فشار خون بالا (هيپرتانسيون

[masi eng 47044]

فشار خون اندازه نيروى وارده از طرف خون بر ديوارهٔ شريان‌ها است که توسط عمل تلمبه‌زنى قلبى ايجاد مى‌شود. فشار خون در قالب يک فشار حداکثر (فشار سيستوليک) که متعاقب انقباض کامل بطن چپ ايجاد مى‌شود و يک فشار حداقل (فشار دياستوليک) که هنگام پر شدن بطن چپ پديد مى‌آيد، اندازه‌گيرى مى‌شود. اکثر افراد جوان و سالم فشار خون آنها حدود ۱۲۰/۸۰ ميلى‌متر جيوه است (۱۲۰ روى ۸۰ خوانده مى‌شود). چون فشار خون اغلب در سنين بزرگسالى افزايش مى‌يابد، فشار خون تا ۸۵/۱۴۰ در سنين ۱۸ تا ۵۰ سالگى طبيعى در نظر گرفته مى‌شود. هنگامى که فشار خون صرف‌نظر از سن از ۹۰/۱۴۰تجاوز کند، لازم است به پزشک مراجعه شود.

 

فشار خون بالا معمولاً به اوليه (فشار خون ذاتى نيز خوانده مى‌شود) و ثانويه تقسيم مى‌شود. فشارخون ثانويه با بيمارى کليوي، بيمارى تيروئيد، و تومورهاى غدد درون‌ريز خاص همراه است و معمولاً بعد از درمان اين بيمار‌ى‌ها برطرف مى‌شود. بسيارى از داروها نيز مى‌توانند باعث بالا رفتن موقتى فشار خون شوند. با اين حال تنها درصد کمى از افراد مبتلا به فشار خون بالا دچار فشار خون ثانويه هستند. علت فشار خون اوليه که ۹۰ درصد موارد را در بر مى‌گيرد نامعلوم است. نکاتى که مشخص است اين است که فشار خون بالا تمايل به شيوع خانوادگى دارد، در مردان شايع‌تر از زنان است، احتمال بروز آن بعد از ۳۵ سالگى بيشتر است، در ميان سياه‌پوستان شايع‌تر است، و با چاقي، مصرف زياد الکل، بيمارى قند، و مصرف قرص‌هاى ضد حاملگى همراه است. تصور مى‌شد که فاشر خون بالا در سالخوردگان روند طبيعى افزايش سن است. با وجود اين در حال حاضر معلوم شده است که فشار خون بالا در افراد سالخورده بايد به همان جديّت افراد جوانتر درمان شود تا خطر حملهٔ قلبى سکتهٔ مغزى و نارسائى کليه در آنها کاهش يابد.

 

معلوم نيست که چرا سياه‌پوستان بيشتر از سفيدپوستان از فشار خون بالا رنج مى‌برند. در واقع سياه‌پوستان آمريکا يکى از بالاترين ميزان‌هاى فشار خون را در دنيا دارند. در نتيجه سکته مغزى ۵/۱ برابر و نارسائى کليه ۱۵ برابر در ميان سياه‌پوستان شايع‌تر است. اگرچه دليل اين تفاوت‌ها کاملاً مشخص نيست ولى ممکن است بخشى از آن در نتيجهٔ حساسيت بيشتر به نمک باشد. با اين همه اين نکته که سياه‌پوستان فشار خون خود را به‌طور منظم اندازه‌گيرى کنند اهميت ويژه‌اى دارد.

 

فشارخون که اغلب بدون علامت است باعث تسريع ايجات تصلب شرائين و آترواسکلروز مى‌شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا مهار نشده به‌طور متوسط سه برابر احتمال ابتلا به بيمارى شريان کرونرى و شش برابر احتمال ابتلا به نارسائى احتقانى قلب و هفت برابر احتمال بروز سکته قلبى نسبت به افراد مبتلا به فشار خون بالاى مهار شده دارند. بنابراين اگر مبتلا به فشار خون بالا هستيد، درمان آن اهميت دارد.

 

- تشخيص

تشخيص فشارخون اوليه از طرق زير داده مى‌شود:

 

۱. نشان دادن اينکه فشارخون حداکثر (سيستوليک) يا حداقل (دياستوليک) بيش از حد طبيعى است.

 

۲. کنار گذاشتن علل فشارخون ثانويه.

 

همواره به‌خاطر داشته باشيد که فشار خون بالا در يک بار اندازه‌گيرى به معنى اين نيست که شما فشار خون بالا داريد بلکه نشانهٔ آن است که اندازه‌گيرى مجدد ضرورى است. اگر فشارخون شما در جريان يک معاينهٔ معمول پزشکى بالا بود، اين مسئله ممکن است تنها به علت اضطراب به دليل حضور در مطب پزشک باشد. هرگز تشخيص فشارخون بالا را با يک‌بار اندازه‌گيرى نپذيريد.

[masi eng 47044]

هيچ علاجى قاطعى براى فشارخون اوليه وجود ندارد ولى رژيم غذائى و درمان‌هاى ويژه مى‌توانند سير بيمارى را تغيير دهند و از عوارضى مثل حمله قلبي، بيمارى کليوى و سکتهٔ مغزى جلوگيرى کنند. در واقع طول عمر مورد انتظار در افراد با فشار خون بالاى مهار شده مانند افراد عادى است. مهم‌ترين اقدامات مهارکننده فشار خون عبارتند از:

 

[h=3]رژيم غذائى[/h] بيش از نصف افراد چاق آمريکائى فشارخون بالا دارند. در مورد بسيارى از آنها تنها کاهش وزن فشارخون تا حد طبيعى پائين مى‌آورد. اگر چاق هستيد بايد تمام مساعى خود را براى رساندن وزنتان به حد نصاب متناسب با قد و سن، به کار بريد. پزشک مى‌تواند يک رژيم غذائى به شما توصيه کند، يا ممکن است مشاوره با کارشناس امور تغذيه براى شما مفيد باشد. آنها اغلب براى مقابله با مقاومت شديد نسبت به کاهش وزن که اکثر ما دچار آن هستيم، بسيار ماهر هستند. براى افرادى که بالا بودن فشار خون آنها در حد متوسطى است ممکن است علاوه بر محدوديت سديم رژيم غذائي، درمان داروئى ضرورت نداشته باشد.

[h=3]مسئله نمک[/h] پزشکان از ”حساسيت به سديم“ به‌عنوان يک علت احتمالى فشارخون بالا ياد مى‌کنند (نمک يا کلريد سديم بزرگترين منبع سديم رژيم غذائى است). ماهيت حساسيت به سديم به‌خوبى معلوم نيست ولى تصور مى‌شود که حدود نصف همهٔ آمريکائى‌هاى مبتلا به فشارخون بالا به سديم حساسيت دارند يعنى فشارخون آنها با محدود کردن نمک رژيم غذائى کاهش مى‌‌يابد. بسيارى از شواهد در مورد حساسيت به نمک از مطالعه روى جوامعى که مصرف نمک کمى دارن، به‌دست آمده است. به‌عنوان مثال در قبايل آفريقائى که نمک خيلى کمى مصرف مى‌کنند شيوع فشارخون بالا کم است. وقتى اهالى اين قبايل به خدمت ارتش وارد مى‌شوند و شروع به مصرف رژيم غذائى پرسديم سازمانى مى‌کنند، ميزان فشارخون در آنها به ميزان خيلى بالاى موجود ميان سياه‌پوستان آمريکا نزديک مى‌شود. وقتى آنها خدمت ارتش را ترک مى‌کنند و به دهکده‌هاى خود برمى‌گردند اين ميزان به سطح پائين قبيله‌اى باز مى‌گردد.

 

آيا اين نکته به آن معنى است که محدود کردن نمک از فشارخون بالا جلوگيرى مى‌کند. هيچ‌کس نمى‌داند. ولى انجمن قلب آمريکا و مؤسسهٔ ملى قلب، ريه و خون توصيه مى‌کنند که هر فرد صرف‌نظر از فشارخون خود مصرف نمک را به حدود نصف يا به کمتر از حدود ۵ گرم در روز کاهش دهد. اين مقدار نمکى است که تقريباً در يک قاشق چايخورى موجود است و معادل حدود ۲ گرم سديم است چون ۴۰ درصد وزنى نمک را سديم تشکيل مى‌دهد. در واقع بدن شما تنها به يک دهم اين ميزان سديم نياز دارد و مصرف متوسط آمريکائى‌ها ۲ تا ۴ برابر اين مقدار است. براى اينکه بدانيد دو گرم نمک چقدر است، ضرورى است که از مقدار نمک موجود در غذاهاى مختلف آگاه باشيد. براى کسب رهنمودهاى لازم در مورد نمک رژيم غذلئى از پزشک نطرخواهى کنيد. مقدار نمک غذاهاى عمل آورده شده نيز از حد مورد انتظار شما بيشتر است. غذاهاى حاضرى از اين نظر معروف هستند.

 

ابتدا وقتى سعى مى‌کنيد مصرف نمک را کاهش دهيد، غذا احتمالاً بى‌مزه و کورکنندهٔ اشتها به‌نظر شما مى‌رسد. علت اين مسئله آن است که ذائقه شما با غلظت بالاى نمک موجود در غذا عادت کرده است نه آنکه بدن شما به نمک بيشترى احتياج دارد. چند نکته وجود دارد که با رعايت آنها مى‌توانيد وابستگى خود را به نمک کاهش دهيد و ذائقه خود را با ميزان نمک کمتر منطبق سازيد.

 

۱. مقدار کمى آبليمو به غذا اضافه کنيد. مزهٔ تند اسيد ساير مزه‌ها را تقويت مى‌کند و مزه نمک موجود در غذا را نيز تشديد مى‌کند. در استفاده از مزه‌هاى غذائى هوشيار باشيد و فرآورده‌هاى مثل سوس سويا يا سوى ورسسترشاير٭ (Worcestershire) را که حاوى مقادير زياد نمک است، مصرف نکنيد.

 

٭ نوعى سوس حاوى سويا، سرکه و ادويه که ابتدا در شهر ورسسترشاير انگلستان تهيه شد -م.

 

۲. هنگام طبخ غذا به آن نمک نزنيد و سر ميز غذا از نمکدان استفاده کنيد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف نمک با تنظيم نمک غذا توسط نمکدان بسيار کمتر مى‌شود. بعداً شما مى‌توانيد نمکدان را برداريد يا از جايگزين نمک استفاده کنيد.

 

۳. براى افزايش طعم و مزهٔ غذاها به آنها چاشنى و ادويه اضافه کنيد.

 

۴. مصرف نمک خود را به‌تدريج کاهش دهيد و از مصرف خوراکى‌هاى خيلى شور مثل چيپس، بيسکويت شور، گوشت و سبزى‌هاى کنسرو شده و نمک سود شده خوددارى کنيد.

 

۵. در صورت صلاح‌ديد پزشک از جايگزين‌هاى نمک به‌جاى سديم حاوى پتاسيم هستند، استفاده کنيد.

 

۶. از غذاى حاضرى فروشگاه‌هاى زنجيره‌اى غذا بپرهيزيد. اکثر غذاهائى که آنها ارائه مى‌دهند حاوى مقدار زيادى نمک است.

[h=3]الکل[/h] افراد مبتلا به فشارخون بالا بايد الکل مصرف نکنند. الکل نه تنها انرژى غيرمغذى و بى‌محتوا عرضه مى‌کند که باعث بروز چاقى مى‌شود بلکه از نظر زيست شيميائى موجب افزايش فشارخون مى‌گردد.

[h=3]پتاسيم[/h] به‌نظر مى‌رسد غذاهاى غنى از پتاسيم تا حدودى فشارخون بالا را کاهش دهد. براى افزايش دريافت پتاسيم، روزانه مقدار بيشترى از غلات، ميوه‌هاى تازه و سبزى‌ها مصرف کنيد. استفاده از پتاسيم تکميلى احتمالاً ارزشى ندارد مگر آنکه همراه آن داروهاى مُدِر استفاده شود. در مورد مصرف منيزيم تکميلى نيز از پزشک نظر خواهى کنيد.