رده بندی ۱۲ گانه خاک

[soil eng 17164]

خاک های جهان بر اساس ویژگی های شان به یکی از 12 رده خاک مربوط می شوند. پیدایش ویژگی های خاک بر اساس فعالیت عوامل خاکسار بر ماده مادری و در طول زمان است. قرار دادن هر یک از خاک ها در این قاعده به وسیله ی وجود یا عدم وجود ویژگی های مشخصه آنها صورت می گیرد.

 

در زیر برای هر کدام از خاکها خلاصه ای از ویژگی ها و خصوصیات تشخیصی آنها در یک نمونه پرفیل داده میشود

 

انتی سولها (Entisols ) :

 

خاک هایی که توسعه و تکامل کم و ناچیزی پیدا کرده اند و ویژگی های آنها نمایانگر ویژگیهای ماده مادری آنها میباشد . (ریشه ی این کلمه به معنای متاخر میباشد )این خاکها مربوط به مناطق پر شیب ، دشتهای غرقابی و تپه های شنی می شوند که به روی صخره های محکم و رسوبات شنی تشکیل میشوند.این خاکها در بسیاری از محیط ها واقع شده اند این خاک دارای افق اکریک بوده و نشانه ای از افقهای پیدایشی در آن دیده نمی شود. نمونه پرفیل آن به ترتیب از افق های A و C یا AوBw تشکیل شده است (هر کجا Bw کمبیک نبود به علت وجود مقدار زیاد شن است(

 

 

 

ژلیسولز ( Gelisols):

 

خاکهایی که معمولا دارای لایه ظاهری تیره از مواد آلی و در زیر آن دارای مواد معدنی می باشند که توسط لایه پرموفراست ایجاد شده است. (ریشه این کلمه ، از کلمه لاتین gelare به معنی یخ زده آمده است) این خاک به طور معمول در نواحی تندرای آلاسکا موجود میباشد . ترتیب افق های این خاک Aو Bwو Cf بوده و تناوب در ذوب و انجماد لایه یخی باعث چهره خاص این خاک میشود . برای بسیاری از خاک ها تجزیه مواد آلی در دما های پایین بسیار آرام صورت میگیرد در نتیجه فرم آن به صورت لایه peat نمایان میشود . ویژگی این خاک لایه پرموفراست در آن می باشد .

 

[soil eng 17164]

هیستوسولها( Histosols):

خاکهایی تیره که دارای مقدار کمی مواد در حال تجزیه و تجزیه شده می باشند که از جگن ها ، علف ها ، برگ ها ، گیاهان آب زی و مواد چوبی مشتق شده اند (ریشه ی این کلمه ، از کلمه یونانی histosبه معنی بافت آمده است ) . اکثر این خاکها زه کش ضعیفی دارند و در مناطق پست مانند مرداب ها ، باتلاق های ساحلی و دلتا ها وجود دارند . این خاکها در بسیاری از محیط ها از آلاسکا تا جزایر گرمسیری موجود می باشند . در مناطق سرد پایین بودن دما و در مناطق گرم اشباع بودن خاک باعث کندی تجزیه مواد آلی می شود . بسیاری از مناطقی که ارزش رطوبتی دارند از هیستوسولها به وجود آمده اند . اگر این خاکها زه کشی شوند بسیار سریع تجزیه و متلاشی میشوند ولی خاک با ارزشی از نظر زراعی برای سبزیجات و چمن زار ها می باشند . ویژگی مشخصه این خاک اپی پدون هیستیک بوده و افق های بارز آن به ترتیب Oiو Oe و Oa میباشد

 

 

[soil eng 17164]

ورتی سولها ( Vertisols) :

 

خاکهایی با بافت رسی هستند با این خاصیت که وقتی خشک هستند چروکیده و ترک خورده و هنگامی که مرطوب هستند پیوسته و متورّم میباشد .(ریشه ی این کلمه ،از کلمه ی لاتین Vertareبه معنی برگرداندن آمده است.) چروک خوردن و ورم کردن این خاک میتواند به جاده ها و ساختمان ها آسیب برساند .مونتموریلونیت[1] موجود در بافت رسی باعث این خاصیت خاک میگردد . در ورتی سولها لایه ای براق به نام slickenslidesدر خاک تحتانی بر اثر مالش و ساییده شدن خاکدانه ها هنگام تورم به وجود می آید ( ss اسم اختصاری نشان دادن حضور این خصوصیت در خاک میباشد ) . ویژگی تشخیص این خاک از خاکهای دیگر ؛ درصد بالای رس و وجود مونتموریلونیت2:1 است که باعث بر آمدن و ترک خوردن چهره خاک می شود افق های بارز آن به ترتیبAوBssوC میباشد

 

اندیسولها(Andisols ) :

 

از موادی که از آتشفشان ها بیرون آمده اند به وجود می آیند و معمولا در کنار اقیانوس های آرام به وجود می آیند ( ریشه ی این لغت از کلمه ژاپنی ando به معنی سیاه آمده است )بعد از چندین بار فوران آتشفشان و پس از گذشت صدها ملیون سال لایه های از این خاک مشخص میشود . این خاک دارای تخلخل زیاد و ظرفیت نگهداری آب بالایی میباشد ؛ همچنین دارای چگالی و وزن پایینی است. بر روی این خاک در سراشیبی های تند جنگل وجود دارد ولی بر روی سراشیبی های کم، این خاک به خاطر حاصلخیزی و ظرفیت نگهداری بالای آب ؛ دارای ارزش از لحاظ کشاورزی میباشد. ویژگی این خاک چگالی حجمی پایین آن بوده و افق های بارز در آن به ترتیب A و Bw و CوR میباشد

 

 

 

اینسپتی سولها ( Inceptisols) :

 

این خاک افق هایی که تغییر یافته اند دارد اما هوادیدگی آنقدر زیاد نبوده که لایه illuvial به وجود بیاید (ریشه این لغت از کلمه ی لاتین inceptum به معنی ابتدایی بودن آمده است ) این خاکها جوانند و یا در ابتدای مراحل به وجود آمدن قرار دارند . انها به مقدار زیاد و به صورت کم عمق به روی سنگ بستر هستند یا روی زمین های پر شیب واقع شده اند . این خاک در دامنه ی گسترده ای از دما و رطوبت در محیط میتواند وجود داشته باشد .ویژگی این خاک اپی پدون اُکریک و افق کمبیک بوده و افق های بارز آن به ترتیب A، Bwو Cمیباشد

 

 

 

اریدی سولها (Aridisols ) :

 

خاک مناطق خشک و بیابانی میباشد (ریشه این لغت از کلمه لاتین aridusبه معنی خشک امده است ) این خاک به مقدار کافی باران در یافت نمی کند که بتوان به صورت عادی در آن کشاورزی انجام داد . خاک تحتانی در آنها ممکن است غنی از رس باشد که میتواند به صورت سیمانی تا غیر سیمانی بوسیله ی نمک ها و کربناتهای ته نشست شده موجود باشد .شور شدن خاک و نمک زایی به صورت خطرناک ، هنگام آبیاری در کشاورزی در این خاک به وجود می آید . بسیاری از بیابانهای واقعی به صورت غیر مسکونی رها شده است اما حاشیه آنها برای چرای دامها کاربرد دارد . افق های مجود در آن به ترتیب Aو Bkو C میباشد . ویژگی تشخیص این خاک ،اپی پدون اوکریک و ارجیلیک ، کمبیک،کلسیک یا جیبسیک به صورت لایه های زیرین میباشد.

[soil eng 17164]

مالی سولها(Mollisols )

 

این خاک دارای لایه سطحی تیره (اپی پدون مولیک ) و غنی از مواد آلی می باشد که مشخصه ی این خاک است .سطح این خاک نرم و کرک دار می باشد . ماده ی مادری آن از لحاظ مواد غذایی غنی بوده و چمن زار ها را تشکیل می دهند . این خاک به صورت طبیعی حاصلخیز بوده و مقدار زیادی آب در خود نگهداری می کند . این خاکها ارزش زیادی از لحاظ کشاورزی دارند .آنها به صورت چیره در دشت های ایالت های غربی وجود دارند ویژگی آنها داشتن اپی پدون مولیک بوده و ترتیب افق های آن A و A2و ABو Bw و BCو C می با شد.

 

 

 

آلفی سولها (Alfisols ) :

 

در مناطق نیمه خشک تا مرطوب که خاک تحتانی غنی از لحاظ مواد غذایی و رسی دارند به تشکیل می شوند (افق آرجیلیک) . آنها معمولا دارای پوششی متنوع از گیاهان هستند ولی به صورت غالب در جنگل موجود میباشند . آلفی سولها در صورت حفاظت دارای پتانسیل خوبی در حاصلخیزی هستند اما در صورت فرسایش به سرعت این حاصلخیزی تنزل پیدا می کند .ویژگی این خاک وجود اپی پدون اُکریک و افق آرجیلیک می باشد. افق های بارز آن به ترتیب A و Eو Btو C می باشد.

 

 

آلتی سولها (Ultisols )

 

خاکهایی شبیه آلفی سولها هستند که که دارای افق های اُکریک و آرجیلیک می باشند .هرچند بیشتر دچار هوا زدگی شده اند و بنا بر این دارای مواد غذایی کمتری هستند .(ریشه ی این لغت از کلمه لاتین ultimus به معنایی نهایت آمده است )این خاک مواد آلی و pH کمتری از آلفی سولها دارد و عموما دارای رنگ قرمز تری میباشد . این خاک با اصلاح حاصلخیز میگردد . لایه سطحی این خاک معمولا دارای بافت درشت بوده که برای استفاده ادوات کشاورزی مناسب میباشد و در عین حال لایه رسی در زیر خاک آب را برای ریشه گیاه نگهداری می نماید .این خاک در قسمت شمالی ایالات متحده موجود میباشد . ترتیب افق های آن A وE و Btو BC و Cمی باشد.

[soil eng 17164]

اسپودوسولها (Spodosols ) :

 

دارای لایه ای تیره در زیر افق روشن شسته شده میباشد که قرمز رنگ و غنی از اکسید آهن و آلومینیوم میباشد (اُکریک ،آلبیک و اسپودیک ویژگی مشخصه ی این خاک است ) . این خاک چون لایه ای سفید و شبیه خاکستر چوب دارد ، نام خود را از کلمه یونانی spodosبه معنی خاکستر چوب گرفته است . این خاک اسیدی بوده و عموما در جنگل ها یافت میگردد . اگرچه از آنها برای کشاورزی استفاده می شود که احتیاج به مدیریت دقیق در آبیاری و حاصلخیزی دارد زیرا بافت آن به صورت زیاد شنی میباشد. این خاک به طور معمول در شمال غرب ایالات متحده و در ارتفاعات بلند و کوههای سنگلاخی در فلوریدا موجود میباشد . آنها درصد زیادی مواد شنی و آبشویی بالایی دارند بنابراین برای به وجود آمدن احتیاج به مقدار باران زیادی دارند . ویژگی مشخصه آنها افق اُکریک و اسپودیک بوده و افق های بارز آن به ترتیب Aو Eو Bhsو BCو Cمی باشد

 

 

 

اکسی سولها (Oxisols ) :

 

این خاک تنها در مناطق گرمسیر وجود داشته و در ایلات متحده در هاوایی و پویرتو ریکو یافت میگردد. ریشه این کلمه از کلمه فرانسوی oxideبه معنی اکسید آمده است. این خاکها شدیدا هوادیده شده اند و در نتیجه رنگ آنها زرد تا قرمز میباشد که به علت تجمع اکسید آهن و آلومینیوم است . اگر این خاک رسی باشد توانایی نگهداری مواد غذایی آن پایین است چون رس آنها از اکسید آهن و کائولینیت تشکیل شده است . آنها عموما افق های مشخصه زیادی نداشته و بسیار عمیق اند . بعضی از واریته های گرمسیری میتوانند در مناطق مرطوب آن رشد کنند اما معمولا نیاز به کود زیادی دارند . ویژگی تشخیص ان وجود افق oxic بوده و افق های موجود ان Aو Bo1 وBo2 می باشد.