پوشش گیاهی مناطق کویری و بیابانی ایران

[masi eng 47044]

آویشن (thymusvulgris)

 

گیاهی دارویی است از تیره نعنا که درختچه‌ای کوتاه و پر شاخه‌است که برگهای نازک و متقابل دارد .دارای گل‌هایی سفید و چتری و منفرد است. گونه‌های مختلفی از آن در کوهستان‌های ایران میروید که نام‌های گوناگونی دارد و در منطقه خوروبیابانک به اوشون معروف است

 

خواص دارویی:

 

از مهمترین خواص دارویی آن می توان به ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضد بو، ضد تشنج، چاشنی غذا و غیره اشاره کرد .جوشاندهٔ این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بیخوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر ابجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری انها موثر واقع خواهد شد. آویشن ضد تشنج وضد صرع و ضد نفخ هم است و برای تقویت بینایی و معده مفید است. دم کرده آن برای درمان نفخ شکم و انواع سو هضم و اسهال و اختلالات روده و قاعدگیهای سخت موثر و مفید است. کسانیکه روماتیسم دارند و یا مبتلا به ورم مفاصل شده اند می توانند به آسانی خود را با ضماد آویشن کوهی تازه معالجه کنند و برای این کار باید گل و برگ آویشن را در ظرفی بریزند و روی حرارت قرار دهند و آنرا تا گرم آست روی ناحیه ای که درد می کند بگذارند وببندند. در ضمن برای بر طرف کردن تلخی دم کرده جوشانده گل آویشن کوهی می توانید از عسل استفاده کنید.

 

برای جلوگیری از ریزش مو ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر اب جوشانده ان را هرچند روز یک بار به سر بمالید. ضمنا در خوردن اویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز البومین در ادرار میشود مواد مؤثره آویشن باغی خلط آور بوده و برای معالجه سرفه مورد استفاده قرار میگیرد. از تنتور و عصاره‌های الکلی پیکررویشی این گیاه برای معالجه سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم استفاده فراوان میشود

 

اگر سه بار در روز 1تا 4 گرم پودر را به صورت گياه خشك يا دم كرده مصرف كنيد علاوه بر رفع سرفه دردرمان نفخ معده موثر است و همچنین خلط آور، ضد قارچ و در رفع شب ادراري در كودكان موثر بوده و دهان شويه موثری مي‌باشد

 

دم کرده آویشن كاهنده فشار خون است ولی در مصرف دراز مدت آن احتياط ضروري است و عصاره آن به تنهايي و به صورت رقيق نشده نبايد مورد مصرف قرار گيرد

 

 

[masi eng 47044]

rosmarinus اشنان

 

اشنان درختچه اي شورپسند، مقاوم به خشکي که در اغلب در نواحي شور و قليايي بيابانها ، ايجاد اجتماعات يک دست و وسيعي را مي نمايد. اشنان در بيابانها و شوره زارهاي دشت کوير و لوت ، بيابانهاي مسيله ، دامغان ، سبزوار، خراسان ، کرمان ، يزد و اغلب نواحي شور و قليايي کشور بعنوان گونه اي بومي و سازگار رويش دارد.

 

اين درختچه متعلق به خانواده اسفناجيان (Chenpodiaceae)بوده و داراي برگهايي آبدار ، گوشتي و استوانه اي شکل که محتوي املاح فراوان مي باشد. ارتفاع متوسط گياه تا دو متر و قطر تاج پوشش آن تا يک و نيم متر نيز مي رسد. زمان گل دهي آن ، اوايل شهريور ماه و بذور آن نيز در آبان ماه بطور کامل مي رسند. بنابراين بهترين زمان جمع آوري بذر ، آبان تا آذر مي باشد. اشنان خاکهاي شور و قليايي را بخوبي تحمل مي کند و در خاکهاي نيمه عميق تا عميق ، همراه با ميزان شوري متفاوت و حتي در تشکيلات مارني( بيابان خطب شکن) نيز مي تواند رشد و نمود کند. قدرت جذب فوق العاده زياد املاح قليايي مانند ترکيبات کربنات سديم و پتاسيم را دارا است به همين دليل از خاکستر حاصل از سوزاندن شاخ و برگ گياه ، ماده اي قليايي «کلياب» بدست مي آورند که در مراکز صنعتي و سنتي مانند صابون سازي ، سفالگري ، شستشوي نخهاي ابريشم و شيشه گري استفاده مي کنند. اشنان اجتماعات گياهي وسيعي در عرصه هاي مختلف بيابانها و شوره زارها مانند بيابانهاي ارغواني ، چاق آباد ، چاه عروس ، چاه شور و اطراف مرنجاب را بوجود مي آورند. طي چند ساله اخير دستگاههاي اجرايي در امر بيابانزدايي به توسعه و گسترش رويشگاههاي اشنان واقع در مراتع قشقلاقي پرداخته است. اشنان نه تنها بعنوان يکي از گونه هاي مرتعي ، بلکه از لحاظ حفاظت خاک نيز حائز اهميت مي باشد . تکثير اين درختچه توسط بذر و در اغلب مواقع بذر پاشي از ريزشهاي جوي با موفقيت همراه بوده است.

[masi eng 47044]

اسطوخودوس

 

نام لاتین این گیاه لاواند و به معنای شستشو است.

 

گلهای این گیاه جاذب زنبور عسل بوده و عسل مرغوبی از آن تولید می شود . دارای برگهای متقابل و باریک و نوک نیز می باشد .

 

خواص درمانی :

 

مقوي معده،مدر،نيرو دهنده،درمانسرماخوردگي،باد شکن

 

بوعلی سینا این گیاه را جاروی دماغ نامیده است . اسطوخودوس در درمان بیماریهای عصبی ، استرسها ، خستگی های روحی و سردردها مفید است . در درمان تیک عصبی بکار می رود . از جمله خواص دیگر آن ضد عفونی کننده خوبی می باشد . بعنوان بخور و درمان زکام و سرماخوردگی و بیماریهای ریوی ، درمان سینوزیت بهمراه گیاه مرزنجوش یا بومادران بعنوان بخور استفاده می شود . یک مشت از هر کدام با ۲ لیوان آب جوش بخور داده شود . برای رفع بی خوابی در قدیم یک مشت از برگ این گیاه را زیر بالش می گذاشتند.

 

قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخه های گلدار آنست و بهترین زمان برداشت هنگامی است که گلها روی گیاه ظاهر می شوند. ( اوایل خرداد تا اواسط مرداد )

 

[masi eng 47044]

اسکنبيل درختچه اي است سازگار به شرايط بيابان ، در شنزارها بعنوان گونه اي شاخص و مقاوم به خشکي و کم آبي زندگي مي کند. اين درختچه از جايگاه ويژه اي در شرايط متفاوت اقليم خشک و نيمه خشک بويژه تپه هاي ماسه اي و شنهاي روان برخوردار است. دامنه انتشار آن بسيار گسترده بوده بطوري که در اغلب شنزارهاي مرکزي ايران مانند بيابانهاي شني کرمان ، خوروبيابانک ، نائين، دشت کوير، ريگستان جن ، دامغان ، سيستان و بلوچستان ، کرج و آذربايجان حضور دارند. اسکنبيل متعلق به خانواده علف هفت بند ( Polygonaceae)داراي تنه اي منشعب ، يا غير منشعب، سفيد رنگ، ساقه ايستا و افراشته، برگها اغلب حالت آويز بخود مي گيرند. دوره رشد رويشي آن از اسفندماه آغاز و ظهور برگهاي باريک و کشيده تا اواسط فروردين ادامه پيدا مي کند. گلهاي ريز و سفيد رنگ آن از اواخر فروردين ماه آغاز و تا اواخر ارديبهشت ماه منظره بسيار بديعي را به چهره شنزارها مي بخشد. ميوه ها بتدريج در خردادماه ظاهر مي شوند ميوه هاي مژک دار به رنگهاي کرم ، سفيد، صورتي، قرمز رنگ، تمام پيکر گياه را فرامي گيرند. ارتفاع اسکنبيل معمولا" بين يک تا سه متر متغير است.

 

سيستم ريشه اي درختچه اسکنبيل در شنزارهاي مناطق خشک، تنها وسيله جاذب رطوبت بوده و يگانه ابزاري است که گياه براي جستجوي رطوبت و ترفيع نياز آبي خودش، به آنها مجهز شده، افزون بر اين بواسطه کمبود ميزان رطوبت در شنزار و کند بودن جريان آب در خاک ، گياه مجبور است بطور مداوم انشعابات ريشه اي را جهت درسيابي به رطوبت کافي، به هر سو گسيل دارد. بنابراين فعاليت رشد سيستم ريشه اي در اين درختچه ها بسيار فعال بوده و حجم وسيعي از ريشه ها، اندامهايي را در مقابل شرايط محيط سخت محافظت مي کند. اين فعاليت را حتي در نهالهاي کوچک گياهان شندوست مي توان مشاهده کرد. در برخي بررسيهاي انجام گرفته پيرامون تناسب اندامهاي زيرزميني(ريشه ها) به اندامهاي هوائي ، نسبت به ده به يک را نيز نشان داده است. به کوتاه سخن، اين حجم ريشه ، يگانه وسيله موثر براي زندگي گياه در خاکهائي است که رطوبت در طبقات عميق تر وجود دارد. سيستم ريشه اي علاوه بر نقش فيزيولوژيک براي گياه (ترفيع نياز آبي) ابزاري نيز مي باشد که گياه را در مقابل بادهاي سهمگين و طوفانهاي شني حفاظت کند . به همين دليل در برخي نقاط شايد بخش وسيعي از خاک اطراف ريشه هاي اسکنبيل توسط باد، برداشته شده باشد. با اين حال گياه همچنان به رشد طبيعي خود ادامه دهد.

اسکنبيل در عرصه هاي تپه هاي شني و ماسه هاي روان براحتي مستقر شده و درختچه اي است شن دوست که سيستم ريشه هاي آن با خاکهاي سبک سازگاري پيدا نموده است. اين درختچه اغلب در بيابانهاي ارمنستان ، تاجيکستان ، صحراي قره قوم ايجاد رويشگاههاي وسيعي را مي نمايد. اسکنبيل تغييرات و نوسانات شديد حراتي و رطوبتي را براحتي تحمل مي کند و براي کاهش ميزان تعرق از سطح برگها ، سطح برگهاي خود را به حداقل رسانده است. شکل برگها باريک ، کشيده و دراز مي باشند تا در مقابل کمبود رطوبت ( مخصوصا" در فصل تابستان ) و حشکسالي ها ، بتواند حداقل اتلاف آب را از برگها داشته باشند. اسکنبيل در طبيعت معمولا" بهمراه ساير گونه هاي شن دوست مانند نسي ، خارسوف ، سوف بي خار، دم گاوي ، آفتاب پرست و کلبيت ديده مي شود. اسکنبيل از جمله درختچه هايي است که در دستگاههاي اجرايي کشور ( منابع طبيعي) براي احيا عرصه هاي شني و شنزارها ، پس از ايجاد بادشکن و يا مالچ پاشي شنهاي روان ، در قالب عمليات بيولوژيک از آن استفاده مي کنند. روش تکثير اسکنبيل علاوه بر بذر توسط قلمه نيز ازدياد صورت مي گيرد.

اسکنبيلها همانند دم گاوي انعطاف اکولوژيک بسيار زيادي در مقابل شرايط سخت محخيط بيابان از خود نشان مي دهند. اين درختچه ها نوسانات شديد درجه حرارت را در فصول مختلف سال براحتي تحمل نموده ، علاوه بر اين با وجود سيستم ريشه اي بسيار گسترده و فعال ، حتي در گرمترين ماه سال نيز از حداقل رطوبت موجود در خاک بخوبي استفاده کرده و در واقع حداکثر صرفه جويي را در مقابل اتلاف آب از طريق تعرق ، از خود نشان مي دهد . اين درختچه ها داراي انشعابات فرعي گسترده بر روي شنزارها بوده و فرم گياه به اشکال متفاوتي ( کروي ، ايستاده و يا خميده ) در تپه هاي ماسه اي مشاهده مي شود. ميوه هاي اسکنبيل معمولا" کروي و توپي شکل بوده و در اواخر بهار تشکيل مي گردد. انبوه ميوه هاي مژک دار اسکنبيل در روي ساقه ها به رنگهاي قرمز، صورتي و زرشکي ، مناظر بديعي را در روي ماسه هاي روان به نمايش مي گذاراند. ميوه داراي تارهاي نازک ابريشمي زياد در اطراف بوده و به شکل توپ کوچک مي ماند که براحتي توسط باد جابجا مي شود . اسکنبيلها در اقاليم خشک و نيمه خشک منحصرا" در خاکهاي ماسه اي و تپه هاي شني استقرار دارند.

[masi eng 47044]

[h=1]کشورهای پیشرفته در حال پیشرفت است ولی در ایران ...[/h] 1- کشور آلمان بالغ بر7000 نوع دارو بصورت قرص،کپسول،آمپول،شربت با منشاءگیاه تولید می نماید.

2- 67% داروهای مصرفی در کشورسوئیس به داروهای طبیعی تبدیل گردیده است.

3- 15میلیون نفردرکشورفرانسه درسال 1992به گیاه پزشک مراجعه نموده اند.

4- کشور فرانسه 40000تن گیاه درسال 1996برای ساخت دارو وارد کرده است.

5- یکی ازکمپانیهای آمریکایی فقط محصولات حاصل از یک گیاه را به میزان 280میلیون دلار صادرنموده است.

6- بر طبق مقاله ارائه شده در سمینار بین المللی گیاه درمانی در سال 1991سئول، درکشور چین در وسعتی بیش از 350هزار هکتار کشت بیش از 200نوع گیاه دارویی صورت می پذیرد و در سال معادل 250000تن گیاهان دارویی تولید می گردد.

7- در سال 1991،نه میلیون نفر د رانگلستان از درمان گیاهی استفاده نموده اند.

8- 37%از داروهای صنعتی در آمریکا با داروهای گیاهی جایگزین شده است .

9- شش کشور پیشرفته جهان یعنی آمریکا،انگلستان ،فرانسه،آلمان،سوئیس وژاپن در سال 1976 رقمی معادل 700میلیون دلار گیاهان دارویی و مشتقات و محصولات از آنها را وارد نموده اند در کشورهای عضو ( oecd )این رقم 4/114 میلیون دلار بوده است .این ارقام زمانیکه مصرف بسیاری از گیاهان در موارد غیر دارویی مانند کافئین نوشابه ها ،شیرین بیان در قنادی و صنعت دخانیات،اسانسها در نوشابه و عطرها و از این قبیل را در نظر بگیریم بسیار بالاتر خواهد بود.

 

متأسفانه در کشور ما کوچکترین تحولی در سیستم گیاه درمانی سنتی که به صورت نیمه بهداشتی و ابتدایی در عطاریها عرضه می گردد رخ نداده است ،درحالیکه به شهادت صدها جلد کتاب خطی و چاپی موجود از میان کشورهای جهان چه ازنظر سوابق تاریخی و پزشکی و چه از نظر اقلیمی و تنوع گونه های گیاهی کشور ما از مشعلداران و پرچمداران این نهضت و تفکر در جهان به شمار می آید .

 

باید توجه کرد که بخش عمده ای از گیاهان و مصنوعات خام حاصل از آنها که به مقادیر مذکور در بالا توسط کشورهای مذکور وارد می گردد پس از تبدیل به محصولات نهایی از جمله داروها و محصولات بهداشتی و آرایشی مجدداً به کشورهای فروشنده مواد اولیه با قیمت فوق العاده بالاتر به فروش می رسد،لذا با یک تخمین ساده می توان رقم مبادله شده در نقل و انتقال گیاهان دارویی و صنعتی و محصولات حاصل از آنها را حدس زد.واضح است که در صورتیکه بتوان بخشی از این ارقام را جذب سیستم بازرگانی داخلی نمود از جنبه اقتصادی بسیار سود آور است و این علاوه بر سایر منافع حاصل از این فعالیت است .

 

منبع از کتاب درمان با گیاهان و روغنهای گیاهی در خانه

نویسنده : فرانزیسکا واتسن

[masi eng 47044]

پیوندهای ناگسستی اردو با فارسی:

 

 

1. واژه های شرعی - هندوان بعد از غلبه مسلمانان، چاره ای جز تقلید از گفتار و کردار و تکرار شعارهای ایشان نداشتند. از سوی دیگر عبادات و اعتقادات و شعائر کیش جدید با شریعت هندوئی اختلاف مبدئی و اساسی داشت و می بایست هم فرائض و سنن اسلام و هم نامها و اصطلاحات شرعی را می آموختند. ازین رو نخستین دسته از واژه های فارسی دری (مخلوط با عربی و احیاناً ترکی) که در لهجات هند شمالی وارد شد همین کلمات دینی بوده مانند. اسلام، قرآن، امّت، ملّت، سنّت، خدای، پیغمبر، خواجه کائنات، رسول الله، خلیفه، امام، نماز، روزه، خمس، زکات، حج و جهاد و سجاده و محراب و منبر ... و صدها واژه شرعی دیگر که در ایران قبلاً رایج شده بود.

 

 

2. اصطلاحات تصوف - تصوف در هند زمینه های دیرین دارد و بهترین مشوّق هندوان برای قبول اسلام و استوارترین رابطه اسلام با هندوئیزم و ضامن بقا و توسعه شریعت محمدی در شبه قاره است. قدیمترین صوفی مسلمان که در لاهور مقیم شد و در همانجا درگذشت "ابوالحسن علی بن عثمان جلایی هجویری غزنوی" (متوفی 465 هجری) مصنف کتاب "کشف المحجوب" نخستین کتاب فارسی در تصوف بود و بعد از او پیشوای مشایخ هند "خواجه معین الدین چشتی سنجری" (با سجزی 537 – 633 هجری) از سیستان به هند آمد و در اجمیر ساکن شد و همانجا درگذشت، سپس مشایخ دیگر چون "بهاءالدین زکریا ملتانی" (متوفی 665 قمری) پیشوای سهروردیه هند و "خواجه نظام الدین اولیاء" ملقب به "سلطان المشایخ" (متوفی 757 قمری) و "قطب الدین بختیار کاکی" و "فرید الدین شکر گنج و نصیرالدین اودهی" ... که همه فارسی زبان بودند و در همه بساط ارشاد گستردند و مریدان فراوان جمع آوردند و اسلام را از طریق تصوف رائج کردند و سلسله های سهروردی و چشتی و قادری و رفاعی ... را تأسیس و خانقاه های بی شمار در سراسر هند بنیان نهادند. طبیعی است که مشایخ فارسی زبان، اصطلاحات صوفیانه رائج در ایران را بر زبان راندند و مریدان، همان کلمات را تکرار می کردند. در نتیجه همه کلمات و اصطلاحات عرفانیِ فارسی در زبان اردو وارد گردید مثل: صوفی، عارف، شیخ، پیر، زاهد، مراد، مرید، خانقاه، مصطبه، ریاضت، فتوح، چله نشینی، ذکر، تسبیح، خرقه، دلق، مرقع، رند، شاهد، قلاش، طامات، خرابات، شطحیات، ... وغیره.

[masi eng 47044]

3. نام های جامه و خوراک و اثاثه زندگی - تمدن اسلامی از دربار و سرای امراء و اعیان مسلمان و به وسیله رجال و صدور و حکیمان و فقیهان و شاعران و بازرگان و مسافران ایرانی در شبه قاره رواج یافت و نو مسلمانان سبک زندگی و کمالیات ایران را همراه با نامهای ملبوسات و ماکولات و اثاثه زندگی که در ایران و سایر بلاد اسلام رایج بود از ایشان آموختند مانند: لباده، کرته، قبا، چوخا(95) ستین، گریبان، پی جامه، ازار، عمامه، دستار، رومال شال، دوشاله، تکیه،(96) گاوتکیه، برقع، کلاه، پوستین، خوان، دستارخوان، خوان سامان(97) طبق، دیگ، چمچه، کفگیر، رکابی،(98) چپاتی،(99) شیرمال، باقرخانی،(100) فرنی، پلاو، زرده،(101) مزعفر، متنجن،(102) قورمه، هریسه، حریره، یاقوتی، مربی، آچار، گلاب(103)، بیدمشک، پالوده، پسته، بادام، شهتوت، منقی، بیدانه، خوبانی، انجیر، سیب، بهی، ناشپاتی،(104) انار.

 

 

4. کلمات متفرقه، همانطور که کلمات تازی در فارسی بی شمار است، واژه های فارسی را هم در اردو نمی توان محدود نمود. کلمات ذیل از آن جمله است: حمام، کیسه، صابون، شمع، شیشه، شمعدان، فانوس، گلگیر، رفیده،(105) مشک، ساقی، حقه، پنجه، تفنگ، تخته نزد، بندوق، گنجفه، دلال، فراش، مزدور، وکیل، صراف، جلاد، مسخره، نصیحت، لحاف، توشک، چادر، صورت، شکل، چهره، طبیعت، مزاج، برف، فاخته، قمری، کبوتر، بلبل، طوطی، پر، دولت، قلم، سیاهی، روشنی، سرخی، رقعه، عینک، صندوق، کرسی، تخت، لگام، رکاب، زین، تنگ، پوزی، نعل، کوتل، عقیده، غلط، صحیح، رسد، کاریگر، واسوخت، غسل خانه، همدرد، زور و شور، امام باره، امام ضامن(106)

 

 

5. از ریشه های فارسی دری در اردو، مصادر و افعال با پسوند "پارا کریت" می سازند، مانند گزرنا یعنی گذر کردن و کرنا(107) یعنی کردن. یا اینکه ادات تذکیر و ثانیت "پارا کریت" و واژه های فارسی می افزایند مانند مرغا یعنی خروسی و مرغی یعنی ماکیان.

 

 

6. در اردو، گاه کلمات پارا کریت را با فارسی مرکب می کنند مثل موتی محل(108) و برجی خانه (109)

 

 

7. در اردو حرف شرط فارسی "اگر" به کار می رود.

 

 

8. در اردو ادوات استثناء سوا، ماسوا، الا، الانه(110) ... از فارسی گرفته شده است.

 

 

9. حرف نفی "نه" یا "نی" در اردو رایج است.

 

 

10. ادوات تاکید و اضراب و ایجاب فارسی مانند البته، ضرور، زنهار، لیکن، در اردو معمول است.

 

 

11. حرف تردید و اختیار "یا" از فارسی به اردو راه یافته است.

 

 

12. ادوات تمنی کاش و کاشکی و الهی(111) ... مانند فارسی در اردو هم به کار می رود.

 

 

13. یاء نسبت فارسی و عربی در اردو هم رایج شده است.

 

 

14. بعض کلمات دری در اردو از معنی اصلی منحرف شده است مانند غضب و سرکاری و تحصیل و چه میگویان و ... که به معنی شدید و دولتی و شهرستان و اقوال مختلف، استعمال می شود.

 

 

15. گاه کلمات فارسی در اردو تغییر شکل پیدا می کند مثل افراتفری یعنی افراط و تفریط و وقلانچ یعنی قلاش و خیرسلا یعنی خیر و صلاح...

 

 

16. چون شعر و ادب اردو در دربارهای دکن و دهلی ترقی کرد و دربارهای مذکور صبغه فارسی داشت و مجمع شعرای ایرانی و پارسی گو بود، ازینرو در معانی و افکار به کلی تابع فارسی است و تشبیهات و استعارات و کنایات و مضامین و تمثیلات و روایات و قصص فارسی عیناً به آن منتقل شده است.

 

 

17. شعر اردو زمانی نضج گرفت که شیوۀ نازک خیالی و پیچیده اندیشی معروف به سبک هندی بر غزل فارسی حکومت می کرد و شاعران بزرگی چون فغانی و غزالی و عرفی و کلیم و طالب و سلیم و قدسی و صائب و بیدل ... آنرا به سرحد کمال رسانده بودند ازینرو غزل سرایان اردو، که در لفظ و وزن تابع شعر فارسی بودند در شیوۀ جدید نیز از شاعران ایرانی پیروی می کردند، به عبارت دیگر سبک هندی را که غزلسرایان عصر گورکانی و صفوی ابداع کردند و در عصر قاجار درایران رو به ضعف نهاد در غزل اردو جاودان باقی گذاشتند.

 

 

18. اسالیب و انواع نظم و نثر و اصول و قواعد بلاغت و معانی و بیان و بدیع و ضوابط عروض و قافیه و انشاء و ترسل در اردو، مانند فارسی است.

 

 

19. خط نسعلیق فارسی را مسلمانان برای زبان اردو تا امروز محفوظ داشته اند.

 

 

20. در شعر اردو از عهد "ولی دکنی" تا زمان "غالب" و "اقبال" و "جوش" و "فی0ض" یعنی تا عصر حاضر به سبب غلبه عنصر ایرانی در دربارهای دکن و دهلی و تشیع اغلب شاعران اردو و در پرتو مضامین عالی و انقلابی که در ادبیات شیعه فراوانست جلوه های محبت اهل بیت و مناقب و مراثی ایشان، سایر مضامین را تحت الشعاع خود ساخته است.

[masi eng 47044]

خوشبختانه نه علی رغم تطاول کلمات و افکار انگلیسی بر اردو و دور ماندن مسلمانان شبه قاره از ایران و تبدیلهای پیایی واژه های دینی و اجتماعی و سیاسی و فلسفی و نامهای جغرافیائی در نیم قرن اخیر در ایران، زبان اردو هنوز کلمات و معانی اسلامی و ضوابط نظم و نثر فارسی را حفظ نموده و بیش از پنجاه در صد کلمات آن حتّی در مطبوعات و محاوره عامه، فارسی باقی مانده است. بهترین گواه این پیوستگی سرود ملی جمهوری اسلامی پاکستان است که عالیترین نمونه اردوی معاصر و جذاب ترین ترانه وطن دوستی می باشد و اثر طبع ابوالاثر "حفیظ جالندهری" رحمه الله علیه است. سراسر این ترانه به استثنای یک حرف اضافه "کا" در بند دوم فارسی است و نویسنده با نقل آن مقالت خویش را به پایان می برد:

 

 

پاک سر زمین شاد باد

کشورِ حسین(112) شاد باد

 

 

تو نشانِ عزمِ عالیشان

ارضِ پاکستان

 

 

مرکزِ یقین شاد باد

 

 

پاک سر زمین کا نظام (113)

قوّتِ اخوتِ عوام

 

 

قوم، ملک، سلطنت(114)

پاینده تابنده باد

 

 

شاد باد منزلِ مراد

 

 

پرچمِ ستاره و هلال

رهبرِ ترقی و کمال

 

 

ترجمانِ ماضی، شانِ حال

جانِ استقبال

 

 

سایۀ خدای ذوالجلال

 

 

 

 

 

 

پي نوشت ها و يادداشت ها

 

 

 

1. مار نزد هندوان قدیم مظهر حیات و جنبش و رجولیت بود. مار تاجدار افسانه ای آنان ناگ Naga نام داشته است.

 

 

2. هندوان ماده گاو را مادر می خوانند و از بول و فضله آن تبرک می جویند.

 

 

3. بوزینه افسانه ای معبود هندوان هنومان Hanuman نام دارد.

 

 

4. آریاهای قدیم مظاهر قوای طبیعی را شخصیت های زنده می پنداشتند و می پرستیدند. سرودهای ریگ ودا در سایش همین آلهه است. آسمان، که آنرا دیا اوه Dayauh یا ورونه Varuna می نامیدند برخدایان دیگر برتری داشت. ایندره Indra خدای رعد و برق و باران و آسویوس (Asuius) خدای فجر و میثره Mithra (مهر) خدای خورشید و رب النوع انوار و آگنی Agni رب النوع آتش همه معبود هندوان بودند.

 

 

5. لینکا Linka تمثالی شبیه آلت تناسلی مرد بودکه هندوان می پرستیدند.

 

 

6. امتیاز طبقاتی در بین آریاهای قدیم (هند و ایرانی) از احوال لا یتغیر و از ارکان شریعت بود.

 

 

7. این رسم را "ستی" Sutti می گفتند. بعد از غلبه انگلستان بر هند رسماً ممنوع گردید.

 

 

8. منع کشتن موالید اناث نخستین قانون بود که بعد از سلطۀ انگلستان بر هند وضع و اجراء گردید.

 

 

9. حق داشتن چند شوهر برای یک زن Polyandry هنوز هم در سریلانکا (قانون کندی) و تبت باقیست.

 

 

10. حق داشتن چند همسر برای یک مرد Polygamy به طور نا محدود بین هندوان جاری بود.

 

 

11. این طبقه را هندوان ملیچ Malich و پاریا Parya، اچوت Achut و در انگلیسی Untouchable غیر قابل لمس یا Schedule Caste طبقه سافله گویند.

 

 

12. اسلام آئین صلح و مساوات و حمایت از طبقه مستضعف است "و یضع عنهم اصرهم والا غلال التی کانت علیهم" (سوره اعراف آیه 157) ازینرو در ایران و هند این طبقه نخستین گروه مسلمان بودند.

 

 

13. ابو سعید مهلب بن ابی صفره ظالم بن سراق ازدی عتکی (7-83 قمری) سردار و فاتح بزرگ عصر اموی.

 

 

14. خیبر گذرگاه باریکی در کوههای هندکش است که جلال آباد افغانستان را به پیشاور پاکستان می پیوند.

 

 

15. محمد بن قاسم بن محمد بن حکم بن ابی عقیل ثقفی (62 – 98 قمری) فاتح سند و ملتان.

 

 

16. محمد بن قاسم یکسال در شیراز ماند و در آنجا سپاهیانی استخدام کرد در راه کرمان و بلوچستان و مکران نیز جمع کثیری را باخود همراه گرفت. علی بن حامد کوفی – چچنامه/98، 99 دهلی 1939 میلادی، و تاریخ معصومی/21.

 

 

17. سید معصوم بکّری، تاریخ معصومی/26 به تصحیح دوست فقید دکتر داوود پوته، بمبئی 1938 میلادی.

 

 

18. نام این زن لادی بود که به حباله نکاح محمد بن قاسم در آمد.

 

 

19. تعلیقات چچنامه/267.

 

 

20. همان ماخذ/268.

 

 

21. مجموعه مقالات دوست فقید دکتر هادی حسن، کشتی رانی ایرانیان/ 52 تا 59 حیدرآباد 1956 میلادی و مجله ثقافه الهند، العلاقات التجاریه بین العرب و الهند، ژون 1950 مقاله دوست فقید علامه سید سلیمان ندوی.

 

 

22. ثقافه الهند، الثقافه الهندیه و وصول المسلمین الی الهند، مارس 1950 مقاله دوست فقید دکتر تارا چند.

 

 

23. سومنات کلمه ایست مرکب از سوم یعنی ماه و نات یعنی مخدوم، رویهم یعنی مخدوم ماه، نام بتی بوده به شکل آلت تناسلی مرد در معبدی به همین نام در محل براباس در شبه جزیره گجرات.

 

 

24. زین الاخبار گردیزی، چ برلین، به تصحیح مرحوم دکتر محمد ناظم/66.

 

 

25. سالنامه رسمی هند 1959 میلادی ص66 نشریه وزارت اطلاعات هند،

 

 

26. بعد از بنای نظامیه بغداد و سایر بلاد ایران به امر خواجه نظام الملک در شهرهای بزرگ اسلامی هند نیز چنین مدارسی ساخته شد. امروز در هند مدارس قدیم را نظامیه گویند.

 

 

27. Lahore Past and Present, PP 24-40, Lahore, 1952 تالیف دوست دانشمند پرفسور محمد باقر.

 

 

28. مقدمه نویسنده این سطور بر اسرار خودی و رموز بی خودی/ ص سیزده، تهران 1357 هجری شمسی.

 

 

29. نام این مسجد عالی قبه الاسلام است که امروز به غلط قوه الاسلام خوانده می شود.

 

 

30. قطب مینار 239 پایا قریب هشتاد متر ارتقاع دارد.

 

 

31. متوفی به سال 633 هجری.

 

 

32. ابو حنیفه نعمان بن ثابت (80 – 150 قمری) اصلاً از خراسان بود. در کوفه متولد شد و در بغداد در گذشت بر مزار وی لوحی بزرگ و مرمرین است و روی آن این حدیث نبوی را نوشته دیدم "لوکان العلم بالثریالناله رجال من فارس."

 

 

33. یوسف عادل شاه در ذیحجه 908 سلطنت بیجاپور دکن را رسماً دولتی شیعه اعلام کرد و بعد از آن سفیری بنام سیداحمد هروی با تحف و تبریکات و نامه های مشعر بر تهنیت و مبارکباد و مبنی بر اخلاص نزد شاه اسماعیل صفوی فرستاد.

 

 

34. محمد قاسم هندو شاه، تاریخ فرشته /577 – 578، بمبئی 1832 میلادی.

 

 

35. خواجه جهان ملک التجار محمود گاوان ممدوح جامی و از صدور بزرگ ایران در هند بود (808 – 886 هجری)

 

 

36. A history of Shah Ismail Safawi, 67, Alligarh, 1939. تألیف دانشمند استاد راجه دکتر غلام سرور مدظله.

 

 

37. اردو دایره معارف اسلامیه 2/332 لاهور 1386 هجری، مقاله مرحوم مولوی عبدالحق رییس انجمن ترقی اردو، پاکستان.

 

 

38. ثقافه الهند، شماره اول /90 مقاله مهیش پرشاد، مارس 1950 میلادی.

 

 

39. استاد مرحوم ملک الشعراء بهار، سبک شناسی 3/281 تهران 1321 هجری شمسی.

 

 

40. فرخی که همراه محمود مکرراً به هند رفته در قصائد خود نامها و کلمات هندی آورده و منوچهری نیز کلمات هندی به کاربرده است. مثلاً (لنگن) که نوعی روزۀ هندوان است در یک جا از اشعار او دیده می شود.

 

 

الاتامومنان دارند روزه

الاتا هندوان گیرند لنگن

 

 

و سنانی نیز آورده است:

 

 

لنگنت گر ترا کند فربه

سیر خوردن ترا ز لنگن به

 

 

41. اردو دائره معارف اسلامیه 2/332، تاریخ زبان و ادبیات فارسی در دربار مغول 1/64، اله آباد 1929.

A history of Persian Literature at the

 

Mughul Court

by M. Abdul Ghani.

 

42. همان مآخذ / 2/66

 

 

43. تاریخ زبان و ادبیات فارسی در دربار مغول 1/67

 

 

44. اردو دایره معارف اسلامیه 2/335

 

 

45. شمس العلما مولوی محمد حسین آزاد، آب حیات /6 لاهور 1950 میلادی

 

 

46. اردو کلمه ترکی مغولی است یعنی مجموعه سپاهیان با همه وسائل و ادوات که به جائی گسیل دارند، لشکرگاه.

 

 

47. تیمور در فتح دهلی صد هزار مرد بالغ را سر برید، رجوع شود به:

Majumdar. An Advanced History of India/336, London 1959.

48. آزاد بلگرامی، خزانه عامره/47 کانپور 1871 میلادی

 

 

49. رام بابو ***ینه، تاریخ ادبِ اردو، ترجمه میرزا عسکری به اردو از انگلیسی 3 تا 7 لکهنو 1929 میلادی.

 

 

50. اسرار خودی با شرح و مقدمه نگارنده این سطور/15 تهران 1357 هجری شمسی.

 

 

51. تاریخ زبان و ادبیات فارسی در دربار مغول/68.

 

 

52. ملک احمد جائسی شعر اردو را به خط فارسی نوشت.

 

 

53. اردو دائره معارف اسلامیه 2/336 به بعد.

 

 

54. ص 344/1.

[masi eng 47044]

. 1/335 کلکته 1869 میلادی.

 

 

56. به همین سبب بسیاری از واژه های فارسی اصیل در اردو رایج است که امروز در فارسی ایرانی به کار نمیرود.

 

 

57. در عمارت چهل ستون اصفهان تابلو بزرگ و زیبائی از دیدار همایون و شاه عباس بر دیوار منقوش است.

 

 

58. امپراطوران مغول کبیر به زبان فارسی بیش از سلاطین صفوی علاقه داشتند، زبان رسمی و درباری ایشان فارسی بود در صورتیکه در دربار صفوی ترکی بر فارسی غلبه داست.

 

 

59. تاریخ ادب اردو - 21.

 

 

60. رجوع به :An Advanced History of India, PP. 777-782.

 

 

61. به همین جهت مولویان حنفی به او لقب محی الدین دادند.

 

 

62. اردو دائره معارف اسلامیه 2/344.

 

 

63. همان مآخذ 2/345

 

 

64. تاریخ ادب اردو 113 به بعد.

 

 

65. همان مآخذ /127

 

 

66. همان مآخذ/143

 

 

67. آب حیات/302

 

 

68. خزانه عامره/97 به بعد.

 

 

69. رجوع شود به: An Advanced History of India, P.1013

 

 

70. قهوه خانه ابتدا در هند ساخته شد. ترجمه Coffee House است. قهوه خانه ها در لکهنو از اماکن محترم و مجمع شعرای اردو بوده است.

 

 

71. امام باره در فارسی هند و اردو تکیه و محل روضه خوانی و تعزیه است.

 

 

72. محمود محمود، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم 6/1742 تهران 1332 هجری شمسی، غازی الدین حیدر، نواب اوده، حدود یکصد لک روپیه از املاک خود را وقف کرده بود که سود ماهیانه آن که حدود ده هزار روپیه می شد نیمی به مجتهد اعلم در نجف و نیم دیگر به مجتهد بزرگ کربلا برای معاش طلاب داده می شود. این وجه مرتباً به علما کارسازی می شد. هاردینگ وزیر مختار انگلیس 1901 تا 1906 میلادی مامور به دربار مظفرالدین شاه بوده در یادداشتهای خود (به نقل مرحوم محمود) اسامی علمای مذکور را نوشته است.

 

 

73. اردو دایره معارف اسلامیه 2/346

 

 

74. تاریخ ادب اردو/312 به بعد

 

 

75. همان مآخذ/374 به بعد، آب حیات 448 به بعد، اردو دایره معارف اسلامیه 347 به بعد.

 

 

76. تاریخ ادب اردو/ 396 به بعد.

 

 

77. محمد بن صفدر حسینی ملقب به جمال الدین معروف به افغانی یا اسد آبادی (1254 – 1315 هجری) پیشوای نهضتهای اسلامی در مصر و ایران و هند، تولد در اسدآباد یا اسعدآباد و متوفی در استانبول و مدفون در کابل. برای شرح حال او رجوع شود به الاعلام زر کلی 7/37 – 38 مصر 1375 هجری- تاریخ الاستاذ الامام تألیف محمد رشید رضا 1/27-102 مصر 1350 هجری، تاریخ الصحافه العربیه تالیف فیلپ دی طرازی 2/293-299 بیروت 1914 میلادی، مقاله گولد صیهر در دائره المعارف اسلامی، ترجمه عربی 7/95 مصر 1957 میلادی.

 

 

78. الطاف حسین حالی و خواجه غلام الثقلین (داماد پسر حالی) غلام السیدین (پسر خواجه) از نویسندگان و فرهنگیان مشهور و از آزادیخواهان و استقلال طلبان بودند، سیدین قائم مقام و معاون وزیر فرهنگ هند بود.

 

 

79. شرح حال و آثار مرحوم اقبال را مفصلاً در مقدمه اسرار خودی و رموز بیخودی (تهران1357 هجری شمسی) نوشته ام.

 

 

80. محمد علی "جیناه" معروف به جناح و ملقب به قائد اعظم (1293 هجری / 1876 میلادی کراچی - 1368 هجری / 1948 میلادی کراچی) رهبر مسلمانان هند و اولین رییس کشور پاکستان، "جیناه" یعنی لاغر عنوان خانوادگی قائداعظم بوده است.

 

 

81. مقالۀ نویسنده در شماره فارسی مجله اقبال آکادمی پاکستان 1-13 بهمن 1364 لاهور.

 

 

82. در همه زبانها تاریخ نظم بر نثر مقدم است. قدیمترین کتابهائی هم در دست است مانند وداها وگاتها موزون است.

 

 

83. امروزهم هندوان می کوشند واژه های فارسی عربی را در اردو (هندوستانی) با واژه های سنسکریت تبدیل کنند و آنرا با خط "دیوناگری" می نویسند.

 

 

84. اردو دائره معارف اسلامیه / 356

 

 

85. Dr. John Gilchrist (1759 – 1848 میلادی)

 

 

86. Fort William College

 

 

87. Lord Wellesley

 

 

88. این شخص ناظم دانشکدۀ فرت ویلیام بود.

 

 

89. Translation Society اردو دائره معارف اسلامی / 357

 

 

90. هنوز هم زبان فارسی در دانشکده ادبیات دانشگاه علیگره زنده یا مفهوم است. در سالهای 33-1334 هجری شمسی که در آن دانشکده تدریس می کردم دانشجویان و مستمعان ترجیح می دادند به فارسی سخن بگویم، مرحوم دکتر ذاکر حسین رییس وقت دانشگاه (بعد رییس جمهوری هند) و مرحوم دکتر هادی حسن استاد و رییس قسمت فارسی دانشگاه علیگره به فارسی هم سخن می گفتند.

 

 

91. تاریخ ادب اردو 2/46 به بعد.

 

 

92. اردو دائره معارف اسلامیه 2/359

 

 

93. استاد دانشگاه پنجاب لاهور که به دعوت دولت مصدق در سال 1331 هجری شمسی همراه با پانزده تن از جمله استادان فارسی پاکستان از جمله پروفسور راجه غلام سرور حفظ الله به ایران آمد. راقم این سطور نیز در آن وقت رایزن فرهنگی ایران در پاکستان بود افتخار میزبانی هیات مذکور را داشت.

 

 

94. بعد از استقلال بنگلادش در سال 1971 میلادی و جدا شدن آن از پاکستان زبان بنگالی در آنجا تعمیم یافته و زبان اردو رو به ضعف رفته است.

 

 

95. چوخا، جامعه نمدین و پشمین چوپانان است.

 

 

96. تکیه در اینجا یعنی بالش و متکا

 

 

97. خوان سامان، یعنی آشپز

 

 

98. رکابی یعنی بشقاب

 

 

99. چپاتی، شاباتی، یعنی نوعی لواش

 

 

100. باقر خانی نوعی شیرنی و "دسر" است

 

 

101. زرده یعنی پلاو که با زرده تخم مرغ پخته باشند.

 

 

102. متنجن، نوعی پلاو است که با مغز پسته و کشمش و مخلفات دیگر

 

 

103. گل سرخ را در زبان اردو گلاب گویند

 

 

104. ناشپاتی نوعی گلابی است (شاه میوه)

 

 

105. رفیده، بالش کوچکی است که خمیرنان را بر آن بندند و به دیوارۀ تنور چسپانند

 

 

106. امام ضامن، دعا و تعویذیست که بر بازو بندند

 

 

107. اصلاً از ریشه "کر" (Krr) سانسکریت است.

 

 

108. موتی در هندی یعنی مروارید و موتی محل یعنی کاخ مروارید.

 

 

109. برجی خانه "باورچی خانه" یعنی آشپرخانه.

 

 

110. ورنه، وگرنه.

 

 

111. الهی یعنی خدای من در اصل برای دعا بوده و در محاوره در محل تمنّی و ترجّی به کار می رود.

 

 

112. بر وزن سعید از ریشه حسن و به معنی زیبا و نیکو.

 

 

113. یعنی: نظام سر زمین پاک.

 

 

114. هم ریشه با تسلط به معنی مطلق حکومت و حاکمیت.

 

 

 

 

 

 

منبع: مجله دانش شماره 5 - 7 (1365) محمد حسین مشایخ فریدونی

[masi eng 47044]

اگرچه صرف و نحو و جمله بندی و افعال و حروف و موصولات و به طور کلی چهار چوب اردو تابع زبان "پارا کریت" است اما بعد از استحکام دولتهای شیعی مذهب اسلامی در دکن و امپراطوری گورکانی در دهلی لهجه های هند شمالی با فارسی ترکیب شد و از آمیزش کلمات فارسی با لهجه "برج بهاشا" و لهجه "هندی دکنی" زبان اردو به وجود آمد که امروز زبان مشترک مسلمانان شبه قاره در هند و پاکستان و بنگلادش(94) و از زبانهای وسیع و پر بار اسلامی است عناصر فارسی در زبان اردو به شرح ذیل است.

 

پيام هاي ديگران ( 5 نظر ) link چهارشنبه، 16 اسفند، 1385 - Lahore

زبان اردو و پیوستگی ها و وابستگي هاي آن با زبان فارسی دری ۵

 

زبان اردو و پیوستگی ها و وابستگي هاي آن با زبان فارسی دری

 

قسمت پنجم

 

 

در دانشکده فرت ویلیام کلکته:

درحقیقت تاریخ زبان و ادب اردو و رواج آن به صورت فعلی در مطبوعات و تالیفات و تبلیغات و تبشیرات دینی مدیون دکتر جان گلکرست انگلیسی(85) نخستین رییس دانشکدۀ فرت ویلیام(86) کلکته است که مستشرقی هند شناس بود و در فارسی و اردو سنسکریت مهارت داشت. این دانشکده را "لرد ولزلی" (87) حکمران کل هند به سال 1800 میلادی تأسیس کرد تا افسران و ماموران انگلیسی در آنجا با السنه و معارف هند آشنا شوند و زبان اردو را که زبان مشترک هند شمالی است به خوبی فراگیرند. استادان بخش اردوی این دانشکده که همه از فضلای مسلمانان هند بودند به تشویق و اصرار دکتر گلکرست در زبان اردو به تألیف و ترجمه پرداختند و نثر تفنّنی و صنعتی قدیم را رها کرده به زبان سادۀ عامه، چیز نوشتند و بیش از پنجاه کتاب درسی شامل منتخبات و تاریخ و قصص و تذکره و نحو و صرف ومذهبیات تالیف کردند که عمدتاً ترجمه از فارسی بود. بعض خدمات دکتر گلکریست و همکاران او در دانشکده فرت ویلیام به شرح ذیل است.

 

 

1. به اهتمام او تحویلی در نثر اردو پیدا شد و سبک پیچیده و مصنوع گذشته متروک گردید. او به استادان دانشکده دستور داد همانطور بنویسند که حرف می زنند و آنان علی رغم نا باوری قلبی خود در زبان اردو به تألیف و ترجمه به سبک ساده و مردمی پرداختند.

 

 

2. به دستور او کتب درسی که تا آن زمان به فارسی بود به اردو نوشته شد.

 

 

3. در دانشکده فرت ویلیام به همّت دکتر گلکریست، چاپخانه ای برای چاپ کتب درسی تاسیس شد و کتابهای ذیل به خط نستعلیق، که بعد ها خط رسمی و رایج اردو گردید، طبع گردید:

 

 

باغ و بهار، ترجمۀ "چهار درویشِ"، "امیر خسرو دهلوی" که به کوشش "میر امن دهلوی" متخلّص به "لطف" نوشته شد و به چاپ رسید. چنانکه گذست این کتاب را قبلاً به نام" نو طرز مرصع" با سبکی مصنوع و متکلّف در لکهنو ترجمه کرده بودند. باغ و بهار در 1217 هجری به چاپ رسید.

 

 

"گنجینه خوبی"، اقتباس از "اخلاق محسنیِ" "ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری" که در 1218 تألیف گردید و مؤلف آن نیز "میر امن دهلوی" بود.

 

 

ترجمه "گلستان سعدی"، اثر "میرعلی شیر افسوس" که در 1218 به پایان رسیده "نثر بی نظیر"، ترجمه "مثنوی میر حسن"، که به وسیله "میر بهادر حسینی" به نثر اردو ترجمه شد، نام آن "مثنوی سحرالبیان" است.

 

 

"طوطی نامه"، ترجمه قصه فارسی به همین نام که آنرا "سید حیدر بخش حیدری" به اردو برگرداند، همین مترجم "تاریخ نادری"، "میرزا مهدی خان منشی استر آبادی" را ترجمه نمود و خلاصه ای ازکتاب "روضه الشهداء"، "کاشفی" را به نام "گل مغفرت" به رشته تحریر در آورد.

 

 

ترجمۀ "قرآن" به اردو و ترجمه "تاریخ فرشته" به اردو که هر دو به وسیله "میرزا کاظم علی جوان" صورت گرفت.

 

 

"پندنامه سعدی"، ترجمه "مظهر علی خان ولا" به اردو، وی "تاریخ فارسی، شیر شاهی" را نیز به اردو برگرداند.

 

 

ترجمه "عیار دانش" به اردو به وسیله "حفیظ الدین احمد".

 

 

ترجمه "رسائل اخوان الصفا" به وسیله "مولوی اکرام علی" به سفارش کاپتین تیلور(88)

 

 

نام استادان دانشکدۀ، "فرت ویلیام" و آثار ایشان که در تحول سبک اردو تاثیر کلی داشت در کتب تاریخ ادبیات اردو مسطور است.

 

 

در همان ایام مدارس شبانه روزی وابسته به کلیساهای انگلیس در سراسر شبه قاره دایر شد و زبان انگلیسی بین طبقه حاکمه و اعیان و درس خوانده ها رواج یافت و لفظ قلم و مطبوعات و سیاست و نشانه تجدد فرنگی مآبی گردید و موجب شد زبان فارسی از مقام سنتی و سیاسی فرود آید و در اردو تحولات بسیار در جهت نزدیکی به انگلیسی روی دهد. مبلغین مسیحی نیز که با توده های مردم سروکار دارند و می کوشند به زبان عوام حرف بزنند نطقها و نوشته های خود را به اردو ترتیب دادند و "انجیل" را به "اردو" ترجمه کردند که در ترویج زبان اردو نقش موثری داشت.

 

 

دانشکده های دهلی و علیگر:

بعد از "فرت ویلیام" مؤسسه علمی دیگری که به ترویج و ترقی و تجدد و بالا بردن سطح زبان و ادب اردو همت گماشت "کالج دهلی" بود. این دانشکده نخستین بار اردو را در تمام سطوح تحصیلی زبان تعلیم مقرر نمود و اگر در فرت ویلیام کتابهای دینی، ادبی و تاریخی به اردو ترجمه یا تألیف شد در کالج دهلی برای کلیه علوم اعم از ریاضی و طبیعی و ادبی به اردو کتاب نوشتند. به علاوه در ترویج انگلیسی و ترجمه کتب آن زبان به اردو سعی بلیغ به کار بردند و انجمن ترجمه(89) با همکاری استادان و رجال دهلی گامهای بلندی درین راه برداشت.

 

 

یکی از رجال مسلمان هند که در ترویج فرهنگ و زبان انگلیسی بین مسلمانان و ساده سازی زبان اردو کوشش فراوان به کار برد. "سرسیداحمدخان" استاد "کالج دهلی" و مؤسس کالج اسلامی علیگره بود (1817 – 1897 میلادی) تالیفات ارزشمند وی به اردو مثل "تفسیر قرآن و الاخلاق الاسلامی و جلاءالقلوب" در سیرۀ نبوی، و ترجمه "کیمیای سعادت" غزالی ... هم از لحاظ فکری و هم در الفاظ، سبکی نو و ساده را بنیان نهاد که تا امروز پیروی می شود. شاید این سبک مولود تسلط او در فارسی یا در پیروی از سبک غالب دهلوی، شاعر و نویسنده فارسی و اردو، بوده است.(90)

 

 

سیداحمدخان چندی در انگلستان به مطالعه گذراند و پس از بازگشت به هند در سال 1875 میلادی "دانشکده اسلامی انگلیسی علیگره" را در شهر علیگره برای آشنا ساختن جوانان مسلمان با زبان و فرهنگ انگلیسی تأسیس نمود، این دانشکده که بعدها به دانشکده اسلامی علیگره تبدیل گردید، موفق شد با برنامه های "سرسیّد"، توجه مسلمانان هند شمالی را به خود جلب کند و نهضت استقلال را پایه گذاری نماید که منجر به تأسیس حزب "مسلم لیگ" و متعاقباً جمهوری اسلامی پاکستان گردید.

 

 

دانشکده دهلی در انقلاب 1857 میلادی و بعد از سلطه کامل استعمار بسته شد اما دانشکده های "مرادآباد" و "غازی خان" که توسط سید احمد خان، تاسیس شده بود و سپس دانشگاه علیگره و مؤسسات فرهنگی لکهنو و بمبئی و لاهور و رامپور و کلکته و حیدرآباد و کراچی ... رسالت آنرا ادامه دادند و اردو را به پایه امروزی رساندند.

 

 

از نویسندگان این عصر باید از "مولانا محمد حسین آزاد" (متوفی 1910 میلادی) مؤلف "آب حیات" و "سخن دان پارسی" و "قند پارسی" به اردو، "مولانا الطاف حسین حالی" مؤلف "حیات سعدی" و "حیات جاوید" و "یادگار غالب"، "مولوی نذیر احمد" (متوفی 1912 میلادی) مترجم قرآن و نویسندۀ کتب دینی و اخلاقی و داستانی و "مولوی ذکاءالله" (متوفی 1910 میلادی) مؤلف کتب ریاضی و طبیعی و سیاسی و جغرافیائی و "مولوی سید احمد دهلوی" مؤلف "فرهنگ بزرگ آصفیه" و "شبلی نعمانی" (1857 – 1914 میلادی) مؤسس "دارالعلوم اعظم گره" و از بنیان گذاران "ندوه العلما" لکهنو نام برد. "شبلی نعمانی" فقیه و محدث و مورخی نامبردار بود. "تاریخ ادبیات ایران" از جمله تالیفات اوست که به فارسی هم ترجمه شده و در نوع خود بی نظیر است(91)

 

 

در قرن بیستم میلادی، به خصوص بعد از جنگ جهانی اول، با توسعه صنعت چاپ و نشر جراید و مجلات بی شمار به اردو و پیشرفت صنعت سینمای ناطق و رواج صفحات موسیقی و سلطه سیاسی و ادبی زبان انگلیسی نه تنها فارسی نویسی متروک شد و از آن همه روزنامه و مجله فارسی که در لاهور و دهلی و لکهنو و کلکته و بمبئی ... به چاپ می رسید اثری نماند بلکه اردو در سایه انگلیسی قرار گرفت و در فنون ادب مثل "رمان نویسی" و "سناریو نویسی" و "نمایشنامه نویسی" و "داستان کوتاه" و مقالات سیاسی و انتقادی ... به موازات آن پیشرفت نمود و واژه های بی حساب انگلیسی را پذیرا گردید.(92)

 

 

بعد از استقلال پاکستان:

بعد از تأسیس جمهوری اسلامی پاکستان از آنجا که زبان اردو با خط نستعلیق فارسی شعار مسلمانان شبه قاره است، بنیان گذاران این دولت نو بنیاد آنرا زبان رسمی اعلام کردند. لیکن چون زبان انگلیسی در منطقه ریشه دوانیده و زبان علم و تجارت و سیاست بین الملل است در پاکستان مانند سایر کشورهای شبه قاره موقعیت خود را حفظ کرده و تا امروز زبان رسمی و علمی است. معذلک ادارات و مؤسسات دولتی با شرکت وجوه ادباء و محققان تشکیل گردیده است، این زبان را حفظ کنند و ترقی دهند رفته رفته به جای انگلیسی بنشانند. اهم این مؤسسات:

 

 

1.انجمن ترقی اردو

 

 

2.مجلس ترقی ادب

 

 

3.بزم اقبال

 

 

4.اکادمی اقبال

 

 

5.اداره مطبوعات فرانکلین

 

 

6.اردو اردو فاوندیشن

 

 

7.حلقه ارباب ذوق

 

 

8.ادارۀ ثقافت اسلامیه

 

 

9.اکادمی اردو می باشد.

 

 

به علاوه مطبوعات پرمغز و پر خواننده و کثیر الانتشار اردو، پیشرفتهای چشم گیر حاصل کرده و دانشگاههای پاکستان بخصوص در لاهور و پیشاور و سند و کراچی و سایر مجامع علمی و ادبی سراسر کشور برای توسعه و ترقی اردو مساعی جمیله مبذول می دارند و کتب ارزنده انتشار می دهند که از جمله آنها "اردو دایره معارف اسلامیه" نشریه دانشگاه پنجاب لاهور است که به وسیله دانشمند فقید مولوی محمد شفیع(93) تأسیس شد و مجلدات بسیار از آن انتشار یافته است. خوشبختانه افکار عمومی مسلمانان پاکستان طرفدار اردو است و کوششهای مستمر اهل قلم و شاعران اردو نوید می دهد که این زبان ملّی میراث فرهنگ اسلامی اسلامی و جانشین و وارث زبان فارسی است به ترقیات بیشتری نائل آید.

 

 

 

پيام هاي ديگران ( 4 نظر ) link چهارشنبه، 16 اسفند، 1385 - Lahore

زبان اردو و پیوستگی ها و وابستگي هاي آن با زبان فارسی دری ۴

 

زبان اردو و پیوستگی ها و وابستگي هاي آن با زبان فارسی دری

[masi eng 47044]

رييس مركز تحقيقات منابع طبيعي استان يزد از شناسايي 253 نوع گياه داروئي بومي در سطح عرصه‌هاي منابع طبيعي استان خبر داد.

 

مهندس عباس زارع‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه يزد،‌ اظهار داشت: با اجراي طرح كلكسيون گياهان دارويي طي سال‌هاي 79 تا 84 به مدت شش سال، 206 گونه گياه دارويي در كلكسيون گياهان دارويي استان واقع در منطقه گردفرامرز شهرستان شاهديه يزد كشت شده است.

 

وي افزود: ‌بذر‌ها و نهال گياهان مذكور از طبيعت موسسه تحقيقاتي جنگل‌ها واقع درمراتع، كوهستان‌ها و مناطقي از جمله شيركوه،‌ دشت يزد - اردكان،‌ هرات و مروست، شهرستان خاتم و همچنين مراتع تحقيقاتي ساير استان‌ها و تعدادي از گونه‌هاي وارداتي، تامين و به صورت كشت مستقيم و غيرمستقيم در فصول مختلف سال كاشته شده است.

 

مهندس زاع‌زاده تصريح كرد:‌ دراين طرح تحقيقاتي از 206 گياه دارويي كشت شده، 138 گونه با شرايط اقليمي كلكسيون سازگار بودند، 46 گونه نسبتاً سازگار و 4 گونه نيز اصلاً سازگار نبودند. 21 گونه نيز از بين 36 گونه گياه داروئي وارداتي با شرايط اقليمي يزد، سازگاري خوبي از خود نشان دادند.

 

وي خاطرنشان كرد: تاكنون 253 گونه گياهان دارويي در سطح عرصه‌هاي منابع طبيعي استان شناسايي شده است، كه قابليت كشت و توسعه را نيز دارا مي‌باشند.

رييس مركز تحقيقات منابع طبيعي استان در پايان يادآور شد: عمده گياهان دارويي بومي استان يزد شامل گل ختمي،‌ قدومه، ‌زيره سياه، ‌كاسني،‌ هندوانه ابوجهل،‌ گل حسرت، زيره سبز، خاكشير، ‌شكرتيغال،‌ آنغوزه‌، وشاء،‌ شيرين بيان، بالنگو،‌ پنيرك خبازي، مورت،‌ مرزنگوش،‌ بارهنگ، ريواس، ‌مريم گلي، تاجريزي، آويشن، گل ماهور و ‌كاكوئي مي‌باشد، كه تمامي اين گياهان از خواص دارويي شناخته شده‌اي جهت درمان ناراحتي‌ها و بيماري‌ها برخوردار هستند.