معرفی رشته طراحی شهری

[Saye Noori 10314]

 

 

 

طراحي شهري چيست ؟

 

يک شهر درست مثل يک تابلوي نقاشي است ،با اين تفاوت که به اندازي نصف يک اثر هنري به طراحي آن پرداخته مي شود ،و براي نصف ديگر آن مي بايست اين اثر را مانند يگ گياه دانست که نسبت به شرايط محيط زيست خود نياز به قواعد رشد و قوانين دارد.(فريتس شوماخر)

طراحي شهري فرآيندي است که به شکل‌دهي فيزيکي بافت‌هاي مختلف شهري و روستايي منجر مي‌شود. طراحي شهري با رويکرد ساختارگرايي به ايجاد اماکن متعدد مي‌پردازد. اين فرآيند طراحي ساختمان‌ها، فضاها و چشم‌اندازها را در برمي‌گيرد و نهايتا جرياني را به راه مي‌اندازد که به عمران و آبادي شهري کمک مي‌کند.

تعريف طراحي شهري:

 

طراحي بخشي از هنر سازمان دادن فضاي کالبدي است که با رشته هاي مختلف علمي و هنري مانند برنامه ريزي شهري ,معماري و منظر سازي ,مهندسي فني ,مهندسي ترافيک و حمل و نقل روانشناسي ,جامعه شناسي واقتصاد سر و کار دارد و در عين حال با سياست و فرهنگ نيز ارتباط پيدا مي کند.پس مي بينيم که دامنه ي فعاليتش بسيار گسترده است.

اگر گفته ي مانوئل کستل را بپذيريم که برنامه ريزي عين سياست است شايد بهتر بتوان حوزه ي فعاليت شهري را مشخص کرد .به نظر جف لويد طراحي شهري حلقه ي پيوند دهنده ي معماري , معماري منظر, مهندسي به صورت گسترده و برنامه ريزي وبلاخص برنامه ريزي شهري است.اين نظريه اي که امروز هم از اعتبار خود برخوردار است.

در تعاريف بالا ما به دنبال جوهر و مفهوم طراحي شهري هستيم چيزي که در شرايط جامعه ي ما نيز مفيد واقع مي شود . طراحي شهري فعاليت جديدي نيست . بحثهاي فراواني از قديم وجود داشته مبني بر اينکه با شکل گرفتن فضاي خصوصي زندگي بشر فضاي عمومي نيز شکل گرفته , زيرا انسانها مي خواسته اند با هم رابطه داشته باشند و به محض آنکه انسان پا ازفضاي خصوصي بيرون مي گذارد و در فضاي عمومي قرار مي گيرد حضور طراحي شهري در تاريخ کالبدي او آغاز مي شود.

گستردگي فعاليت طراحي شهري نشان مي دهد که اين فعاليت مانند يک طرح معماري يا طراحي يک پارک نيست که با طرح مشخصي شروع شود يا پايان پذيرد. يک کار معماري معمولا در جايي شروع مي شود و خاتمه مي يابد , يک ميدان به عنوان عنصري از سازمان فضايي شهر در طول تاريخ تکوین مي يابد , دگرگون مي شود ,تغيير مي کند و يا مدام عوض مي شود . چنين فضايي مي توانداز عهد باستان شروع شود , وسطي را پشت سر گذارد , رنسانس را ببيند و امروز هم بتواند در آن فعاليت و زندگي کند.

دشواري پيش بيني آينده ايجاب مي کند که طراحي شهري انعطاف پذير باشد , بتواند خود را با حرکات ونوسانات و تصميم گيري ها تطبيق دهد ,اصلاح شود و به قولي مدارا کند.

 

حرفه‌اي نو:

 

طراحي شهري يکي از جديد‌ترين حرفه‌هاست که بيش از 25 سال از عمر آن نمي‌گذرد. بيشتر آن چه که طراحان شهري ارايه مي‌کنند، (طراحي بافت‌هاي مسکوني) دستاورد حوزه‌هاي شغلي ديگر است. در واقع طراحي شهري يک رويکرد چندگانه نسبت به ساير مشاغل دارد.

 

رسالت عمومي:

 

همزمان با شکل‌گيري صنف طراحان شهري، معماران، شهرسازان، طراحان فضاي سبز، مهندسان راه، هنرمندان و طيف وسيعي از مشاغل وفاداري خود را به اين حوزه «طراحي شهري» اعلام کردند.در واقع رسالت اين حوزه‌ها تغيير روند شکل‌دهي فضاهاي پيراموني بود. از جمله مباحث چالش برانگيز ميان اين حوزه‌ها عبارت‌ بودند از:

الف) معماران بايد سواي از طراحي ساختمان‌ها، با موقعيت مکاني بناها هم در ارتباط باشند.

ب) شهرسازان هم بايد با شکل فيزيکي توسعه و گسترش شهرها ارتباط داشته باشند.

ج) طراحان فضاي سبز هم بايد در ابتداي فرآيند طراحي شهري به بررسي و فهم درست از مناطق مورد نظر دست يابند.

د) مهندسان راه هم بايد به جاي تمرکز روي مباحث ترافيکي، از مهارت‌هاي خود در ايجاد فضاهاي دلپذير (چه براي سکونت و چه براي مشاهده صرف) استفاده کنند.

 

چه اقداماتي در دستور کار طراحان شهري قرار دارد؟

 

1 _ وسعت ديد دادن به فضاي شهري _ استفاده از ابتکارهايي چند در توليد و بازتوليد محيط‌هاي پيراموني

2 _ طراحي فضاهاي ساخته شده _ از کل شهرها و حومه‌هاي آنها گرفته تا خيابان‌ها و ميدان‌ها ارايه نظرات خود بر چگونگي عمران و احياي شهرها

3 _ تحقيق و تفحص پيرامون مناطق مورد نظر و ساکنان آنها در نظر گرفتن بافت فيزيکي، سياسي، اقتصادي و روان‌شناسي حاکم بر آن مناطق

4 _ تحت تاثير قرار دادن مردم با ابتکارات خود، کمک به آنها در اتخاذ تصميم‌هايي مناسب و ‌آموزش آنها جهت ايجاد مکان‌هاي مطلوب

5 _ توسعه سياستگذاري‌هاي نوين پيرامون ساخت و سازهاي شهري

6 _ مشاور گروهي _ کمک به مردم براي برعهده گرفتن نقش‌هايي پيرامون سازندگي و طراحي حومه‌ها

7 _ ارايه تصاوير گرافيکي _ از طراحي‌هاي کلي و تکنيکي گرفته تا استفاده از آخرين دستاوردها در طراحي‌هاي کامپيوتري

 

 

 

 

 

هدف از طراحي شهري چيست؟

 

طراحي شهري بخش بسيار مهم و حساسي از هويت شهروندان يک شهر به شمار مي رود.بدين معنا که چگونه مي انديشند ،چه امکاناتي در دسترس داشتند و چه متخصصاني نبوغ خود را ارائه دادند تا شهري که در آن زندگي مي کنيم ساخته شده است. زماني که اين عوامل را کنار يکديگر قرار مي دهيم تا ترکيبي از يک شهر را ارائه نماييم ،سيماي شهر گوياي فرهنگ و نگرش آن جامعه مي باشد.معيار فرهنگي ،سليقه ي شخصي ،تفکر و امکانات نهادهاي اجتماعي در يک کشور تعيين کننده ي نماي ظاهري شهري و بالطبع طراحي شهري است.

طراحي شهري از يک سو بايد حداقل خدمات و امکانات شهري را به طور يکسان در اختيار کليه شهروندان قرار دهد و از سوي ديگر تنوع و امکان انتخاب جايگرين متفاوت را براي گروه هاي مختلف جامعه فراهم سازد.

هدف اول مستلزم يکنواختي استانداردها و جامعيت آن مي باشد،ولي هدف دوم تنوع استانداردها و به کار گيري تدابير و راهبردهاي متخصصان و افراد ذي صلاح در شهرسازي را ايجاب مي نمايد.

طراحي شهري در چارچوب کلي فرايند برنامه ريزي و تصميم گيري جامعه ،نياز به تشکلات رسمي دارد تا از اين طريق ،قشر ها و گروه هاي فرهنگي جامعه ،نتواند به ارزشها و آرمانهاي خود جامه ي عمل بپوشانند و پيشنهاد هاي طراحي را که نهايتا به صورت سرمايه گذاري شهري ،مرمت ،نوسازي ،بازسازي و ساخت و حفظ بناها در مي آيد ،بهتر ارائه دهند.

اگر از هر قشر خواسته شود تا نظر خود را در مورد شکل شهر و نقش شهر بيان کند در طراحي شهري ،تنوع ، هماهنگي و زيبايي سيماي شهر و الگوي فعاليت ها به بهترين نحو فراهم مي آيد ، زيرا در اين حالت طراحي شهري رفتارهاي جمعي خواسته هاي فرهنگي و هويت گروهي را منعکس مي سازد.فرضيه اصلي در اين جا اين است که طراحي خيال پردازانه با استفاده مشترک از فضا و سهيم شدن در امکانات و دسترسي متعدد به عملکردهاي شهري و تنوع در شيوه هاي زندگي مي تواند برخي از تضاد هاي بارز بين گروه ها را از بين ببرد.

طراحي شهري فعاليتي پر هزينه تر از برنامه ريزي شهري مي باشد و مستلزم به کار گيري منابع کمياب و متخصصان حرفه اي ماهر است .اين نکته حائز اهميت است که فعاليت هاي طراحي شهري در جهاتي سوق داده شود که عملکردها و عوامل شکل دهنده ي شهري بيشترين تاثير را روي رفتار کلي افراد و بافت و فرم شهر داشته باشد.

مباني طراحي شهري:

 

جمع آوري اطلاعات اوليه و تجزيه تحليل مناظر و فضاهاي محدوده ي مورد نظر و شناخت چهره شهري:

بدست آوردن و توجه به مشخصه هاي برجسته در محل مورد نظر ، جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل آن ،اساس و پايه ي برنامه ريزي شهري را تشکيل مي دهد .خصوصيات طبيعي و هويت يک مکان و ارزش و قدمت تاريخي آن و نقش و مفهومي که در آينده خواهد داشت ،در آغاز کار ،بستگي به اطلاعات ،تجزيه و تحليل و ارزيابي مشخصه هاي طراحي مناظر طبيعي و چهره ي شهري آن دارد.

در شروع کار ،بايد مشخصات خاص يک مکان به طور دقيق مشخص شود ،اين مشخصات ممکن است زيبا يا معمولي يا زشت باشند ، گذشته از اين مي توانند هويت مخصوص به خود را داشته باشند که باعث ايجاد هماهنگي و يا تضاد و يا تناقض در طراحي شهري مي شود.

چهره ي شهر ،روستا و مناظر طبيعي ،مثال هايي بسيار متفاوت از مشخصه هاي طراحي شهري به شمار مي روند.

طراحي مي بايد با وضعيت موجود و داده هاي محل خود را هماهنگ کرده و عملکرد صحيح اجزا و بهترين طرح را در مورد مکان مورد نظر ارائه نمايد.طراحي شهري بايد دقيق و واضح جوابگوي طرح هاي مورد نظر و ارائه شده باشد.طراحي با علم شناخت از کليه مسائل و بدون تحت تاثير قرار گرفتن و يا وابستگي بايد عمل نمايد.طراحي فقط يک سوال تکنيکي و يا هندسي نيست ،بلکه موضوعي است احساسي تفکري که با صبر توام مي باشد.