طبقه‌بندی 62 ژن مؤثر در جنون ناشی از مصرف شیشه و اسکیزوفرنیا برای نخستین بار

[z.b 6,335]

دستاورد مهم محققان ایرانی در عرصه پزشکی قانونی و روانپزشکی

 

محققان ایرانی در تلاشی ارزشمند موفق به طبقه‌بندی ژن‌های موثر در وابستگی به متامفتامین (شیشه)و جنون ناشی از مصرف این ماده مخدر و اسکیزوفرنیا برای نخستین بار شدند که این فهرست می‌تواند مقدمه تهیه بسته‌ای برای بررسی یکایک این ژن‌ها و مهمتر از آن تفکیک جنون ناشی از مصرف مواد از جنون ناشی از اسکیزوفرنیا باشد.

 

 

 

به گزارش خبرنگار علمی ایسنا این دستاورد تحقیقاتی، همچنین از آن رو حائز اهمیت است که می‌تواند سایر پژوهش‌ها در این عرصه را به سمت بررسی ژن‌ها در جمعیت ایرانی هدایت کند.

 

متامفتامین یکی از مواد مخدری است که در ایران نزد مردم با نام شیشه شناخته می‌شود. این ماده در سال 1893 در ژاپن ساخته شد و برای کاهش خواب و افزایش تمرکز به کار می‏رفت؛ اما بعدها به دلیل عوارض متعدد جسمی و بروز علائم شدید روانی از قبیل جنون، مصرف آن ممنوع شد. مصرف متامفتامین می‌تواند سبب بروز سایکوز (جنون) شود و از طرفی بسیاری از افرادی که سایکوز دارند نیز، سوء مصرف مواد از جمله متامفتامین خواهند داشت و این یک چالش بزرگ برای روانپزشکان و پزشکی قانونی و قضات است؛ چراکه نواقص عملکرد ژنوم انسان بخصوص ژنها در ابتلای به دو اختلال سایکوز و مصرف متامفتامین، تاثیرگذار هستند و درحال حاضر تفکیک تشخیص جنون اولیه از جنون ناشی از مصرف مواد، وابسته به تعیین تقدم و تاخر بروز هر کدام از آنهاست و این درحالیست که تعیین رابطه علت و معلولی با استفاده از توالی بروز دارای نقص است.

 

به عبارتی این پرسش مهم مطرح است که مصرف مواد مخدر سبب بروز جنون شده یا فرد به دلیل جنون تمایل به مصرف داشته و این موضوع حائز اهمیت بسیار فراوان برای روانپزشکان و پزشکان قانونی است.

 

پاسخ به این چالش علاوه بر رفع دغدغه‌ای مهم در پزشکی قانونی، در تعیین تشخیص، سیر، پیش آگهی و درمان فرد مبتلا توسط روانپزشکان نیز مهم است.

اکنون محققان ایرانی در تلاش برای حل این چالش، به مطالعه ژن‌های کشف شده در جهان که بطور اولیه با بروز سایکوز (جنون) مرتبط هستند، ژن‌هایی که بطور اولیه در بروز مصرف مواد موثر هستند و ژن‌های مشترک بین آنها و در ادامه طبقه‌بندی این ژن‌ها پرداختند. فهرست این محققان به طور قطع در جهت‌گیری صحیح و رویکردی نوین در پژوهش‌های زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان موثر خواهد بود و به پژوهشگران امکان دسترسی سریع به نتایج مطالعات درباره ژن‌های کشف شده موثر در بروز سایکوز و نیز مصرف مواد و در ادامه مطالعه درباره ژن‌های ایرانی برای ارائه الگوی بومی در این عرصه را به دست خواهد داد.

 

دکتر جواد ستاره، روانپزشک و عضو مرکز تحقیقات روانپزشکی و علوم رفتاری مازندران و از محققان این پژوهش که این مطالعه را با همکاری دکتر شاهسوند، فوق تخصص روانپزشکی ژنومیک و دانشیار گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و زهرا حجاری گرجی، کارشناس ارشد روانشناسی عمومی انجام داده است، در گفت‌و‌گویی با خبرنگار علمی ایسنا با اشاره به این که برای طبقه‌بندی این ژن‌ها 317 مقاله طی مدت سه ماه مرور شده است، گفت: به منظور تهیه فهرست ژن‌های یاد شده، بدون در نظر داشتن این که تغییر یک نوکلئوتید (single nucleotide polymorphism ) -تغییرات نوکلئوتیدها در ژن‌ها- و یا tandem variation of repeat (تکرار توالی ناشی از نوکلئوتید)را بررسی کرده‌اند یا خیر، فهرستی از ژنهای مرتبط تهیه و عملکرد همه ژنها در جدولی ثبت شد.

وی افزود: در گام بعدی ژنهایی که عملکردشان به هم نزدیک بود، در یک گروه قرار داده شدند و هر گروه و ژن‌های مربوط به آنها در سه زمینه وابستگی به متامفتامین (شیشه)، سایکوز (جنون) ناشی از متامفتامین و اسکیزوفرنیا طبقه‌بندی شدند. نتایج طبقه‌بندی ژن‌های مورد مطالعه توسط این محققان به تعیین 62 ژن اثرگذار در سه مورد بالا انجامید که در 8 گروه قرار گرفتند.

 

دکتر ستاره در تشریح طبقه‌بندی این ژن‌ها گفت: دسته اول ژنهای مرتبط با ایمنی شامل: BCL9، IL-1RN ، ERBB4 ، IL-6 ، TNF هستند.

وی ژنهای مرتبط با آمین‌های بیولوژیک را جزء دسته دوم و شاملCOMT، DRD4 ، SLC22A3، 5HT6 receptor، HTR1A، HTR2A-α، D4 receptor، DRD2، MAOA gene، 5HTTLPR، CRP40، Dopamine Transporter برشمرد.

 

به گفته این محقق، ژنهای مرتبط با نوروترانسمیترهای تحریکی سومین طبقه ژن‌ها را تشکیل می‌دهند که شاملNMDA receptor ، GLYT1، GRM2، GRM3،MMDA receptor هستند. ژن‌های مرتبط با نوروترانسمیترهای مهاری ( GABRA1، GABRG2، OPRM1) ، ژن‌های مرتبط با تمایز و تکثیر و نگهداری نرون (BDNF، NRG1 DISK1 ERBB4 ) ، ژنهای مرتبط با دفع سموم(CYP2D6، GSTM1، GSTP1 P-glycoprotein)، نیز به ترتیب ژن‌های طبقه چهارم، پنجم و ششم را تشکیل می‌دهند.

 

عضو مرکز تحقیقات روانپزشکی و علوم رفتاری مازندران در ادامه به معرفی طبقه هفتم ژن‌های مورد مطالعه پرداخت و از آن به عنوان ژن‌های مرتبط با انتقال درون سلولی (A2A receptor ، ARRB2، AKT1، ALPHA- SYNUCLEIN gene ، SNCA، SOD2، PICK1، ZNF804 a ، ABC Transporter ، insulin receptor substrate-4 gene، dehydrogenase common alcohol، VRK2، IGF2BP2) نام برد.

 

این روانپزشک در معرفی طبقه آخر این ژن‌ها گفت: طبقه آخر، گروهی هستند که در موارد یاد شده نمی‏گنجد و شامل ANK3، Oxytocin receptorgene NPY، MTHFR، CNR1، CACNB2، CACNA1C، CNH2، ITGA8، ESR1، GSTT1، NQO2، G72 gene، DTNBP1، PICK1، PDYN هستند.

دکتر ستاره در توضیح تاثیر هر یک از طبقات این ژن‌ها نیز به خبرنگار ایسنا گفت: گروه اول عمدتا در بروز اسکیزوفرنیا و گروه دوم در بروز جنون ناشی از مصرف متامفتامین نقش داشتند.

 

به گفته وی در گروه سوم GLYT1 مرتبط با وابستگی متامفتامین و GRM2 مرتبط با جنون ناشی از مصرف هستند و ما بقی با اسکیزو فرنیا ارتباط دارند. همچنین گروه چهارم مرتبط با وابستگی و سوء مصرف بوده و OPRM1 با سایکوز در ارتباط است. در گروه پنجم BDNF با هر سه مورد و NRG1 با سایکوز ناشی از متامفتامین و اسکیزوفرنیا مرتبط است و همه ژنهای این گروه با اسکیزوفرنیا در ارتباط هستند.

 

به گفته وی، در گروه ششم همه ژنها جز P-glycoprotein (مرتبط با اسکیزوفرنیا) با وابستگی و سوء مصرف متامفتامین ارتباط دارند.

دکتر ستاره خاطرنشان کرد: گروه هفتم بیشتر از گروه های دیگر اختصاصی هستند و در گروه هشتم NQO2 بطور اختصاصی با جنون ناشی از متامفتامین همراه است. 4 ژن اول این گروه با وابستگی نیز رابطه دارند. اما عمده این گروه با اسکیزوفرنیا ارتباط دارند.

 

وی این نکته را مورد تاکید قرار داد که ژنهایی همچون ژن BDNF و COMT DTNBP1 با توجه به این که در هر سه مورد وابستگی، جنون ناشی از مصرف متامفتامین و اسکیزوفرنیا و برخی دیگر از اختلالات روانپزشکی دخالت دارند، در غربالگری اختلالات روان می‌توانند مورد بررسی قرار گیرند.

 

به گفته این محقق، ژن های NQO2، SNCA، SOD2، PICK1، OPRM1، GRM2 و عمده ژنهای مرتبط با آمینهای بیولوژیک با جنون ناشی از متامفتامین همراه هستند. احتمالا این ژنها کاندیدهای مناسبی برای تفکیک سایکوز ناشی از متامفتامین از اسکیزوفرنیا بوده و به نظر میرسد عمده ژن‌های گروه مرتبط با ایمنی ژنهای مناسبی برای بررسی استعداد به اسکیزوفرنیا و به نفع فرضیه‌های دخالت واکنشهای ایمنی در بروز اسکیزوفرنیا باشند.

 

منبع: ایسنا