
[h=1]واحد همسایگی ( باغ شهر )[/h][h=1]ابنزر هاوارد[/h]


.
.
..
.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

پسورد: www.noandishaan.com

1- کلیات:
1-1- مقدمه:
با توجه به مسئله آلودگی محیط زیست و معضل کمبود مسکن در کلانشهر ها و همچنین روند افزایش ساخت و ساز های غیر اصولی حاشیه شهر ها و در دل طبیعت در قالب ویلا سازی ها و شهرک سازی ها لزوم توجه به الگویی از سکونتگاه زیستی که از پایداری لازم در توسعه برخوردار باشد و در همه زمینه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و زیست محیطی به بهترین وجه به کار گرفته شود؛ روز به روز بیشتر خود نمایی می کند.چنین نگرشی با تبدیل شدن به الگو، همه افراد را قادر می سازد که توانایی های خود را تا بیشترین حد ممکن گسترش دهند.

به نظر میرسد که این نگرش را میتوان در قالب ایجاد باغشهرها و دهکده های شهری که در عین تازگی در کشور ما، با مفاهیم سنّتی رایج در تاریخ محلّه های ایرانی پیوستگی و انسجام دارند ، باز آفرینی کرد.

بدین ترتیب می توان پرسش تحقیق را این طور مطرح کرد:
الگوی باغشهر و دهکده شهری در کالبد شهری چگونه است؟


1-2- طرح مسئله:
مهاجرت رو به افزایش روستاییان به کلانشهرها بدلیل عدم توجه به نیازهای روستاییان و از طرفی روند افزایش ساخت و سازهای بی رویه، بدون رعایت ضوابط و استاندارد ها در حوزه شهری و روستایی ، منجر به افزایش جمعیت کلانشهر ها ، تخریب بافت روستایی ، ناهمگونی فرهنگی و از همه مهمتر آلودگی محیط زیست شده است.

لذا ضرورت ارتقای سطح کیفی زندگی در روستاها و شهرها در درجه اول برای حفظ محیط زیست و سپس جلوگیری از ساخت و سازهای بی رویه و غیر کارشناسی در هر دو حوزه و از طرفی رفع معضل کمبود مسکن به شدت احساس می شود .

از اینرو بازآفرینی ضوابطی در قالب طرح های باغشهر و دهکده شهری موجب تامین نیاز ها و ارتقاع سطح کیفی زندگی مردم و حفاظت از منابع محیط زیست می شود.


1-3- روش تحقیق:
در این پژوهش ابتدا به بررسی و استخراج تاریخچه موضوع و در گام بعد مبانی طراحی در خصوص باغشهرها و دهکده شهری از طریق مطالعات کتابخانه ای پرداخته شده و در مراحل بعدی گردآوری مدارک موجود در نمونه موردی انجام گرفته است.
در این راستا از مقالات و کتب معتبر و مورد تایید صاحبنظران در این خصوص بهره گرفته شده است.



2- باغشهــــر:
2-1- جنبش باغشهر:
آلودگی شهر ها ، بحران اجتماعی ، کمبود مسکن و سوء استفاده زمین خواران همه و همه بر مشکلات کلان شهر ها دامن میزد و مسولان و اندیشمندان را بر آن داشت تا به ارائه راهکار هایی برای برون رفت از بحران بپردازند،که این امر باعث آغاز جنبش باغشهر در اوایل قرن بیستم گردید.

جنبش هنر و صنایع دستی از راه توسعه معماری بناهای عادی و به ویژه خانه های به سبک روستائی راه را برای کوششهایی در زمینه شهر سازی هموار کرد. فکر ایجاد باغشهر راه حلی بود که برای بسیاری از مسائل در شهر پیشنهاد شد. اساس این فکر بر این بود که مالکیت زمینهای بایر به شهر تعلق گیرد و عوائد حاصل از افزایش قیمت زمین از آن شهر باشد تا گسترش شهر دست خوش سودجوئی زمین خواران نشود.

این طرح راه حل معرفی شد برای برون رفت از مشکلات و محقق کننده آرزوی مردم برای زندگی در محیطی پاک و بدور از آلودگی بود.


2-2- هــــاوارد:
هاوارد پدر شهرهای جدید متولد کشور انگلیس که دارای تحصیلات رسمی محدود بود.وی در سن 21 سالگی به عنوان کشاورز به نبراسکا رفت ولی زود فهمید که کارمورد علاقه اش نیست سپس از استعداد تندنویسی خود استفاده کرد و به عنوان گزارشگر دردفتر روزنامه ودادگاه شیکاگو مشغول به کار شد.در سال1876به کشور خود بازگشت و بقیه عمر خود را به عنوان گزارش نویس پارلمان انگلیس گذراند.


2-3- هاوارد و ایده باغشهر:
وی هوادار جنبش سوسیالیست انگلیس بودو تحت تاثیر شدید کتابهای (ترقی وفقر) هانری جورج و (نگاه به گذشته) ادوارد بلامی قرار گرفت وبه تحقیق در مورد مسایل و مشکلات اجتماعی پرداخت و کتاب خود را در سال 1898 با نام(فردا راهی صلح آمیز به سوی اصلاح اجتماعی) منتشر کرد.البته این کتاب در سال 1902 به عنوان (باغشهرهای فردا) ویرایش ومنتشر شد.

با توجه به عنوان کتاب ، پیشنهاد هاوارد اقدام به امری بزرگ بود، یعنی رهایی ازجنبه های مضر انقلاب صنعتی واز میان بردن محلات فقیرنشین وپرجمعیت که زاییده بسط لجام گسیخته صنعت بود. تمام این امورمی بایست طوری صورت گیرد که دشمنی هیچ دسته ای حتی مالکین را مطرح نسازد. وی می خواست ثروت عمومی را با تغییر کامل ارزش املاک اعتلاء دهد ودراین امر حتی منتظر نشد تا حزبی که با نظریات وی موافق است قدرت را دردست گیرد.

او اصلاح سیاسی و اجتماعی شهرهای متمرکز را در عدم تمرکز آنها می دانست و مساله اصلی برای او اصلاح اجتماعی بود.

هاوارد پیشنهاد کرد کارخانه ها به نواحی دست نخورده روستایی منتقل شوند ومردم برای کار وزندگی به این نقاط مهاجرت کنند. این همان موضوعی است که درکتاب فرانک لوید رایت نیز مطرح شده است.

با توجه به موفقیت بدست آمده و تاثیر گذاری زیادی اثر وی،در سال 1899 موسسه (باغ_شهرها)پا گرفت که حتی بعد ازوی نیز توسط فردریک آزبورن ( Sir Frederic Osborn) به فعالیتهای خود ادامه داد.

این موسسه بعد از چهار سال توانست اولین زمین خود را در پنجاه کیلومتری لندن برای ساخت باغ شهر در (لچ ورث)به دست آورد،و وی اجرای این طرح را به معماران (پارکر) و(آنون) سپردکه این شهر یکی از نخستین نمونه های شهری با ساختاری متشکل از واحد همسایگی است.

دومین طرح خود رابعداز جنگ جهانی اول،به نام (ولوین)در 21 مایلی لندن به (لوی دوسواسون) برای اجرا واگذار کرد که به لحاظ معماری از کیفیت بهتری نسبت به لچ ورث برخوردار بودو به عنوان اولین شهرک اقماری لندن شناخته شد.این دو شهر الگوهایی برای ساخت شهر، بعدها در اروپا و امریکا مورد استفاده قرار گرفتند.

البته طرحهای اجرا شده این دو شهر کاملا منطبق بر نظریات هاوارد نبودوغالباً گفته شده است که شهرهای باغ مانندی که هاوارد پیشنهاد کرد، ازواقعیات بدوراست واگر هم ساخته شود چون کوچک است مسائل شهرنشینان امروزی را حل نمی کندو هنگامی که از هاوارد درباره این مطلب پرسیدند چنین پاسخ دادکه:

(انسان نباید در طرح های خود بیش از حد واقع گرا باشد،زیرا همیشه مشکلاتی وجود دارند که در نتیجه ، بخش کوچکی از آرزوهای شخصی امکان تحقق پیدا می کنند پس یک طرح باید عظیم متصور شود،زیرا موفقیت کامل آن را نمیتوان پیش بینی کرد.)

اما، هاوارد به خوبی به این موضوع پی برده بود که شهرهای پرجمعیت امروز عمر خود را کرده اند وشهرهای بزرگ آینده باید براساس روش های جدید بنا شوند.
البته در مورد لچ ورث این مطلب شایان ذکر است که رشد جمعیت این شهر با رشد پیش بینی شده هاوارد مطابقت نداشت ومتعهدات مربوط بر پرداخت سرمایه نیز انجام نشد و این طرح کاملا تحقق نیافت.

به پیروی از الگو باغشهر لچ ورث ، (ریچارد ریمراشمید) باغ شهر (هله راو) را در نزدیکی درسدن در آلمان طراحی کرد که کار اجرائی آن در 1909 آغاز شد.


2-4- نظریه سه مغناطیس :
هاوارد شهر و روستا را مانند آهن ربایی تمثیل می کند که جمعیت انسانی را به سوی خود جذب می کند که زندگی در هر کدام دارای معایب و مزایایی می باشد.برای مثال شهر را دارای فرصتهای شغلی ،حقوق بیشتر،مکانهای تفریحی وهمچنین دارای آسمان تیره،هوای کثیف،اجاره بالا،محله های کثیف وفقیر نشین میداند.روستا را دارای هوای تازه،مناظر زیبا،اجاره پایین وهمچنین دارای درآمد پایین،نبود سرگرمی وکمبودآب آشامیدنی میداند.

وی آهن ربای دیگری مطرح می کند که در حقیقت باغشهر یا شهر_روستا می باشد که در آن مزایای زندگی شهری بسیار فعال وهمه زیبایی و دلنشینی روستایی را می توان به گونه ای کامل ترکیب کرد.و به نظر وی نه جاذبه شهر نه جاذبه روستا هدف یک زندگی حقیقتاًدر توافق با طبیعت را کاملاً تحقق نمی بخشد و باید هر دو جاذبه را یکی کرد.
هاوارد شهر روستا خود را دارای مزایای زیر می داند:

دارای زیبایی طبیعت،فرصتهای اجتماعی ،زمینها وپارکهای قابل دسترس ،اجاره پایین ودستمزد بالا،اجناس با قیمت پایین،هوا و آب سالم،فاضلاب خوب،خانه وباغ روشن،بدون سیگار و محلات فقیر نشین می باشد.


2-5- الگوی باغ شهر هاوارد:
به اعتقاد هاوارد،باغشهر را باید تصور کاملی از یک شهر مستقل وخود بسنده نامید ونه یک شهرحومه یا محله ای اعیان نشین بلکه شهر او بیان تازه ای از نوع جدید اسکان بود.
وی نظریه (واحد شهری کامل)را در مقابل ساختن شهرک های خوابگاهی حومه ای که در آن زمان در اطراف شهرهای بزرگ انگلیس رایج بوده است را مطرح می کند که در آن نباید مناطق مسکونی با فاصله ای زیاد از مراکز کار و فعالیت قرار داشته باشد تا رفت و آمدهای ساکنان کاهش یابد.

هاوارد جزییات طرح خود را اینگونه شرح می دهد:

برای اجرای الگوی خود به زمینی به مساحت 6000 ایکر(واحد ایکر در سیستم انگلیسی برای اندازه گیری سطح به کار می‌رود و هر ایکر برابر ۴۰۴۶٫۸۵۶۴۲ متر مربع می‌باشد. )احتیاج دارد که به قیمت شش میلیون فرانک از طریق مزایده خریداری شده است.باغ شهر دارای شکل مدور با شعاع 1130متراست که6/1 آن مختص به فضای مسکونی می باشدودر حدود سی و دو هزار نفر را در خود جای می دهد.باغشهر واحدی است که باید به یک شهر بزرگ که البته آن هم بیشتر از 58000 نفر جمعیت نداشته باشد متصل شود. باغشهر نباید با خطوط راه آهن و یا جاده های شریانی قطع گردد.

شهر دارای شش بلوار با 36 متر عرض است که از مرکز شهر تا محیط کشیده شده است وشهر را به شش بخش تقسیم می شود.

هاوارد در طرح باغشهر خود، شهر را به صورت چنددایره متحد المرکز تصویرکرد،که در مرکز شهر یک باغ زیبا به مساحت 2 هکتار است که در اطراف آن ساختمانهای عمومی مثل شهرداری، تالاری نیز برای کنسرت ، سخنرانی، تأتر ، کتابخانه وغیره که برای هریک محوطه ای نسبتاً بزرگ تعلق می گرفت ، اختصاص یافته بود.

بعد پارک مرکزی است که حدود 58 هکتار زمین اشغال کرده است و در همه سوی آن یک رواق بزرگ بلورین قرار دارد که (قصر بلورین Crystal Palace) نام داردکه پناهگاهی است که مردم را از بدی هوا مصون می دارد و رو به پارک باز می شود .البته در قصر بلورین انواع محصولات صنعتی وغیره نیز برای فروش عرضه می شودو یا حتی قسمتی از آن به عنوان باغ زمستانی وتابستانی می توان به کار برد.

بعد از گذشت از باغ بلورین به خانه های مسکونی می رسیم که در حدود 5500 قطعه می باشدکه کمترین فضا آن حدود 33*6.5 مترمربع و دارای معماری متنوع و گیرا می باشد.
درترکیب ساختمانها ومساکن، آزادی عمل صاحبان آنها بایستی رعایت گردد البته بی آنکه به تسهیلات و تجهیزات بهداشتی لازم آسیبی وارد کنند.

واحدهای مسکونی همگی ازمزایای چمن وباغ استفاده می نمایند البته وی طرح باغچه مشترک برای ساکنان چند خانه پیشنهادمی کند تا از خرد کردن فضای سبز به صورت باغچه های خصوصی اجتناب شود. بین دایره میانی ودایره بیرونی ،خیابان اصلی شهر به عرض 125 متر قرارمی گرفت که کمربندسبزی با طول بیش از 5 کیلومتر ومساحت 50 هکتاررا شکل می بخشد و دارای چمن ودرختانی به عنوان سایه بان بود.در این خیابان باشکوه شش نقطه استقرار هر یک به مساحت 1.5 هکتار برای مدارس،زمینهای بازی وحتی کلیسا در نظر گرفته شده است که خانه ها در طول این خیابان بزرگ با حلقه های متحد المرکز توزیع گشته وشکل هلالی گرفته اند تا توسعه بسیار طولانی خیابان بزرگ را تامین کنند و عرض با شکوه این مسیر را باز تشدید کنند.

یکی ازویژگیهای طرح هاوارد، تقسیمات فرعی شهر است که به اصطلاح منطقه بندی داخلی شهر به مفهوم ( خودیار) آن بیشتر مورد توجه می باشد.یعنی هریک ازتقسیمات فرعی یا منطقه ای شهر، ازامکانات محدود یک شهر بهره مند می شود.

بر روی کمربند خارجی شهر کارخانه ها ،مغازه ها، بازارها، میادین زغال سنگ و چوب در مسیر حلقوی راه آهن قرار گرفته اند که همه شهر را دور می زند که شاخه ای از خط آهن بزرگی است که از دل زمینهای خصوصی می گذرد.

هاوارد مسیر راه آهن را در دایره بیرونی شهر قرار داد تا هم بارگیری محصولات از کارگاه ها ومغازه ها به طرف خارج شهر راحت تر انجام گیرد و رفت وآمد در خیابان ها نیز تقلیل یابد و در نتیجه هوا نیز کمتر آلوده می شود.

در حومه شهر بخشهای زراعی،تاسیسات شهری،آسایشگاه سا لمندان و مدارس حرفه ای قرار دارد.به نظر وی کاشت گندم در مقیاس وسیع تحت نظر یک مزرعه دار سرمایه دار یا مجموعه تعاونی وکشت سبزی،گل و میوه توسط افرادیا گروههای کوچک انجام گیرد.

مهمترین اصلی که هاوارد مطرح می کند اینست که مالکیت زمین های بایر و کشاورزی اطراف شهر، به شهر تعلق گیرد وعواید حاصل ازافزایش قیمت زمین ، ازآن شهر باشد تا گسترش شهر دستخوش سودجویی زمین خواران نشود.زیرا اگر این زمینها ملک شخصی فردی باشد به محض آنکه شهر ساخته شود زمینهای کشاورزی آماده ساخت می شود.

نکته مهم اینست که کمربند سبز وروستایی دور شهرمان را حفظ کنیم وهرگاه جمعیت شهر افزایش یابد،لازم است که درآن سوی فضاهای سبز، شهر تازه ای با همان فضاها وکمربندهای سبز به وجود می آید.که با وجود وسایل سریع حمل ونقل این شهرها می توانند به راحتی به هم دسترسی داشته باشند.

به این ترتیب با گذشت زمان ما دارای مجموعه ای از شهرها می باشیم که دور یک شهر مرکزی گرد آمده اند که هر شهر به وسیله قطار با شهر همسایه خود دارای یک خط ارتباط مستقیم با کمترین زمان ممکنه است.

به نظر هاوارد، این طرح خلاصه وکلی ازشهر را بدست می داد ونقشه دقیق تری برای هر شهر باغ مانند، می بایستی با درنظرگرفتن موقع ومحل شهر رسم می شد. خاطرنشان می نماید که اساس این طرح در دوره رنسانس نیز بوجود آمده بود وازآن پس به اشکال مختلف نیز، به منصه ظهور رسید.
 

[sam arch 55,878]

2-6- شهرسازی در هلند:
تقریبا در همان زمان که باغ شهر ها در انگلستان رواج پیدا کرد در آمستردام هلند کوششهائی برای حل معضلات ناشی از رشد جمعیت (از 1875 تا 1900 ,صد در صد و از سال 1900 تا 1920, پنجاه در صد) به طریقی عادی تر صورت می گرفت در سال 1901 قانون خانه سازی هلند تصویب شد ؛که کم و بیش در آن تاثییر پذیری از تئوری باغشهر انگلیسی مشاهده می شد.

یک قانون فراگیر و پیشرو که در آن درخواست شده بود تا برای هر شهر با جمعیت بیش از ده هزار نفر یک طرح جامع توسعه آینده تهیه شود. قانونی که با تسهیل خرید الزامی زمین ها به شهر قدرت بیشتری برای فعالیت های ساختمانی میداد. این قانون نظارت بر تغییرات شهر را به یک کمسیون زیبایی سنجی واگذار می کرد و نهایتاً بر اساس آن ، ساختن مسکن برای درجات پائینتر ، طبقات متوسط و کارگران تشویق می شد. برای تهیه طرحهای لازم معماران معروف در آمستردام به کار گرفته شدند. هندریک پتروس برلاگه مسئول ناحیه مسکونی آمستردام جنوبی شد. طرحهای سال 1915 وی دارای خیابانهای پهن و یک شکل بود که بر خلاف بلوارهای هاوس مان در پاریس مملو از درخت و گلکاری بودند و به این ترتیب به نواحی مسکونی انسانی تری تبدیل می شدند . نظریه کلی برلاگه برای آمستردام و اشخاص چون میشل د کلرک و پیت کرامر دنبال شد و باید اذغان کرد که اجرای نقشه خرد گرایانه سالهای 1928 تا 1935 کر وان اشترن بدون اقداماتی که برلاگه پیش از آن انجام داده بود غیر ممکن می شد.


2-7- اتو واگنر:
اتو وانگنر که شهر های وسیع را شکل مناسب استقرار برای قرن بیستم می دانست با نظریه باغشهر و رمانتیک گرایی زیته و اقدامات جدی برلاگه مخالف بود وی از لزوم اصلاحات در شهر سازی جانبداری می کرد و همچنین ابراز می داشت:

دیگر همچون گذشته نمی توان توسعه شهرهای بزرگ را به صورت یک امر شانسی و اتفاقی به حال خود وا گذاشت و تاثیرات هنری را در آن زائد به شمار آورد و توسعه شهر ها را یک پدیده محسوب کرد.

وی برای نواحی توسعه یافته حومه ها درخواست تامین زمین شهری و ارائه طرح هایی قابل انعطاف و منطبق با نیازهای متفاوت جمعیت را داشت. او در سال 1911 برای توسعه ناحیه 22 وین یک پروژه شکوهمند کلاسیک گرایانه را طراحی کرد که انواع نمونه ها را در یک شهر بزرگ برای جمعیتی معادل یکصد و پنجاه هزار نفر تلفیق کرده بود.


2-8- باغشهر در ایران:
پس از گذشت حدود يكصد سال از مطرح شدن ايده باغشهر هاوارد ، ظاهراً قرار است اين طرح با تغيراتي در محتوا در ايران به اجرا در آيد و پيشنهاد دهنده اين طرح كسي نيست جز دكتر محمود احمدي نژاد رييس جمهور اسلامي ايران .

رييس جمهوری در چهاردهمین اجلاس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با اشاره به اينكه 29 میلیون هکتار زمین قابل استفاده برای شهرسازی در کشور وجود دارد گفت: می توان با این اهرم شیوه شهرسازی در کشور را عوض کرد و به 20 میلیون خانوار ایرانی هر کدام 1000 متر زمین بدهیم تا 10 درصد آن را زیر ساختمان برده و الباقی آن را به باغ تبدیل کنند.

رييس جمهور با بیان اینکه یکی از علل آپارتمان ‌سازی کمبود زمین است تصريح كرد: مگر زمین کم داریم؟ ایران بیش از یک میلیون و 600 هزار کیلومترمربع مساحت دارد که حدود 165 میلیون هکتار است، کل مراتع و کوهپایه‌ها و جنگل‌های ما 100 میلیون هکتار است و 36 میلیون هکتار هم اراضی قابل کشت داریم؛ با این حساب 30 میلیون هکتار باقی می ماند.
وی با اشاره به برنامه‌ های دولت برای حل مشکل مسکن و بی‌ ارزش کردن زمین و با ارزش کردن ساختمان گفت: چرا قیمت مسکن گران است؟ چرا یک فرد باید عمر خود را پیش‌فروش کند تا بتواند در یک آپارتمان هفتاد، هشتاد متری زندگی کند؟ آیا این از الزامات اجتماعی و فرهنگی ماست؟ آیا این نحوه زندگی، الگویی شایسته است و کسی نمی‌تواند از آن عبور کند؟ آیا شیوه بهتری برای زندگی نیست؟


2-8-1- جزئيات بيشتر از نحوه احداث باغشهرها:
منوچهر خواجه‌دلويي، معاون امور مسكن و ساختمان وزارت مسكن هدف اصلي وزارت مسكن از اجراي طرح باغشهر را صرفا حفظ فضاي سبز موجود در اطراف شهرها و توسعه آنها دانست.

مصاحبه با منوچهر خواجه‌دلويي، معاون امور مسكن و ساختمان وزارت مسكن در رابطه با طرح احداث باغشهر ها در ایران:

طرح باغشهرها نتيجه مطالعات كارشناسان داخلي است يا براساس تجربيات ساير كشورها بوده و بومي‌سازي شده است؟

اين طرح ماحصل مطالعات طولاني‌مدت كارشناسان داخلي است، ضمن اينكه شوراي عالي مسكن نيز در طول 10‌ماه جلسات متعددي را پيرامون اين موضوع داشته است و مشاوران داخلي نيز براي تهيه اين طرح از تجربيات بسياري از كشورها كه عمدتاً موفق نيز بوده است، بهره گرفتند. بنابراين اگر چه در داخل كشور هم تجربيات اندكي در اين رابطه وجود داشته؛ اما با اين حجم و شيوه اجرا، طرح باغ شهرها براي نخستين بار در كشور عملياتي مي‌شود.

دولت با اجراي طرح باغشهرها در كشور چه هدفي را دنبال مي‌كند؟

اهداف اين طرح متعدد است، اما به طور كلي در سطح كشور به‌ويژه در اطراف و حريم شهرهاي بزرگ، فضاي سبز به ميزان كافي وجود ندارد و عمدتا تپه ماهوري است؛ لذا هدف اصلي وزارت مسكن از اجراي اين طرح فقط حفظ فضاي سبز موجود در اطراف شهرها و توسعه اين فضاها است.

همچنين با توجه به اينكه فضاي گذران اوقات فراغت براي عموم شهروندان در اطراف شهرها به‌ويژه در كلان‌شهرها به اندازه كافي موجود نيست و از طرفي توجه به پاكي هوا در اطراف شهرهاي بزرگ ضروري است، از اين رو دولت براي حل اين گونه مسائل در پي اجراي طرح باغشهرها در سطح كشور است.

با اجراي اين طرح همچنين از اعمال سوءاستفاده‌هاي وسيع و تصرف اراضي مستعد براي ايجاد با‌غشهرها و نيز پديده‌هايي نظير زمين‌‌خواري، جلوگيري شده ضمن اينكه از گسترش حاشيه‌نشيني در حومه كلان‌شهرها ممانعت به‌عمل مي‌آيد.

از سوي ديگر در آن بخش از اراضي تحت مالكيت دولت كه در ارتباط با اين طرح عرضه مي‌شود، منابع موجود در بازار به سمت توسعه و عمران فضاي سبز شهرها هدايت شده و به نوعي بخشي از نقدينگي مخرب در جامعه به سمت اهداف از پيش تعيين شده ما روانه خواهد شد.

شرايط واگذاري اين زمين‌ها به مردم چگونه است؟

در مطالعات انجام شده روش‌‌هاي متفاوتي پيشنهاد و مورد بررسي قرار گرفت؛ اما در نهايت در آيين‌نامه‌اي كه اخيرا در شوراي عالي مسكن نهايي و تاييد شده قرار است، آن بخشي از زمين‌ها كه مالكيت مشخصي دارد با رعايت قوانين و مقررات بايد علاوه بر پرداخت حق و حقوق دولت، داراي سيستم‌هاي مكانيزه آبياري باشد.

زمين‌هاي در مالكيت دولت نيز در قالب اعلام مزايده عمومي براي فروش عام ارائه و به فروش مي‌رسد.البته بايد گفت كه قوانين سختي در اين مناطق اعمال مي‌شود تا از تغيير كاربري اين اراضي جلوگيري شود. بدين منظور هر يك از خريداران زمين‌هاي دولتي يا مالكان خصوصي فقط مجاز به ساخت 10درصد از سطح زمين باغ شهر هستند.

همچنين تراكم 20 تا 30درصد براي اين ساختمان‌ها در نظر گرفته شده كه ميزان آن براي مناطق مختلف متفاوت است؛ اما در هر حال نوع درختكاري بايد به گونه‌اي باشد كه ساختمان رويت نشود، بنابراين تراكم ارائه شده در باغ شهر متفاوت بوده و بستگي به پوشش گياهي و ارتفاع درختان دارد.

آب لازم براي نگهداري درختان چگونه تامين خواهد شد؟

خوشبختانه نقاطي كه براي اجراي اين طرح در نظر گرفته شده نقاطي است كه وزارت نيرو تامين بودن آب آنها را تاييد مي‌كند؛ ضمن اينكه در تعدادي از اين مناطق پساب شهرهاي بزرگ براي آبياري استفاده مي‌شود. پس نياز زيادي به آب شرب وجود ندارد و تامين آب با سيستم‌هاي مكانيزه آبياري صورت مي‌گيرد.

به نظر شما با اجراي اين طرح اسكان مردم در حاشيه شهرها افزايش نمي‌يابد و آيا تدابيري براي حل مشكل با توجه به تاكيد كارشناسان مبني بر روي آوردن برنامه‌هاي دولتي در بخش مسكن به ارتفاع‌سازي و جلوگيري از گسترش فضاي شهرها براي حل معضل مسكن، چرا دولت بر اجراي طرح باغشهرها تاكيد دارد؟

طرح باغ شهرها براي حل معضل مسكن نيست، صرفا براي حفظ فضاي سبز در اطراف شهرها اجرايي مي‌شود.

حجم اراضي پيش‌بيني شده براي اجراي اين طرح به چه ميزان است؟

تاكنون حجم بسيار زيادي شناسايي شده كه بخشي از آن در مالكيت خصوصي است، اما به طور كلي بيش از 100هزار هكتار در كل كشور شناسايي شده كه حدود 3هزار هكتار آن مربوط به تهران است.


2-8-2- نظر مخالفان طرح باغشهر:
در همين حال دكتر بيت‌ا... ستاريان، عضو هيات‌ علمي دانشگاه تهران و كارشناس مسكن در مصاحبه ای در مورد طرح احداث باغشهر ها در ایران چنین گفت:

بحث باغشهر و شهرك‌هاي اقماري اولين بار توسط ابنز هاوارد – شهرساز انگليسي- حدود يك قرن پيش به نام گاردن سيتي يا باغشهرها همراه با طرح شهرك‌هاي اقماري مطرح شد. وي افزود: نسخه اجراي اين دو طرح حدودا در 15 كشور پيچيده شد و اجراي آن در تمام اين كشورها با مشكلات عمده همراه بود. ستاريان خاطر نشان كرد: دلايل متعددي در شكست اين طرح وجود داشت، اما علت اصلي آن در اين بود كه اين كشورها در مسير مخالف اوليه‌شان حركت كردند و نتايجي كه گرفتند مخالف آن بود. اين استاد دانشگاه افزود: باغشهرها در واقع در شهرهايي تشكيل شدند كه فضاهاي سبز بيشتري داشتند و در كشورهايي مثل انگليس كه فضاي سبز بيشتري داشتند مطرح بود تا در قالب آن بتوانند جمعيت انبوه مادر شهرها را به آنجا سرريز كنند و از اين طريق كمكي باشد كه جمعيت كلان شهرها و ما در شهرها تخليه شود و به آن سمت سوق پيدا كند. اين كارشناس مسكن افزود: اما تجربه اين طرح‌ها در اين كشورها و از جمله در انگليس و در شهر لندن نشان داد كه فقط 4درصد از جمعيت شهر لندن به اين باغشهرها سرريز شدند و حداقل نتيجه از هدف اجراي اين طرح عملي شد.

وي تصريح كرد: نكته ديگر در باغ شهرها بحث خدمات بود. اين باغ شهرها اگر مستقل عمل كنند قابليت خدمات‌دهي به خودشان را ندارند و مجبور مي‌شوند سربار مادر شهرها شوند و مادرشهرها بايد به اين مجموعه‌ها خدمات بدهند و چون در مقياس وسيع حركت مي‌كنند در كشوري مثل ايران كه اساساً مشكل فضاي سبز و كمبود آب بر آن حاكم است اينكه بتوانيم در سطحي حركت كنيم كه خدمات مناسب بدهيم و شبكه شهري حاكم كنيم براي ما سنگين است.


ستاريان افزود: امكان اينكه در ارتفاع مسكن بسازيم و موفق شويم بسيار بيشتر از آن خواهد بود كه در سطح حركت كنيم. در همين حال نبايد فراموش كرد كه باغشهرها در حاشيه شهرهاي اصلي مي‌خواهند تشكيل شوند و باز پايگاهي كوچك مي‌شوند براي جذب مردم ساير شهرها، عملا به جاي اينكه جمعيت شهرهاي ما را تخليه كند، جمعيت شهرهاي مياني و كوچك را به سمت خود جذب خواهد كرد و همين جمعيت براي مادرشهرها سربار خواهد شد. اين استاد دانشگاه افزود: متاسفانه مسوولان در كشور ما صورت مساله را گم كرده‌اند و نمي‌خواهند صورت مساله را باز كنند.

در واقع مشكل مسكن در كشور ما، بنيادي است و با توجه به اينكه ما نياز زيادي به زمين براي مسكن داريم طرح باغشهر مشكل محدود و مختصري را از بحران مسكن حل خواهد كرد اين در حالي است كه به همان نسبت مشكلات شهرسازي‌مان را زيادتر خواهد كرد.

در همين حال مهندس احسان‌فر، شهر‌ساز، نيز در اين رابطه به ما گفت: پرداختن به موضوع باغ شهرها مساله خوبي است، ولي اينكه لزوما اولويت اول باشد مشكل ساز است. از آنجا كه در طرح باغشهر واگذاري زمين در سطح بالا اجرا شود خواهي نخواهي پاي ساخت‌وساز وارد حريم طبيعي مي‌شود و ممكن است با تغيير مديريت‌ها نقض غرض صورت گيرد؛ چرا كه وقتي پاي ساخت‌وساز به ميان مي‌آيد بحث درآمدهاي شهري و بورس بازي و زمين بازي مطرح مي‌شود و باز مشكلات جديدي ايجاد خواهد شد.


2-9- طرح پیشنهادی خانه های جدید:
پس از جنبش باغشهر جاذبه های زندگی در شهر یا روستا دستخوش تغییراتی شد. در حال حاضر دیگر از حومه های وسیع شهری خبری نیست تا جمعبت وسیعی را در خود جای دهد. به جای آن این منابع صرف حمایت از کشاورزی متراکم گردیده است.

شهر های کوچک توسعه پیدا می کنند و به مناطق بزرگ شهری همراه با تولید آلودگی هوا و بیگانگی های اجتماعی تبدیل می شوند .

ارزش های باغشهر هاوارد در پایین ترین حد خود توسعه یافتند و در جهتی متفاوت نسبت به نگرش های هاوارد به پیش رفتند. حومه شهرها در حال حاضر در حدود هفتاد درصد جمعیت انگلستان را در خود جای داده اما دستاوردش محیطی کسالت آور و خسته کننده بوده است.


2-9-1- گونه شناسی جامعه امروز:
گونه جمعیتی و تقاضای مسکن در حال حاضر نسبت به گذشته تغییر کرده و تقاضا برای مسکن کوچک یک یا دو خوابه افزایش یافته این تا حدی بدلیل کاهش جمعیت خانوارهاست. از اینرو تغییر رویکرد در طرح باغشهر های امروز امری ضروری است.

با توجه به این موضوع طرح باغشهر های نوین بر خلاف الگوی اولیه باید بر پایه بلوک های مسکونی چند طبقه (حداکثر3 طبقه) طرح ریزی گردد.که در آن مجموعه ای از آپارتمان های کوچک قرار دارد .البته در این طراحی باید مسائلی همچون حریم خصوصی و عمومی و همسایگی ها نیز مورد توجه قرار گیرد . بر همین اساس با توجه به مفاهیم باغشهر هاوارد طرح مسکن جدیدی متناسب با شرایط جامعه امروز طرح ریزی گردید.


2-9-2- اهداف طرح:
- ایجاد یک توزیع بهتر از زمین

- ایجاد تعادل بین فضای خصوصی و جمعی

- ایجاد یک حس جامعه و مشارکت فعال

- ایجاد یک چارچوب برای تنوع در شیوه ی زندگی و زندگی / فرصت کار

- ارائه یک محیط به طور کامل سازگار با محیط زیست و انرژی کارآمد

[sam arch 55,878]

3- دهکده شهری:
3-1- بيان مفاهيم، تعاريف و اصطلاحات:

مفهوم پايداري و توسعه پايدار:

ابتدا لازم است تا منظور از پايداري و توسعه پايدار،از ديدگاه اين پژوهش روشن شود . پايداري كه ابتدا همچون انگاره اي ذهني ظهور كرد و در سال هاي مياني قرن بيستم در حيطه نظري در ابعاد متنوعي نظير زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي به مفهومي فراگير بدل گشته بود، در دو دهه پاياني اين قرن با مطرح شدن در مجامع بين الملل و در ميان سازمان هاي رسمي، تبلور عيني يافته و در دستور كار قرار گرفت. در واقع به دنبال طرح مسائل جدي محيط زيست، نظير آلودگي هوا و صداي ناشي از تمركز صنايع و وسايل نقليه موتوري، توسعه بي رويه و نامحدود شهرها به صورت افقي و عمودي، جنگل زدايي و افزايش ميزان نابودي گونه ها، توليد بي سابقه مواد زايد، پديدار شدن اثرات گلخانه اي و جزاير حرارتي، افزايش دماي كره زمين و غيره (بحريني، 1387 )، سازمان هاي رسمي نيز در مقام پاسخگويي در قبال مسائل مطرح شده برآمدند. دو معيار مطرح شده در تعريف زير، مفهوم پايداري را تا حدودي روشن ميكند: 1 - ارتقاي كيفيت زندگي در ضمن در نظر گرفتن ظرفيت تحمل محيط زيست 2 - پاسخگويي به نيازهاي نسل حاضر بدون آنكه توانايي و امكانات نسل هاي آينده براي تأمين نيازهايشان محدود شود.

علي الاصول، پايداري ميتواند معاني بسياري را در بر داشته باشد كه از يك هدف اكولوژيكي تا اصولي براي فعاليت هاي مختلف اقتصادي و اجتماعي را شامل مي شود. در فرايند توسعه در دهه هاي اخير، حفاظت از منابع طبيعي كه در دهه هاي 1970 و 1980 بيشترين توجه را به خود معطوف كرده بود، در دهه هاي 1980 و 1990 جاي خود را به مقررات اصلاحي و انعطاف پذير بر پايه كارايي داد. از دهه 1990 به بعد، مفهوم توسعه پايدار و جوامع پايدار، جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده است.

به عنوان يك راهبرد، ريشه و اساس توسعه پايدار شهري در مناطق روستايي نهفته است. فقر باعث مهاجرت فقراي روستايي براي بهره برداري بيشتر از زمين به سوي اراضي اطراف روستا مي شود. به علت فقر اين افراد نمي توانند در محيط زيست كوشا باشند و در واقع فقر به خودي خود ناپايداري مي آفريند. توسعه پايدار اساساً يك طرح جامع يا طرح اوليه براي نظم مرحله پاياني يك مجموعه نيست . در واقع توسعه پايدار يك شيء نيست بلكه يك فرايند پوياست . اساساً يك راهي براي فكر كردن درباره اينست كه چگونه بايد در اين راه پيش رفت كه قادر به ديدن نيازهاي حال بود بدون اينكه توانايي نسل هاي آينده براي تأمين نيازهاشان را به خطر انداخت. افزون بر اينكه توسعه پايدار فرايند ي مشاركتي است و برقراري عدالت بين همه نسل ها را مد نظر دارد .

بر اساس تعريف كميسيون جهاني محيط زيست، "توسعهاي كه نيازهاي امروز را بدون از دست دادن توانايي پاسخگويي به نيازهاي نسل آينده، ممكن سازد، توسعه پايدار است "
باریتون معتقد است كه " توسعه پايدار برقراري عدالت براي نسل هاي جاري و آينده است. توجه به محدوديت هاي زيست محيطي، پايداري اجتماعي، چهارچوب اخلاقي جديد، عدالت اجتماعي، جمع گرايي و ارزيابي از مهمترين خصوصياتي است كه در شهر پايدار به آن ها اشاره مي شود.

به طور كلي مي توان مجموعه اي از تعاريف مطرح شده در خصوص توسعه پايدار را به شرح ذيل ارائه كرد

1-پاسخگويي به نيازهاي نسل آينده (تامين نيازهاي كنوني بدون اثر منفي بر نسل هاي آينده).

2 - توجه به ظرفيت قابل تحمل زيست بوم (بهبود كيفيت زندگي بشر همراه با توجه به ظرفيت اكوسيستم حمايت كننده).

3 - حفظ ثروت و سرمايه طبيعي (حفاظت از منابع طبيعي به عنوان دارايي هاي زيست محيطي).

4 – نگهداري و ارتقاي سامانه ها (همراه با نگهداري و ارتقاء سطح كلي تنوع و توليد).

5 – بدتر نكردن (هر تغيير مثبت نبايد سامانه هاي زيست محيطي و اجتماعي را فرسوده و يا نابود كند).

6- پايدار كردن زندگي بشر (حفظ توان سيستم براي پايدار كردن زندگي مردم).

7 - حفاظت از محيط زيست (مراقبت هم زمان همراه با نوسازي و بهسازي)

8 - يكپارچه كردن حفاظت و توسعه به عنوان رويكرد كلي (رضايتمندي در تامين نيازهاي اساسي و اجتماعي انسان، نيل به عدالت اجتماعي، محافظت از يكپارچگي زيست محيطي
گرچه تحقق پايداري كامل به عنوان يك هدف مطلق،غيرواقعي و خيالپردازانه است، ليكن حركت به سوي پايداري مي تواند حاكي از تحقق فرايند پايداري باشد.

با توجه به بحث فوق، ميتوان گفت كه خلق سكونتگاههاي موفق و پايدار فراتر از فرايند كالبدي و نگرش تك بعدي به آنهاست. بنابراين به نظر ميرسد كه براي نزديك شدن به اهداف توسعه پايدار بايد كليه ابعاد اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي ،كالبدي و زيست محيطي باهم مدنظر قرار بگيرد. اين دقيقاً همان بحثي است كه مقاله پيشرو بر محور آن پيگيري شده است . حال به بررسي الگوي دهكده شهري و اصول مطرح توسط آن الگو پرداخته مي شود.


3-2- الگوي دهكده شهري و تبيين اصول و معيارهاي طراحي:

مفهوم دهكده شهري در واقع در رد شهرسازي تك بعدي مدرنيستي(نوآورانه) به وجود آمد . از آنجا كه در شهر سازي نوآورانه فضاهاي كار و تفريح و سكونت از يكديگر تفكيك شده اند، محيطي سرد و بي روح بر اين فضاها حاكم بوده و استفاده بيش از حد از اتومبيل نيز روابط انساني را كاهش داده و آلودگي هاي زيست محيطي را نيز سبب مي شود و در نتيجه منجر به كاهش پايداري در سكونتگاهها مي گردد . در حالي كه وليعهد انگلستان، دهكده شهري را بهعنوان مكاني داراي مقياس انساني، صميميت، هويت و سرزندگي توصيف مينمايد در اين راستا وي، گروهي از معماران ، طراحان و برنامه ريزان را گردهم آورده و گروهي تحت عنوان گروه دهكده شهري شكل مي گيرد . هد ف اين گروه از مطالعاتشان به دست آوردن اصول حاكم بر محيط هاي انساني و ارائه پيشنهادها و راهكارهايي براي چگونگي به كارگيري اين اصول در توسعه هاي جديد بود.

يافته هاي اعضاي گروه دهكده شهري در سال 1992 در "گزارش دهكده شهري 1" منتشر شد و در سال 1995 در گزارشي ديگر تحت عنوان "اقتصاد دهكدههاي شهري 2" موفقيت و زيست پذيري مفهوم دهكده شهري نشان داده شد و در سال 1997 نيز ويرايش دوم "گزارش دهكده شهري" به چاپ رسيد.

به عنوان فرم شهري فشرده، دهكده هاي شهري به طرز كارامد و مؤثرتري از زمين استفاده ميكنند و فشارهايي را كه براي توسعه بر روي زمين هاي كشاورزي و فضاهاي باز است ، كاهش مي دهند . همچنين آنها كيفيت هواي منطق هاي را با كاهش سفر با اتومبيل بهبود مي دهند. از منابعي مانند زمين و انرژي خيلي كار آمدتر و مؤثرتر نسبت به جاهايي كه اين منابع پراكنده اند ، استفاده ميكنند. دهكدههاي شهري موفق قدرت جذب مردم را به سوي خود دارند و مكان هاي اجتماعي ، تفريحي و فرهنگي را فراهم مي كنند و به همسايگان ، مناطق، ساكنان محلي و گردشگران خدمات مي دهند . آنها ميتوانند در مكان هاي شهري يا روستايي به وجود بيايند و ميتوانند جمعيت كم يا زيادي داشته باشند.


3-3- ويژگي هاي دهكده شهري:

در گزارشي كه در سال 1992 تحت عنوان گزارش دهكده شهري در انگلستان منتشر شد ، اركان اصلي نهضت به شرح زير اعلام گرديد: توسعه فضاي مناسب و توده كافي، محيطي پياده مدار و جاذب عابر پياده، اختلاط مناسب كاربري ها و وجود فرصت هاي اشتغال، معماري متنوع و پايدار، اختلاط بخش مسكوني و كاربري هاي اشتغال زا، امكان تامين نيازهاي اساسي خريد، بهداشت و آموز، خود اتكا يي نسبي


3-3-1- ويژگي هاي زيست محيطي:

خلق محيط زيستي سالم در دهكده هاي شهري با كاستن از سفرهاي طولاني وكم كردن نياز به وسيله نقليه شخصي حمايت ميگردد. پياده روي و استفاده از دوچرخه نسبت به وسيله نقليه شخصي اولويت داشته و در نتيجه آلودگي زيست محيطي كمتري توليد مي شود . فناوري هاي جديد ساخت و استفاده از انرژي هاي نو، پاك و تجديد پذير تا حد ممكن به كار گرفته شده است. تلفيق محيط هاي انسان ساخت با محيط طبيعي در اغلب فضاهاي يك دهكده شهري به چشم مي خورد . حداقل دخالت در محيط طبيعي در يك دهكده شهري صورت ميگيرد. وجود فضاهاي باز و سبز كافي تأثير بسياري بر ريز اقليم داشته و كاهش آلودگي هوا را سبب مي شود . كاهش مصرف سوخت و نيز بازيافت زباله و استفاده مجدد از آن از جمله مسائل مهم و قابل توجه در يك دهكده شهري است. تعادل بهينه بين طبيعت و منابع بر قرار مي باشد.


3-3-2- ويژگي هاي اجتماعي:

براي اين كه پايداري در يك روستا يا هرگونه سكونتگاه ديگر، بتواند از ارزش و اعتبار لازم برخوردار باشد بايد جنبه هاي اجتماعي را در برگيرد و به موازات توجه به مسائل زيست محيطي به مسائل اجتماعي و انساني نيز توجه داشته باشد. عمده ويژگي هاي اجتماعي يك دهكده شهري به قرار زير مي باشد.

- جمعيتي حدود 3 تا 5 هزار نفر براي يك دهكده شهري پيشنهاد مي شود.

- ايجاد و حمايت از محيط انساني فعال و فضاهاي ، جمعي زنده مدنظر است

- پيوندهاي محكم اجتماعي برقراري تعاملات اجتماعي فراوان ساكنان از ويژگيهاي يك دهكده شهري است.

- يك دهكده شهري در عين ارتباط با محلات پيرامون، جامعه اي است نسبتاً بسته با ويژگي ها و هويت خاص خود.

- حس تعلق به مكان زندگي در همه ساكنان وجود دارد.

- مشاركت ساكنان در فعاليت ها و فرايند هاي مختلف محلي ديده مي شود. كيفيت زندگي بالا و در نهايت پايداري اجتماعي هدف اصلي ، يك دهكده شهري است.


3-3-3- ويژگيهاي اقتصادي:

دهكده هاي شهري مكان هايي نسبتا خوداتكا بدين معنا كه اكثريت ، ساكنان در فاصلهاي نزديك به محل سكو نت خود اشتغال دارند و براي تامين اغلب نيازهاي روزانه و هفتگي خود نياز به سفرهاي طولاني به ساير محلات و روستاها ندارند. البته توجه به اين نكته ضروري است كه اين خودكفايي نسبي است و نگريستن به يك دهكده شهري يا يك محله به عنوان واحدي كاملا خوداتكا نمي تواند منطقي باشد. «جين جيكوبز» فقدان خوداتكايي اجتماعي و اقتصادي كامل را طبيعي و ضروري ميداند و تأكيد بر در نظر گرفتن محلات و يا دهكده هاي شهري به مثابه يك كل را دارد .

ساكنان در فعاليت هاي متنوع اقتصادي اعم از كشاورزي ، فعاليت هاي خرد صنعتي ، گردشگر ي و غيره اشتغال دارند . انواع مختلف مالكيت در اراضي وجود دارد.

زيرساختهاي لازم براي زمينه هاي مختلف اشتغال اعم از كشاورزي، صنايع دستي، دامداري و غيره فراهم شده است. تكنولوژي هاي جديد ساخت و استفاده از انرژي هاي پاك و تجديد پذير تا حد ممكن در ساختمان ها به كار گرفته مي شود.

[sam arch 55,878]

3-3-4- ويژگيهاي كالبدي:

1- ابعاد و اندازه: ابعاد يك دهكده شهري به ميزاني كوچك است كه مفهوم محله در آن احساس شود و باعث تقويت حس مكان وافزايش تعاملات اجتماعي و برخوردهاي چهره به چهره گردد و در عين حال به ميزاني بزرگ است كه توانايي تأمين طيف وسيعي از تسهيلات را به گونه اي مناسب و منطقي داشته باشد . انگاره گروه روستاشهر،مساحتي حدود 40 هكتار كه جمعيتي حدود سه تا پنج هزار نفر را در خود جاي مي دهد ، مطرح ميكند.

2- شبكه ارتباطي: طراحي دسترسي ها و شبكه ارتباطي مناسب و پايدار در يك دهكده شهري از مهم ترين عوامل موفقيت يك دهكده شهري است. يك شبكه ارتباطي پايدار و انسان محور نه تنها نوعي مشاركت و همكاري اجتناب ناپذير را سبب مي شود بلكه سرزندگي اجتماعي و اقتصادي را نيز ارتقا بخشيده و از پايداري زيست محيطي نيز حمايت مي كند.
البته بايد توجه داشت كه طراحي اين شبكه ارتباطي امري ساده و تك بعدي نظير استفاده از فرم هاي كاراي انرژي و تكنولوژي هاي جديد مانند اتومبيل هاي الكترونيكي و اتوبوس هاي گازسوز وغيره نيست ، گرچه اين موارد نيز به نوبه خود منافعي غيرقابل انكار دارند ، ليكن هيچ يك نه تعداد سفرها را كاهش داده و نه فرصت ترغيب تعاملات انساني را ايجاد مي نمايند. براي رسيدن به اين اهداف نياز به ايجاد و خلق سكونتگاههاي فشرده با ارتباطات و پيوندهاي محكمي داريم كه از طريق تنوع و اختلاط كاربري ها نياز به جابجايي را كاهش دهند .بنابراين نياز به زير ساختهاي گسترده حمل و نقل نيست .اين روشها بسيار دورتر از زمان حال و تا حدودي ناسازگار با اهداف كنوني و مقاصد پايداري اند و سرچشمه آنها را ميتوان در افكار برنامه ريزان و طراحان قرن گذشته جستجو كرد . نظير آنچه ابنزرهوارد در سال 1898 در نمودار پيشنهادي خود براي شهر اجتماعي نمايش داد كه به صورت خوشه هاي باغشهرهاي بهم پيوسته بودند كه از طريق شبكه هاي سامانه حمل و نقل سريع، به يكديگر مرتبط بودند.

بنابراين خلق الگوهاي مطلوب جابجايي و حركت بايد به عنوان بخش مهمي در فرايند طراحي يك دهكده شهري در نظر گرفته شود و به عنوان مسئله اي فراتر از ايجاد يك سامانه پايه براي جابجايي و حمل و نقل نگريسته شود . از جمله راهكارهاي حائز توجه در طراحي شبكه ارتباطي يك دهكده شهري به نكات زير ميتوان اشاره نمود: اولويت مسيرهاي پياده و راههاي ويژه دوچرخه سواري بايد درنظر گرفته شود . توانايي پياده ملاك اصلي عمل در دسترسي به كاربري هاي روزانه و بعضاً هفتگي است. بر اين مبنا شعاع دسترسي حداكثر 600 متر در نظر گرفته مي شود تا پياده روي را تشويق نمايد و ميزان استفاده از اتومبيل را به حداقل برساند. مسيرهاي پياده و حتي اغلب مسيرهاي سواره محلي با تمهيداتي نظير قراردادن كاربري هاي جاذب و فضاهاي مكث با مبلمان شهري مناسب تجهيز گردند و فرصتي براي ارتباطات اجتماعي و ارزش نهادن به محيط زيست فراهم آورند و در واقع نقش چند بعدي خيابان ها و مسيرها ، قرباني نيازهاي عملكردي اتومبيلها و بعضاً انسان ها نگردد. شبكه مسيرهاي سواره به گونه اي در نظر گرفته شود كه برقراري ارتباط دهكده شهري با روستاهاي اطراف و يا ساير محلات اطراف ممكن باشد و مسيرهايي كه در طراحي دهكده شهري در نظر گرفته مي شوند ، حتي المقدور منطبق بر راههاي موجود باشند . مسيرهاي سواره موجود در دهكده شهري با تمهيداتي نظير تغيير در عرض، ايجاد سرعت گير و غيره سرعت سواره ر ا كنترل نمايند. سيستم حمل و نقل عمومي كار ا براي مجموعه دهكده شهري در نظر گرفته شود . تنوع در سكانسهاي مختلف در مسيرهاي موجود در يك دهكده شهري به چشم مي خورد.

3- كاربري و فعاليت ها: كاربري مختلط و تنوع فعاليت ها جهت نياز كمتر به سفرهاي طولاني و نيز سرزندگي سكونتگاه ها از جمله ويژگي هاي دهكده شهري است
كاربري هاي فعال در ساعات مختلف شبانه روز در بسياري از مكان هاي دهكده شهري وجود دارند . همانگونه كه جيكوبز مينويسد: "يك كاربري هرچه كه باشد، به مثابه خلق تنوع شهري به تنهايي ناكار است، اگر اين كاربري با كاربري ديگري كه موجب آمد و شد مردم به خيابان در همان زمان مي گردد، تركيب شود، نتيجه اي به بار نخواهدآمد ، ليكن هنگامي كه يك كاربري به صورتي مؤثر با كاربري ديگر كه مردم را در ساعات مختلف به خيابان ميكشاند، تركيب شود ، اثري محرك دارد.

كاربري هاي جمعي و فضاهاي عمومي كه باعث ترغيب و تشويق فعاليت هاي انتخابي و اجتماعي افراد در فضاهاي باز جمعي ميگردند حائز اهميت فراوان در يك دهكده شهري مي باشند، فعاليت هاي انتخابي جنبه حياتي نداشته و در شرايطي انجام ميگيرند كه زمينه مطلوب براي آنها فراهم باشد و فعاليت هاي اجتماعي نيز منوط به حضور افراد ديگر در فضاست و خارج از صورت جمعي امكان پذير نيستند .

4- ديد و منظر: ديدهاي پياپي و متنوع در مسيرهاي پياده سبب جذب عابر پياده و تشويق به پياده روي مي گردند. وجود فضاهاي سبز و باز سبب سرزندگي فضا و تلفيق محيط هاي طبيعي و مصنوع شده ،تنوع فضايي را سبب مي شود. وجود فضاهاي باز و نيمه باز، باعث ايجاد تباين فضايي مي گردد و در طراحي جزئيات فضا نظير مبلمان و كفسازي و ساير عناصر، اصول زيبايي شناسي رعايت ميگردد.

از آنجا كه در اين پژوهش ، مفهوم دهكده شهري به عنوان راهبرد تحقق پايداري مورد بررسي قرار گرفته است در اينجا به تدوين اصول سكونتگاه انساني پايدار بر اساس مفهوم دهكده شهري پرداخته مي شود.


3-4- تدوين اصول سكونتگاه انساني پايدار بر اسا س مفهوم دهكده شهري:
بر اساس آنچه كه گفته شد، اصول حاكم بر محيط هاي انساني تا حدودي پايدار كه در اين مقاله با عنوان دهكده هاي شهري ناميده شده اند به قرار زير است:

• مكاني داراي مقياس انساني ، صميميت ، هويت و شادابي است: پيوندها ي محكم اجتماعي و برقراري تعاملات اجتماعي فراوان ساكنان يعني مشاركت ساكنان در فعاليت ها و فرايند هاي مختلف محلي، ايجاد و حمايت از محيط انساني فعال و فضاهاي جمعي زنده از ويژگيهاي يك دهكده شهري است كه در عين ارتباط با محلات پيرامون، جامعه اي است نسبتاً بسته با ويژگي ها و هويت خاص خودكه حس تعلق به مكان زندگي در همه ساكنانش وجود دارد.

• داراي فرم شهري فشرده با توسعه مناسب فضا و توده كافي است: در اين صورت با استفاده كارآمد از منابع زمين و انرژي نسبت به آن مكان هايي كه اين منابع پراكنده اند به طور مؤثرتري موجب كاهش فشارهاي توسعه بر زمينهاي كشاورزي و فضاهاي باز مي شوند ضمن اينكه معماري متنوع و پايدارتر با انواع مختلف مالكيت در اراضي را به وجود مي آورند . تكنولوژي هاي جديد ساخت و استفاده از انرژي هاي پاك و تجديد پذير تا حد ممكن در ساختمان ها به كار گرفته مي شود.

• محيطي پياده مدار و جاذب عابر پياده است : لذا با كاهش سفرهاي با اتومبيل، باعث بهبود كيفيت هوايمنطق هاي ميشود.

• مكاني با اختلاط مناسب كاربري ها و فعاليت ها مي باشد: پس امكان تامين نيازهاي اساسي خريد، بهداشت و آموزش، وجود فرصت هاي اشتغال و در مجموع خوداتكايي نسبي فراهم مي باشد . ساكنا ن در فعاليت هاي متنوع اقتصادي اعم از كشاورزي، فعاليتهاي خرد صنعتي ، گردشگري و غيره اشتغال دارند و زيرساختهاي لازم براي زمينه هاي مختلف اشتغال اعم از كشاورزي، صنايع دستي دامداري و غيره فراهم شده است. لذا به عنوان مكان هاي اجتماعي، تفريحي و فرهنگي داراي قدرت جذب مردم مي باشند و همزمان به ساكنان محلي، همسايگان، مناطق و گردشگران خدمات ميدهند.

• مكاني با ويژگي هاي كالبدي، ابعاد و اندازه مشخص با نحوه استقرار روشني از واحدهاي همسايگي است : بدين ترتيب يك دهكده شهري به ميزاني كوچك است كه مفهوم محله در آن احساس شود و باعث تقويت حس مكان وافزايش تعاملات اجتماعي و برخوردهاي چهره به چهره گردد و در عين حال به ميزاني بزرگ است كه توانايي تامين طيف وسيعي از تسهيلات را به گونه اي مناسب و منطقي داشته باشد. توانايي پياده ملاك اصلي عمل در دسترسي به كاربري هاي روزانه و بعضاً هفتگي است و بر اين مبنا شعاع دسترسي حداكثر 600 متر در نظر گرفته مي شود.


نتیجه گیری:

رويكرد باغشهر و دهكده شهري، از اين جهت كه اصول طراحي ويژهاي را براي محلات با مقياس كوچك تر از شهر و اغلب واقع در بستر اكولوژيك ارائه ميدهد، با در نظر گرفتن جمعيت مشخص و اندازه مطلوب و معين براي سكونتگاه ها، عملا توسعه را در مقياس مشخصي تعريف كرده و محدود مي كند كه اين امر موجب جلوگيري از توسعه هاي پراكنده آتي سكونتگاه ها خواهد شد. ضمن اينكه توجه به ابعاد مشاركت مردمي در فرايند طراحي و تحقق طرح در اين الگو، بسيار مورد تأكيد قرار گرفته است و همين امر اساس تحقق پذيري اهداف اين رويكرد را از قالب يك مفهوم و آرمان مفهوم آلي به مقياس كاربردي و ملموس بسيار نزديك مي كند. از اين روست كه الگوي باغشهر و دهكده شهري به عنوان ابزار تحقق توسعه پايدار معرفي ميشود. بنابراين ميتوان گفت كه اين الگو نسبت به انگارههاي مطرح در زمينه توسعه پايدار، به طور جامعتري كليه اصول مربوط به سكونتگاه هاي پايدار را در بر گرفته است و زمينه تحقق اين اصول را با توجه به كليه ابعاد جامعه زيستي و به طور ملموس تر مد نظر قرار داده است.

بنابراين اصول كليدي مطرح در الگوي باغشهر و دهكده شهري، براي ارائه مدلي از كنترل توسعه و تعامل مناسب شهر و روستا به لحاظ ايجاد تنوع فعاليت ها و فراهم شدن فرصت هاي اشتغال و امكان برخورداري از فضاهاي زنده و باهويت و زيرساخت هاي غني و رعايت ملاحظات زيست محيطي پيشنهاد مي شود.

با استفاده از تجارب كشورهاي جهان در زمينه كاربست موفق اين مفهوم و بازشناسي مفهوم و معيارهاي الگوي باغشهر و دهكده شهري و تبيين آنها با توجه به شرايط بومي كشور راهكارهاي پيشنهادي زير ارايه مي گردد :

1- كاربرد اصل كاربري هاي مختلط: براي رسيدن به سطحي از خودكفايي در روستاها، يكي از راهكارهاي دستيابي به يك رويكرد جامع در شرايط امروز ايران، كاربرد اصل كاربري هاي مختلط و تعريف عملكردهاي جديد در تعادل هماهنگ بين صنعت و كشاورزي، يعني همان مفهوم تلفيق عملكرد سكونتگاه هاي شهري و روستايي است كه روح صنعتي شهر با روح كشاورزي روستا در هم مي آميزد و سكونتگاه هاي تا حدودي خودكفا را محقق مي كند.

2 - مشاركت مردم: مهمترين اصلي كه در ارتباط با توسعه در اين رويكرد مورد تأكيد است، مشاركت مردم در ارائه الگوي طرح توسعه و از همه مهمتر، رابطه بين فراهم كنندگان توسعه و ساكنان منطقه است و اعتقاد به اينكه تحقق طرح هاي توسعه به منظور دستيابي به توسعه پايدار امري جمعي و همگاني و از طريق برنامه ريزي و اجراي طرح مشاركتي است، به طوريكه دائما از طريق مردم و ساكنان مديريت شود. از طريق كاربرد مداوم اين اصل، مقاومت در مقابل تغيير كم شده و بحث هاي برنامه ريزي استراتژيك مي تواند در خطوط باز تري توسعه يابد . همچنين تأكيد بر مؤلفه هاي بومي به ويژه به لحاظ خصوصيات فرهنگي و آداب و رسوم اجتماعي از اصول پيشنهادي تقويت هويت در شرايط امروز ايران، ميباشد.

3- اصل تنوع و گوناگوني: اصل تنوع و گوناگوني از جمله اصول محوري است كه به ويژه در الگوي معماري و ميزان تراكم ابنيه، بايد مد نظر قرار گيرد . همچنين سازماندهي دسترسي هاي محلي و فرا محلي بر اساس اصول باغشهر و دهكده شهري، با اولويت عابر پياده و تأكيد بر مولفه هاي بومي به لحاظ فرم هاي كالبدي، در سازماندهي واحدهاي همسايگي پيشنهاد مي شود.


منابع:
- جيكوبز ،جين. مرگ و زندگي شهرهاي بزرگ آمريكايي . ترجمه حميدرضا پارسي و آرزو افلاط وني، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1386.

- پاكزاد، جهانشاه. مباني نظري فرايند طراحي شهري . تهران : انتشارات شهيدي، 1385.

- بحريني ، حسين.مقايسه مفاهيم توسعه و توسعه پايدار ، مجموعه مقالات توسعه شهري پايدار گردآوري شده توسط بهناز . امين زاده ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران ، 1378

- پاپلي يزدي، محمدحسين و سناجردي، حسين. نظريه شهر و پيرامون، تهران : سازما ن مطالعه و تدوين كتب علوم انساني . دانشگاهها ، 1382.

- مفيدي، سيد مجيد و يماني، پريسا .دهكده شهري، الگويي، براي توسعه شهري پايدار. مجله آبادي، سال هجدهم، شماره 60.

- چپ من، ديويد .آفرينش محلات و مكان ها در محيط انسان ساخت .ترجمه شهرزاد فريادي و منوچهر طبيبيان، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1386.

- طبيبيان، منوچهر. .شهر و معيارهاي تحقق شهر پايدار به منظور كاهش پيامدهاي زيست محيطي. مجموعه مقالات توسعه شهري پايدار گردآوري شده توسط بهناز امين زاده ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1387.

- بحرینی،حسین و حاجی بنده ، مونا ،الگوی دهکده شهری رهیافتی کارامد در جهت تحقق پایداریسکونتگاه های روستایی ، مجله مسکن و روستا، سال سوم، شماره 134، 1390.

- لامپونیانی، ویتوریومانیاگولا، معماری و شهرسازی در قرن بیستم،ترجمه لادن اعتضادی،چاپ دوم،تهران:دانشگاه شهید بهشتی ،1386.

- گیدیون ، زیگفرد، فضا،زمان، معماری ،ترجمه منوچهر مزینی ،چاپ ششم ، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ،1383.