رفتن به مطلب

ارسال های توصیه شده

[h=1]قلم‌زنی[/h]

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

یک اثر قلم‌زنی

 

 

 

 

 

قلم‌زنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
،
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
،
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
،
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
با ضربه
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و بر روی اجسام فلزی. قلم‌زنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
است که در دسته بندی، در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد.

امروزه برای قلم‌زنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
یا
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
است از محلول
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب کرده و روی سطح ظرف قرار می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند.

قلم‌های این هنر متنوع هستند و نام‌های خاص خود را دارند مانند قلم سایه و قلم نیم‌بر. پس از ایجاد نقش‌ها، قیر را جدا می‌کنند و روی شیارها گرده

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
می‌ریزند و روی ظرف را با روغن جلای سیاه می‌پوشانند. به این ترتیب نقش‌های قلم‌زده شده به شکل خط‌هایی تیره و مشخص دیده می‌شود.

نمونه‌ای از هنر قلم زنی استان مرکزی که یک بادیاب (بادیه، جام بزرگ پایه‌دار)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
بود در ورودی
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
در
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
قرار دارد
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
.

  • Like 2
لینک به دیدگاه

[h=3]پیشینه هنر قلم‌زنی در ایران[/h] پیشینه قلم‌زنی به زمان

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
یا
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
نسبت داده می‌شود که نژاد آریایی داشتند
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
.

[h=3]سبک ها[/h]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شیوه قلم تبریز

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نمونه‌ای از قلمزنی سبک تبریز.

 

 

دو سبک اصلی در قلمزنی ایران مطرح است که عبارتند از سبک

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و سبک
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. در سبک تبریز برای حرکت قلم و انجام قلمزنی از حرکت و فشار مچ دست استفاده می‌شود و در سبک اصفهان از ضربات چکش. به همن سبب قلم تبریز صاف و کم عمق است ولی قلم اصفهان عمق‌تر می‌باشد.

[h=3]دوره پیش از تاریخ[/h] پیشینه این هنر در ایران، تاریخ روشنی ندارد و از اثر مستندی که بیانگر نخستین مکان یا نخستین شیء باشد که بر روی آن قلم‌زنی،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و یا
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
شده‌است، اطلاع دقیقی در دست نیست.

کاربرد فلز، به ویژه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
در
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و خاور نزدیک به چند هزار سال پیش از میلاد می‌رسد (لک پور، ۱۳۷۵، ص۷).

در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد هنر و صنعت فلزکاری در نقاط گوناگون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
به ویژه در شمال و شمال غرب و حاشیه جنوبی دریای
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
شکوفایی داشته‌است. از آثار مهم به دست آمده در این دوره
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
است که در
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
کشف شد و دارای نقوش برجسته چون خدایان سوار بر گردونه یا ارابه‌است.

در هزاره اول پیش از میلاد فلزکاری و قلم‌زنی در ایران از رونق و اعتبار ویژه‌ای برخوردار بوده‌است و آثار با ارزشی از آن دوران بر جای مانده که از جمله آن‌ها

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
است.

[h=3]هنر قلم‌زنی در دوره مادها[/h] آثار قلم‌زنی اندکی از دوره مادها که در سده هفتم ق.م در شمال ایران روی کار آمدند به یادگار مانده‌است. اشیای به دست آمده از آذربایجان حاکی از آن است که از نفوذ سکاها به تدریج کاسته شده و سبک مادها در این زمان جای آن را گرفته‌است.

[h=3]هنر قلم‌زنی در دورهٔ هخامنشی[/h] با روی کار آمدن پارس‌ها و تشکیل حکومت هخامنشی (۵۵۰-۳۳۰ق.م) هنر قلم‌زنی تحوّل یافت و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد و بر روزگار پس از خود تأثیر گذاشت. دوره هخامنشی اوج هنر فلزکاری در زمینه‌های ریخته‌گری، چکش‌کاری،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و... است. به دلیل حمله اسکندر و آتش زدن تخت جمشید آثار بسیاری نابود شد و یا به دستور اسکندر گداخته و به سکه تبدیل شد.

از جمله اشیای شناخته شده در دوره هخامنشی دو لوح سیمین به وزن ۴ کیلوگرم و زرّین به وزن ۵ کیلوگرم است که در موزه ملّی ایران نگهداری می‌شود.

[h=3]هنر قلم‌زنی در دوره سلوکی[/h] در دوره سلوکی با ساخت شهرهای جدیدی مانند

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
و انتقال کارگاه‌های هنری به این شهرها، هنر قلم‌زنی با تأثیرپذیری از هنر هلنی (هنر یونانی) ادامه یافت.

[h=3]هنر قلم‌زنی در دوره اشکانی[/h] با روی کار آمدن پارت‌ها در سال ۲۵۰ ق.م تا ۲۲۴ میلادی هنر قلم‌زنی با همان شیوه هخامنشی با اندک تغییر به عمر خود ادامه داد.

ساخت پیکره‌ها از جنس زر و نقره و مفرغ به شیوه ریخته گری در دوره اشکانی از رونق ویژه‌ای برخوردار شد و زیورآلات مرصع با سنگ‌های قسمتی با همان شیوهٔ هخامنشی ادامه یافت. در این دوره به دلیل هجوم اسکندر آثار هنری مهمّی در دست نیست و به سبب هرج و مرج و کم‌توجّهی پارتیان اولیه به هنر، تنها در اواخر این دوره ساخت آثار قلم‌زنی رو به رشد نهاد.

[h=3]هنر قلم‌زنی در دوره ساسانی[/h] زمان ساسانیان در سال ۲۲۴ تا ۶۵۰ میلادی به دلیل گسترش بازرگانی میان ایران، یونان و روم هنرهای ایرانی از هنر یونانی و رومی تاثیر گرفت.

در دورهٔ ساسانی ساخت اشیا به سه طریق زیر انجام می‌شد:

۱. به‌وسیله چکشکاری بر ورق سرد.

۲. به‌وسیله ریختگی و ساخت ظروف آستردار از ورق.

۳. تراش با چرخ

[h=3]هنر قلم‌زنی در دوره اسلامی[/h] در سده‌های آغازین اسلامی، اعراب هنر قلم‌زنی دوره ساسانی را مورد تقلید قرار داده و در سده‌های بعد در اثر علاقهٔ هنرمندان ایرانی به مذهب و گرایش آنان به اسلام، با تأثیرپذیری از باورهای اسلام، در آفرینش آثار فلزی کشیدند و کم‌کم نقوش طرح‌های بومی و اسطوره‌ای ایرانی جای خود را به خطوط کوفی و آیات و احادیث داد.

در دورهٔ سامانیان هنر قلم‌زنی در اثر دادوستد به دیگر سرزمین‌های اسلامی راه یافت. اشیای قلم‌زنی شده دوران دیلمیان در موزه‌های ایران از جمله آثار معروف این دوره است.

از سده‌های آغازین تا سده‌های سوم و چهارم قمری اشیای فلزی در ایران به سبک زمان ساسانی ساخته می‌شد. مکتب قلم‌زنی خراسان در سدهٔ چهارم قمری شکل گرفت و در دورهٔ سلجوقی به اوج پختگی خود رسید.

[h=3]هنر قلم‌زنی در دورهٔ سلجوقی[/h] سلجوقیان در اوایل سدهٔ پنجم قمری (۴۲۹) از ترکستان به ماوراءالنّهر آمدند و سکونت گزیدند و سپس خراسان را متصرّف شدند. با علاقه‌ای که حکام سلجوقی به هنر داشتند، هنر قلم‌زنی همچون سایر رشته‌های هنری حمایت شد و گسترش چشم گیری یافت.

ایجاد نقوش گیس‌باف شامل نوارهایی در تزیینات ظروف به شیوه و سبک بسیار زیبا متداول شد. در این دوران ترصیع فلزات به صورت مفتول‌های طلا، مس و نقره و یا ترصیع ظروف مفرغی با مفتول مس رایج شد. از کارهای بسیار زیبا در این دوره مشبک کاری روی فلز است.

هنر قلم‌زنی خراسان که در سده‌های پنجم و ششم قمری، هم‌زمان با حکومت سلجوقی در خاور به ویژه خراسان و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
رواج یافته بود، پس از حمله مغول به دلیل ویران شدن بسیاری از مراکز هنری این منطقه و مهاجرت هنرمندان به غرب و میان رودان، در آن نواحی تداوم یافت. هنر فلزکاری خراسان از شرق آغاز شد و در غرب رشد و گسترش یافت (روح فر، ۱۳۷۸، ص۸۰).

[h=3]هنر قلم‌زنی در دورهٔ مغول و تیموری[/h] با تصرف سوریه توسط غازان خان در اوایل سده هشتم قمری هنرمندان قلمزن مورد حمایت ایلخانان قرار گرفتند و بعدها شهرهای حلب، دیار بکر، موصل، شیراز و تبریز از مراکز مهم و بزرگ هنر قلم‌زنی به شمار آمدند. در این زمان آثار قلم‌زنی تحت تأثیر هنرهای بومی قرار گرفت، به گونه‌ای که در سوریه و مصر نشانه‌های این تحوّل بیشتر به چشم می‌خورد. ترصیع و در نشاندن ظروف در این زمان به تقلید از دورهٔ سلجوقی تداوم یافت. استفاده از هنر خوشنویسی در قلم‌زنی به وفور گسترش یافت و ظروف زیادی از این گونه ساخته و تزیین شد.

با حمله

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
به ایران در سال ۷۷۱ق،
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
دوباره رونق هنری خود را بازیافت و بزرگ‌ترین مرکز هنری آن روز شد. هنر قلم‌زنی در این شهر بسیار درخشید. از جمله ظروف
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
گور امیرتیمور در
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
است که اکنون در
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
نگهداری می‌شود. سنگاب‌هایی نیز از سده هشتم در مسجد جامع هرات و در
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
موجود است.

نقره‌کوبی روی فلزات در

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
به اوج شکوفایی و کمال خود رسید.

  • Like 2
لینک به دیدگاه

[h=2]استادان[/h] استاد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
از استادان صاحب نام و برجستة قلمزنی و
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
سازی
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
بود که در تاریخ ۱۳۹۱/۰۳/۲۰ دارفانی را وداع گفته و در قطعه هنرمندان
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
اصفهان به خاک سپرده شد.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

[h=2]جستارهای وابسته[/h]

  • برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نمونه‌هایی از آثار مربوط به قلم‌زنی روی سنگ

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

[h=2]پانویس[/h]

  • برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
    برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
    ماهنامه سفر، «رشته‌های صنایع دستی در یک نگاه»، شماره۱۳، سال شانزدهم، دوره جدید، دی ۱۳۸۶، ص.۴۲.

 

[h=2]منابع[/h] وبگاه سازمان صنایع دستی اصفهان

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

  • Like 2
لینک به دیدگاه

[h=2]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
[/h] مجموعه:
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

هنر قلمزنی سابقه ای بس طولانی و تاریخی دارد و یكی از رشته های هنرهای سنتی ایران است كه در دسته بندی،در رده هنرهای صناعی و در گروه فلز كاری قرار دارد. این هنر گرانمایه و زیبا كه بیانگر فرهنگ و تمدن قوم ایرانی است ابتدا به صورت حجاری در بدنه كوهها و روی سنگهای ساختمانی كاخهای پادشاهان و بناهای تاریخی و حتی در دوران غارنشینی دیده شده است. بعدها هنر حجاری، تبدیل به حكاكی و سپس قلمزنی گردیده و نقوش و تصاویر از روی سنگهای ساختمانها و بدنه كوها به روی سنگ های قیمتی مخصوصاً عقیق منتقل گردید و «حكاكی» نامیده شد. عاقبت فلزات از جمله طلا و نقره و مس و برنج و فولاد زمینه اصلی این نقوش و خطوط زیبا و دلپسند قرار گرفته و هنر«قلمزنی» نام گرفت. و یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم یا ضربه چكش و بر روی اجسام فلزی. لفظ «قلمزنی» معنای متعددی دارد. این لغت در فرهنگ معین چنین معنی شده است: «نویسندگی، نقاشی و یكی از هنرهای زیباست و آن ایجاد نقوش جانوران و گیاهان و طرحهای مختلف است بر روی نقره یا فلزات دیگر. در هنگام عمل، استاد به وسیله قلمی فلزی و یا منقاش نوك تیز فولادی كه دارای دسته ای چوبی است كار می كند. دكتر معین پس از این تعریف، این بیت رااز «زلالی» آورده است: به طرح خویش حیرت زند دست كه از هیچش قلمزن نقش چون بس en858.jpg

en857.jpg

en856.jpg

شیوه های

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ساخت اشیای فلزی توسط دواتگران انجام می شود. در حال حاضر با استفاده از ابزار و وسایل، سه شیوه برای ساخت ظروف فلزی به كاربرده می شود: یك تكه یا بدون درز – چند یا درز دار و یا استفاده از دستگاه یا خم كاری.

قبل ازقلم زدن، باید درون یا زیر شئی مورد نظر را از قیر مذاب انباشته كرد. قیر باید درون كار كاملا" بدون خلاء باشد و پس از سرد شدن كاملا سفت شده باشد. تا قلم، كا را فرو نبرد.

برای شروع كار ابتدا طرح مورد نظر را تهیه كرده سپس آنرا روی برنج سنبه گذاشته و با قلم سنبه نقاط طرح را نزدیك بهم سوراخ می كنند. برای انتقال نقشه روی كار لازم است تا سطح فلز مورد نظر چرب شود. نقشه را روی آن می گذارند و با پودر ذغال كه در دستمال نرمی پیچیده شده روی نقشه می كشند. پودر ذغال از سورخهای روی نقشه عبور می كند و روی سطح فلز می نشیند و بدین ترتیب شكل طرح روی اثر منتقل می شود. سپس هنرمند با استفاده از قلم های آج دار و یا بدون عاج شروع به قلم زدن می كند. از شیوه هائی كه در قلم زنی به كار می رود می توان موارد ذیل را نام برد.:

شیوه عكسی :

با ایجاد سایه و خط در زمینه موضوع را نشان می دهند. هیچ گونه اختلاف سطحی بین موضوع و زمینه مشاهده نمی شود. شیوه زمینه پر:

همان گونه كه از نام بر می آید با ایجاد بافت در زمینه طرح اصلی را نشان می دهنددر این نوع نیز اختلاف سطح بین زمینه و طرح وجود ندارد. شیوه منبت:

هنرمند با ایجاد حداكثر دو سانتی متر اختلاف سطح بین موضوع و زمینه روی فلز ایجاد نقش می كند. شیوه برجسته :

اختلاف سطح بین موضوع و زمینه بسیار زیادتر از منبت است و هنرمند برای آن كه بتواند بدون اشكال آنرا انجام دهد از دو جهت یعنی از پشت و رو به فلز ضربه می زند. شیوه مشبك:

هنرمند با بریدن زمینه و جدا كردن آن از سطح كار، موضوع را نمایان می سازد.

شیوه قلم گیری: هنرمند با ایجاد خراش و شیار به روی فلز آن را تزئین میكند. این كار به وسیله قلم انجام می شود. پس از اتمام كار قلم زنی، قیر به وسیله حرارت، مجددا مذاب می شود و از درون كار بیرون آورده می شود. سپس سطح كار را با مواد پاك كننده مانند نفت، شستشو می دهند تا باقیمانده قیر كاملا" از بین برود. در بعضی از آثار قلم زنی برای اینكه بعضی از نقوش نظیر گلها بهتر نمایان شود، روی كار را با روغن جلا می پوشانند و قبل از خشك شدن روغن، سطح كار را به سرعت با پودر ذغال ، سیاه می كنند در نتیجه قسمتهای فرورفته، با شیارهای سیاه باقی می ماند. وسایل و ابزار قلم زنی :

الف : انواع قلم ها

قلم پرداز- قلم نیم رو- قلم گرسواد- قلم گر سوم- قلم بادومی – و قلم های بدون آج مانند : قلم سنبه- قلم گیری- قلم نیم بر كلفت – قلم نیم رو- قلم یك تو – قلم دو تو – قلم بادومی – قلم قلم ناخنی – قلم خوشه – قلم كف تخت مربع- قلم تخت مستطیل – قلم تیز بر مشبك كاری و قلم تیزبر ب: چكش قلم زنی ج: پرگار د: تسمه خط كشی منبع:mehrdadb54.mihanblog.com

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

  • Like 2
لینک به دیدگاه
×
×
  • اضافه کردن...