بیماری های ماهیان

[mani24 29665]

اینم از بیماریها ی ماهیان

عواملی که نشان دهنده وضع غیر عادی ماهیها و مشخص کننده حالت بیماری آنها می باشد، عبارتند از :

 

1- ماهی در سطح آب شنا می کند.

2- ماهی در گوشه و کناره های آکواریم آرام و بدون حرکت و گاهی هم بصورت نامتعادل شنا می کند.

3- ماهی از آکواریم به بیرون می پرد، در اینصورت باید برای بقیه ماهیها اقدامات لازم انجام شود و روی آکواریم را پوشاند.

4- ماهی به دور خود می چرخد.

5- ماهی اشتهای خود را برای خوردن غذا از دست می دهد.

6- ماهی تعادل و انرژی خود را برای شنا کردن از دست می دهد و شل و لس می شود.

7- قسمتهایی از بدن ماهی بی رنگ می شود.

8- بیماریهای حاصل از سوء تغذیه ، کمبود مواد غذایی و ویتامین ها باعث رنگ پریدگی، انحنای کمر و ستون فقرات بدن ماهی را به همراه خواهد داشت.

9- ریختن باله ها و فاسد شدن اندامهای بدن ماهی که اغلب سریعاً موجب مرگ ماهی خواهد، که باید برای بقیه ماهیها سریعاً اقدامات لازم بعمل آید.

10- برگشتن برانشی و آبشش از حالت عادی و گاهی خونریزی زیر جلد برانشی که اغلب درمان ندارد و بیشتر از وضع نامساعد و نامطلوب بودن آن حاصل می شود.

11- آب آوردگی بدن ماهی که استسقاء گفته می شود.

12- بیرون زدن چشم از حدقه .

13- ماهی بدن را به کف و وسایل داخل آکواریم می خراشد.

14- بروز لکه های سفید، خاکستری ، آبی و سیاه در روی اندامهای بدن ماهی،

15- ظهور تاول، زخم و جوش متورم در سطح بدن ماهی .

16- دهان ماهی قرمز می شود و مقداری از آن بسته می شود و ماهی قادر نیست به خوبی تنفس کند.

17- باله های ماهی سیخ و به حالت خشک در می آید.

18- در زیر جلد بدن ماهی خونریزی بصورت رگهای قرمز ظاهر می شود.

19- انگلهای مختلف در روی قسمت های مختلف بدن ماهی آویزان می شود.

20- توده های قارچ بصورت پنبه ای در روی خراشیدگی ها ، زخمها و حتی تخم ماهیها ظاهر می شود.

21- ایجاد حبابهای ریز در زیر پوست بدن ماهی .

22- سفید شدن تخمها.

23- جذب نشدن کیسه زرده لاروهایی که تازه از تخم در آمده اند.

24- انحنای کمر لاروها و تلفات سریع لاورها بعد از بیرون آمدن از تخم.

25- نرمی و انحنای استخوانها.

26- عقب و جلو رفتن ماهی .

27- سخت شدن شکم ماهی ماده که دیگر قادر به رها ساختن تخمهایش نیست.

28- وارد شدن مواد شیمیایی بداخل آب آکواریم مانند حشره کشها، مواد رنگی که اغلب باعث مرگ ماهیها خواهد شد.

29- بیماریهای حاصل از کمبود اکسیژن محلول در آب آکواریم .

30- بیماریهای حاصل از وجود گازهای مضر چون گاز کلر در آب آکواریم.

هر کدام از عوامل فوق می تواند سرآغاز و شروع انواع بیماریهای ماهیهای آکورایمی باشد

[mani24 29665]

بیماریهای شایع ماهی های آکواریم و روش درمان آنها

1- دم خوره و گندیدگی باله ها

2- کلومناریس

3- امراض باکتریزای آبششی

4- آب آوردگی شکم

5- تیرگی پوست و باله ها

6- بیماری سفیدک

7- قارچ پوست و دهان

8- عفونت دهان

9- سفید و شل شدن مدفوع

10- عفونت آبششها

11- بیماری سفید شدن تخمها

 

بیماری دم خوره و گندیدگی باله ها :

 

درمرحله ابتدایی، درلبه خارجی باله های شنا خطی سفید ایجاد می شود که رفته رفته به سمت قاعده باله پیش رفته و قسمت هایی از لبه خارجی باله های شنا را از بین می برد. در ادامه بیماری دم خوره، قسمتهایی از باله ها از بین رفته و شعاعها سخت می گردند. سرانجام، خود عامل، که نوعی میکروب است از بین می رود ولی زخمی باقی می ماند که می تواند مورد هجوم قارچها قرار گیرد که در آن صورت تا مرگ ماهی هم می تواند پیش رود. البته میتوانید با ایجاد شرایط بهداشتی و کاملاً مناسب برای ماهیان و داشتن یک رژیم غذایی مقوی برای آنها، از گندیدگی باله ها جلوگیری نمایید. در آن صورت رفع بیماری دم خوره بسیار آسان خواهد بود. لیکن در صورت عدم ایجاد شرایط بهداشتی و رژیم غذایی مناسب، ماهیان شما ضعیف شده و آسیب پذیری بیشتری در مقابل بیماری خواهند داشت. در این حالت علاوه بر ایجاد شرایط مناسب، ناچار به استفاده از روش درمانی ویژه ای نیز خواهید بود.

- معالجه توسط : نیتروفورانش

- کاربرد: درمان کدری و عفونت و گندیدگی باله ها، عفونت های باکتریزای سطحی، عفونت کلیه ها و دیگر اندامهای داخلی، پیشگیری از ابتلا به آب آوردگی شکم. پس از انتقال ماهیان بیمار به مخزن قرنطینه جهت پیشگیری از ابتلای سایر ماهیان، نیتروفورانش استفاده می شود.

- شیوه های درمان :

1- حمام : محتوی یک کپسول 500 میلی گرمی را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و 40-30 لیتر آب آکواریم وارد نمائید. ماهیها را به مدت 150 روز در آن حمام کنید.

2- غذا : 300 میلی گرم پودر نیتروفورانش را با 200 گرم غذا مخلوط کرده و روزی 2 بار بمدت 9 روز به ماهی ها بخورانید. پس از اتخاذ روشهای درمان ذکر شده، باله ها شروع به رشد کرده و کم کم به شکل اولیه خود باز می گردند.

 

بیماری کلومناریس :

 

دراین بیماری، نخست لکه های سفید و کوچکی بر روی پوزه، باله ها و اطراف پولک ها دیده می شود که پس از بزرگ شدن، ظاهری قارچ زده به خود می گیرند. در مرحله پیشرفته، بافت میان تیغه های باله ها از بین رفته و باله ها بصورت رشته رشته در می آیند که محیط مناسبی برای رشد انواع قارچها است.

بیماری کلومناریس را می توان جزء امراض باکتریزای آبششی نیز دانست، زیرا این باکتری می تواند به آبششها نیز حمله شده و شروع به از بین بردن بافت میان تیغه های آبششها نماید. در این صورت، تیغه ها جدا شده و می ریزند. در ماهیان جوان، جدا شدن بافت آبششها با تولید مخاط زیادی همراه است که این مخاط سطح آبشش را پوشانده و در نتیجه مانع عمل تنفس می گردد. آنگاه ماهی دچار خفگی می شود.

مبارزه با این بیماری، مستلزم رعایت تمام نکات بهداشتی آب و درجه حرارت مناسب است. برای مبارزه درمراحل نخستین - ظاهر گشتن لکه کوچک و سفید رنگ از روش درمان زیر استفاده می شود:

- درمان توسط : اکرفلاوین = تریپافلاوین

- کاربرد : در معالجه تیرگی پوس و باله ها، گندیدگی پوزه و باله ها و ضد عفونی در جراحات کوچک.

توجه : این دارو آب را شدیداً رنگی می کند.

- تهیه محلول مادر : یک گرم اکریفلاوین را در یک لیتر آب حل کنید.

- شیوه درمان : در ظرفی جداگانه به ازاء هر لیتر آب، 5 میلی لیتر از محلول مادر ریخته و ماهی را به مدت 4-2 روز در آن حمام کنید.

نقاط مورد هجوم باکتری کلومناریس بیشتر زخمهای سطحی ناشی از آسیب دیدگی و یا کمبود ویتامین است. اما گاهی، بیماری به سرعت وارد مرحله حاد می گردد که در این صورت می تواند صدها ماهی را در کمتر از 3 روز تلف کند. در این حالت باید بلافاصله به درمان به روش زیر پرداخت:

- درمان توسط: ترکیبی از اکریفلاوین و کلرامفنیکل

- کاربرد: معالجه بیماری کلومناریس حاد

- شیوه درمان : مقداری آب تازه در ظرفی شیشه ای ریخته و به ازاء هر لیتر آب، 40 میلی گرم کلرامفنیکل و 4 میلی لیتر محلول مادر آکریفلاوین وارد آن نمایید. سپس ماهیها را برای 12 ساعت در آن حمام کنید.

به یاد داشته باشید که با مشاهده بیماری ، چه در حالت مزمن و چه در حالت حاد، همراه با درمان ماهیها تمام وسایل و ابزارآلات را نیز ضد عفونی کنید.

بیماری کلومناریس از شایع ترین بیماری های آکواریمی است که بیشترین ضرر را به آکواریم داران وارد می کند، لیکن به سادگی می توان با اتخاذ تمهیداتی از بروز آن ممانعت بعمل آورد.

ماهیهای خریداری شده را در مخزنی با شرایط کاملاً بهداشتی قرار داده و به ازای هر لیتر آب 50 میلی گرم کلرامفنیکل اضافه کنید و24 ساعت ماهیها را در این حمام نگاه دارید. در آن صورت باکتری از بین رفته و ماهیها بیمار نخواهند شد.

 

بیماری آب آوردگی شکم:

 

تقریباً تمام انواع ماهی های آکواریم میتوانند به این بیماری مبتلا شوند. ابتلای یکی از ماهیان کافیست تا تمام ماهی های دیگر هم در مدت بسیار اندکی به آن مبتلا گردند. اگر ماهیها سالم و قوی و شرایط بهداشتی در محیط رعایت شود، این باکتری نمی تواند برای ماهیان خطری جدی محسوب گردد.

در این بیماری، مقدار زیادی آب در حفره شکمی ماهی جمع شده و شکم ماهی باد می کند. در مراحل پیشرفته بیماری، حتی چشمها نیز آب آورده و از حدقه بیرون می زنند و همینطور مقعد شدیداً عفونی شده و قرمز می گردد.

مداوا در مراحل ابتدایی امکان پذیراست.

برای پیشگیری از سرایت این بیماری به ماهیها سالمی که مدتها با ماهیها بیمار در یک مخزن بوده اند می توان از نیتروفورانش و روش معالجه ای که ذکر شد استفاده کرد. جهت معالجه می توان از کلرامفنیکل، محلول تتراسیکلین هیدروکلراید، اکسی تتراسیکلین، فورازولیدون و یا سولفانامیدهایی مانند سولفادیازول سود جست.

متداولترین روش درمان، استفاده از اکسی تتراسیکلین است که از لحاظ قیمت نیز از سایر داروها ارزانتر است، مضاف بر آنکه براحتی در داروخانه ها یافت می شود.

- درمان توسط : اکسی تتراسیکلین

- کاربرد: معالجه ابتلا به آب آوردگی شکم

- شیوه درمان : در ظرفی جداگانه به ازای هر 20 لیتر آب، محتوای یک کپسول 250 میلی گرمی را حل کرده و ماهی را 3-2 روز در آن حمام کنید.

 

بیماری تیرگی پوست:

 

در این بیماری، پوست و آبششها توسط انگل آلوده شده و سبب کدر گشتگی شدید پوست می گردد. ماهیهای مبتلا پوست خود را شدیداً به دیواره و وسایل داخل آکواریم می مالند.

از علایم مهم آغاز بیماری، پیدایش لکه های تیره دایره یا بیضی شکل بر روی پوست است.محل این لکه ها به تدریج ورم کرده و سفید می شود. سرانجام پوست در محل لکه های مزبور از بدن خارج می گردد. با پیشرفت بیماری، ماهی تنبل و کند می شود.

گاهی انگل روی آبششها رشد می کند که در آن صورت ماهی دچار کمبود اکسیژن شده و به سطح آب می آید و شدیداً تنفس می کند.

در روی پوست، بیشتر قسمت پشت یعنی از پس سر تا باله پشتی مورد هجوم این انگل است. روند پیشرفت بیماری در ماهی های جوان و یا ضعیف سریع می باشد ولی درماهی های بالغ و قوی پیشرفت لکه ها به کندی صورت می گیرد.

جهت درمان در مراحل ابتدایی می توان از نمک طعام و یا مترونیدازول بهره برد.

- معالجه توسط : نمک طعام

- کاربرد: درمعالجه ابتلای خفیف به انگلها و شروع کدر گشتگی پوست و باله ها و دور نمودن زالو

- شیوه های درمان :

1- حمام کوتاه مدت : 20- 15 گرم نمک طعام را در یک لیتر آب حل کرده و ماهی را برای 45-10 دقیقه در آن حمام کنید.

2- حمام دراز مدت : یک گرم نمک طعام را برای 5/12 لیتر آب آکواریم ( برای آب آکواریم سبک )، و 3 گرم نمک طعام برای 10 لیتر آب آکواریم ( برای آب آکواریم سنگین ) بکار برده و ماهیها را برای مدت 5 روز در آن حمام کنید.

برای درمان این بیماری در مراحل پیشرفته، از یکی از داروهی اکریفلاوین، نمک طعام، ما****ت گرین و یا متیلن بلو استفاده می کنند. روش معالجه با اکریفلاوین و نمک طعام قبلاً ذکر شد. ما****ت گرین هم به سبب سمیت بالا، به مبتدیان توصیه نمی گردد.

- معالجه توسط : متیلن بلو

- کاربرد : در معالجه قارچها و کدر شدن پوست و امراض خونی ( مرض خواب )

- طرز تهیه محلول مادر : یک گرم متیلن بلو دریک لیتر آب حل شود.

- شیوه های درمان :

1- یک میلی لیتر محلول مادر در یک لیتر آب آکواریم ریخته و پس از مدت 5 روز باقی مانده دارو را توسط صافی ذغالی از آب جدا نمایید.

2- سه میلی لیتر محلول مادر در یک لیتر آب ریخته و ماهیان مبتلا را به مدت 3 روز در آن قرار دهید . ( به علت غلظت محلول، این شیوه معالجه باید در ظرف جداگانه ای صورت گیرد )

3- حمام کوتاه مدت : 200 میلی لیتر محلول مادر را در ظرف جداگانه ای در 10 لیتر آب حل کرده و ماهی را برای 30 دقیقه در آن حمام کنید.

4- جهت جلوگیری از امراض احتمالی ناشی از حمل و نقل، 50 میلی لیتر محلول مادر را در 100 لیتر آب در مخزن قرنطینه بریزید.

5- برای پیشگیری از امراض قارچی، 30 میلی لیتر محلول مادر را به ازای 100 لیتر آب به مخزن اضافه نمایید.

 

بیماری سفیدک یا ایک :

 

درمرحله پیشرفته، نقطه های سفید بسیاری همانند خاک برنج سراسر بدن ماهی را می پوشانند. از این رو، به آن بیماری برنج هم می گویند. در این حالت ماهی خود را به اشیاء داخل آکواریم می ساید و سعی دارد تاانگل را از پوست جدا کند. مدتی بعد، شدیداً تنبل و بیحال شده و رفته رفته لکه های سفیدی در روی پوس تشکیل می گردد و بخشهایی از پوست جدا شده و می افتد. در این مرحله چیزی به مرگ ماهی نمانده است.

زمان لازم جهت رشد یاخته در زیر پوست به دو عامل اصلی یعنی درجه حرارت و درجه قدرت دفاعی بدن ماهی بستگی دارد. هر چه ماهی قویتر و سالمتر باشد، رشد یاخته به مراتب کندتر خواهد بود. در هر صورت، یاخته در درون جداره ای که به دور خود می سازد می تواند در طی 24-8 ساعت بیش از 1000 یاخته بوجود آورد. معمولاً بدن ماهیهای مبتلا به این بیماری، پس از بهبود تا حدود زیادی در مقابل آن مقاوم می شود. در این حالت گلبولهای سفید خون دور یاخته ها کیستهایی ساخته و آنها را محبوس می کنند. تنها زمانی که قدرت دفاعی بدن ماهیها بنا به عللی از جمله شرایط غیر بهداشتی محیط زیست، تغذیه نادرست، کمبود اکسیژن و ضعف ناشی از بیماریهای دیگر ضعیف گردد، یاخته های محبوس در کیستها دوباره فعال شده و خود ماهی و یا حتی ماهی های تازه به آکواریم وارد شده را مبتلا می سازند.

در مراحل ابتدایی، می توان با استفاده از روش افزایش درجه حرارت آب تا بیش از 30 درجه سانتیگراد به مقابله با این بیماری پرداخت ولی در مراحل پیشرفته ناچار به درمان به دارو هستیم.

- معالجه از طریق : گرما

- شیوه درمان : ازدیاد درجه حرارت باید تدریجی بوده و از یک درجه سانتیگراد در ساعت فراتر نرود. هدف ایجاد شرایطی است که ناقل بیماری یا قادر به حیات نباشد و یا حداقل قدرت تولید مثل خویش را از دست بدهد.

باید متذکر شد که برای ماهیان حساس به افزایش دما، از شیوه های درمان دارویی بهره گیری شود. لیکن برای سایر ماهیها، افزایش 3-2 درجه سانتیگراد برای 3-2 روز بسیار مفید خواهد بود. این عمل جدا از نابودی بسیاری از ناقلین بیماریها، سبب افزایش پادزهر لازم در خون شده و قدرت دفاعی بدن ماهی را افزایش می دهد.

یکی از پیش شرطهای لازم برای درمان از طریق افزایش دما، تمیزی آب و کافی بودن مقدار اکسیژن است.

برای درمان با دارو باید از اکریفلاوین ، ما****ت گرین و یا سولفات کنین، هیدروکلرید کنین استفاده کرد. روش درمان با اکریفلاوین مانند آنچه در بالا ذکر شد است.

- درمان توسط : سولفات کنین یا هیدروکلرید کنین

- کاربرد : مقابله با اودنیوم آب شیرین ( مقابله با بیماری نئون )

- شیوه درمان: یک گرم کنین را در 100 لیتر آب حل کرده و ماهی ها را برای 3 روز در آن حمام نمایید. این درمان را برای ماهی های بسیار حساس و یا بسیار کوچک نباید بکار گرفت. سعی شود معالجه در ظرف جداگانه ای صورت پذیرد . به هنگام معالجه اگر آب کدر شد باید محلول تازه ای تهیه و ماهیها را به داخل آن انتقال داد.

 

بیماری سفید شدن تخمها:

 

سه عامل سبب سفید شدن تخمها می گردد:

1- کمبود اسپرم

2- وجود املاح اضافی در آب و یا اصطلاحاً آب سنگین

3- حمله قارچها به تخمها

جهت برطرف نمودن اشکال اول، توصیه می شود ماهی نر حداقل یک هفته قبل از تخم ریزی ماده، جدا شده و با غذاهای مقوی و متنوع تقویت شود.

درمورد عامل دوم، باید سختی ویژه هر ماهی و شرایط تخم ریزی آن ماهی را دانست. آبهای سنگین دارای املاح زیادی هستند و این برخلاف آبهای بسیار سبک است که مناسب تخمها و تخمگذاری اکثر ماهیان می باشد.برای بدست آوردن آب سبک می توان از رزین کاتدی استفاده کرد.

در مورد عامل سوم هم باید گفت که حمله قارچها از دیگر مواردی است که سبب سفید شدن تخم ها می گردد. از آن جا ک تخم بصورت ثابت در جایی قرار دارد فرصت حمله برای قارچها بیشتر پیش می آید. در چنین مواردی غشایی ابر مانند در اطراف تخم ایجاد می شود که این همان قارچها هستند.

برای مقابله با قارچها می توان روشهای زیر را بکار برد:

1- قرار دادن تخمها در محل تاریک

2- تنظیم درجه حرارت روی 27-29 درجه سانتیگراد

3- ایجاد حمام متیلن بلو طبق روش توضیح داده شده در قبل

4- خارج کردن تخمهای فاسد و سفید شده از مخزن قبل از اینکه بقیه را آلوده کنند.

[mani24 29665]

نحوه شناسائی ماهیهای بیمار

به طور کلی رفتار و وضع ظاهری ماهی بیمار از ماهی ها سلم متمایز است

بنابراین به آسانی می توان در یک آکواریوم بین تعدادی ماهی می توان ماهی بیمار را تشخیص داد.

 

عوامل ظاهری که در شناسائی ماهی بیمار موثر است عبارتند از:

1. بیحال شدن ماهی

2. فرار نکردن در اثر تحریک یا ترساندن

3. شنای غیر طبیعی

4. جدا شدن از سایر ماهی ها و کناره گیری کردن از آنها

5. ماندن در سطح آب

6. باز نگهداشتن دهان

7. مالیدن بدن به دیواره ها و کف آکواریوم

8. پریدن از آب

9. سریع شدن تنفس و افزایش تعداد آن در دقیقه

10. کمرنگ شدن سطح بدن

11. خونریزی جلدی

12. سخت شدن یا پاره شدن باله ها

13. تا خوردن باله

14. ظاهر شدن لکه های سفید یا قرمز بر روی بدن

15. پیدا شدن لکه های ابر مانند بر روی بدن

16. غیر طبیعی بودن تغذیه

 

هر ماهی می تواند یک یا چند مورد از موارد بالا را بروز دهد و اگر برای شناسایی یا کنترل ماهی بیمار کاری انجام ندین هم سایر ماهی ها بیمار میشوند هم اینکه بیماری قابل کنترل نخواهد بود.

البته ممکنه بایث مرگ ماهی هاتون بشه .

[mani24 29665]

بيماريهاي برانشي يا آبششي

بيماري برانشي كه معمولا بصورت برگشتن برانشي از حالت عادي است و گاهي هم در زير برانشي خونريزي مشاهده مي شود و برانشي كاملا باز و قرمز و از حالت عادي خارج است در بين ماهيها ظاهر مي شود و همه گير است. اين بيماري بوسيله نوعي باكتري ايجاد مي شود كه معروف به قارچ آبشش است. در طول مراحل اوليه بيماري معمولا ماهيها علائمي را از خود نشان مي دهند. براي پي بردن به اينكه آيا ماهيها مبتلاء به اين بيماري شده اند يا خير؟ احتياج به دقت و توجه به رفتار و حركات ماهي خواهد داشت كه بايد با دقت و توجه به اين قبيل ناراحتيها پي به وجود اين بيماري در بين ماهيها برده شود. زيرا ماهي بيمار طريقه شنا كردن آن تغيير مي كند و با سرعت به سطح اب مي آيد و بعد بي حس و آرام مي گيرد و در مراحل اوليه ماهي كاملا بي اشتها مي شود و ميل به غذا ندارد. اگر دراين مرحله آبششهاي ماهي را بررسي كنيد، خواهيد ديد كه آبششها متورم شده است كه در نتيجه بتدريج صفحات آبششي بهم چسبيده و سيخ سيخ گشته و رنگ آن پريده مي شود.

ماهيهاي بيمار به مرور زمان داراي آبششهاي كاملا باز مي شوند.

بطوريكه تصور مي شود بسته شدن سرپوشهاي آبششي ديگر غير مقدور گشته است. هر چه جلوتر مي رود بيماري شديدتر مي شود. بطوريكه تشكيلات كركي پنبه ايي مانند در دنبال و روي سرپوشهاي آبششي ظاهر مي شود و اين تغييرات شديد ايجاد شده در آبششها تنفس ماهيها را مختل مي سازد و آنها بسختي قادرند تنفس كنند. این بیماری باعث مي شود ماهی به سطح آب بيايند و چنين تصور مي شود كه اكسيژن محلول درآب كم شده است و ماهيها شديدا دچار مشكل هستند و در خاتمه و ادامه روند و رشد اين بيماري تلفات ماهيها را همراه خواهد داشت.

طريقه پيشگيري از بروز و ايجاد بيماري آبششي يا برانشي

جلوگيري از ورود آلودگيها ي باكتريايي به آكواريوم تنها راه علاج است.

بهتر است هر وسيله اي كه وارد آكواريوم مي شود فاقد هر گونه آلودگي باشد.

انواع غذاهاي زنده كه از طبيعت صيد مي شوند و بدون توجه به آلودگي آنها و قبل از آنكه ضد عفوني شوند در اختيار ماهيها قرار مي گيرند. يكي از راههاي ورود باكتريها به آكواريوم مي باشد. همواره بايستي شرايط آب آكواريوم كاملا بهداشتي و تميز باشد و اكسيژن محلول درآب آكواريوم به حد كافي وجود داشته باشد. در صورت مشاهده آلودگي آب و يا كدر شدن بايد سريعا نسبت به تعويض آب آكواريوم اقدام شود. در مرحله اوليه براي پيشگيري مي توانيد چند روز از كپسول يا قرص كلرآمفنيكل به ازاي هر 10 ليتر آّب 250 ميلي گرم از كلرآمفنيكل را به آكواريوم اضافه كنيد و بعد از يك هفته مشكل كاملا برطرف خواهد شد.

طريقه درمان بيماري آبششي يا برانشي

مقداري آب را در داخل ظرف مناسب ميريزيم و به ازاي هر 10 ليتر آب 500 ميلي گرم كلر آمفنيكل به آن اضافه مي كنيم و ماهيها را بمدت 24 ساعت در اين محلول حمام مي دهيم چنانچه در اين مدت آب بيش از حد كدر شد بايستي قسمتي از آن را عوض كنيد و دوباره دارو اضافه كنيد. اكسيژن و دماي آب هم كنترل شود. بعد از تمام شدن حمام ماهيها، بايد آنها را به آكواريوم تميز و آماده انتقال دهيم در اينصورت بيماري كاملا درمان شده است.

چنانچه بيماري پيشرفت كرده باشد و بصورت حاد در آمده باشد بهتر است بمدت يك هفته و هر روز در دو نوبت همراه غذاي ماهيها به ازاي هر 100 گرم غذا يك كپسول 500 ميلي گرم كلرآمفنيكل را مخلوط كنيد و به ماهيها بخورانيد. تا درمان كامل صورت بپذيرد. در اين شيوه دقت كنيد تمام نكات بهداشتي و اصول صحيح نكهداري و زنجيره مراقبتهاي ويژه آكواريوم بايد رعايت كامل شود.

[mani24 29665]

راهنمای جامع دارویی:

 

1- نقاط سفید کوچک بر روی پوست و باله ها ---- ایک ----- اگزالات مرمر سبز- انتقال - حرارت درمانی

 

2- پوشش مایل به زرد بر روی پوست و باله ها ----- مخملک ماهی ----- اگزالات مرمر سبز

 

3-نقاط سفید و یا خاکستری پنبه ای ( پوست و دور دهان ) ------ بیماری قارچی ----- متیلن بلو – داروهای ضد قارچ – قرص گریسوفولوین

 

4- حرکات سریع در مخزن ----- انگل ----- انواع داروهای ضد انگل

 

5 – برآمدگی های سیاه یا قرمز در زیر پوست ----- انگل ----- انواع داروهای ضد انگل

 

6- کدر شدن پوست – پوسته پوسته ( شیری رنگ ) ( موضعی یا کلی ) ------------ کوستیا –کیلودونلا -------- آکریفلاوین – سولفات مس

 

7- پوسیدگی و فساد باله ------- بیماری فساد باله ---------- نیتروفیورانتیون

 

8- رگه های قرمز بر روی پوست -------- پوسیدگی – انگل -------- تتراسایکلین ها –آکریفلاوین – پنی سیلین –

 

9- برامدگی زرد و سیاه بر روی پوست ----- ناشی از ایک ------ مورد 8

 

10 – زخم های کوچک ------ ناشی از درگیری و ... ------- مورد 8

 

11 – لاغری همراه با زخمهای ریش ریش ---- سل ---- تمام ماهی های آکواریوم از بین برود

 

12- باد کردن قسمتی از بدن ( یکدفعه ) --- استسقا ء --- آنتی بیوتیک ها ( فقط در مراحل اولیه جواب می دهد )

 

13- باد کردن قسمتی از یدن ( با بدن نرمال ) --- ورم پوستی یا شکمی مورد 12

 

 

14- بیرون زدن و برآمدگی چشم ---- بیماری چشمی --- پنی سیلین - آموکسی سیلین

 

 

15 – کدر شدن چشمها --- عوامل باکتریایی ------ آنتی بیوتیک – ضد باکتری – افزایش ویتامین آ

 

16- وجود لکه و سوراخ در نواحی سر و کله -------- بیماری حفره -------- افزایش ویتامین سی و داروی مترونیدازول

 

17- بی اشتهایی . سیاهی بدن . لاغر شدن . مدفوع سفید------- هگزامیتا --------- مترونیدازول

 

18- بی اشتهایی . سیاهی بدن . لاغر شدن . مدفوع سفید------- سایر تاژکداران شکمی و روده ای ---- گابروکول

 

19- شپش بر روی پوست ---- آرگولوس . اراگسیلوس ------- جداسازی . پنبه و الکل - ضد انگل ها ( آکریفلاوین - و .. )

 

20 - انگل بر روی آبشش و پوست ---- انگل ---- ضد انگل ها

 

21- کرم های آویزان از مقعد ------------ نماتود ------ ضد انگلها

 

22- کرم های قلبی شکل بر روی پوست -------- زالو - روش 19 به صورت همزمان

 

23 - نقاط ورم کرده سفید بر روی باله ها و پوست --- لیمفوکیست ها --- معمولا درمانی وجود ندارد

 

24 - مالیدن بدن به سنگ ها --- ایک - انکل پوستی و ... ---- اگزالات سبز . انواع ضد انگل ها

 

25 - تنفس بر سطح آب -- کمبود اکسیژن . افزایش دی اکسید کربن . توکسین .استرس --- پایین آوردن دما - افزایش هوادهی

 

26 - بیرون پریدن از سطح آب -- توکسین بالا . پی هاش بالا یا پایین --- تعویض مقدار زیادی از اب

 

27- زخم شدن باله ها . ابشش ها . پوست و.... - زخم --- پماد نیستاتین . اکریفلاوین - متیلن بلو - و......

[mani24 29665]

بيماري*هايي كه بر چشمان ماهي*هاي آكواريومي اثر دارند بسيار شايعند. امراض چشمي ممكن است سبب پديدار شدن تيرگي در چشم، بيرون زدگي [exophthalmic]، خونريزي [hemorrhagic] و كوچكي چشم [microphthalmic] شود. علت*هاي بيماري*هاي چشم عموماً در ماهيان شامل جراحت، عفونت، تشكيل حباب هوا (كاژي يا انحراف)، انگل*ها و سرطان [neoplasia] مي*شود.

 

چشم ماهي اورگان بسيار جالبي است و شباهت زيادي به چشم انسان*ها و ساير پستانداران دارد. اكثر ماهيان استخواني [teleosts] كه در آب*هاي كم*عمق با نوري كه قدرت نفوذ بالا دارد هستند داراي چشماني كاملاً درشتند و اين يك اورگان مهم و برجسته به*شمار مي*آيد. ماهيان داراي چشماني متفاوت با پستاندارانند. ابتدا اينكه ماهيان داراي پلك نيستند اگرچه كه برخي گونه*ها بافت*هاي تخصص يافته*اي دارند كه ممكن است مانند پلك عمل كنند. ثانياً عدسي چشم ماهي الاستيسيته بسيار كمي دارد و مانند عدسي چشم ما انسان*ها قدرت انعطاف ندارد و بنابراين نمي*تواند نور را بر روي شبكيه متمركز كند. (يكي از دلايل اينكه افراد بالاي 40 سال براي خواندن نياز به عينك پيدا مي*كنند اين است كه عدسي چشم انسان با گذشت زمان قدرت الاستيسيته خود را كم*كم از دست مي*دهد و شباهت به عدسي چشم ماهي پيدا مي*كند). سازگاري ماهي*ها با اين عدسي*هاي سخت به اين ترتيب است كه از عضلات خاصي براي حركت عدسي به سمت داخل و خارج استفاده مي*كنند كه به آنها اين امكان را مي*دهد نور را بر روي شبكيه متمركز كند.

 

بيماري*هاي چشمي در ماهيان captive شايع است و آن به*دليل آناتومي چشم و فاكتورهاي محيطي است. چشم*هاي بزرگ بدون پلك*هاي محافظت كننده آسيب*پذير مي*باشند. هنگامي*كه يك چشم آسيب مي*بيند آسيب*هاي ثانويه مانند ويروس، باكتري*ها قارچ*ها و انگل*ها مي*توانند در چشم تكثير پيدا كرده و باعث بدتر شدن و ضعف آن مي*شوند.

 

 

 

در زير ليستي از مشكلات معمول چشمي و چگونگي درمان يا پيشگيري از آنها آورده شده است:

 

خراش قرنيه:

 

قرنيه بسيار شفاف است و به*طور محافظت كننده*اي چشم را پوشانده است. در انسان*ها نيز ساختار مشابهي وجود دارد. هنگامي*كه اين غشاي نازك دچار خراش ـ زخم يا بريدگي مي*شود يك اولسر ايجاد شده است. در برخي موقعيت*ها اين وضعيت مي*تواند بدتر شود. در موارد شديد حتي خود چشم مي*تواند دچار خراش و بريدگي شود. دامپزشك مي*تواند اين مشكل را تشخيص دهد و با استفاده از رنگ*آميزي خاص قرنيه اين مشكل را آشكار كند. اگر قرنيه رنگ را به*خود بگيرد احتمالاً زخمي وجود دارد. در اغلب موارد با دادن آنتي*بيوتيك به*طور مستقيم به چشم است و در برخي موارد ممكن است بهبود خودبه*خودي صورت گيرد.

 

اِدِم قرنيه:

 

هنگامي كه قرنيه دچار التهاب شود مايع زيادي تجمع پيدا مي*كند (اِدِم) و باعث مي*شود ديد ماهي حالت ابري و تيره پيدا كند. در برخي موارد عفونت باكتريايي مي*تواند باعث اين مشكل شود. دامپزشك مي*تواند اين وضعيت را تشخيص دهد و به فكر اختلالات جدي چشم باشد. با آنتي*بيوتيك مناسب و اقدامات محافظتي ماهي دچار به اين بيماري زود تشخيص داده و درمان مي*شود.

 

آب مرواريد:

 

آب مرواريد به عدسي گفته مي*شود كه تيره و غيرشفاف شده و نور را از خود عبور نمي*دهد گرچه كه بسيار نادر مي*باشد اما مي*تواند در ماهي*ها اتفاق بيفتد. علل آن مي*تواند سوء تغذيه، ضربه و عوامل وراثتي باشد. تهيه و تدارك يك رژيم غذايي مناسب كه تازه هم باشد (غذاهاي تجاري كه كمتر از 6 ماه مانده باشد) مي*تواند به جلوگيري از آب مرواريد كمك كند.

 

بيرون زدگي چشم:

 

كه به*عنوان بيماري (Pop-eye) هم شناخته مي*شود. اين وضعيت بيشر شباهت به يك سندروم دارد تا يك بيماري خاص. اين وضعيت مي*تواند يك طرفه يا دوطرفه باشد. علل آن شامل عفونت سيستميك، چشم ضعيف، اشباع بيش از حد (بيماري حباب*هاي گاز) و ضربه باشد. دامپزشك مي*تواند با طرح*هاي درماني و تشخيص به بيمار كمك كند. متأسفانه اگر چشم به*شدت تحت تأثير قرار گرفته باشد ممكن است ماهي دچار ضعف يا نقص بيماري دائمي يا حتي كوري چشم شود.

 

 

از دست رفتگي حفره* چشم:

 

در برخي موارد كره چشم به*شدت تخريب شده و ممكن است از حفره چشم بيرون بيفتد يا توسط بدن ماهي جذب شود. ماهي*ها قدرت قابل توجهي براي ترميم دارند، از آنجايي كه هيچ بيماري وجود ندارد كه مشكل ايجاد نكند آنها مي*توانند به دفعات متعدد از اين بيماري رهايي پيدا كرده و دوباره عود كند.

 

هنگامي*كه چشم ماهي از دست مي*رود بافت اِسكار حفره* چشم را به*سرعت پُر مي*كند و درطي چند هفته حفره چشم كاملاً با بافت جديد پُر مي*شود.

 

بهترين راه براي جلوگيري از مشكلات چشمي در ماهيان اين است كه هرچه مي*توانيد درمورد زندگي طبيعي و شرايط زندگي مناسب براي حيواناتتان اطلاعات كسب كنيد. اين اطلاعات شامل دانستن درمورد وضعيت تغذيه، شرايط آكواريوم يا استخر ماهي مي*باشد. اگر به مشكلات چشم در ماهيتان برخورد كرديد با دامپزشك متخصص ماهيتان تماس بگيريد و هرچه سريع*تر مراجعه كنيد تا مشكل تشخيص داده شود و به*طور مؤثري حل شود

[mani24 29665]

ساختمان بدن ماهي ها

 

از آنجا که براِي شناسايي ماهي ها لازم است علاقه مندان به نگهدارِي ماهي هاي تزيينِي مختصرِي درمورد ساختمان بدن و اختصاصات تشرِيحِي آن ها آگاهِي داشته باشند ، بنابرین در اِينجا به طور خلاصه به شرح بخشی از اِين اختصاصات مي پردازِيم

 

 

 

1- شکل بدن

به طور کلِي ماهي ها دوکِي شکل و برش عرضِي آن ها بِيضِي شکل است .با وجود اِين شکل عمومي برخِي از ماهي ها ممکن است کروِي ، مارمانند ، پهن ، نخ مانند، نوارِي ، پهن کشِيده و غِيره باشد .

 

 

2- پوشش بدن

بدن ماهي ها از پوست نسبتا سختِي پوشِيده شده است که گاهِي جدا کردن آن مشکل مي باشد .اِين پوست درداخل سوراخهاِي بدن ماهِي نِيز نفوذ کرده و روِي کره چشم را هم مي پوشاند .قسمتِي از آن که روِي چشم قرار مي گِيرد داراِي رنگ شفاف مي باشد .فلس ها که درواقع حفاظت پوست ، عضلات و اعضاي داخلِي بدن را به عهده دارند، در داخل پوست قرار دارند .اندازه فلسها از حد ميکروسکوپي تا اندازه ِيک سکه ِيا بزرگتر متفاوت است .تعداد فلسهاِي روِي ِيک ردِيف گرد دور بدن و همچنِين تعداد فلسهاِي روِي خط جانبِي ماهي ها ِيک گونه معمولا مساوِي بوده و اکثرا در طبقه بندِي ماهي ها نِيز از آن استفاده مي شود .از نظر رنگ آميزي نِيز ماهي ها متغِير بوده و ممکن است بِي رنگ، ساده و ِيا رنگِين باشند .

 

 

3- زوائد بدن

باله ها که وسِيله حرکت ماهي ها در جهات مختلف مي باشند زوائد اصلِي بدن آنها را تشکِيل مي دهند .از نظر تعداد ، باله هاِي ِيک ماهِي به فرد و زوج تقسِيم مي شود .باله هاِي سِينه اِي و شکمي جزو باله هاِي زو ج و باله هاِي پشتِي ، مخرجِي و دمي جزو باله هاِي فرد محسوب مي شوند .

 

باله چرمي که معمولا دربرخِي ازماهي ها مانند ماهي ها آزاد و قزل آلا و بِيشتر کاراسِين ها و نِيز برخِي از گربه ماهي ها دِيده مي شود ، باله فردِي است که از نظر ساختمانِي با باله هاِي دِيگر فرق مي کند .برخِي از ماهي ها ممکن است فاقد ِيک ِيا تعدادِي از باله ها بوده و گاهِي ممکن است تعداد باله هاِي پشتِي از ِيک عدد بِيشتر باشد .در هر حال اِين باله ها هرگز مانند باله هاِي زوج قرِينه نِيستند .

 

4-سوراخ هاِي بدن

سوراخ هاِي بدن ماهِي عبارتند از: دهان ، برانشي ها ، چشم ها و مخرج .همانطور که قبلا گفته شد لاِيه اِي از پوست شفاف روِي چشم ها را مي پوشاند .معمولا در هر طرف سر ماهِي ِيک ِيا دو سوراخ حسِي وجود دارد که تا حدِي کار بِينِي را انجام مي دهند .

 

 

5-خط جانبِي

اکثر ماهي ها در طرفِين بدن داراِي خطِي به نام خط جانبِي مي باشند که با ساختمان خاصِي که دارند مي توانند برخِي از اختصاصات آب مانند شورِي ، جرِيان آب و در جه حرارت را حس نماِيند .در برخِي از ماهي ها سِيستم خاصِي بِين خط جانبِي و گوش داخلِي به وجود مي آِيد که باعث افزاِيش تواناِيِي حسِي ماهِي مي گردد .خطوط جانبِي در برخِي از ماهي ها در هر طرف 2 عدد بوده و در برخِي دِيگر ممکن است اصولا وجود نداشته باشند.

 

 

6- گردش خون

گردش خون ماهِي توسط قلب و رگ ها انجام مي گِيرد .قلب ماهِي داراِي ِيک بطن و ِيک دهلِيز و ِيک سِينوس در ابتداِي دهلِيز به نام سِينوس سِياهرگِي مي باشد .قلب به صورت ِيک پمپ عمل کرده و خون را به جلو و به طرف برانشِي ها براِي تبادلات گازِي ِيعنِي گرفتن اکسِيژن و پس دادن گاز کربنِيک مي فرستد .خون سِياهرگِي پس از ورود به سِينوس وارد دهلِيز شده و از آنجا به بطن عضلانِي رفته و سپس از طرِيق مخروط آئورتِي و 4 سرخرگ برانشِي و جهت تبادلات گازِي ، وارد برانشي ها مي شود.از برانشي ها خون به وسِيله سِياهرگ هاِي مخصوص وارد آئورت پشتِي شده و از آن جا به تمام بدن توزِيع مي گردد .خون تِيره به وسِيله 4 سِياهرگ که دو عدد از جلو و دو عدد از پشت مي آِيد ، وِيک سِياهرگ که خون دستگاه گوارشِ را از کبد مي آورد ، به قلب بازگشت داده مي شود .

 

 

7- تنفس در ماهي ها

تنفس به منظور گرفتن اکسِيژن وپس دادن گاز کربنِيک حاصل از سوخت و ساز ماهِي انجام مي شود .در مهره داران هوازِي محل تبادلات گازِي رِيه است و اکسِيژن مورد نِياز از هوا گرفته شده و گازکربنِيک به آن پس داده مي شود .در ماهي ها که محِيط زِيست آن ها آب مي باشد ، اکسِيژن مورد نِياز توسط برانشِي ها در دو طرف سر ماهِي و زِير سرپوش برانشِي قرار دارند .در هر دو طرف سر در ِيک محفظه مشترک ، 4 برانشِي وجود دارد که هر ِيک داراِي ِيک کمان برانشِي بوده و بر روِي هر کمان رشته هاِي برانشِي با ساختمان خاص خود که مشابه ساختمان رِيه مهره داران خاکزِي است قرار دارند .

 

ماهي ها براِي تنفس به همان طرِيق که مهره داران هوازِي با انجام دم و بازدم اکسِيژن هوا را گرفته و گاز کربنِيک را پس مي دهند ، بايد مرتبا با گرفتن آب از طرِيق دهان و خارج کردن آن از طرِيق برانشِي ها عملِيات دم وباز دم را انجام دهند .در برخِي از ماهي ها گاهِي در قسمت داخلِي کمان هاِي برانشي ها ، فِيلترهاِي دندانه مانندِي وجود دارد که براِي گرفتن و جدا ساختن مواد غذايي از آب به کار مي روند .در گروهِي از ماهي ها که به آنها دورِيه اِي مي گوِيند تنفس مشابه مهره داران هوازِي انجام مي گردد.اِين ماهي ها به جاِي برانشِي داراِي نوعِي رِيه هستند و براِي تنفس مرتباً به سطح آب آمده و از اکسِيژن هوا استفاده مي نماِيند .در برخِي دِيگر از انواع ماهي ها ، علاوه بر برانشِي ها ، اعضا کمکِي تنفس وجود دارند که در هنگام کم شدن اکسِيژن محلول در آب و ِيا در مواقعِي که ماهِي به عللِي خارج از آب قرار مي گِيرد ، مي تواند با کمک اِين اعضا از اکسِيژن هوا استفاده نماِيد .اِين اعضاي در ماهي ها مختلف در داخل دهان ، داخل دستگاه گوارشِ و ِيا کِيسه شنا قرار دارند

[mani24 29665]

- دستگاه تولِيد مثلِ

غدد تولِيد مثلِ ماهِي ماده را تخمدان و غدد تولِيد مثلِ ماهِي نر را بِيضه و ِيا تستِيکول مي نامند .در برخِي از انواع ماهي ها ممکن است در ِيک فرد هر دو غده وجود داشته باشد که به آن اصطلاحا دو جنسي يا هرمافرودِيت مي گوِيند ( مانند عده اِي از گونه هاِي ماهِي باس درِياِيِي ) .در برخِي دِيگر از ماهي ها ممکن است تغِيِير جنسِيت مشاهده گردد .براِي مثال برخِي از ماهي ها طلايي نر با افزاِيش سن تبدِيل به ماهِي ماده مي گردند .

 

 

الف : تخمدانها

تخمدان ها داخلِي و معمولا دراز هستند ولِي گاهِي ممکن است کوتاه باشند .اندازه آنها بستگِي به ميزان رسِيدگِي جنسِي ماهي ها دارد .در مواقعِي که تخمدان ها کاملا رسِيده اند، حتِي ممکن است تا 70 درصد وزن بدن ماهِي را تشکِيل دهند .رنگ تخمدان ها بسته به نوع ماهِي و حتِي افراد هر گونه تا حدودِي متفاوت است .در ماهي هاي جوان متماِيل به سفِيد ِيا متماِيل به سبز و در ماهي هاي بزرگترزرد ِيا طلايي مي باشد .تعداد تخم در ماهي هاي مختلف ، متفاوت مي باشد، از ِيک عدد در هر تخمدان تا چندِين ميليون عدد درهر ماهِي ماده فرق مي کند .

 

ب : بِيضه ها

بِيضه هاِي ماهي ها نِيز داخلِي و دراز مي باشند .تعداد آنها معمولا دو عدد است اما در برخِي از گونه ها ابتدا 2 تا بوده ولِي بعدا ِ يکِي مي شوند .اندازه و رنگ آنها در مراحل مختلف رسِيدگِي فرق کرده و اکثرا سفِيد مي باشد .وزن آنها ممکن است تا 12 درصد وزن ماهِي نر برسد .

 

 

9-دستگاه گوارش

دستگاه گوارش ماهِي از دهان شروع و به مخرج ختم مي شود .بعد از دهان که معمولا داراِي دندانهاِي آرواره اِي است ، حفره دهان وجود دارد .در برخِي از ماهي ها در اِين قسمت بر روِي زبان و در سقف دهان دندانهايي دِيده مي شود .گلو بعد از حفره دهانِي قرار داشته و در برخِي از گونه ها دندان هاِيي گلويي که معمولاً به صورت آسِياب کار مي کند در اِين قسمت قرار دارند .ارتباط دهان و برانشِين ها نِيز در اِينجا انجام مي گِيرد .پس از گلو ، مرِي و سپس معده قرار دارد .در مدخل روده درِيچه پِيلورِي و ِيک سکوم کوتاه که به معده وصل مي شود قرار مي گِيرد .روده که محل اصلِي جذب غذاست بعد از معده قرار داشته و به مخرج ختم مي گردد .دستگاه گوارشِي ماهي ها و بخصوص دندانها در گونه هاِي مختلف ماهِي بسته به طبِيعت غذايي آنها فرق مي کند .

 

 

10-دستگاه دفعِي

کلِيه هاِي قهوه اِي رنگ ، دراز و فشرده ماهي ها ، زِير کِيسه شنا و روِي مهره ها قرار دارند .وقتِي تمام اعضاء داخل بدن ماهِي براِي طبخ خارج مي شوند ، کلِيه ها به رنگ قهوه اِي و به صورت خون مرده روِي مهره ها دِيده مي شوند .کلِيه ها مواد دفعِي را از خون گرفته و به وسِيله ِيک ميزناِي از هر کلِيه آن را به مثانه و از آنجا به وسِيله لوله بارِيکِي به مخرج تناسلِي مي رِيزند .

 

 

11-دستگاه عصبِي

11-دستگاه عصبِي

ماهي ها استخوانِي داراِي مغز کوچک و کوتاهِي مي باشند .لبهاِي بوِيايي و نِيمکره هاِي مغز و مغز وسطِي کوچک اند ولِي مخچه نسبتا بزرگ است .اعصاب مخچه اِي 10 زوج مي باشند .نخاع شوکِي از داخل مهره ها عبور کرده و از هر مهره ِيک زوج نخاعِي خارج مي شود .

 

 

12-کِيسه شنا

کِيسه شنا که به آن کِيسه گاز هم مي گوِيند عضو اصلِي کنترل فشار آب و حفظ تعادل ماهِي مي باشد .اگر چه در برخِي از ماهي ها کِيسه شنا وجود ندارد، با وجود اِين در ماهي ها استخوانِي اِين کِيسه به حداکثر تکامل خود رسِيده و در برخِي از ماهي ها علاوه بر کارهاِي فوق ، به صورت عضو کمک تنفسِي و نِيز عضو تولِيد صوت عمل مي نماِيد .وزن مخصوص ماهِي 07/1 گرم است که از وزن مخصوص آب که مقدار آن 0005/1 گرم است بِيشتر بوده ، بنابراِين اگر ماهِي شنا نکند به ته آب فرو مي رود .ماهِي براِي حفظ تعادل خود بايد همواره شنا کند و انرژِي زِيادِي براِي اِين منظور صرف نماِيد .براِي جلوگِيرِي از صرف انرژِي زِياد ، ماهِي با روش فِيزِيولوژِيک خاصِي مي تواند با افزودن هواِي داخل کِيسه شنا ، خود را سبک تر کرده و در عمق دلخواه نگهداشته و ِيا با کاهش حجم گاز آن ، خود را به عمق مورد نظر برساند .

 

 

13- رنگ آميزي ماهي ها

رنگ بدن ماهي ها در اثر وجود پِيگمان ها ِيا رنگدانه هاِي داخل پوست بدن آنها بوجود مي آِيد .اگر در بدن ماهِي رنگدانه ها وجود نداشته باشند ، بدن آنها معمولا بِي رنگ و گاهِي شِيشه اِي مي باشد .اِين نوع رنگ بخصوص درِ بچه ماهي ها که هنوز رنگدانه ها در پوستشان تشکِيل نشده است ، دِيده مي شود .اگر همه رنگدانه ها ِيکنواخت باشند ، رنگ بدن ماهِي هم ِيکنواخت است .براِي مثال مي توان از رنگ ِيکنواخت برخِي از ماهي ها قرمز ِيا ماهي ها طلايي ِيا ماهِي مولِي سِياه نام برد .اگر رنگدانه ها متنوع باشند ، رنگ بدن ماهِي هم ِيکنواخت نخواهد بود .برخِي از ماهي ها مانند پرندگان داراِي رنگ آميزي بسِيار زِيبايي مي باشند که داراِي رِيشه ژنتِيکِي مي باشد .

[mani24 29665]

بیماری دم خوردگی

در مرحله ابتدایی ، در لبه خارجی باله های شنا خطی سفید ایجاد می شود که رفته رفته به سمت قاعده باله پیش رفته و قسمت هایی از لبه خارجی باله های شنا از بین می برد. در ادامه بیماری دم خوره ، قسمتهایی از باله ها از بین رفته و شعاعها سخت می گردندو سرانجام ، خود عامل که نوعی میکرب است از بین می رود ولی زخمی باقی می ماند که می تواند مورد هجوم قارچها قرار گیرد که در آن صورت تا مرگ ماهی می تواند پیش رود. البته می توانید با ایجاد شرایط بهداشتی و کاملا مناسب برای ماهیان و داشتن یک رژیم غذایی مقوی برای آنها از گندیدگی باله ها جلوگیری کنید. در آن صورت دفع بیماری دم خوره بسیار آسان خواهد بود. لیکن در صورت عدم ایجاد شرایط بهداشتی و رژیم غذایی مناسب ، ماهیان شما ضعیف شده و آسیب پذیری بیشتر در مقابل بیماری خواهند داشت. در این حالت علاوه بر ایجاد شرایط مناسب ناچار به استفاده از روش درمانی ویژه ای نیز خواهد بود.

 

این بیماری را می توانید توسط نیتروفورازون (Nitrofurazone)از بین ببرید. که البته دو راه واسه درمان وجود دارد. و همچنی بگم باید حتما ماهی بیمار رو از دیگر ماهی ها جدا کنید.

 

راه اول :

 

حمام : در این روش یک کپسول 500 میلی گرم را در یک لیوان آب که ولرم است حل کند. این مقدار واسه 30 تا 40 لیتر آب مناسب می باشد. و ماهی ها را طی 15 روز در این محلول حمام بدید.

 

را دوم :

 

غذا : در این روش 300 گرم پودر نیترو فورازون را با 200 گرم غذا مخلوط کنید و روزی دو بار به مدت 9 روز به ماهی ها بدهید.

 

پس از انجام این کار ها باله ها رشد کرده و به شکل اولیه خود بر می گردد.

[mani24 29665]

انگل ايك چيست؟

 

 

مقدمه:

ایكتیوفتیریوزیكی از بیماریهای رایج ماهیان پرورشی اكواریومی و وحشی بوده و عامل آن تك یاخته مژه دار نسبتا درشتی به نام ایكتیوفتیریوس مولتی فیلیس میباشد. اندازه انگل بالغ حدود 1 - 5 / 0 میلیمتر بوده و به راحتی با بزرگنمایی كم میكروسكوپ قابل مشاهده است بنابراین تشخیص بیماری ساده بوده و با تهیه یك گسترش مربوط از پوست و آبشش عملی می باشد. این انگل گسترش جهانی داشته و در ماهیان مختلف گزارش شده است به اكثر درمانهای رایجی كه بر علیه دیگر تك یاخته ها استفاده میشود مقاوم بوده و به سختی از استخر یا آكواریوم آلوده ریشه كن می گردد. این بیماری بیشتر در فصل پائیز و زمستان اتفاق می افتد كه دلیل آن احتمالا كم شدن فعالیت فتوسنتزی در آب (در نتیجه ایجاد كمبود اكسیژن) و كم شدن ایمنی ماهی در اثر كاهش دما و عوامل دیگر می باشد.دكتر مخیر (1976) وجود این انگل را در ماهیان ایران گزارش كرده اند.

 

در مرحله پیشرفته نقطه های سفید بسیاری همانند خاكه برنج سراسر بدن ماهی را می پوشانند. در این حالت ماهی خود را به اشیاء داخل محیط آبی می مالد و سعی دارد تا انگل را از پوستش جدا كند. مدتی بعد شدیدا تنبل و بی حال شده و رفته رفته انگل ها با چشم غیرمسلح به صورت لكه های سفید تا یك میلی متر قطر بر روی پوست ماهی قابل رؤیتند. Ichthyphthirius روش زندگی دوره ای دارد. آن برای تولید مثل ماهی ها را ترك می كند. پس از تولید مثل سوراخ بزرگی در پوست ایجاد میكند كه برای عفونت ثانویه باكتریایی یا قارچی باز است. انگل به كف مخزن رفته و یك پوشش ژله ای مانند به نام كیست در اطراف خودش ترشح می كند. آن درون این كیست به نوزادان بسیاری تقسیم می شود. سپس كیست می تركد و نوزادان بیرون می ریزند كه در حال شنای آزاد میزبان جدیدی را جستجو می كنند. همانند Cryptocaryon مرحله بین پوست و مرحله كیست هر دو نسبت به درمان مقاومند.

 

زمان لازم جهت رشد یاخته در زیر پوست به دو عامل اصلی درجه حرارت و قدرت دفاعی بدن ماهی بستگی دارد. هر چه ماهی قوی و سالمتر باشد رشد یاخته به مراتب كندتر خواهد بود. در هر صورت یك یاخته در درون جداره ای كه به دور خود میسازد می تواند طی 8 تا 24 ساعت بیش از 1000 یاخته به وجود آورد.

 

 

چرخه زندگی انگل ایك

معمولا بدن ماهی های مبتلا به این بیماری پس از بهبود تا حدود زیادی در مقابل آن مقاوم می شود. در این حالت گلبولهای سفید خون دور یاخته ها كیستهایی ساخته و آنها را محسوب می كنند. تنها زمانی كه قدرت دفاعی بدن ماهی ها بنا به عللی از جمله شرایط غیربهداشتی محیط زیست تغذیه نادرست كمبود اكسیژن و ضعف ناشی از سایر بیماری ها تحلیل رود یاخته های محبوس در كیست ها مجددا فعال شده و خود ماهی یا حتی ماهی های تازه به آكواریوم وارده شده را مبتلا می سازند.

 

درمان

می توان در مراحل ابتدایی با استفاده از روش افزایش درجه حرارت آب تا بیش از 30درجه سانتیگراد به مقابله با این بیماری پرداخت ولی در مراحل پیشرفته وقتی كه انگل در پوست ماهی و یا در مرحله كیست است قابل درمان نمی باشد. جهت از بین بردن Ichthyophthirius پیش از شكل گیری كیست و یا پس از تركیدن آن باید داروی اختصاصی به مخزن اضافه شود. به هنگام كاربرد دارو گیاهان و ذغال اكتیو ***** را از مخزن خارج كنید.

 

معالجه از طریق گرما

دما را به تدریج افزایش دهید به طوری كه این افزایش از یك درجه سانتیگراد در ساعت فراتر نرود. هدف ایجاد شرایطی است كه ناقل بیماری یا قادر به حیات نباشد و یا حداقل قدرت تولید مثل خویش را از دست بدهد.

برای ماهیان حساس به افزایش دما از شیوه های درمان دارویی استفاده كنید. جهت سایر ماهی ها افزایش 2 تا 3 درجه سانتیگراد طی 2 تا 3 روز بسیار مفید خواهد بود. این عمل جدا از نابودی بسیاری از ناقلین بیماری ها سبب افزایش پادزهر لازم در خون شده و قدرت دفاعی بدن ماهی را افزایش می دهد.

یكی از پیش شرط های لازم جهت درمان از طریق افزایش دما تمیزی آب و اكسی?ن كافی محلول در آب می باشد.

 

معالجه از طریق دارو

برای درمان با دارو باید از اكریفلاوین مالاشیت گرین و یا سولفات كینین یا هیدروكلریدكینین استفاده كرد.

 

الف) درمان با اكریفلاوین (تریپافلاوین Acriflavin = Trypaflavin)

این دارو در درمان تیرگی پوست و باله ها گندیدگی پوزه و باله ها ضدعفونی در جراحات كوچك و به ویژه به هنگام ابتلاء به ایك كاربرد دارد. جهت درمان ابتداء باید از دارو محلول مادر تهیه كرد. برای این كار یك گرم اكریفلاوین را در یك لیتر آب حل كنید. پس از تهیه محلول در ظرفی جداگانه به ازاء هر لیتر آب 50 میلی لیتر از محلول مادر ریخته و ماهی را به مدت 2 تا 4 روز در آن حمام دهید.

 

توجه : این دارو آب را شدیدا رنگی می كند.

 

ب) درمان با مالاشیت گرین (Malachit green)

مالاشیت گرین در معالجه بیماری های قارچی پوست كدر شدن و یا جوش زدن پوست كابرد دارد. جهت مداوا ابتلا یك گرم از دارو را كه به صورت بلورهای ریزی میباشد در یك لیتر آب حل كنید. سپس 6 میلی لیتر از این محلول مادر را در 100 لیتر آب حل كرده و ماهی ها را به مدت 12 روز در آن حمام دهید. در روزهای سوم ششم و نهم نصف مقدار داروی تجویز شده را به آب بیافزایید. پس از 12 روز نصف آب موجود باید تعویض شده و آب تازه وارد مخزن آبی گردد.

در صورت انجام درمان در ظرفی جداگانه به دلیل تجزیه دیرتر دارو در آب تازه مقدار 4 میلی لیتر از محلول مادر در 100لیتر آب كفایت می كند.

 

روش دیگر درمان با مالاشیت گرین حل كردن 13 تا 15 میلی گرم مالاشیت در 100 لیتر آب است كه ماهی ها به مدت 3 تا 4 روز در آن حمام داده می شوند.

 

توجه : مالاشیت گرین بسیار سمی است كه به هنگام تماس با پوست یا وارد دهان شدن باید به سرعت به پزشك مراجعه كرد.

توجه : از نگهداری مالاشیت یا محلول مادر آن در یخچال حاوی موادغذایی اجتناب ورزید زیرا علاوه بر سمی بودن سرطان زا می باشد. كاربرد مالاشیت در درمان و یا ضدعفونی در مورد ماهیان پرورشی خوراكی در برخی كشورها به طور كلی ممنوع اعلام شده است و در سایر كشورها پس از كاربرد در معالجه باید ماهی دوره ای در حدود 2 تا 6 ماه را پیش از عرضه به بازار مصرف بگذراند.

 

ج) درمان با سولفات كینین یا هیدروكلریدكینین

(Quinine Sulfat or Quinine Hydrochloride)

یك گرم كینین را در 100 لیتر آب حل كرده و ماهی ها را 3 روز در آن قرار دهید. سعی كنید معالجه در ظرفی مجزا انجام شود. اگر آب به هنگام معالجه كدر شد باید محلول تازه ای تهیه كرده و ماهی ها را به داخل آن انتقال دهید.

توجه : این درمان را برای ماهی های بسیار كوچك و یا بسیار حساس نباید به كار برد.

باتوجه به این كه یكی از خصوصیات انگل نفوذ به لایه های زیرین بافت پوششی می باشد لذا تكرار درمان برای حاصل شدن نتیجه مطلوب ضروری است لذا به همین دلیل تجویز دارو سه بار به فاصله 48 ساعت تكرار گردید و پس از نوبت سوم جهت برطرف كردن عوامل مساعد كننده بیماری ماهیان به استخری با شرایط نگهداری مناسب تر انتقال داده شدند كه نهایتا نتیجه مطلوب بدست آمده و ماهیان درمان شده از آلودگی پاك گردیدند.

 

 

در خاتمه باتوجه به سیكل زندگی انگل برای پیشگیری از وقوع این بیماری رعایت نكات یاد شده ذیل توصیه می شوند:

1- خشك كردن استخر و ضدعفونی آن با آهك قبل از آبگیری و انتقال ماهیان به استخر.

2- اصلاح و بهبود وضعیت نگهداری ماهیان (استفاده از آب مناسب دمای مناسب استخرهای استاندارد تغذیه صحیح ...).

3- جلوگیری از ورود ماهیان وحشی به استخر با نصب *****های مناسب.

4- نمونه گیری منظم از ماهیان و بررسی بهداشتی آنها.

 

 

نگارش یافته توسط علی كرمی

[mani24 29665]

بيماري ماهيان آكواريومي

 

 

 

 

 

فاكتورهاي موثر در بيماري:

غالب باكتريهاي عفوني در ماهيان فرصت طلب بوده و بدين معناست كه وجود عامل پاتوژن در محيط براي ايجاد بيماري كافي نمي باشد ، فاكتورهاي محيطي و يا ضعف سيستم ايمني موجب افزايش حساسيت ماهي نسبت به عوامل پاتوژن ميگردد و اين پديده اكثرا" توسط استرس تسريع مي يابد. استرس نقش بسيار مهم در شيوع بيماريهاي عفوني را در جمعيت هاي ماهي بعهده دارد و بعضي از عوامل ايجاد كننده استرس در شيوع استرپتوكوكوز عبارتند از درجه حرارت بالاي آب ( مخصوصا" در فصل تابستان) تراكم بالاي ماهيان ، جابجا كردن ماهيان ، كيفيت پائين آب شامل افزايش آمونياك و يا نيتريت باكتريهاي مولد بيماري اغلب براساس حدت و قدرت بيماريزاي طبقه بندي ميشوند .

 

هرچند كه اين دسته بندي نادرست مي باشد اما مشخص گرديده كه باكتريهاي اختصاصي دريك گونه هم از نظر حدت بيماريزائي با همديگر متفاوت هستند . دراين گروهها باكتريها با طيف گسترده اي از حدت كنار هم قرار مي گيرند بعنوان مثال بيشتر از همه آئروموناس هيدروفيلا درماهيان آب شيرين يافت ميشود كه در حقيقت يك باكتري فرصت طلب بوده ودر محيط پرورش ماهي به فراواني يافت ميشود و از اين رو باكتري محيط پرورش ناميده ميشود اين باكتري در مواقع سلامت ماهي هيچگونه بيماريزائي نداشته وهميشه در جمعيتهاي ماهي وجود دارد از طرف ديگر باكتري استرپتوكوكوس نه تنها فرصت طلب نبوده ، بلكه داراي قدرت تهاجمي زيادي بوده ودريك مطالعه آزمايشگاهي ، ماهيان زينتي دانيوس مخطط را با غلظت زيادي از باكتري درآب وارد نمودند و باعث مرگ 100درصد ماهيان درعرض 2 تا 4 روز گرديدند.

 

علائم ظاهري بيماري درماهيان قزل آلاي پرورشي:

 

- تجمع گله های ماهی در محل ورودی ، خروجی و کنارهای استخر

- کاهش اشتها و میل ماهیان به غذا

- حرکات غیر طبیعی شنا به صورت چرخشی ، یکطرفه و غیره

- پوسیدگی باله های پشتی و دمی در بیش از 20 در صد گله ماهی

- تیره شدن باله های پشتی و دمی در 20 درصد گله ماهی

- وجود زخم های غیر عادی و قارچ زدگی در سطح بدن

- تیره یا بی رنگ شدن ماهیان

- ریزش پولک در بیش از 20 درصد گله ماهی

- خونریزی گسترده زیر پوستی در ناحیه شکم و پهلو

- بیرون زدگی و بروز حباب گازی در ناحیه چشم

 

: لذا ضروری است

رفتار شناگری ماهیان را بصورت روزانه مورد توجه قرار دهید. در صورت بروز علایم فوق سریعا با کارشناسان شیلات تماس حاصل نمایید.

اجرای عملیات درمانی و شیمی درمانی در این استخرها باید تحت نظر کارشناسان شیلات انجام پذیرد.

كم تحركي ، رنگ پريدگي ، تخریب باله ها ، پف كردگي بدن ، تيرگي چشمها ، گوشه گیری ، ظهور رگه های قرمز در طول بدن ، قرمزی یا التهاب پوست ، باله ها یا اندامهای داخلی ، اشکال در تنفس.

 

عفونتهای قارچی:

 

. غالبا به عنوان عامل ثانویه در بیماریهای دیگر بروز میکند

شنای نامنظم و سرگردان ، حرکات تند ، خاراندن بدن ، تظاهرات ریشدار پنبه مانند بر روی پوست یا چشم یا دهان.

 

بیماریهای انگلی:

 

غیر فعالی یا کاهش فعالیت ، کاهش یا فقدان اشتها،افزایش موکوس یا غشاء روی بدن ، نقاط یا کرمهای قابل مشاهده بر بدن ، افزایش شدت تنفس ، خاراندن بدن.

نحوه ي شناسايي ماهي بيمار به طور کلی رفتار و وضع ظاهری ماهی بیمار از ماهی ها سلم متمایز است

بنابراین به آسانی می توان در یک آکواریوم بین تعدادی ماهی می توان ماهی بیمار را تشخیص داد.

عوامل ظاهری که در شناسائی ماهی بیمار موثر است عبارتند از:

 

1- بیحال شدن ماهی

2- فرار نکردن در اثر تحریک یا ترساندن

3- شنای غیر طبیعی

4- جدا شدن از سایر ماهی ها و کناره گیری کردن از آنها

5- ماندن در سطح آب

6- باز نگهداشتن دهان

7- مالیدن بدن به دیواره ها و کف آکواریوم

8- پریدن از آب

9- سریع شدن تنفس و افزایش تعداد آن در دقیقه

10- کمرنگ شدن سطح بدن

11- خونریزی جلدی

12- سخت شدن یا پاره شدن باله ها

13- تا خوردن باله

14- ظاهر شدن لکه های سفید یا قرمز بر روی بدن

15- پیدا شدن لکه های ابر مانند بر روی بدن

16- غیر طبیعی بودن تغذیه

 

هر ماهی می تواند یک یا چند مورد از موارد بالا را بروز دهد و اگر برای شناسایی یا کنترل ماهی بیمار کاری انجام ندین هم سایر ماهی ها بیمار میشوند هم اینکه بیماری قابل کنترل نخواهد بود.

 

تشخیص بیماری از علائم ظاهری ماهیان آکواریومی

 

عفونتهاي باكتريايي:

كم تحركي ، رنگ پريدگي ، تخریب باله ها ، پف كردگي بدن ، تيرگي چشمها ، گوشه گیری ، ظهور رگه های قرمز در طول بدن، قرمزی یا التهاب پوست ، باله ها یا اندامهای داخلی ، اشکال در تنفس.

عفونتهای قارچی: (غالبا به عنوان عامل ثانویه در بیماریهای دیگر بروز میکند)

شنای نامنظم و سرگردان ، حرکات تند ، خاراندن بدن ، تظاهرات ریشدار پنبه مانند بر روی پوست یا چشم یا دهان.

 

بیماریهای انگلی:

غیر فعالی یا کاهش فعالیت ، کاهش یا فقدان اشتها ، افزایش موکوس یا غشاء روی بدن ، نقاط یا کرمهای قابل مشاهده بر بدن ، افزایش شدت تنفس ، خاراندن بدن.

 

 

 

نشانه هاي هاي كلينيكي( قابل مشاهده) :

ماهيان بيمار ممكن است يك يا دو نشاني كلينيكي را نشان دهند و اين علائم شامل شناي عمودي و مارپيچي به دورخود ، بيحسي ، سياهي رنگ ، اگزوفتالمي يك يا دو طرفه ، POPEYE بيرون زدگي يك يا هردو چشم ، كدورت قرينه ، هموراژي در داخل و يا اطراف كره چشم ، سرپوش آبششي ، قاعده باله ها منفذ مقعد ، قلب و يا جاهاي ديگر بدن ، آسيت ( ادم و بادكردگي شكم) و زخم پوستي ميباشد. درمواردي ماهيان بيمار تا زمان مرگ فاقد نشاني هاي آشكاري ميباشند . همچنين با توجه به نشانه هاي فوق اغلب ، شناي عمودي ، افزايش سريع تلفات همواره ديده ميشوند.

 

(VNN )علائم كلينيكي و يافته هاي كالبد گشايي:

 

انواع بيماري هاي ماهي: بیماری نکروز عصبی

 

علائم اصلي بيماري با حالات متنوعي از اختلالات عصبي مشخص مي گردد. مواردي همچون رفتارهاي شناي نامتعارف (مارپيچي ، چرخشي يا خوابیده بر آب با شکمی متورم ) و بروز حالات و اكوئولاسيون (حفره حفره ) در بافت عصبي مركزي از موارد شاخص این بيماري است . ( این حالت مشابه عارضه جنون گاوی یا بیماری معروف (Bovine Spongiform Encephalopathy) یا BSE در گاوان می باشد. با این تفاوت که وضعیت زئونوز بودن این بیماری مورد بحث و قابلیت انتقال ان به انسان هنوز به اثبات نرسیده و فعلا احتمال انتقال آن به انسان منتقی است.) در عارضه نکروز عصبی ویروسی در ماهیان معمولاً این حالات واكوئوله شدن در لايه هاي هسته دار بافت شبكيه چشم نيز به چشم می خورد و بطور معمول در ماهيان جوان ضايعات با شدت بيشتري مشاهده می شود. در ماهيان مسن تر ضایعات گسترده بوده و در این سنین ضايعات نسبت به شبكيه ‌تمايل بيشتري دارند. حضور گنجيدگي هاي داخل سيتوپلاسمي از سلولهاي بافت مغز در برخي گونه ها ، گزارش شده است ولي در اغلب گونه ها نكروز بافت عصبي عارضه ای معمول بوده و به کرات مشاهده شده است.

 

 

همانگونه که در تصویر بالا مشاهده می شود اتساع کیسه شنا و یرخونی بافت مفز از طریق یوست و غصروف شفاف بچه ماهیان قابل رویت است.

درروند معمول بیماری ، با شروع اولين علائم بالینی ، مرگ و مير قابل توجهي در ماهيان رخ مي دهد . با وجود آنكه بيماري در ماهيان جوان در برخي گونه ها بندرت اتفاق مي افتد ولي مرگ و مير در ساير گونه ها اغلب در سنين پايين و ماهيان جوان رخ مي دهد كه معمولاً به حد 100 % نمي رسد . اين موضوع بيانگر وابسته به سن بودن و حساسيت ماهیان جوان به بيماري است . مرگ و مير قابل توجهي از ماهيان گونه Sea bass اروپايي و هامور ( grouper ) در سنین بازاري گزارش شده است ولي در اين گونه ها نيز مرگ و مير بيشتر در ماهيان جوان مشاهده شده است . انتقال عمودي عامل مسببه بيماري در گونه P.dentex به اثبات رسيده است و اين حقيقت با رخداد زودرس چهره باليني بيماري در ماهيان جوان مشخص شده است .اين نتایج منجر به كنترل بيماري در بچه ماهيان جنس Striped Jack به نحو موفقيت آميزی شده است كه اين عمل به كمك آزمون تشخیصی RT – PCR و به منظور تشخيص مولدين حامل ويروس و نیز ضد عفوني تخمهاي بارور به وسيله گاز ازن صورت گرفته است.

 

همچنين بر خلاف انتظار ، آلودگي مايعات تخمداني نيز در گونه D. Labrax اين در حالي است كه بطور معمول بيماري دراین گونه معمولاً سي روز پس از بارور نمودن تخمها مشاهده مي شود .

درخصوص راه انتقال و معرفي ويروس به محيط به غير از انتقال از طريق سلول هاي جنسي و همزيستي ماهيان با هم تاكنون راه ديگري به اثبات نرسيده است ولي احتمالاتي همچون آبهاي جاری ، ماهيان جواني كه در يك مكان نگهداري مي شوند ، ظروف حمل ماهيان و كشتي ها نيزدر انتقال بیماری مطرح مي باشند . اين موضوع به اثبات رسیده است كه اينگونه ويروس هاي كوچك نسبت به شرايط محيطي كاملاً مقاوم بوده لذا می توانند به سهولت توسط فعاليت هاي تجاري در جهان منتشر گردند.

 

 

ماهی گونه Umbrina cirrosa در تصاویر بالا که به عارضه نکروز عصبی ویروسی VNN مبتلا شده است. اندامهای داخلی طبیعی بوده ولی لوله گوارش خالی به نظر میرسد. کیسه شنا متورم و اتساع یافته مشاهده می شود.عارضه و جراحت خارجی خاصی وجود نداشته و بیحالی و عدم تعادل در هنگام شنا ( شنای نا متعارف) از علائم دیگر این بیماری است.

 

نكرو پسي ( يافته هاي كالبد گشائي)

 

دربررسي هاي كالبد گشائي ممكن است مايعات خون آلود در محوطه شكمي مشاهده شود . طحال بزرگ وقرمز رنگ ، كبد رنگ پريده ، تورم وآماس دراطراف قلب وكليه نيز جلب توجه مي نمايد . بسياري از استرپتوكوكها مغز وسيستم اعصاب ماهيان را آلوده نموده و موجب شناي عمودي ميگردند.

 

تشخيص و درمان

 

اكثر باكتريهاي فرصت طلب ماهيان بعد از رنگ آميزي گرم ، در زير ميكروسكوپ برنگ صورتي ظاهر شده و بيشتر آنها ميله اي شكل بوده وگرم منفي ناميده ميشوند . در صورتيكه استرپتوكوكوسها بعد از رنگ آميزي برنگ ارغواني درآمده و بيشتر كروي و يا بيضي شكل هستند وگرم مثبت خوانده ميشوند . تشخيص اوليه با توجه به تاريخچه و علائم كلينيكي ، يافته هاي كالبد گشائي ميسر است . اسلايد هاي اخذ شده از بافتهاي تازه مغز ، طحال ، كليه وكبد باكتريهاي گرم مثبت را نشان ميدهند.اگر دركارگاهي با ماهيان بيمار داراي علائم بيماري (شناي عمودي وغير عادي ، POPEYE ، خونريزي ، مرگ و ميرسريع و شديد ، كوكسي هاي گرم مثبت در مغز وكليه) مواجه شويم ، مشكوك به استرپتوكوكوز گرديده و تأئيد تشخيص نيازمند كشت باكتريائي از ارگانهاي داخلي بويژه كليه و مغز مي باشد .

 

محيط كشت انتخابي بلاد آگار بوده وبهتر است بعد از جداسازي باكتري نسبت به آنتي بيوگرام اقدام گردد . باكتريهاي گرم مثبت و مشخصا" استرپ درمقابل اريترومايسين حساس بوده ويك دوره دز درماني به ميزان 5/1 گرم اريترومايسين دريك پوند غذا بمدت 10تا 14 روز موثر مي باشد . هرچند آنتي بيوگرام قدرت تاثير آنتي بيوتيكها را مشخص ميكند اما كمك گرفتن از متخصصين بهداشت ماهي و تشخيص آزمايشگاهي بسيار زياد توصيه ميشود . زيرا اگر ميزان غذا ويا دفعات غذا دهي را زياد كنيم ، ندانسته از عمل آنتي بيوتيكها جلوگيري مي كنيم .گاهي پرورش دهندگان مبادرت به درمان با داروهاي قوي وغير قانوني مي كنند كه موجب رسوب دارو در بافتهاي ماهي ميشود و امنيت غذائي و بهداشتي جامعه را به خطر مي اندازد لذا توصيه ميشود كه پس از مشورت با متخصصين دامپزشكي در رشته بيماريهاي آبزيان از آنتي بيوتيك موثر و به طريقه صحيح استفاده و مدت زمان مصرف رعايت گردد.

 

پيشگيري :

 

پيشگيري از بيماري هميشه ارجح تر از درمان بوده وبرنامه پيشگيري براساس كاهش استرسها ، بهبود كيفيت آب ، به حداقل رساندن عوامل عفوني توسط ضد عفوني كننده ها ، رعايت اصول بهداشتي وبهسازي محيط استوار است . ضمنا" بنظر ميرسد در هرموقع از سال بيماري استريتوكوكوز ميتواند دردرجه حرارتهاي بالا بطور مداوم بروز نمايد.مطالعه سيستم هاي پرورش دريائي در ژاپن تشان از حضور استرپتوكوكها در آبهاي شور ولجن آلود دارد و با ميزان زيادي درآبها بالاخص درطول ماههاي تابستان ديده شده است.اين موضوع دربعضي ازسيستم هاي پرورش ماهي كه تعدادي از استرپها ميتوانند بطور طبيعي حضور داشته باشند مشكل ساز مي باشد. زيرا باكتري در محيط اندميك شده ودرمزرعه ضمن تثبيت گاهي موجب بروزبيماري ميگردد در نتيجه، عفونت هاي استرپتوكوكي ممكن است به شكل دوره اي با عود نمودن بيماري مخصوصا" در مواقع افزايش استرس زياد ديده شوند.

 

در صورت مشكوك بودن به گروهي از ماهيان از نظرآلودگي به استرپتوكوك ، جمعيت آلوده را بايد سريعا" از سايرين ايزوله كردو تا آنجا كه امكان دارد ازوسائل اختصاصي مانند تورساليك و... استفاده شود و بعد از كاربرد وسائل بايد جهت اطمينان كامل اين لوازم را در مواد ضدعفوني كننده مانند كلريد بنزالكونيوم فرو بريم ضمنا مواد ضد عفوني كننده بايد طبق دستور كارخانه سازنده مصرف شود. عفونت هاي استرپتوكوكي ميتواند بسرعت در گروهي از ماهيان كه درمعرض آب آلوده با باكتريها قرار دارد گسترش يابد . همچنين گسترش بيماري در يك گروه از ماهيان بروش خوراكي ، كاني باليسم درماهيان بيمار، تغذيه از غذاي ماهيان آلوده ديده شده است . ازبين بردن ماهيان مرده هر چه سريعتر جهت كاهش آلودگي توصيه ميگردد. غذاي زنده ويا عمل آوري نشده ( تازه يا منجمد ) ممكن است منبع عفونت باشند و ارسال نمونه ها به آزمايشگاه ميكروبيولوژي جهت كشت باكتريائي قبل از مصرف الزامي مي باشد.

 

انواع استرپتوكوكوس هاي بيماريزادر ماهيان : بسياري از انواع استرپتوكوكوس ها ميتوانند سبب بيماري درماهيان گردند وبيشتر آنها هنوز شناسائي ومشخص نشده است . تعيين وشناسائي همگي آنها كه باعث بيماري در پستانداران وماهيان ميگردند نيز غالبا" قابل اجرا نمي باشد.بعضي از انواع استرپها كه براي ماهيان پاتوژن هستند درمحيط نيز يافت شده وميتواند علت اندميك شدن بيماري درمزرعه گردد. اطلاعات جامع وكامل براي تعيين گونه هائي كه براي ماهي بيماريزا هستند ، در دسترس نمي باشد.بعنوان مثال انواعي كه درماهيان ايجاد بيماري ميكنند شامل استرپتوكوكوس ديفيسيليس S.difficilis كه درماهيان اسرائيل و استرپتوكوكوس پارابريس از ماهيان توربوت درشمال اسپانيا واسترپتوكوكوس ميلري S.milleri از كليه ماهيان Koi كه داراي زخمهاي سطحي بودند جدا شده است.استرپتوكوكوس اينياي S. iniaeيكي ديگر از گونه هائي است كه از ماهيان وپستانداران جداشده وبحث ‌آ‌ن در مبحث بعدي خواهد شد. ساير باكتريهاي گرم مثبت كه داراي ارتباط با استرپتوكوكوس بوده وبيماريهاي مشابه ايجاد مي نمايند شامل لاكتوكوكوس گارويه كه از مار ماهي مهاجر وگيش دم زرد درژاپن ، لاكتوكوكوس پيسيوم و واگوكوكوس سالمونيناروم از ماهيان قزل آ‌لاي رنگين كمان جداشده است.

 

بيماري درانسان : بيماري زائي استرپتوكوكوس اينياي S.iniae در ماهي و پستانداران وانسان مشخص شده است . اولين بار اين باكتري در سال 1970 در رودخانه آمازون از دلفين جدا گرديده ودر سال 1994 بعنوان عامل بيماري در هيبريد تيلاپيا بوده ، هرچند كه بعدا" مشخص گرديد كه با S.shiloi كه بار اول در سال 1984 از تيلاپيا و در اسرائيل ايزوله شده ، يكي بوده است . اولين گزارش بيماريزاي اين باكتري در انسان در سال 1991 و در تگزاس بوده و در سال 1994 دومين مورد بيماري در اتاواي كانادا اتفاق افتاد و ضمنا" منشاٌ عفونت براي هيچكدام مشخص نگرديد.در سال 1995 گروهي از پزشكان كانادائي ، بيماري را در 4 نفر از پرورش دهندگان مسن پيگيري نموده و اين اشخاص داراي بيماريهاي مزمن شامل ديابت و رمانيسم قلبي بودند. آنها مي دانستند كه اگردستانشان زخم باشد بعد از صيد و فرآوري بويژه تيلاپيا قطعا" بيمار ميشوند . در تعداد 8 نفر از 11 نفر بيمار عارضه سلوليت ( عفونت دربافت هاي همبند) در دست و تب مشاهده شد . يكي از بيماران كه داراي بيماري قلبي كليوي ، ديابت و آرتريت بود ، عفونت شديد در بدنش گسترده شد . كليه بيماران با آنتي بيوتيك درمان گرديده و بهبودي كامل حاصل نمودند. جالب توجه است كه بدانيم افراد مسن با ميانگين سن 69 سال در حين دستكاري با تيلاپيا مبتلا به بيماري ميگردند.

 

همچنين اشخاص ضعيف و يا افراد با سيستم ايمني تضعيف شده نيز به بيماري حساس ميباشند اغلب انسانهاي بيمار شده داري زخم در دست ها و يا بريدگي بوده اند. كارشناسان بهداشت ماهي كه در چندين ايالت كار مي كردند ، مشكلا ت منتج به بيماري در كارگراني كه با تيلاپيا كار ميكردند مشاهده و گزارش ننموده اند. اشخاصي كه داراي سيستم ايمني ضعيف شده هستند اختصاصا" اگراز بريدگي ويا زخم در دستها رنج مي برند نسبت به بيماري بسيار حساسند و مي بايد احتياطات ويژه اي را درحين كار با ماهيان بكار ببرند مانند پوشيدن دستكش و استفاده از صابونهاي آنتي باكتريال همچنين براي كارگراني كه سيستم ايمني بدنشان تضعيف شده بسيار مهم است كه اطلاعات بهداشتي كافي كسب نمايند چرا كه استرپتوكوكوس برايشان بيماريزا است و بطور طبيعي اشخاص سالم احتمال بسيار كمي دارد كه بيماري را از ماهيان آلوده كسب نمايند. عفونت استرپتوكوكي چيست؟

 

هفت سال قبل درست زماني كه وينستن و همكارانش در خانه مشغول بررسي عامل انتقال باكتري استرپتوكوك آبزيان به تعدادي از كارگران مزارع پرورش ماهي بودند،‌ غياثي ، كارشناس موسسه تحقيقات شيلات ايران اين باكتري را براي نخستين بار از قزل‌آلاي رنگين‌كمان در مازندران جدا كرد.

به گزارش دفتر بهداشت و بيماري‌هاي آبزيان در موسسه تحقيقات شيلات ايران جنس استرپتوكوكوس از جمله باكتري‌هاي كوكسي گرم مثبت است كه در تعدادي از موجودات قادر است بيماري‌هاي جدي ايجاد كند.

 

بيماري استرپتوكوكوزيس در ماهيان به عنوان يك بيماري رايج مطرح نيست اگر چه در موارد ابتلا مي‌‌تواند تلفات قابل‌ ملاحظه‌اي را به همراه داشته باشد. برخي از استرپتوكوك‌هاي دريايي در شرايط خاص مي‌‌توانند در انسان بيماري‌زا باشند. البته اين‌گونه‌ها معمولا قادر به ايجاد بيماري‌ در افراد سالم نيستند.

علاوه بر جنس استرپتوكوك ،‌گروه‌هاي ديگري از باكتري‌هاي مرتبط با اين دسته وجود دارد كه مي‌‌توانند عوارض و بيماري‌هاي مشابهي را ايجاد كنند از جمله:‌ لاكتوكوكوس‌ها (Lactococcus)، ‌انتروكوكوس‌ها (Entrococcus) و واگوكوکوس‌ها .(Vagococcus)معمولا تمامي بيماري‌هاي ايجاد شده توسط باكتري‌هاي مذكور به عنوان بيماري استرپتوكوكوزيس تلقي مي‌‌شوند. بيماري استرپتوكوكوزيس نخستين بار در سال 1957 از قزل‌آلاهاي پرورشي در ژاپن گزارش شد (Hoshina et al1958) به دنبال آن گونه‌هاي ديگري از ماهيان از جمله آزاد ماهيان ،‌ كفال ،‌ تيلاپيا ،‌ قزل‌آلاي دريايي ، ماهيان خاوياري ،‌ باس مخطط ،‌ مارماهي و تعدادي از ماهيان زينتي نسبت به بيماري حساس تشخيص داده شدند.

 

بيماري در بيش از 24 گونه از ماهيان آب‌ شيرين و دريايي و همچنين ماهيان پرورشي و وحشي گزارش شده است. مطالعات اخير نشان مي‌‌دهد كه اغلب گونه‌هاي استرپتوكوك كه مي‌‌توانند ماهي را آلوده كنند قابل سرايت به انسان هم هستند، ولي گونه غالب بيماري‌زاي مشترك بين انسان و آبزيان ،‌ گونه اينايي است . عفونت‌هاي استرپتوكوكي در ماهي‌ها اغلب با تعدادي از انواع استرس‌هاي زيست‌محيطي همراه است. اين بيماري در صورت مناسب نبودن شرايط محيطي در سيستم‌هاي مداربسته هم امكان وقوع خواهد داشت.

قياسي و همكاران در سال 1379 طي گشت‌هاي تحقيقاتي در استان مازندران اين باكتري را از تعدادي از ماهيان مولد جداسازي و گزارش كردند.

 

پس از آن اخلاقي وهمكاران در سال 1380 روي وقوع استرپتوكوكوزيس در مزارع پرورشي ماهيان قزل‌آلا در استان فارس تحقيق كردند و حساسيت گونه‌هاي جدا شده نسبت به آنتي‌بيوتيك آنتروفلاكاسين در مقايسه با گونه‌هاي اينيايي و لاكتوكوكوس را مورد مطالعه قرار دارند.

اين گروه در سال 1996 روي ايمن‌سازي ماهي ضد استرپتوكوكوزيس مطالعاتي را انجام داده است. در سال 2005 نيز سلطاني و همكاران روي مشخصات بيوفيزيكي و بيماريزايي عامل بيماري استرپتوكوكوزيس در ماهي قزل‌آلا شروع به مطالعه كردند.

 

عفونت‌هاي استرپتوكوكوسي مي‌‌تواند منجر به تلفات بالايي (كمتر از 50 درصد) طي مدت سه تا هفت روز شود. معمولا در بسياري از موارد مزمن شيوع بيماري در طبيعت،‌تلفات طي چندهفته اتفاق افتاده و شامل تعداد تلفات كمي از ماهيان، طي يك روز مي‌‌شود.

براساس گزارش‌هاي ارائه شده حركات شناي غيرعادي در ماهيان مبتلا به چشم مي‌‌خورد بنابراين در مواردي كه شرايط محيطي فراهم باشد با مشاهده حركات نامتعادل شنا مي‌‌توان به استرپتوكوكوزيس مشكوك بود.

 

البته اين علائم در تمامي ماهيان مبتلا ديده نمي‌شود. از اين رو توجه به نكات ذيل به عنوان كليد اقدامات پيشگيري از وقوع بيماري حائزاهميت است.

 

الف) حفظ كيفيت مناسب آب كارگاه

 

ب) استفاده از موادغذايي سالم و كنترل شده

 

ج) پاكيزه نگهداشتن محيط و رعايت بهداشت كارگاه و پرسنل

 

د) در قرنطينه نگه‌داشتن ماهيان جديدالورود به كارگاه

 

ه) شناسايي گونه‌هاي حساس، اقدام سريع به شناسايي و تشخيص و درمان در صورت بروز بيماري

 

عوامل تاثيرگذار در بروز بيماري

اغلب عوامل بيماري‌هاي عفوني در ماهيان را ميكروارگانيسم‌هاي فرصت‌طلب تشكيل مي‌‌دهند. اين بدان معني است كه حضور عوامل پاتوژن در محيط‌زيست ماهي جهت وقوع بيماري كفايت نمي‌كند.

لذا عوامل ديگري بايستي وجود داشته باشد كه زمينه بيماري‌زايي عامل پاتوژن و غلبه آن بر سيستم ايمني ماهي را فراهم سازد. به طور كلي اين عوامل مستعدكننده را تحت عنوان «استرس» مي‌‌شناسيم. تعدادي از عوامل استرس‌زا كه در وقوع بيماري استرپتوكوكوزيس موثر هستند، عبارتند از:

 

الف) بالا رفتن درجه حرارت آب (به خصوص در فصل تابستان)

 

ب) بالا بودن تراكم ماهيان پرورشي

 

ج) دستكاري و برداشت محصول از استخر

 

د) پايين بودن كيفيت آب (بالا بودن آمونياك يا نيتريت و......)

 

ه) رويش شديد گياهي در منابع تامين آب

 

باكتري‌هاي مختلف از نظر حدت بيماري‌زايي در گروه‌هاي مختلفي دسته‌بندي مي‌‌شوند. در اين دسته‌بندي باكتري‌هاي فرصت‌طلب واقعي داراي كمترين و باكتري‌هايي كه به عنوان پاتوژن اوليه شناخته شده‌اند داراي بيشترين قدرت بيماري‌زايي هستند.

با توجه به دسته‌بندي فوق به نظر نمي‌رسد كه باكتري استرپتوكوكوس يك پاتوژن فرصت‌طلب واقعي باشد و در پاره‌اي از موارد مشاهده شده كه مي‌تو‌اند به عنوان يك باكتري مهاجم عمل كند.

طي يك مطالعه (Ferguson et al.1994) تعدادي از ماهيان Minnow,Zebra با غلظت بالايي از باكتري مواجه داده شدند. در اين مطالعه تلفاتي حدود صددرصد طي دو تا چهار روز در ماهيان تحت آزمايش مشاهده شد.

 

لذا توجه به تشخيص سريع بيماري و مديريت آن در جهت جلوگيري از بروز خسارات حائزاهميت است. متاسفانه عدم توجه به انتخاب محل مناسب در گذشته زمينه بروز چنين مواردي را فراهم ساخته است. بالا بودن درجه حرارت آب خود زمينه بروز استرس دائمي و شيوع بيماري‌هايي از قبيل استرپتوكوكوزيس است.

در خصوص رويش‌هاي گياهي هم به همين صورت. با توجه به اينكه اين عوامل بستر مناسب براي كلونيزاسيون و تكثير باكتري هستند نقش مهمي در حفظ عامل بيماري‌زا داشته و مداخلات پيشگيرانه‌اي از قبيل واكسيناسيون را نيز با توجه به استمرار حضور عامل در محيط تضعيف مي‌‌كند.

 

رواج نادرست تهيه غذاهاي ساختگي در مزارع نيز از عوامل تاثيرگذار در بروز اين بيماري است به طوري كه استفاده از شگ ماهيان جنوب يا ساير عناصر غذايي كه مي‌‌توانند داراي بار آلودگي مختلفي باشند در شيوع و گسترش بيماري مي‌‌تواند موثر باشند.

 

به اين علائم توجه كنيد!

 

شناي نامنظم ،‌ از دست دادن تعادل،‌بي‌حالي ، تيرگي پوست ،‌ اگزوفتالمي يك طرفه يا دو طرفه ،‌ كدورت قرينه ، خونريزي در اطراف يا داخل چشم ،‌صفحات آبششي ، پايه باله‌ها، ناحيه شكمي و اطراف مقعد،‌آسيت، بروز زخم‌هاي پوستي از جمله علائم بيماري‌ در ماهيان مبتلاست.

البته در برخي از موارد ابتلا اين امكان وجود دارد كه ماهي‌ها تا زمان مرگ هيچ‌گونه علائم كلينيكي نشان ندهند. از ميان علائم فوق‌الذكر ،‌ خونريزي ،‌ بيرون زدن چشم‌ها ، شناي نامنظم و مرگ‌ومير سريع از علائم شاخص بيماري محسوب مي‌‌شود.