رویکردهای مدیریتی توسعه مارپيچی محصول

[spow 44197]

رویکردهای مدیریتی توسعه مارپيچي محصول

 

 

هر فرايند عملياتي متاثر از رويکردي است که شامل پيش فرضهايي در زمينه چگونگي انجام و نتايج آن فرايند است. در اين بين، فرايند توسعه محصول از اين امر مستثني نيست.در حال حاضر شاهد جايگزيني مفروضات جديد توسعه محصول با پارادايم‌هاي پيشين هستيم، به گونه اي که هم اکنون برخي از صنايع، مفروضات جديدي را پذيرفته و رويکردي متفاوت را براي توسعه محصول اتخاذ کرده‏اند.

 

پياده سازي رويکردهاي جديد و فرايندهاي اجرايي آنها مستلزم فراهم بودن برخي از الزامات است.الزاماتي که در صورت فراهم نبودن آنها، جايگزيني نگرشها و پياده سازي روش جديد از کارآمدي مناسبي برخوردار نخواهد بود.

 

ساليان متمادي مزيت رقابتي سازمانها در فرايند توليد نهفته بود، اما امروز توانمندي در توسعه محصول، يکي از قابليتهاي مزيت آفرين محسوب مي شود؛ به گونه‏اي که بسياري از سازندگان تراز اول جهاني با واگذاري امر ساخت و معطوف شدن بر مديريت طراحي و توسعه محصول و خدمات، رقابت در عرصه جهاني را پيش مي برند

 

با پذيرش فرض غيرخطي بودن تغييرات محيطي، تکيه بر رويکردهاي سنتي نمي‌تواند تداوم رقابتي بودن در عرصه طراحي و توسعه محصول را تضمين کند. تغييرات سريع در عرصه‏هاي مختلف تکنولوژيک و نيزخواستها و نيازهاي مشتريان ضرورت درک مفروضات جديد توسعه محصول و فرايند شکل گرفته بر اساس اين مفروضات را موجب شده است.

 

در حال حاضر در اغلب صنايع رويکرد توسعه و تحويل تکاملي، جايگزين رويکردهاي سنتي مي شود و نتايج مناسب قابل ملاحظه‏اي پديد مي آورد. با اين حال اين جايگزيني نيازمند پديد آمدن برخي الزامات و مکانيزم‌هاست. در اين نوشتار تلاش شده تا ضمن تشريح الگوهاي سنتي و جديد توسعه محصول الزامات پياده‌سازي آنها به تصوير درآيد.

رويکرد سنتي

 

در نگرش سنتي که ساليان متمادي رويکرد غالب در مديريت توسعه محصول بوده است، تلاش مي‏شود تمامي قابليتهاي تعريف شده‏ مورد نظر مشتريان در همان نسخه اول گنجانده شود و در صورت لزوم بهبودهايي بر آن در نسخه‏هاي بعدي اعمال شود. اين امر از طريق فرايندي اتمام پذير و منقطع صورت مي‏پذيرد.پس از تحويل محصول، پروژه پايان يافته تلقي مي‏شود و تنها در صورت نياز پروژه‏اي جديد با مشخصاتي ديگر تعريف مي‏شود.

 

فرايندهاي شکل گرفته براي پياده سازي اين رويکرد متاثر از چنين تلاشي است. فرايندهاي آبشاري و p3i فرايندهاي غالب براي اجراي استراتژي سنتي‌اند اگرچه مي توان فرايندهاي ديگري را نيز برشمرد.در فرايند توسعه آبشاري به تبع خاستگاه فکري آن تلاش مي شود، بسياري از عناصر مهم مورد نظر يک محصول در تعريف و توسعه آن مورد نظر قرار گيرد. ويژگي بارز فرايند آبشاري آن است که الزامات سيستم در آغاز مرحله طراحي تنظيم مي‏شوند.

 

پس از ارائه نسخه اول ممکن است اقداماتي براي بهبود آن صورت پذيرد، اگرچه بسنده کردن به همان نسخه اوليه محتمل است. الگوي آبشاري شامل فعاليتهاي تعريف مسئله، امکان‌سنجي، تحليل نيازها و الزامات،طراحي، پياده‏سازي و آزمايش، يکپارچه سازي و آزمايش نصب و آزمايش، نگهداري و مرور، به صورت پشت سر هم با امکان بازگشت به مرحله اول و بدون طرح ريزي دقيق و از پيش تعيين شده براي ارتقاهاي بعدي است. فرايند آبشاري در صورت وجود شرايط زير از کارايي برخوردار است:

 

- نيازها و الزامات طرح محصول، پيش از اجراي آن قابل شناسايي هستند.

 

- در تعريف الزامات هيچ ريسک تعريف نشده‏اي در نظر گرفته نمي شود. ( ريسک‏هاي مربوط به فناوري،هزينه زمانبندي، قابليت‏هاي سازماني و غيره).

 

- ماهيت الزامات پس از تنظيم آنها در مراحل آغازين تغيير چنداني نخواهد داشت؛ مگر تا مرحله عملياتي.

 

- الزامات با تمامي انتظارات ذي‌نفعان کليدي سيستم و نيز محدوديتهاي خارجي سازگار است.

 

- زمان کافي براي پيشروي پياپي، پيش از نياز مشتري به محصول، وجود دارد.

 

قطعا فرايند آبشاري براي سيستم‌هايي که با مفروضات آن در تناقض‌اند، نمي‌تواند مفيد واقع شود. سيستم‌هاي مهندسي پيچيده و وسيع داراي تناقضات ذاتي با فرايند آبشاري‌اند. نمونه هايي از اين تناقضات را در صنايعي که با پيچيدگيها و تغييرات فناوري و نيازمنديهاي مشتريان مواجه‌اند، مي‏توان مشاهده کرد.

[spow 44197]

فرايند توسعه از پيش تعريف شده محصول (Pre-Planned Product Improvement)، ابزار ديگري براي پياده‏سازي استراتژي سنتي توسعه و تحويل است. در اين فرايند نخستين محصول طي فرايندي آبشاري توسعه مي‏يابد، با اين تفاوت که براي ارتقاهاي بعدي، طرح ريزي دقيق و از پيش تعريف شده‏اي صورت مي‏پذيرد.محصول ابتدايي به عرصه عمليات وارد مي‌شود و سپس در زماني ديگر محصول ارتقا مي يابد.

 

ارتقاها نشانگر تغييرات در طرح است: با اين حال تغيير اساسي در ساختار محصول صورت نمي‌پذيرد. در اين فرايند متولي توسعه محصول پيشاپيش از چگونگي و شمايل محصول کامل شده، که محصول از پيش طرح‌ريزي شده نيز ناميده مي‏شود، آگاه است.

 

رويکرد سنتي با وجود برخي از مزايا داراي نواقص فراواني است، از جمله مي‌توان به مواردي که در پي آمده، اشاره کرد:

_ عدم انعطاف پذيري و چابکي در برابر تغييرات انقلابي

 

ظهور يک فناوري و يا تغيير اساسي در ترجيحات مشتريان، مي تواند موجب ناکارآمدي سيستم‌هاي پيشين شود و شرکتهايي را که بر فناوريها و برآوردن نيازهاي پيشين مشتريان اصرار دارند، به زير کشد.رويکرد سنتي نشان داده است که از چابکي و انعطاف پذيري لازم براي مواجهه با تغييرات اساسي برخوردار نيست، چراکه تنها در مواردي که تغييرات خطي‌اند، قابل اتکاست.

_ عدم تطابق برخي از برنامه هاي توسعه محصول با منابع و فناوريهاي موجود

 

در رويکرد سنتي مشخصات مورد نظر براي محصول آتي غالبا با منابع در دسترس وميزان بلوغ فناوريها تطابق ندارد به گونه‏اي که خود مانعي براي تعريف جسورانه مفاهيم محصول مي‏شود.

_ هزينه و زمان بسيار

 

تجربه به کارگيري رويکرد سنتي، بيانگر تحميل هزينه بسيار و گاه بي‏نتيجه ماندن پروژه هاي توسعه محصول است. صرف زمان زياد در هنگامي که تسريع در توسعه و تحويل محصول به مشتري يک امتياز رقابتي محسوب مي شود، رويکرد سنتي را دچار چالش مي‏کند. طولاني شدن زمان توسعه محصول ممکن است به محصولي بينجامد که به هنگام به ثمر رسيدن، موضوعيت خود را از دست داده است.

_ عدم تطابق ميان نيازمنديهاي مشتريان و قابليتهاي ارائه شده

 

در بسياري از موارد شاهد توسعه محصولاتي هستيم که ممکن است با خواسته مشتريان هماهنگي نداشته باشند به گونه‏اي که در برخي موارد ، قابليتهايي در محصول گنجانده مي شوند که نه تنها مورد نياز مشتري نيست، بلکه مشتري از دريافت آنها پرهيز مي‏کند.

رويکرد توسعه و تحويل تکاملي و فرايند توسعه مارپيچي

 

در تلاش براي رفع نواقص رويکردها و فرايندهاي سنتي رويکرد توسعه و تحويل تکاملي (Evolutionary Acquisition) پديد آمده است. در رويکرد تکاملي چند فعاليت و اقدام بزرگ و منفرد توسعه محصول به گامهاي توسعه‏اي بسيار کوچکتر تقسيم مي‏شود.

 

در رويکرد تکاملي، ابتدا قابليتها و نيازمنديها، اولويت بندي شده و قابليتهاي محوري عملياتي، شناسايي و در گامهاي متعدد دسته‏بندي مي‏شوند. هرگام خود مجموعه‏اي از قابليتهاي اولويت‏بندي شده را دربر مي‏گيرد. در گام نخست تنها قابليتهاي محوري عملياتي هرچه سريعتر پديد مي آيد و در اختيار کاربر قرار مي‏گيرد و ضمن لحاظ کردن ساير قابليتها، برآوردن آنها به طور آگاهانه به تاخير مي‏افتد.

 

در نهايت، گامهاي صعودي سطحي از قابليت را پديد مي‏آورند که در فرايند سنتي قابليت کامل ناميده مي‏شود.قابل توجه است که هر گام بايستي بخشي از نيازهاي تعريف شده کاربر را برآورده سازد.چند گام بعدي ممکن است به طور نسبي معلوم باشند، اما گامهاي دورتر، و به تبع آن، قابليتهاي آن گامها، امکان دارد نامشخص باشند.

 

الزامات گامهاي آتي بستگي فراواني به بازتعريف مستمر الزامات از طريق بازخورد دريافتي از کاربران و نيز بلوغ و آماده بهره‏برداري بودن فناوري دارد.گامهاي پس از گام اوليه، فرايند توسعه را اصلاح مي کنند و نيز قابليتهاي جديدي را که پشتيبان الزامات عملياتي سيستم هستند عرضه مي‏دارند. همچنين فرصتهايي را جستجو مي‏کنند تا فناوريهاي جديدي را براي کاهش هزينه‏ها و بهبود قابليت‏هاي موجود در محصول، قرار دهند.

 

فرايند توسعه مارپيچي فرايند مناسبي براي پياده سازي استراتژي توسعه و تحويل تکاملي است. فرايند توسعه مارپيچي فرايندي تکرار پذير براي توسعه مجموعه‏اي از قابليتهاي تعريف شده در هر گام است .مارپيچ در اينجا به معناي مجموعه‏اي از فعاليتها ( شامل اقدامات اجرايي از قبيل: بازنگري در خواستها و نيازهاي مشتريان و نيز فناوريهاي موجود در مرحله طراحي،ساخت،امتحان و ارزيابي و تحويل) است که تا شکل‏گيري قابليت تعريف شده در يک گام، تکرار مي‏شوند.

 

هر مارپيچ منتهي به تصميمي مي‏شود که مفهوم يا پديد آوري محصول را متاثر مي سازد.اين تصميم مي‏تواند منجر به تداوم فرايند مارپيچي براي پديد آوردن مفهوم و يا محصول اوليه ،عرضه محصول براي عمليات و توقف فرايند شود. تصميم‏گيري در مقاطع زماني بررسي صورت مي پذيرد.

 

زمانهاي بررسي، مقاطعي از زمان هستند که در آن بنا بر فعاليتهاي تعريف شده در هر مارپيچ به بررسي و اعتباردهي و روايي نتايج هر فعاليت مانند شناسايي الزامات پرداخته مي‏شود.در يک مارپيچ، طراحان، يک ايده و تصوير از هدف نهايي دارند، اما هر مارپيچ مي‏تواند تغيير کند؛ بنابراين کاملا از پيش طرح ريزي شده نيست. مارپيچهاي بعدي بر اساس ميزان موفقيت مارپيچهاي پيشين تغيير اولويت نيازمنديها، بازخورد عمليات واقعي، تغيير بودجه و نيز سرعت توسعه محصول شکل مي‏گيرند.

 

صنعت نرم افزار خاستگاه توسعه مارپيچي است. براي نخستين بار توسعه مارپيچي در توسعه نرم افزارهاي رايانه‌اي مورد توجه قرار گرفت تا ميزان انطباق الزامات با نيازهاي کاربران افزايش يابد و نيز موجب تطابق بيشتر نرم افزارها با تغييرات سيستم عاملها،رويکردهاي برنامه نويسي و تحولات سخت افزاري شود.

 

در نخستين مارپيچ، نمونه اول نرم‌افزار، پس از شناسايي الزامات، طراحي مفهومي، طراحي تفصيلي، پياده‌سازي و آزمون و تحليل ريسک پديد مي آيد. فعاليت تحليل ريسک يکي از ويژگيهاي اساسي فرايند توسعه مارپيچي است که در هر مارپيچ پس از پياده سازي و آزمون صورت مي پذيرد.در مارپيچهاي بعدي نمونه هاي دوم و سوم به همين ترتيب شکل مي‌گيرند. در رويکرد سنتي تلاش مي شد تمام قابليتها در همان نسخ اوليه محصول کامل شوند. در رويکرد جديد ارتقاي برخي از قابليتهاي پيشين در مارپيچهاي بعدي مورد نظر است.

 

توسعه مارپيچي محصول، در صنعت نرم‌افزار منحصر نمانده و توانسته است‌، راهي به ساير حوزه ها نيز پيدا کند.از جمله مهمترين بخشها که از اين رويکرد استقبال کرده است صنايع نظامي است. ميلياردها دلار صرف سيستم‌هايي مي‏شود که هزينه توسعه آن بيش از اندازه شده و از زمان برنامه عقب افتاده و در نهايت انتظارات را برآورده نساخته است.توسعه و تحويل تکاملي، استراتژي مرجح صنايع برخي کشورها براي مواجهه با چنين واقعياتي است.

 

در اقتباس از رويکرد تکاملي و توسعه مارپيچي، قابليتهاي مورد نياز شکسته و در مارپيچهاي اول مهمترين قابليتهاي محوري عملياتي مورد نياز نيروهاي عملياتي فراهم مي شوند. مجموعه‏اي از فعاليتهاي طراحي مفهومي، توسعه محصول و توليد در هر مارپيچ تا زمان شکل‏گيري قابليت مورد نظر تکرار خواهد شد.