Mohammad Aref 120454 اشتراک گذاری ارسال شده در 5 دی، ۱۳۹۲ یکی از رسالت های اساسی جوامع شهری به عنوان رکن اصلی مدنیت، فراهم نمودن سطوحی از امکانات در جهت "رفاه"شهروندان خویش است، که دایره این مسئله از ابتدایی ترین و بنیادی ترین نیازهای انسان تا عالی ترین سطوح معارف بشری را شامل می گردد. تمدن شهری در مقام فراهم کننده نیازهای حداقلی، در طول تاریخ همواره با چالش تأمین و توزیع آب شرب شهروندان مواجهه بوده است و ارائه راهکارها و اجرای تأسیسات مرتبط با این نیاز شهری بخش مهمی از توان و استعداد مهندسان، معماران، هنرمندان و شهروندان شهرهای بزرگ را به خود اختصاص داده و برای قرن ها محل بروز تعدادی از خلاقانه ترین و بدیع ترین دستاوردهای تمدنی بشر بوده است كه فراوانی و تنوع ساختارها و اندام های مرتبط با آن گواه این مطلب می باشد. اندام هایی که با گذشت زمان و پشت سرگذاشتن مراحل مختلف، ضمن حفظ پاسخگویی عملکردی، قرن هاست که کارکرد هویتی نیز یافته اند. از طرفی آب علاوه بر مطرح بودن به عنوان یک نیاز انسانی، با حضور خود در نقش یکی از اصلی ترین جلوه های طبیعت در مرکز جوامع شهری به نوعی می تواند یادآور ارتباط دیرینه انسان و طبیعت باشد. فراگیرترین و در دسترس ترین عنصر مجموعه توزیع آب در اماکن عمومی، آبخوری های شهری هستند، عناصری که علاوه بر تعریف و ساماندهی اتفاقی به نام "آشامیدن آب" امروزه کارکرد های دیگری نیز یافته اند. که یکی از شاخص ترین آنها کارکرد هویتی اين عناصر مي باشد تا جايي كه به عنوان یکی از نشانه های بهره گیری از مزایای شهروندی به خوانایی و بالابردن کیفیت فضاهای شهری می پردازند. آبخوری های شهری در نمونه های عالی و پردازش شده خود به رخداد معمولی "آشامیدن آب" رنگ خاطره و بودن در یک زمینه مشارکت شهری را می افزایند و به نوعی از یک رفع نیاز ساده، تجربه ای غنی و بامعنا ارائه می دهند. بنابراین از این لحاظ آبخوری در مقام یک مبلمان ارزشمند شهری به ارتقاء کیفیت زندگی در حال جریان پرداخته و در هر دو بعد عملکردی و هویتی به انسانی تر کردن و آشتی دادن شهر و شهروندان می پردازد، چیزی که شاید بتوان با عبارت "مهربانانه" کردن شهر، از آن یاد کرد و نمونه ای است از اتفاقات کوچک-مقیاس و به ظاهر ساده ای که دارای تأثیری عمیق بر تصویر ذهنی کاربران، از شهر مورد نظر و به طبع آن دوست داشتنی تر و دارای هویت ساختن آن می باشد، که این مسئله زمیه پيوند بهتر شهر و شهروندان، افزایش مشارکت شهروندی و در نتیجه داشتن شهری بهتر را فراهم می سازد. تصوير 1-1 نمايي از يك آبخوري عمومي در تهران با توجه به بنیادی بودن نیاز انسان به آب شرب شهری، تقریبا در تمامی تمدن ها و جوامع، نمونه هایی از تأسیسات مرتبط با آن بویژه آبخوری های شهری یافت می شود که متناسب با اقلیم، نوع منابع آب و شیوه ها و شرایط توزیع و سایر پارامترهای دیگر و از همه مهمتر فرهنگ حاکم بر جوامع، قالب های فرمی متنوعی را پذيرا شده اند. در کشور ما نیز از گذشته های دور، گونه های متعدد اندام های توزیع آب شهری، همواره یخش جدایی ناپذیر اجتماعات استقرار یافته و به خصوص شهرهای بزرگ بوده است که آب انبارها، پایاب ها، می-دان ها و سقاخانه ها از معروف ترین آنها می باشند. تصوير 1-2 يك آبخوري عمومي در زوريخ - سوئيس 2 لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120454 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 5 دی، ۱۳۹۲ گفته شد كه آبخوري در مقام يك مبلمان شهري، محل بروز تعدادي از خصلت ها و ويژگي هاي فرهنگي و جغرافيايي يك جامعه استقراريافته مي باشد. در اينجا ما سعي به معرفي تعدادي از سازه هاي سنتي اصيل و مشهور در ايران و نيز ارائه نقدي بر وضعيت معاصر آبخوري هاي موجود در سطح شهر تهران داريم. سنگاب يا مي-دان: تصوير شماره 1: سنگاب مسجد سيد اصفهان: سادگي و خلوص سنگتراشي مي-دان در اصل پياله اي بسيار بزرگ و ساخته شده از سنگ يكپارچه است كه نام آن برگرفته از دو واژه "مي" به معناي شراب و "دان" به معناي محل نگهداري و در كل به معناي ظرف نگهداري شراب است، البته واژه سنگاب نيز در برخي مناطق اشاره به چنين ظرفي دارد، مي-دان داراي فضاي داخلي محدود و مسدودي براي نگهداري آب شرب است كه به وسيله مشك و سطل پر مي گرديده، كه اين آب توسط كاسه برنجي اي كه بر سطح آن شناور بوده، به مصرف عموم مي رسيده است، با توجه به راكد بودن آب و سرباز بودن مخزن و به طبع آن بروز مشكلات بهداشتي، اينگونه آبخوري به مرور عملكرد خود را از دست داده است. به لحاظ زيبايي شناسي فرمي و نيز كاركرد معنايي، در مورد م-دان مي توان گفت كه عموما داراي فرمي خالص، ساده و سنگين كه سطوح بيروني آن با حجاري اسليمي هاي زيبا ونيز نقش كردن ابياتي با مضامين مرتبط با فضاي قرارگرفته، به عنوان يك شئ هنري، قابل بررسي و الهام بخشي هنرمندان معاصر مي باشد. نحوه چيدمان اين عنصر در فضاي موردنظر و ارتباطي كه با عناصر همجوار خود چون ايوان و شبستان برقرار مي كرده، به نوعي عامل پرواز ذهن و محرك خيال "باغ بهشت" و "روضه رضوان" در ذهن مؤمنان و استفاده كنندگان بوده است. تصوير شماره 3,2: سنگاب مسجد امام اصفهان، ريزه كاري و ظرافت سقاخانه: سقاخانه يكي از قديمي ترين المان هاي مرتبط با اب شرب بوده كه امروزه نيز به علت ويژگي هاي بهداشتي و همخواني با منابع آبي و نيز فرهنگ عمومي جامعه ايران، همچنان به حيات خود ادامه مي دهد، شايد برجسته ترين نمونه هاي امروزي آن متعلق به حرم اهل بيت و بقاع متبركه نظير سقاخانه هاي مشهور حرم امام رضا باشد، اما با كمي واكاوي در سطح شهري مانند تهرانف مي توان به نمونه هاي متنوعي از آن برخورد كرد كه به عنوان يك ويژگي مهم، بسته به شرايط مكان قرارگيري و نوع ارتباط عناصر پيراموني به شكل ها و ابعاد بسيار متنوعي، در ارتباطي تنگاتنگ با بستر خود ساخته شده است. در مورد منشأ سقاخانه، روايت هاي متنوعي وجود دارد، از نسبت دادن به اديان پيش از اسلام چون مهرپرستي و زرتشت، تا مرتبط دانستن به قيام عاشورا و شخص حضرت ابولفضل، به عنوان سقاي جاودان واقعه بزرگ كربلا، به هرصورت گذشته از فرم هماهنگ با عملكرد آن، امروزه سقاخانه بيش از هر چيز داراي باري معنوي و در پيوندي تنگاتنگ با مضامين فرهنگي قرار دارد. مسئله ديگري كه همواره با نام سقاخانه گره خورده است، عمل "وقف" مي باشد، به گونه اي كه اصولا ساخت سقاخانه پيوسته، مترادف با وقف آب شرب جهت سيراب نمودن رهگذران و عموم افراد جامعه پنداشته مي شده است، از وقف كردن جهت شادي روح عزيزان از دست رفته باني تا وقف به نام ائمه علي الخصوص حضرت سيدالشهدا و ابولفضل. تصوير شماره 4: سقاخانه اسمال طلا، مشهد فرم سقاخانه تركيبي از المان هاي آشناي سنتي است: نرده هاي فلزي دست ساز با نقوش اسليمي، كاشيكاري هفت رنگ در تركيب با خطوط خوشنويسي، نماد دست "ثارالله"، كاسه برنجي و تعدادي عناصر تزئيني الحاقي كه بسته به سليقه طراح و باني و با توجه به زمينه قرارگيريف به آن افزوده شده است. اما تعيين كننده ترين عنصر فرمي آن را مي توان فلزكاري هاي موجود در تركيب كلي آن است، پس اگر كالبد سنگ با شخصيت مي-دان گره خورده است، در اينجا فلز عنصر اصلي و ياداوري كننده سقاخانه است. تصوير شماره 5: بازنمودي از يك سقاخانه سنتي در مواردي در سقاخانه ها جايگاهي براي روشن كردن شمع كه عموما جهت نذر وحاجت افراد در ايام مختلف، غلي الخصوص شب هاي جمعه و نيز شب شام غريبان عزاي حسيني مورد استفاده قرار مي گيرد. تصوير شماره 6: جزئيات و عناصر سقاخانه خمره و پايه: تشكيل شده از يك خمره گلي بزرگ كه بر روي چهارپايه اي فلزي يا چوبي استقرار يافته و آب درون آن توسط شيري فلزي و يا ليواني متصل به زنجير استفاده مي گرديده است، خمره گلي علاوه بر آنكه بهترين و ارزان ترين انتخاب جهت ساخت مخزن آب محسوب مي شد با بهره گيري از خاصيت موئينگي سفال و ترشح آب به جداره و سپس تبخير آن باعث خنكي آب شرب درون خود مي گرديده است، اين وسيله به علت مشكلات بهداشتي و سختي كاربرد امروزه كاملا منسوخ گرديده، اما در قالب يك شيء نمادين و داراي بار نوستالژيك و تزئيني، در مكان هاي مختلف همچنان به چشم مي خورد تصوير شماره 7: خوره گلي، عناصر و جزئيات از ديگر اندام هاي مرتبط با توزيع اب شرب در شهرهاي گذشته ايران، مي توان به حوضخانه ها و پاياب ها اشاره نمود كه به اختصار مي توان گفت، مجموعه هايي عموما زيرزميني هستند كه آب جاري چشمه ها و قنوات براي استفاده عموم به درون حوض هايي با نقوش هندسي- عمدتا هشت گوش- هدايت مي شوند و افراد مي توانستند در فضايي خنك و باصفا به رفع تشنگي خود بپردازند. تصوير شماره 8: آب انبار با مخزن كاملا ايزوله تصوير شماره 9: يك پاياب نمونه هاي ذكر شده عناصري هستند كه در گذر زمان و با توجه به نوع منابع آبي وقت، نحوه توزيع آب، ميزان جمعيت استفاده كننده و فرهنگ جامعه به مرور شكل گرفته و در زمان خود از كارايي مناسب برخوردار بوده اند، اما امروزه با تغيي نظام توزيع آب به شبكه لوله كشي شهري و قابليت ماشين آلات مكانيكي براي فراهم نمودن آب شرب با دمايي دلخواه، مناسبات و اشكال جديدي از رويداد نوشيدن آب شهري به وجود آمده است. اندام هايي نظير سنگاب، پاياب و حوضخانه به علت غيربهداشتي بودن، نبود منابع آبي لازم و . . . امروزه توجيه لازم جهت ساخت را از دست داده اند، در عوض اندام هاي جديدي چون آبسردكن ها با اشكال متنوع در جهت رفع نياز عمومي آب شرب، با كارايي بالا مورد استفاده قرار مي گيرند، دستگاه هاي مكانيكي اي كه در طراحي آنها تنها دو فاكتور عملكرد فني و رعايت حداقلي مسائل بهداشتي در نظر گرفته شده است،كه هرچند شروطي لازم مي باشند اما با در نظر گرفتن ساير پارامترهاي مؤثر بر طراحي آبخوري به عنوان يك مبلمان شهري، مانند مسائل طرح شده در رابطه با بازخوردهاي فرهنگي و اجتماعي اين مبلمان، به هيچ وجه امري كافي محسوب نمي گردد و از اين لحاظ نياز به بازبيني در روش هاي متداول و نيز ساماندهي مبلمان هاي مربوطه يعني آبسردكن ها، مخازن فلزي و آبخوري هاي سراميكي در سطح شهري با اهميت تهران، بيش از گذشته احساس مي گردد. 2 لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120454 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 5 دی، ۱۳۹۲ با نگاهي كلي به آبخوري هاي موجود در سطح شهر، مي توان يك تقسيم بندي دوگانه را متصور شد : "آبخوري هاي طراحي شده" و "آبخوري هاي طراحي نشده": آبخوري هاي طراحي شده: اين دسته از آبخوري ها عموما با الهام با از عناصر سنتي نظير سقاخانه ها ساخته شده اند، در نمونه هاي قديمي به علت نزديكي زماني به عصر زندگي سنتي، مايه هايي از وحدت شكل و فرم هاي آگاهانه در ساختار اين آبخوري ها ديده مي شود بعلاوه در مكان يابي و نحوه استقرار نيز با ديدي نسبتا جامع وتوجه به عناصر پيراموني اجرا گرديده اند، اما در نمونه هاي اخير به برداشتي كاريكاتورگونه و تنها به جمع جبري و كنارهم نهادن عناصر اين آبخوري ها نظير: پنجره مشبك، كاشي كاري، نماد دست و ساخت گلدسته ها و گنبد مينياتوري بسنده شده و بدون درنظر گرفتن موقعيت شهري و تنها براساس مسئله مالكيت اقدام به نصب و اجراي اين آبخوري هاي "شبه سنتي" نموده اند كه مجموع اين مسائل زمينه طرد اجتماعي و در نتيجه متروك ماندن، به رغم تمامي انگيزه هاي انساني و تلاشي كه متوليان جهت ايجاد كيفيت نموده اند، به وجود آوردن صحنه هايي ناخوشايند را در مورد اينگونه آبخوري ها سبب گرديده تصوير شماره 10: دو نمونه از سقاخانه هاي قديمي تهران (البته با اعمال تغيرات و مرمت مختصر) به پيوستگي سقاخانه با بافت مجاور توجه كنيد تصوير شماره 11: يك سقاخانه معاصر (محله چالهرز تهران) به چينش شلوغ و قرارگيري نامتوازن عناصر و نيز عدم پيوند و ناهماهنگي آبخوري با بافت توجه كنيد تصوير شماره 12: يك نمونه از تلاش هاي معاصر جهت شبيه سازي صرفا فرمي سقاخانه، به متروك شدن و عدم برقراري ارتباط با شهروندان توجه كنيد آبخوري هاي طراحي نشده: در مورد اين دسته از آبخوري ها مي توان گفت در اجراي آنها صرف مسائل فني و بهداشتي، آنهم در سطحي ترين نوع برداشت و با حداقل كيفيت، تأثير گذار بوده، به نحوي كه اين آبخوري ها قادر به تأمين همين دو پارامتر بسيار ابتدايي هم نبوده و به هيچ وجه در مقام يك مبلمان شهري قابل ارزيابي نيستند. در واقع اينگونه از آبخوري مجموعه چندگانه اي از مشكلات بهداشتي، عملكردي و زيبايي شناسانه و تقريبا بدون هيچ گونه مزيت كيفي مي باشند، و اين امر توجه فوري متوليان در جمع آوري و تبديل اين عناصر ناهنجار از سطح شهر را طلب مي كند تصوير شماره 13: محدود كردن تعريف آبخوري شهري به يك آبسردكن، بي توجهي كامل به مسائل بهداشتي، فني، رفتاري و نيز قرارگيري كاملا نامناسب دستگاه بر روي جوي آب تصوير شماره 14:نمونه اي ازبي توجهي كامل به تمامي استانداردها و پارامترهاي طراحي آبخوري كه در نهايت منجر به متروك شدن ابخوري گرديده از بررسي نمونه هاي معاصر آبخوري مي توان چنين نتيجه گرفت كه صرف انگيزه هاي مثبت و نوعدوستانه براي ساخت چنين مواردي كافي نمي باشد و توجه به آبخوري به عنوان يك مبلمان تدثيرگذار شهري فاكتور اصلي و عامل تعيين كننده در طراحي و ساخت اين عنصر مهم شهري مي باشد، امري كه نياز توجه و پرداخت ظريف مسئولان و متوليان را بيش از گذشته آشكار مي سازد 2 لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120454 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 5 دی، ۱۳۹۲ در دو يادداشت پيشين به ذكر مواردي در باب جايگاه و اهميت آبخوري هاي شهري به عنوان يك مبلمان مهم شهري اشاره گرديد، همچنين خلاصه اي از سير تاريخي آبخوري ها در ايران به همراه معرفي كوتاهي از نمونه هاي موجود در كشور و خصوصا شهر تهران اشاره گرديد، در اين يادداشت به معرفي تجربه يكي از باكيفيت ترين شهرهاي جهان در زمينه نوع برخورد شهر و شهروندان با مسئله آب شرب در اماكن عمومي و ساخت آبخوري هاي شهري پرداخته شده است، شهري كه بخشي از شهرت خود را مديون آبخوري هاي زيبا و معروف خود مي باشد. شهر زوريخ هر چند پايتخت كشور نيست اما بزرگترين شهر سوئيس و به نوعي پايتخت فرهنگي و اقتصادي اين كشور محسوب مي گردد، با توجه به بالا بودن اكثر شاخص هاي كيفي، براي سال هاي متمادي اين شهر از سوي برخي مراجع جهاني عنوان باكيفيت ترين شهر جهان را ازآن خود ساخته است. سوئيس كشوري كوهستاني، مرتفع، برفگير و داراي منابع غني سرچشمه اي مي باشد، از چندين قرن پيش تلاش هايي در جهت ساخت تأسيساتي براي انتقال آب از سرچشمه هاي قرار گرفته در ارتفاعات به درون شهر صورت گرفته است، به گونه اي كه اين تأسيسات امروز جزئي جدايي ناپذير و پيوسته در بافت و منظر شهري زوريخ محسوب مي گردند كه اين مسئله نقشي مهم در انساني كردن شهر و ترسيم چهره اي مهربان و دوست داشتني از رابطه شهر و شهروندان را سبب گرديده است. به لحاظ كاركرد هويتي اين آبخوري ها توانسته اند به عنوان يك عنصر منحصربفرد، سازنده بخشي از شهرت شهر زوريخ باشد، شهري با آبخوري هاي فراوان و زيبا كه آب زلال و خنك را در تمام نقاط شهر در اختيار شهروندان خود قرار مي دهد. به كارگيري مضامين اساطيري كهن و افسانه هاي بومي در كنار طراحي هاي مدرن و معاصر ، از ديگر مختصات آبخوري هاي زوريخ محسوب مي گردد. در رابطه با اين آبخوري ها ذكر چند نكته مي تواند مفيد باشد: اين آبخوري ها هرگز از يك تيپ خاص يا فرم يكسان پيروي نكرده، بلكه در فرم هاي متنوع، با مصالح متمايز و اندازه هاي كاملا متغير ساخته شده اند، از آبخوري هاي بسيار كوچك قرار گرفته درون ديوار ابنيه گرفته تا آبخوري هاي باشكوه ساخته شده از سنگ و فلز و داراي تزئينات مفصل و غني از مجسمه ها و كنده كاري ها، هيچگونه تلاشي هم در راستاي هم شكل كردن و تكثير يك تيپ خاص آبخوري صورت نگرفته است. بكارگيري مصالح در ساخت اين آبخوري ها هوشمندانه و آگاهانه انجام پذيرفته است. درك درست و شناخت كامل قابليت هاي ويژه هر يك از مصالح تجسم چشمنوازي از خلوص و غنا را هم زمان گرد آورده است. به علت وفور منابع تأمين كننده آب، يعني سرچشمه هاي پيرامون شهر، جريان پيوسته و بدون وقفه آب در اين آبخوري ها، جلوه اي از پيوستگي شهر با طبيعت پيرامون را در ميانه بافت شهري هويدا مي سازد، از طرفي با وجود نبض تپنده آب در اين ابخوري ها، مي توان نقش مضاعف آنها به عنوان يك "آب نماي" شهري را نيز بر كاركرد اصلي آنها افزود. تصوير 1: يك آبخوري كلاسيك : استفاده از اسلوب معماري كلاسيك همراه با بكارگيري انگاره هاي اساطيري در تزئينات آبخوري تصوير 2: يك آبخوري گوتيك: تركيب دو مصالح سنگ و فلز، به حضور تمام نماي آبخوري در ميانه بافت شهري توجه كنيد تصوير 3 : آبخوري به عنوان نشانه، به تناسبات شاخص و نيز تعيين حريم عملكردي و سمبوليك آبخوري توجه كنيد تصوير4: تركيب آبخوري با بافت شهري تصوير 5: طراحي مدرن آبخوري، خلوص فرمي تؤام با بهبود عملكرد تصوير 6 : درك درست و اصيل از قابليت هاي سنگ، پيكره نمايي خالص و باصلابت در كنار پرداخت مناسب و خلاقانه اين مصالح ارزشمند تصوير 7: آبخوري به عنوان يك مجسمه مدرن شهري، حجم پردازي يكپارچه فلزي با كاوها و كوژهاي حساب شده خود فضايي براي سيراب نمودن حيوانات را نيز فراهم ساخته است تصوير8 : بكارگيري مصالح به صورت توده اي و يكپارچه، در هر دو مورد تمام حجم آبخوري از مصالح اصيلي چون سنگ مرمر و فلز برنز به صورت يكپارچه و تك مصالحي ساخته شده اند تصوير 9 : نمونه ايي از آبخوري هاي موجود در سطح شهر زوريخ منبع: سازمان زیباسازی شهر تهران 2 لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده