رفتن به مطلب

انواع صحراها


ارسال های توصیه شده

انواع صحراها

 

 

از مهمترین مشخصات صحراها بارش کم‌باران ، کم بودن پوشش گیاهی و اختلاف زیاد درجه حرارت روزانه می‌باشد. در واقع صحرا‌ به نواحی اطلاق می‌شود که با کمی رطوبت ، موجودات زنده و تغییر شدید درجه حرارت شب و روز مشخص می‌شوند.

 

انواع صحرا

 

صحراهای قطبی :

این صحراها شامل نواحی وسیعی می‌باشند که بوسیله یخ پوشیده شده‌اند و به علت پایین بودن درجه حرارت و سرمای زیاد ناحیه خیلی خشک می‌باشند.

 

صحراهای توپوگرافی :

صحراهایی هستند که کمی رطوبت آنها به علت دور بودن از اقیانوس‌ها و قرار گرفتن در مرکز قاره‌ها و یا وجود کوههای بلند و مرتفع که جلوی بادهای اصلی ناحیه را گرفته و از رسیدن رطوبت به این نواحی جلوگیری می‌کنند، می‌باشد. نمونه این نوع صحراها کویر مرکزی ایران می‌باشد.

 

صحراهای استوایی :

این صحراها که به مراتب وسیعتر از صحراهای قطبی می‌باشند. در فاصله بین 15 تا 30 درجه شمال و جنوب خط استوا قرار دارند. به عنوان مثال می‌توان صحرای شمال آفریقا و صحرای عربستان را نام برد.

 

تخریب در صحراها

تخریب شیمیایی در صحراها به علت کمی رطوبت بندرت انجام می‌گیرد. از این جهت بیشتر قطعات و ذرات کانی‌ها و همچنین سنگ‌ها در صحراها دستخوش تغییرات شیمیایی نشده‌اند. از انواع تخریب‌های فیزیکی که در صحراها انجام می‌گیرد، می‌توان عمل نیروی ثقل (گرانشی) ، انرژی باد و تغییرات درجه حرارت را نام برد که از جمله عوامل موثر در تخریب مکانیکی می‌باشند. تغییرات درجه حرارت سبب انبساط و انقباض سنگ‌ها شده و باعث تخریب آنها می‌گردد. عدم وجود پوشش گیاهی در صحراها موجب می‌شود که مواد حاصل از تخریب بوسیله باد به سهولت جابجا و پراکنده شود.

 

آبها در صحرا

مقدار آبهای جاری در صحراها بسیار کم است ولی بارانهای اتفاقی اغلب بصورترگبار نازل می‌شود. در نواحی خشک به علت کمی پوشش گیاهی مقدار آبی که در سطح زمین جریان می‌یابد نسبت به مناطق دیگر با پوشش گیاهی زیاد با باران مشابه خیلی بیشتر است و در نتیجه هر چند که مقدار این آبها نیز کم باشد در تخریب ، حمل و نقل و رسوبگذاری در صحراها نقش مهمی دارد.

در صحراها ممکن است رودخانه‌های کمی جاری می‌باشند که از نقاط مرطوب منشا گرفته و از صحراها عبور می‌کنند، ولی اکثر این رودخانه‌ها به حوضه‌های داخلی ریخته و وارد دریا نمی‌شوند.

 

عمل باد در صحراها

گرچه باد از نظر فرسایش از آب به مراتب دارای اهمیت کمتری می‌باشد. ولی نقش مهمی را در فرسایش صحراها به عهده دارد. در مناطق خشک که رسوبات تخریبی و سست توسط هیچ پوشش گیاهی محافظت نمی‌شوند. بادها به آسانی مواد را از جایی برداشته و در جایی دیگر انباشته می‌سازند. در نتیجه باد علاوه بر عمل حمل و نقل ، عمل تخریب و رسوبگذاری را نیز انجام می‌دهد.

حمل مواد بوسیله باد

باد قادر است ذرات موجود در سطح زمین را برداشته و با خود تا مسافتی حمل نماید. میزان حمل ، مقدار جابجایی و سرعت ته نشست مواد بستگی مستقیم به قدرت (سرعت) باد و قطر ذرات دارد. یعنی هرچه سرعت باد بیشتر باشد می‌تواند ذرات را به ارتفاع بیشتر و به فاصله دورتر ببرد و همچنین دانه‌های درشت‌تری را با خود حمل کند. برای به حرکت در آوردن ذرات خشک سرعت کمتری لازم است تا ذرات مرطوب. بنابراین در صحراهای خشک به علت نبودن رطوبت و پوشش گیاهی حمل مواد بوسیله باد خیلی بهتر و سریعتر انجام می‌گیرد. سرعت باد با نزدیک شدن به سطح زمین (در اثر ایجاد اصطکاک) کم گشته ولی با دور شدن از سطح زمین به میزان سرعت آن افزوده می‌شود.

 

نحوه حمل مواد توسط باد

حمل مواد به وسیله باد نسبت به وزن دانه‌ها به سه طرزیق انجام می‌گیرد :

 

 

 

حرکت معلق برای ذرات خیلی ریز

 

ذرات خیلی ریز ماسه ، سیلت‌های دانه‌ریز ، گرد و غبار و خاکسترهای آتشفشانی چون بسیار سبک می‌باشند. حتی بوسیله بادهای خیلی ملایم به آسانی به هوا بلند شده و مدت‌ها در هوا به حالت معلق باقی می‌مانند. بطور کلی در شرایط عادی ذرات با قطر کوچکتر از 0.03 میلیمتر که در روی سطح زمین قرار گرفته‌اند می‌توانند بوسیله باد به هوا بلند شوند. این ذرات ممکن است صدها متر از سطح زمین بلند شده و همچنین کیلومترها جابجا شوند.

 

 

حرکت جهشی برای ذرات متوسط

 

باد به تنهایی نمی‌تواند ذرات متوسط را از جا بلند کند بلکه بر اثر برخورد ذرات ماسه با یکدیگر به هوا پرتاب می‌شوند که به این نوع حرکت جهشی می‌گویند. وقتی سرعت باد به حد معینی برسد ذرات ماسه شروع به چرخش و غلطیدن به سمت جلو می‌کنند که ممکن است در اثر برخورد با ذرات دیگر باعث حرکت و یا پرتاب آنها به هوا شوند. وقتی ذره‌ای به هوا بلند می‌شود تحت تاثیر دو نیروی نیروی گرانشی و نیروی سرعت باد ، قرار می‌گیرد. ذرات در اثر نیروی ثقل به زمین بر می‌گردند ولی در اثر نیروی باد بجلو رانده می‌شوند.

 

 

حرکت چرخشی برای ذرات درشت

 

ذراتی که درشت‌تر هستند اغلب به سبب وزن و درشی از جا کنده نشده و در هوا پراکنده نمی‌شوند بلکه وقتی سرعت باد به‌حد کافی برسد با چرخش و یا غلطیدن به سمت جلو حرکت می‌کنند. این عمل چرخش را Reptation می‌گویند.

فرسایش بوسیله باد

عمل فرسایش باد به دو صورت انجام می‌گیرد. : Deflation (بادکند) و Abrasion (بادساب) .

 

بادکند Deflation

حمل و نقل ذرات توسط باد را Deflation می‌گویند. باد قادر است ذرات ریز و کوچک موجود در سطح زمین را بخصوص در مناطقی که فاقد پوشش گیاهی و رطوبت زیاد است به آسانی از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل کند و ممکن است این عمل سبب کنده شدن سطح زمین و بوجود آمدن گودی‌هایی می‌شود که گاهی ممکن است تا صد متر عمق داشته باشند.

 

سنگ فرش بیابان

در مناطقی که ذرات درشت و ریز وجود داشته باشد باد سبب جابجا شدن ذرات ریزتر و سبکتر شده و قطعات بزرگتر سنگ‌ها بر جای باقی می‌مانند که بعد از گذشت زمان سنگ‌های درشت‌تر باقی مانده و منظره فرشی به خود می‌گیرند که اصطلاحا به آن سنگ‌فرش بیابان و یا Hamade می‌گویند.

 

یاردانگ

باد در مناطق صحرایی مخصوصا در زمین‌های سست و نرم موجب تشکیل شیارهای طولی و طویل می‌گردد که یاردانگ نامیده می‌شود. این نوع شیارها در جنوب دشت لوت دیده می‌شود.

 

بادساب Abrasion

موادی که بوسیله باد حمل می‌شوند در اثر برخورد با یکدیگر سایش پیدا می‌کنند. این عمل ساییدگی که بوسیله باد انجام می‌گیرد را Abration می‌نامند. البته عمل ساییدگی بدون Deflation امکان پذیر نیست. چون در اثر حمل مواد است که ساییدگی و یا خراش بوجود می‌آید. ذرات یا دانه‌های ماسه‌ای که بوسیله باد حمل می‌شوند، بدلیل سختی که دارند وسایل بسیار مناسبی برای سایش سنگ‌ها ، ساختمان‌ها ، دیوارها و ... می‌باشند.

 

سنگ‌های بادساب (ventifact)

سنگ‌ها و قلوه‌سنگهایی که یک سطح آنها در اثر باد صیقلی و صاف شده است در اثر تغییر جهت باد و یا چرخش سنگ‌ها در محل اولیه خود چند سطح صاف در آنها ایجاد گردد به چنین سنگ‌هایی که به‌ علت سایش باد بوجود آمده‌اند سنگ‌های بادساب یا ventifact می‌گویند.

فرسایش لانه‌زنبوری

برخورد مداوم بادهای قوی و دائمی که ذرات ماسه همراه دارند بر روی صخره‌ها و یا سنگ‌هایی که در سطح زمین بخصوص در نقاط خشک و نیمه خشک قرار دارند باعث می‌گردد که بتدریج این سنگ‌ها فرسایش حاصل کنند و نوعی فرسایش لانه‌زنبوری از خود نشان دهند.

 

تخت دیو

گاهی باد مواد نرمی را که در زیر تخته سنگ‌ها قرار گرفته‌اند تخریب نموده و با خود حمل می‌کنند‌ و در نتیجه پدیده قارچ مانندی بوجود می‌آید که اصطلاحا به آن تخت دیو می‌گویند.

  • Like 1
لینک به دیدگاه

تعاریف واژگان صحرا و بيابان - مزیدی

 

 

 

در نوشته هاي فارسي گاهي اين دو كلمه مترادف آمده اند در حالي كه چنين نيست بطور كلي بيابان به سرزمين خشك ،كم باران و كم آب و گياه اطلاق مي شود.

در تعريف بيابان از ديدگاه هاي مختلف ميتوان تعاريف متفاوتي عنوان نمود كه مهمترين آنها به شرح ذيل است :

 

از ديدگاه اقليم شناسي، بيابان به سرزميني گفته ميشود كه متوسط بارش سالانه آن از 50 ميليمتر كمتر بوده و در طول سال يا سالها باران نيايد وحتي اگر ببارد به زمين نرسد (باران جني) و بارش چندين سال آن، ظرف چند روز و يا چند ساعت ببارد و ميزان تبخيروتعرق مطلق سالانه، حدود 100 برابر بارش سالانه آن باشد. مانند بيابان لوت ايران، ربع الخالي عربستان، صحراي آفريقا و غيره كه ميتوان آنرا دو قسمت كرد يكي بيابانهاي فوق العاده خشك با بارش ساليانه 20 تا 50 ميليمتر و دوم بيابانهاي بيش ازحد خشك با كمتر از 20 ميليمتر بارش درسال مي باشد. چنانچه بارش منطقه بين50 تا 100 ميليمتر باشد بعنوان منطقه نيمه بياباني درنظرگرفته مي شود .

 

از ديدگاه گياهشناسي، بيابان به منطقه اي گفته ميشود كه به دليل خشكي شرايط اقليمي، از لحاظ پوشش گياهي فقير ومساحت هاي زيادي به كلي فاقد گياه مي باشد. از ديد ژئومورفولوژي به مناطقي اطلاق مي گردد كه از نظر پوشش گياهي فقير و در آن فرسايش آبي و بادي شديد است

از ديدگاه اكولوژي و كارشناسان سازمان ملل متحد، بيابان به منطقه اي كه در آن فعاليت و توليد بيولوژيك (حياتي ) مانند فعاليتهاي انسان ، حيوان و گياه كم باشد اطلاق ميگردد.كه با توجه به سه موجود زنده گياه ، حيوان و انسان ميتوان تعاريف مختلفي عنوان نمود. از نظر گياهي به سرزميني بيابان گفته مي شود كه به كلي فاقد گياه باشد و يا پوشش گياهي آن به كمتر از 10 درصد برسدو اگر منطقه اي پوشش گياهي آن در حال از بين رفتن باشد بيابان زايي اتفاق مي افتد و اگر پوشش گياهي به طور كلي از بين رفت تبديل به بيابان مي شود.

 

در رابطه با مفهوم صحرا نيز، بايد عنوان نمود كه صحرا اسم خاص يك منطقه است صحرا Sahara منطقه اي خشك در شمال آفريقاست بعلاوه عربها به بيابان ،هم صحرا مي گويند و هم ربع ، مانند ربع الخالي عربستان، اما در ايران ما به بيابان صحرا نمي گوئيم كلمه صحرا درمفهوم فارسي به معني بيابان نيست و مردم روستاها، صحرا را ناحيه خارج از ده مينامند مثلا ميگويند فلاني امروز در صحراست يا در صحرا علف چيني دارند و يا در منطقه گيلان عنوان مي كنند كه دام را به صحرا (چراگاه) مي برند در ايران صحرا مي تواند در مناطق خوش آب و هوا باشد(مانند كشتزار در مناطق كوهستاني).

 

در بعضي مناطق به نواحي كشتزار صحرا ميگويند حتي در تعاريف جغرافيايي صحرا نشين و ده نشين داريم ولي بيابان نشين معني ندارد.

 

بهرحال با توجه به مطالب عنوان شده بايد اذعان نمود كه براي خشك ترين نواحي ايران كلمه صحرا مناسب نمي باشد و مفهوم بيابان مناسبتر است و بيابان واقعي نيز به جائي گفته ميشود كه بارش كمتر از 50 ميليمتر داشته و لذا از نظر پوشش گياهي و آب بسيار فقير مي باشد .

  • Like 1
لینک به دیدگاه

زنده ماندن در صحرا

 

منابع گرمايي در صحرا

بازتابش خورشيد از سطح زمين.

بادهاي گرم که گاه با خود شن هم دارند.

نور مستقيم خورشيد.

بازگشت گرما از شنها و سنگها.

 

انسان و صحرا

اين دو ميتوانند کنار هم باشند تا زماني که انسان بداندا از صحرا چه ميخواهد، در صحرا چه کار بايد بکند و وسايل لازم را همراه خود داشته باشد. قبايل صحرانشين و افراد بومي صحرا قرنهاست در سخت ترين شرايط زندگي ميکنند. صحرا از جهت فيزيکي همچنين روحي براي انسان خسته کننده است. در اين حالت حفظ قوانين صحرا و توجه به نکات زير ضروري است. اگر در موقعيت اضطراري نيستيد پس شانس اين را داريد که تقريباً در طي دو هفته تا حد زيادي به گرماي صحرايي عادت کرده و از لحاظ فيزيکي آمادگي لازم را به دست آوريد. در ابتدا کارهاي سنگين و سخت را بايد در ساعات خنک تر روز و با استراحت کافي انجام دهيد.

اگر پوشش گياهي منطقه فقير است پس کمبود سرپناه داريد. اين شرايط حالت اگورافوبيا (agoraphobia) (حالت ترس از فضاي باز) را در بعضي از سربازان نظام وظيفه ايجاد ميکند زيرا چنين افرادي براي حفظ امنيتشان به سرپناه مي انديشند. اين احساس ترس پس از خوگرفتن به محيط اطراف خود به خود از بين ميرود.

 

اشعه خورشيد و گرما

اشعه خورشيد و گرما از چهار جهت مي آيند:

* مستقيماً از خورشيد

* گرمايي که توسط شن و سنگها جذب شده (گرماي تابشي)

* بادهاي گرم که شايد توده هاي شني نيز با خود داشته باشند.

* بازتابش نور خورشيد از زمين

اشعه خورشيد چه مستقيم و چه غيرمستقيم را اذيت کرده و همزمان بينايي را مختل ميکند. قرار گرفتن زياد درمعرض نور خورشيد خصوصاً براي افراد با پوستهاي حساستر ايجاد سوختگي ميکند. در روز اول پوست خود را بيشتر از 5 دقيقه مقابل خورشيد قرار ندهيد. ميتوانيد به اين زمان هر روز 5 دقيقه اضافه کنيد.

هر روز بايد لباسهاي مناسب و سبک که بدن را بپوشاند استفاده شود. نمونه هاي اين لباسها را قبايل بومي صحرا به تن ميکنند. هيچگاه خطر ابتلا به سرطان پوست را در سنهاي بالاتر فراموش نکنيد.

روزهاي ابري به خطرناکي روزهاي آفتابي است. لوسيونها و کرمهاي ضد آفتاب براي حفاظت شما درمقابل خورشيد کافي نيستند. خوابيدن درمقابل آفتاب و حمام آفتاب گرفتن زياد ميتواند کشنده باشد.

اضطراب و ناراحتي هاي ناشي از آب و هوا ميتواند به خاطر اثر گرما بر روي بدن، رطوبت، باد و گرماي تابشي محيط ايجاد شود. همچنين عواملي مانند عدم سازگاري، وزن بالاي فرد، مشروبات الکلي، کمبود خواب، سن بالا و سلامتي پايين فرد را نيز درنظر بياوريد.

 

بدن

بدن انسان يک سيستم حرارت سنج دروني دارد که گرماي بدن را در سانتيگراد تنظيم ميکند.اين دما توسط عمل تابش گرماي بدن و تبخير (عرق کردن) ثابت نگه داشته ميشود. عرق کردن خيلي مهم است بخصوص هنگامي که ميزان رطوبت هوا پايين است زيرا تبخير آب از روي پوست، بدن انسان را خنک نگه ميدارد. دليل اينکه سگها همواره با دهاني باز و زباني آويزان نفس مي کشند اين است که اگر رطوبت محيط بالا باشد فعاليت اين سيستم متوقف ميشود.

 

باد

وزش باد و شن باعث حساسيت در غشاء مخاطي، پوست و لبها ميشود. لبها به خاطر ورود ذرات خاک ترک ميخورند. وقتي مجبوريد خود را درمقابل چنين شرايط بدي قرار دهيد از کرم و عينک ضد آفتاب استفاده کنيد.

 

توفان شن

توفان هاي شن در صحرا امري عادي است. توفان شن مانند انفجار يک توده شني است که براي پوستهاي محافظت نشده بسيار خطرناک است. هميشه در صحرا خود را کاملاً بپوشانيد. هنگام توفان شن گروه و يا پناهگاه خود را ترک نکنيد مگر اينکه يک طناب راهنما به خود بسته باشيد. در اين زمان سوراخهاي بيني خود را کيپ کرده و از چشمهايتان محافظت کنيد.

 

گردباد

درواقع جريان باد است به همراه شن که به خاطر بالا رفتن يک جبهه هواي گرم درست بالاي آن نقطه پديد مي آيد. شن و ديگر ذرات گرد و غبار با جريان هواي گرم از زمين بلند شده که گاهي ارتفاع آنها به چند متر مي‌رسد. اين نوع گردباد شن فقط چند دقيقه طول مي‌کشد

  • Like 1
لینک به دیدگاه

زنده ماندن در صحرا

 

منابع گرمايي در صحرا

بازتابش خورشيد از سطح زمين.

بادهاي گرم که گاه با خود شن هم دارند.

نور مستقيم خورشيد.

بازگشت گرما از شنها و سنگها.

 

انسان و صحرا

اين دو ميتوانند کنار هم باشند تا زماني که انسان بداندا از صحرا چه ميخواهد، در صحرا چه کار بايد بکند و وسايل لازم را همراه خود داشته باشد. قبايل صحرانشين و افراد بومي صحرا قرنهاست در سخت ترين شرايط زندگي ميکنند. صحرا از جهت فيزيکي همچنين روحي براي انسان خسته کننده است. در اين حالت حفظ قوانين صحرا و توجه به نکات زير ضروري است. اگر در موقعيت اضطراري نيستيد پس شانس اين را داريد که تقريباً در طي دو هفته تا حد زيادي به گرماي صحرايي عادت کرده و از لحاظ فيزيکي آمادگي لازم را به دست آوريد. در ابتدا کارهاي سنگين و سخت را بايد در ساعات خنک تر روز و با استراحت کافي انجام دهيد.

اگر پوشش گياهي منطقه فقير است پس کمبود سرپناه داريد. اين شرايط حالت اگورافوبيا (agoraphobia) (حالت ترس از فضاي باز) را در بعضي از سربازان نظام وظيفه ايجاد ميکند زيرا چنين افرادي براي حفظ امنيتشان به سرپناه مي انديشند. اين احساس ترس پس از خوگرفتن به محيط اطراف خود به خود از بين ميرود.

 

اشعه خورشيد و گرما

اشعه خورشيد و گرما از چهار جهت مي آيند:

* مستقيماً از خورشيد

* گرمايي که توسط شن و سنگها جذب شده (گرماي تابشي)

* بادهاي گرم که شايد توده هاي شني نيز با خود داشته باشند.

* بازتابش نور خورشيد از زمين

اشعه خورشيد چه مستقيم و چه غيرمستقيم را اذيت کرده و همزمان بينايي را مختل ميکند. قرار گرفتن زياد درمعرض نور خورشيد خصوصاً براي افراد با پوستهاي حساستر ايجاد سوختگي ميکند. در روز اول پوست خود را بيشتر از 5 دقيقه مقابل خورشيد قرار ندهيد. ميتوانيد به اين زمان هر روز 5 دقيقه اضافه کنيد.

هر روز بايد لباسهاي مناسب و سبک که بدن را بپوشاند استفاده شود. نمونه هاي اين لباسها را قبايل بومي صحرا به تن ميکنند. هيچگاه خطر ابتلا به سرطان پوست را در سنهاي بالاتر فراموش نکنيد.

روزهاي ابري به خطرناکي روزهاي آفتابي است. لوسيونها و کرمهاي ضد آفتاب براي حفاظت شما درمقابل خورشيد کافي نيستند. خوابيدن درمقابل آفتاب و حمام آفتاب گرفتن زياد ميتواند کشنده باشد.

اضطراب و ناراحتي هاي ناشي از آب و هوا ميتواند به خاطر اثر گرما بر روي بدن، رطوبت، باد و گرماي تابشي محيط ايجاد شود. همچنين عواملي مانند عدم سازگاري، وزن بالاي فرد، مشروبات الکلي، کمبود خواب، سن بالا و سلامتي پايين فرد را نيز درنظر بياوريد.

 

بدن

بدن انسان يک سيستم حرارت سنج دروني دارد که گرماي بدن را در سانتيگراد تنظيم ميکند.اين دما توسط عمل تابش گرماي بدن و تبخير (عرق کردن) ثابت نگه داشته ميشود. عرق کردن خيلي مهم است بخصوص هنگامي که ميزان رطوبت هوا پايين است زيرا تبخير آب از روي پوست، بدن انسان را خنک نگه ميدارد. دليل اينکه سگها همواره با دهاني باز و زباني آويزان نفس مي کشند اين است که اگر رطوبت محيط بالا باشد فعاليت اين سيستم متوقف ميشود.

 

باد

وزش باد و شن باعث حساسيت در غشاء مخاطي، پوست و لبها ميشود. لبها به خاطر ورود ذرات خاک ترک ميخورند. وقتي مجبوريد خود را درمقابل چنين شرايط بدي قرار دهيد از کرم و عينک ضد آفتاب استفاده کنيد.

 

توفان شن

توفان هاي شن در صحرا امري عادي است. توفان شن مانند انفجار يک توده شني است که براي پوستهاي محافظت نشده بسيار خطرناک است. هميشه در صحرا خود را کاملاً بپوشانيد. هنگام توفان شن گروه و يا پناهگاه خود را ترک نکنيد مگر اينکه يک طناب راهنما به خود بسته باشيد. در اين زمان سوراخهاي بيني خود را کيپ کرده و از چشمهايتان محافظت کنيد.

 

گردباد

درواقع جريان باد است به همراه شن که به خاطر بالا رفتن يک جبهه هواي گرم درست بالاي آن نقطه پديد مي آيد. شن و ديگر ذرات گرد و غبار با جريان هواي گرم از زمين بلند شده که گاهي ارتفاع آنها به چند متر مي‌رسد. اين نوع گردباد شن فقط چند دقيقه طول مي‌کشد

  • Like 1
لینک به دیدگاه
×
×
  • اضافه کردن...