تولید برق ارزان از فاضلاب شهری و ضایعات جنگلی کشور

[seyed mehdi hoseyni 27119]

با پایان یافتن فاز اول و دوم پروژه تهیه اطلس زیست‌توده کشور، استان‌های دارای بیشترین پتانسیل تولید انرژی پاک مشخص شدند.

 

سازمان انرژی‌های نو ایران(سانا) چند سال پیش تصمیم گرفت تا با تعریف پروژه‌ای برای تخمین پتانسیل زیست‌توده در کشور و تعیین پراکندگی‌های منابع انرژی آن، برای راه‌اندازی نیروگاه‌های تولید انرژی از زیست‌توده بسترسازی کند.

 

هدف از اجرای این پروژه، بررسی و مطالعه روش‌ها، متدولوژی‌ها و پیشینه فعالیت‌های انجام‌شده در کشور در زمینه پتانسیل منابع زیست‌توده است که می‌تواند به تهیه اطلس منابع زیست‌توده ایران و معرفی چند سایت مناسب برای راه‌اندازی نیروگاه تولید انرژی پاک منجر شود.

 

این پروژه همچنین بررسی‌های اقتصادی و فنی فناوری‌های متناسب با استحصال انرژی از منابع زیست‌توده و راه‌های گسترش آنها و شناخت ظرفیت‌ها و منابع استحصال انرژی زیست توده را برای ترغیب سرمایه‌گذاران در این بخش شامل می‌شود.

 

زیست‌توده چیست؟

 

زیست‌توده (Biomass) در واقع اجزای تجزیه‌پذیر بقایای گیاهی و جانوری مانند پسماندها و زائدات کشاورزی و دامی هستند که پس از نفت، گاز و زغال‌سنگ، چهارمین منبع تأمین انرژی مورد نیاز بشر به شمار می‌آید.

 

هم‌اکنون تخمین زده می‌شود که این منبع 11درصد انرژی مورد نیاز ساکنان کره زمین را تأمین می‌کند.

 

طبق آماری که در سال گذشته میلادی از سوی موسسه فرانهوفر ارایه شده است، در حال حاضر دو‌هزار نیروگاه زیست‌توده با ظرفیت کلی 22.5 گیگاوات در 40 کشور بهر‌ه‌برداری‌ می‌شوند و تا سال 2015، 900 واحد دیگر نیز به این تعداد اضافه خواهد شد.

 

هرچند که استفاده از هر نوع منبع زیستی مانند چوب برای تولید انرژی، از دیرباز در زندگی بشر مرسوم بوده است اما کشور ما خود از قدیمی‌ترین کشورهایی است که استفاده از زیست‌توده را به شکل امروز‌ی‌تر و برای تولید گرما با ابتکار شیخ بهایی آغاز کرده است.

 

سابقه ایرانیان در استفاده از زیست‌توده

 

حمام شیخ بهایی یا گرمابه «گلخن» که هنوز در اصفهان بر جای مانده است، با استفاده از شمعی گرم می‌شده است که در زیر پاتیل آن تعبیه شده بود. این شمع با ابتکار شیخ‌بهایی از بیوگاز حاصل از فاضلاب مسجد جامع اصفهان روشن می‌شده که توسط لوله‌هایی جمع‌آوری شده و به خزینه حمام هدایت می‌شده است.

 

شیخ بهایی با محاسبات معمارانه خود حجم لجن ورودی به خزینه را نیز برای تولید بیوگاز مشخص کرده بود تا گرمای تولید شده از این بیوگاز(متان) ثابت بماند.

 

سیستم طراحی شده توسط وی چندین سال پیش برای کاوش‌های بیشتر از سوی یک گروه غربی تخریب شد و پس از آن دیگر کسی توان بازسازی و طراحی مجدد آن را نداشت.

 

هم‌اکنون نیز پروژه‌های متعدد دیگری در این حوزه توسط بخش خصوصی و وزارت نیرو در دست اجراست.

 

کدام منابع زیست توده در ایران مورد مطالعه قرار گرفته‌اند؟

 

سازمان انرژی‌های نو ایران برای آنکه بتواند وظیفه خود را در بسترسازی برای تأمین انرژی از منابع جدید انجام دهد، مطالعات ظرفیت استان‌ها و شهرهای مختلف را برای تأمین این منبع به شرکت مهندسی مشاور نیروی آذربایجان سپرد تا بر روی منابع ضایعات کشاورزی، فضولات دامی، پساب صنایع، فاضلاب شهری و ضایعات جنگلی مطالعه و تحقیق کند.

 

شرکت مهاب قدس در پروژه دیگری از سوی سازمان انرژی‌های نو بررسی پتانسیل زباله‌های شهری را برای تعیین ظرفیت نقاط مختلف و تهیه اطلس جامع برعهده گرفته است.

 

مریم بخشی- مجری این پروژه در شرکت مهندسی مشاور نیروی آذربایجان- و همکارانش فازهای نخست و دوم این پروژه را به پایان رسانده و در آن با توجه به تنوع فناوری‌ها و تنوع منابع، پتانسیل‌ مناطق مختلف ایران را از نظر تولید انرژی محاسبه کرده و بر روی نقشه آورده‌اند.

 

وی به خبرنگار ایسنا گفت که نسخه نهایی این نقشه‌ها تا پایان تیرماه برای تأیید به سازمان انرژی‌های نو ایران(سانا) تحویل داده می‌شود و این سازمان نیز احتمالا اطلس‌ها را تا مردادماه بر روی وب‌سایت خود منتشر خواهد کرد.

 

به گفته وی در این اطلس‌ها، پتانسیل‌ مناطق مختلف کشور با توجه به تکنولوژی‌ها و تنوع منابع، ترسیم شده‌ است.

 

کدام استان‌ها ظرفیت بیشتری دارند؟

 

اما مهندس بخشی پیش از انتشار این اطلس‌ها اطلاعاتی از استان‌هایی که می‌توانند پتانسیل خوبی برای تولید انرژی از زیست‌توده داشته باشند، در اختیار ایسنا قرار داده است.

 

به گفته وی نقشه‌هایی که او همکارانش تهیه کرده‌اند عموما در سطح استانی ترسیم شده‌ اما برای برخی از منابع مانند فاضلاب شهری که وابسته به تجمع انسانی است، نقشه در سطح شهرستان‌های کشور نیز ترسیم شده است.

 

البته این پروژه مطالعاتی پیش از این به اتمام رسیده است اما اطلاعات آن مرتباً به روز می‌شود.

 

اصفهان، بهترین منبع استفاده از زیست‌توده فاضلاب شهری

 

در حوزه فاضلاب شهری شهرهای اصفهان و تهران از پتانسیل بالاتری برای تولید انرژی پاک برخوردارند؛ چنانچه هم‌اکنون از فاضلاب شهری تهران 5 مگاوات برق تولید می‌شود.

 

این دو شهر به دلیل جمعیت بیشتر و حجم فاضلاب بالاتر و همچنین وجود سیستم جامع تصفیه فاضلاب موارد مناسبی برای تولید انرژی پاک از زیست توده هستند.

 

البته سامانه تولید برق از پسماندهای شهری تهران چندی پیش با تلاش سازمان مدیریت پسماند راه‌اندازی شد.

 

به گفته سید محمدفیاض- مدیرعامل این سازمان- سامانه مذکور می‌تواند از هر 100 تن، یک مگاوات برق تولید کند که بنا بر محاسبات پنج هزار تن زباله تر شهری برق مصرفی 200 هزار نفر را تأمین می‌کند.

 

دشت‌های شیراز منبع مهم تولید انرژی از ضایعات کشاورزی

 

در حوزه ضایعات کشاورزی نیز استان فارس که سطح وسیعی از آن را مزارع پوشانده‌اند در صدر استان‌های دارای ظرفیت قرار دارد.

 

طبق این مطالعات استان‌های شمالی به دلیل وجود شالی‌های برنج، استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل به دلیل وجود باغ‌های وسیع میوه و استان خوزستان به دلیل کشت گسترده نیشکر، موقعیت مناسبی برای تولید انرژی از زیست توده دارند.

 

جنگل‌های شمال منبع مهم زیست‌توده کشور

 

به گفته مجری طرح اگرچه افزون بر شمال کشور در ناحیه غرب و رشته‌کوه زاگرس نیز جنگل‌های فراوانی یافت می‌شود اما طبق مطالعات خط ساحلی شمال کشور از ظرفیت بالاتری برای تولید انرژی از ضایعات جنگلی برخوردار است.

 

انجام مطالعات میدانی در فاز سوم پروژه

 

به گفته مریم بخشی به دلیل کمبود بودجه در این پروژه، مطالعات میدانی آن تنها برای بررسی منبع فاضلاب شهری انجام شده و قرار است در فاز سوم، تمامی این منابع به صورت میدانی نیز مورد مطالعه قرار گیرند.

 

به گزارش ایسنا این بررسی‌های میدانی کمک خواهد کرد تا افزون بر تعیین پتانسیل برای زیست توده، ظرفیت واقعی مناطق مختلف کشور برای تولید انرژی نیز تخمین زده شود چرا که هرکدام از این منابع زیست‌توده افزون بر استفاده به عنوان منبع انرژی، کاربردهای دیگری نیز دارند که می‌تواند به‌صرفه‌تر باشد.

 

به عنوان مثال از فضولات دامی افزون بر تولید انرژی می‌توان برای تولید کود کشاورزی نیز استفاده کرد که کاربردهای جایگزین تمامی منابع باید با موضوع تولید انرژی از نظر اقتصادی و ملاحظات سیاسی مقایسه شوند.

 

به اعتقاد مجری این پروژه یکی از ضعف‌های اساسی کشور در این زمینه نبود اطلاعات درباره نوع و حجم پسماندهای صنایع غذایی است که باید مطالعات دقیق و گسترده‌ای در فاز سوم بر روی آن انجام شود.