کاربردهای مختلف gis در برنامه ریزی و مدیریت شهری

[Mohammad Aref 120,438]

چکیده

برنامه ریزی و مدیریت فضاهای شهری نیازمند اطلاعات دقیق فضایی در زمان های متوالی از طرح تغییرات کاربری های اراضی شهری است. پایش این تغییرات برنامه ریزان و تصمیم گیران اطلاعات مورد نیاز را درباره وضعیت فعلی توسعه و تغییرات رخ داده˛ نمایان می سازد و GIS ابزار اساسی جهت تجزیه و تحلیل علمی این تغییرات و داده های پوشش سطح زمین بوده که زمینه مدیریت مورد نیاز را فراهم می کند. بنابراین˛ تحقیق حاضر به بررسی زمینه های کاربرد این ابزار نوین در برنامه ریزی و مدیریت شهری پرداخته است. مدیریت مکانی و زمانی جمعیت و به دنبال آن خدمات بهینه به جامعه شهری˛ مسیر یابی بهینه و مدیریت شبکه ترانزیت جاده ای˛ سازماندهی سیستم حمل و نقل و کنترل هوشمند ترافیک˛ مدیریت بحران جهت پیشگیری حداکثر از خسارات ناشی از حوادث طبیعی˛ تهیه نقشه های پارک ها و فضای سبز شهری و همچنین نقشه هایی جهت تعیین مناطقی با اولویت بالا برای استگاه های اضطراری˛ تعیین مناطق امن و پر خطر از لحاظ میزان جرم و جنایت˛ بهترین مکان برای دفن زباله های شهری˛ مکان یابی اقتصادی و در نهایت آمایش فضاها و المان های شهری˛ از جمله قابلیت های سامانه اطلاعات جغرافیایی می باشد. بنابراین با کاربرد GIS می توان ضمن بالا بردن سرعت و سهولت مطالعات شهری مانند سیر تحول شهر˛ عمران و توسعه پیشنهادی مورد نظر و مدل سازی توسعه آتی را برای برنامه ریزی شهری آنالیز نمود و جای هیچ شکی نیست که در قرن حاضر طراحی و برنامه ریزی شهری بدون استفاده از این ابزار قدمی بر نخواهد داشت.

 

مقدمه

سیستم اطلاعات جغرافیایی یا GIS یک سیستم رایانه ای است که امکان دسترسی و کاربری همزمان از چند موضوع را به دست می دهد. این سیستم می تواند با روی هم انداختن (overlay) نقشه هایی با موضوعات مختلف از یک منطقه˛ امکان بررسی همه جانبه آن منطقه را موجب سازد. این سیستم ها قادر هستند عملیات مختلف فضایی˛ ارتباطی˛ پردازش و مدیریت داده ها را انجام دهند. چنین ویژگی هایی موجب شده است GIS به عنوان ابزاری که توانایی تصمیم گیری را افزایش می دهد˛ شناخته شود. امروزه GIS در زمینه های مختلف تکنولوژیکی˛ صنعتی˛ زیست محیطی˛ جغرافیایی˛ اقتصادی˛ اجتماعی و هزاران موضوع دیگر به کمک بشر شتافته و به کمک آن بشر توانسته در هزینه و از آن مهم تر زمان صرفه جویی چشم گیری نماید.

در واقع تمام سیستم های اطلاعات جغرافیایی نوعی نمادسازی رایانه ای از برخی جنبه های جهان واقعی اند. GIS دید ساده ای از جهان واقعی ارائه می دهد که به آن مدل می گویند. مدل همان تلفیق داده هاست که وسیله ای برای درک سیستم هایی به شمار می آید که در شرایطی دیگر˛ پیچیدگی یا مقیاس مکانی آن خارج از درک ذهنی ما قرار دارد.

از آنجایی که سیستم های اطلاعات جغرافیایی قابلیت های متفاوتی دارند˛ کاربران آنها نیز انتظارات متفاوتی از آن دارند. برنامه ریزان شهری در هنگام تهیه برنامه های شهری به تحلیل فضایی عوارض مکانی نیاز اساسی دارند. رفع این نیاز از اهداف کلان برنامه ریزان می باشد.

امروزه برنامه ریزی و مدیریت فضاهای شهری نیازمند اطلاعات دقیق فضایی در زمان های متوالی از طرح تغییرات کاربری های اراضی شهری است. پایش این تغییرات برای برنامه ریزان و تصمیم گیران اطلاعات مورد نیاز را درباره وضعیت فعلی توسعه و تغییرات رخ داده˛ نمایان می سازد و RS (سنجش از دور) و GIS ابزار اساسی برای تجزیه و تحلیل علمی این تغییرات و داده های پوشش سطح زمین و تغییرات مورد نیاز را فراهم می کند. بنابراین مطالعات و تحقیقات گسترده ای در زمینه کاربرد این ابزار نوین در برنامه ریزی و مدیریت شهری صورت گرفته است.

نوریان و قدوسی (1379), در مطالعه ای با عنوان طراحی و مکان یابی پارک های شهری با به کار گیری ابزار تحلیلی سیستم اطلاعات جغرافیایی علاوه بر ارائه استانداردها و مکان یابی پارک های شهری در سه منطقه تهران و معرفی سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزار کمک تصمیم گیری در مکان یابی پارک های شهری, به بررسی مضامین جدید با عنوان "واقعیت مجازی" در حیطه چشم اندازهای شهری پرداخته اند. رحیمیون(1379), با بررسی امکان سنجی کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در تحلیل مناسب مکانی در اراضی شهری به ارائه نقشه های ترکیبی و رتبه بندی میزان تناسب هر قطعه زمین شهری به منظور توسعه کاربری مسکونی پرداخته و پیشنهاداتی در زمینه استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی در این مورد, ارائه داده است. نجفی و مقدم (1380), به بررسی کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در حمل و نقل جاده ای و نقش پایگاه اطلاعاتی شناسنامه راه ها در توسعه آن پرداخته و به تهیه نقشه های راه های کشور و جمع بندی و بررسی اطلاعات راه ها, پارک ها, پایانه ها, ریل ها, تونل ها, نقاط سوخت رسانی, پاسگاه های نیروی انتظامی و ... با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی اقدام نمودند. سعادت سرشت (1380), در مطالعه ای تحت عنوان تهیه مدل سه بعدی شهری و ارتوفتو شهر تهران به بررسی نحوه ایجاد عکس, نقشه (ارتوفتو مپ) شهری با استفاده از اطلاعات نقشه های 1:2000 و عکس های هوایی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران و همچنین به نمایش قابلیت های سه بعدی شهری پرداخته است. آل شیخ و توتونچیان (1381), به کمک GIS به شناسایی مناطق مستعد بروز سوانح و حوادث در مناطق مسکونی و مناطق صنعتی (پالایشگاهی و پتروشیمی) و مدیریت و پیش بینی حوادث در ناحیه اقتصادی عسلویه پرداخته و در واقع به قابلیت GIS در مدیریت بحران این نقاط اشاره نمودند. محمودزاده (1385), با ارزیابی و پهنه بندی درجه تناسب توسعه فیزیکی شهر تبریز با استفاده از GIS پرداخته و مناطق تحت خط گسل شمال شهر تبریز که منشا زلزله های ویرانگر در طول تاریخ بوده و همچنین شریان های حیاتی در مناطق کم خطر را در مواقع بحران شناسایی نمودند. هم چنین رنجبر و شاکری (1385) به کمک GIS آلودگی هوا را در شهر تبریز به منظور کاهش صدمات آن بر محیط زیست و هم چنین کاهش خسارت ناشی از بیماری های چشمی˛ تنفسی و قلب و عروق بررسی نمودند.

پاروت و استاتز (1999), به کاربردهای شهری GIS اشاره نموده و نقش GIS را در برنامه ریزی شهری و موارد استفاده آن در شورای همکاری دولتی San Diego بیان کردند. آنها با استفاده از GIS به مکان یابی برای توسعه, برنامه ریزی حوادث غیرمترقبه, تعیین محل استقرار ایستگاه آتش نشانی, کمک در کنترل جرایم و ارائه اسناد و مدارک پرداختند. شالر (1999), به تشریح برخی روش های کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداخته است و مسائلی همچون افزایش ترافیک در جنوب شهر مونیخ, تاثیر فرودگاه جدید شهر مونیخ بر منطقه و تاثیر آن بر افزایش ترافیک, مدیریت محیطی در نواحی مرزی جنگل های شمال اتریش را بررسی نموده است. کندراتیف و همکاران (1999) به ارائه یک سیستم اطلاعات محیطی در منطقه سن پترزبورگ روسیه که شدیدا تحت تغییرات زیست محیطی بر اثر فعالیت انسان قرار گرفته˛ پرداختند.

آرامپاتیزس و همکاران (2002) به بررسی سیستم GIS در سیاست گذاری های حمل و نقل شهری پرداخته و مدلی را ارائه نمودند که بر اساس میزان رفت و آمد˛ شرایط محیطی و شاخص های انرژی˛ بتوان ترافیک شهری در آتن را به میزان 50% کاهش داد. بالرام و دراکی (2005) در مطالعات خود در شهر مونترال کانادا نشان دادند که با استفاده از تکنیک GIS می توان به برنامه ریزی در زمینه فضای سبز اقدام نمود. رپتی و دستیکس (2006), با ارائه مدلی با استفاده از سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی برای کاربری های مختلف شهری اقدام نمودند. این مدل بر اساس مشاهدات دقیق, شاخص هایی را تعریف نموده که در توسعه کاربری اراضی شهری و مدیریت پایدار آن به کار گرفته می شود. سبحان خان (2006) به نقش GIS در برنامه ریزی اصولی مناطق شهری اشاره نموده و به لزوم توجه به مناطق صنعتی˛ خاک˛ شرایط محیطی˛ منابع آبی و جمعیت در مدیریت شهری تاکید نمود. ساوادا و همکاران (2006) با استفاده از GIS به نوعی برنامه ریزی اجتماعی برای مردم شمال کانادا پرداخته که در آن با استفاده از یک نوع سیستم بی سیم شرایطی را برای برنامه ریزی جمعیت فراهم نمودند.

نتایج

امروزه توسعه شهرها را که از جنبه های مختلف˛ برای ادامه حیات و فعالیت های انسانی ضروری است˛ نمی توان محدود ساخت. از طرفی به دلیل تنوع و پیچیدگی مجموعه های متفاوت سیستم ها˛ که امروزه با آنها مواجه هستیم˛ لزوم توجه به فن آوری های روز برای شناسایی و تجزیه و تحلیل این اطلاعات ضروری به نظر می رسد. بر اساس همین نیاز˛ کاربرد GIS در برنامه ریزی شهری گسترش یافته و نقشه هایی چون نقشه کاربری زمین˛ نقشه تاسیسات و خطوط برق˛ راه آهن˛ فاضلاب˛ جاده ها و سایر نقشه های زیر بنایی را تهیه و مورد بررسی قرار می دهد. در ذیل برخی از کاربردهای GIS در حیطه برنامه ریزی و مدیریت شهری مورد بررسی قرار می گیرد.

دنیای امروز دنیای اطلاعات و مدیریت آنها می باشد. پیشرفت های روز افزون در دهه های اخیر در زمینه های تکنولوژی˛ جمع آوری و ذخیره اطلاعات سبب گشته که کاربران و برنامه ریزان با حجم بسیار زیادی از اطلاعات مواجه گردند. بنابراین سیستمی نیرومند و کارآمد مورد نیاز می باشند که بتواند داده های مختلف را به شکل مناسب جمع آوری˛ پردازش˛ ذخیره و بازیابی نماید. در این راستا سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک ابزار توانمند و تکنولوژی کارآمد˛ بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

سیستم اطلاعات جغرافیایی از آغاز ایجاد و در طول زمان رشد و تکوین˛ نقشی موثر در توسعه قابلیت های برنامه ریزی و تاثیر در بهبود کیفیت برنامه ها داشته است. امروزه متخصصان به کمک مدل های رقومی تهیه شده به صورت شبیه سازی مجازی چند بعدی در GIS ˛ به اثبات صحت تصمیم گیری ها و توجیه کاربران طرح ها می پردازند و به کمک اینگونه فن آوری ها مدیریت شهری را یاری می رسانند. بدین منظور با استفاده از جمع آوری اطلاعات مربوط به پارامترهای مختلف در مناطق شهری و ورود آنها به سیستم اطلاعات جغرافیایی˛ تجزیه و تحلیل مربوطه صورت گرفته و با توجه به نوع هدف مورد نظر˛ مدیریت داده ها صورت گرفته و در نهایت خروجی مربوط استخراج می گردد. به طوری که با استفاده از قابلیت سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) می توان به بهسازی امور شهری و برنامه ریزی مختلف شهری پرداخت و اموری حساس همچون پراکندگی جمعیت˛ حمل و نقل و ترافیک˛ فضای سبز و پارک ها˛ آلودگی های زیست محیطی˛ مکان یابی اقتصادی˛ خدمات ضروری و ... را به راحتی و با حداقل اشتباه سر و سامان داد.

برنامه ریزی شهری با کاربرد GIS برای پیشرفت و توسعه شهری امتیازاتی در بر دارد. با کاربرد GIS می توان ضمن بالا بردن سرعت و سهولت مطالعات شهری مانند سیر تحول شهر˛ عمران و توسعه پیشنهادی مورد نظر و مدل سازی توسعه آتی را برای برنامه ریزی شهری آنالیز نمود و جای هیچ شکی نیست که در قرن حاضر طراحی و برنامه ریزی شهری بدون استفاده از این ابزار قدمی بر نخواهد داشت. اکنون نه تنها شهرسازان بلکه همگان پیش بینی روزی را می کنند که شهرسازی در محیط های رقومی با تلفیق عوارض تحلیل شده درسیستم های تحلیل گر کامپیوتری با مدل های شبیه سازی شده بصری در سیستم های مجازی ساز تعاملی صورت گیرد. با توجه به قابلیت بالا و انعطاف پذیری GIS انتظار می رود به سیستم اطلاعات جغرافیایی به ابزاری همگانی تبدیل شود و روزی خواهد رسید که در جوامع˛ GIS وارد محیط های خانگی شده و افراد را در تصمیم گیری های شخصی یاری رساند˛ از تنظیم دکوراسیون منزل گرفته تا برنامه ریزی و زمان بندی برای انجام کارهای روزانه˛ به امید روزی که از GIS تنها برای دست یابی به مقاصد انسان دوستانه استفاده شود.

 

منابع:رضا تمرتاش˛ محمد رضا طاطیان˛ مایسا اسکندرنژاد˛ آذین قربانی˛ سیده زهرا نوربخش˛ اولین کنفرانس GIS شهری˛ دانشگاه شمال˛ آمل

فرستنده: مهسا خدری

منبع: مرکز اطلاعات علمی و تخصصی مدیریت شهری

[Mohammad Aref 120,438]

gis و سیستم اطلاعات شهری (uis)

 

سیستم اطلاعات شهری (uis) با قابلیت استفاده به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم گیری برای برنامه ریزان و سیاست گذاران بخش مسکن با امکان استفاده از سیستم های اطلاعات مکانی (gis) به طور عام˛ به برنامه ریزی مسکن جهت هدفمند سازی برنامه ریزی و مدیریت توسعه شهری می پردازد. به زعم محققان با وجود منابع و مراجع فراوان در عرصه مسکن از یک طرف و gis از طرف دیگر پژوهش درباره ارتباط این دو عرصه با یکدیگر در جهان بسیار محدود بوده و در ایران هیچ سابقه ای از این نوع مطالعه در دست نمی باشد. مبحث مسکن و برنامه ریزی آن در جوامع مختلف از ابعاد کمی و کیفی مختلفی برخوردار بوده و در بسیاری از جوامع از جمله ایران˛ این ابعاد توسط کارشناسان از جنبه های متفاوتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند و با توجه به اهداف˛ محدودیت ها و امکانات زمانی˛ مالی و نیروی انسانی و تکنولوژیک˛ به تفصیل به مسئله مسکن پرداخته شده است. این تحلیل ها با توجه به زمینه ها˛ خاستگاه ها و اهداف هر جامعه و ایدئولوژی و متدولوژی کارشناسان و دست اندرکاران آن جامعه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. اما نقطه مشترک تمام این بررسی ها˛ تلاش برای تدوین دستیابی به روش هایی برای حل مشکل مسکن و پاسخگویی به نیاز جامعه با توجه به اهداف از پیش تعریف شده است. از طرف دیگر˛ طی چند دهه گذشته در جهان تلاش هایی نیز در خصوص تدوین سیستم اطلاعات جامع و طبقه بندی و پردازش اطلاعات مکانی صورت پذیرفته است˛ که حاصل این تلاش ها طراحی سیستم اطلاعات شهری بوده است. سیستم اطلاعات شهری (uis) می تواند به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم گیری برای برنامه ریزان و سیاست گذاران عمل کند. این سیستم اطلاعات متنوعی از جمله تراکم˛ ویژگی های جمعیتی˛ توصیفات کالبدی˛ فعالیت ها˛ مالکیت و قیمت گذاری را در اختیار گذاشته و امکان آزمون مدل ها و ارائه سناریوهای مختلف را برای شناسایی و درک بهتر روش های دستیابی به اهداف مسکن فراهم می کند. محیط uis می تواند با ایجاد فضای تحلیل اطلاعات گرافیکی و توصیفی شهری˛ وسیله و محیطی مناسب را برای تصمیم سازی فراهم کند. با این سیستم˛ دست اندرکاران فرآیند برنامه ریزی و توسعه شهری امکان درک بهتری از شرایط و امکانات منطقه خود کسب کرده و می توانند وارد حیطه شبیه سازی شده و نوعی محیط مجازی برنامه ریزی شده به دست آورند. همچنین علاوه بر کسب قابلیت درک بصری از محیط˛ برنامه ریز می تواند با ایجاد تغییر در فیلدهای اطلاعاتی˛ تغییر بصری را بر روی صفحه تصویر مشاهده کرده و خروجی های مورد نظر خود را بیابد. همچنین در محیط uis دو یا چند دسته اطلاعات با یکدیگر مقایسه شده و اجرایی بودن یک تصمیم مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین˛ تحقق پذیری برنامه ها افزایش می یابد.

[Mohammad Aref 120,438]

gis و مدیریت بحران

 

نقش اطلاعات فضایی و فن آوری های مربوطه در مدیریت مخاطرات در سراسر جهان به خوبی شناخته شده است. شناسایی مخاطراتی که در یک منطقه وجود دارد و بخش هایی از منطقه که بیشترین احتمال بروز خطر در آنها می باشد بسیار حائز اهمیت می باشد. زیرا در این صورت می توان برای جلوگیری از بروز حوادثی که می تواند خسارت های بی شماری را در بر گیرد˛ برنامه ریزی نمود و برنامه های واکنش در شرایط اضطراری را به طور دقیق˛ به موقع و به روز از قبل آماده نمود. به طور مثال در منطقه عسلویه˛ نقشه هایی از منطقه به کمک gis تهیه شد که از روی آنها سه بخش اصلی یعنی مسکونی˛ صنعتی و سایت های ساخت و ساز صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی مشخص شد˛ مناطق صنعتی و پتروشیمی به دلیل ماهیت نوع صنعت استقرار یافته و فعالیت های ساخت و ساز موجود در آن˛ مستعد بروز اتفاقات و حوادث و سوانح بی شماری است. همچنین در شهر تبریز که گسلی در شمال آن قرار گرفته و در مناطقی که شهر در امتداد این گسل بنا شده مدیریت بحران برای پیش گیری حداکثر از خسارات ناشی از زلزله بسیار ضروری می نمود که مطالعات صورت گرفته مشخص کرد که در توسعه فیزیکی شهر تبریز خطر بیشتر متوجه مناطق مسکونی بوده و در رده بندی با استفاده از gis مناطق تجاری در رده بعدی آسیب پذیری قرار گرفتند.

[Mohammad Aref 120,438]

gis و مکان یابی پارک ها و فضای سبز شهری

 

امروزه به دلیل رشد روز افزون جمعیت شهرها و کمبود فضای مناسب برای فعالیت ها و امکانات مورد نیاز˛ تعیین مکان بهینه کاربری های شهری با توجه به متغیرهای مختلف در امر برنامه ریزی شهری˛ با استفاده از gis که یکی از قدرتمندترین سیستم ها در پاسخگویی به نیازهای مطالعاتی و کاربردی است˛ انجام پذیر خواهد بود. اصولا در طراحی محیط زیست˛ مباحث فضای سبز شهری وجود دارد که هر کدام به عنوان لایه ای در gis مورد بررسی قرار میگیرند و هر کدام از این لایه ها از نقشه های متفاوتی استخراج می شوند. اهدافی که در روند مکان یابی پارک ها به وسیله gis دنبال می شود شامل تشکیل پایگاه اطلاعاتی برای پارک ها در محیط gis می باشد که جمع آوری داده های توصیفی پارک ها˛ تهیه نقشه های مبنا و برقراری ارتباط میان آنها (داده های فضایی) با جدول اطلاعات توصیفی پارک ها (داده های توصیفی) دز این بخش صورت می گیرد. اهداف بعدی تهیه نقشه های موضوعی که شامل نقشه های طبیعی و شهری می شود و همچنین تشکیل مدل تحلیلی در محیط gis برای مکان یابی پارک ها˛ شامل روش های تحلیل مختلف بر اساس نقشه های موضوعی تشکیل شده همانند تخصیص حریم و هم پوشانی آنها می باشد. در این راستا تحلیل گر محیط gis در حیطه محیط زیست شهری بسیار کارآمد عمل می کند.

[Mohammad Aref 120,438]

gis و مکان یابی و توسعه بنگاه های اقتصادی در شهر

 

امروزه استفاده از فن آوری سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت پیدا نمودن و توسعه مکان های جدید شهرها˛ شهرک های صنعتی و غیره امکان پذیر شده و با این فن آوری˛ چند لایه اطلاعاتی مهم و ضروری تجزیه و تحلیل می گردد و نتیجه جهت آزمایش و بررسی میدانی نقاط پیشنهاد شده توسط gis در فرآیند مکان یابی محک زمینی می خورد. مکان بهینه با توجه به شرایط و وضعیت کاربری های همجوار و برخی پیشنهادها در مورد تغییر کاربری ها برای هماهنگی و هم خوانی با کاربری مکان پیدا شده˛ ارائه می گردد. در توسعه شهرها با در نظر گرفتن فاکتورهای گوناگون حاکم بر هر منطقه˛ برای ایجاد فضایی که جوابگوی بخشی از نیازهای ساکنین آن منطقه باشد اقدام به آمایش مکان ها و المان های شهری می گردد. با تحولاتی فرهنگی و اجتماعی که در امر شهر نشینی و نوع زندگی شهری پیش آمده و یا در شرف وقوع است˛ بسیاری از نیازهای جدید در سطح نواحی شهری ایجاد شده که به کمبود امکانات عمومی و تجهیزات شهری مربوط می شود. تاسیسات عمومی شهری امکاناتی هستند که شهر باید به آنها مجهز باشد تا بتواند زندگی در شهر را با برآورد نیازهای شهری و تسهیلات بیشتر میسر سازد. چنین تجهیزاتی علاوه بر آنکه از احتیاجات اساسی یک جامعه شهری محسوب می شوند˛ به عنوان شاخص سنجش توسعه شهر محسوب می گردد. روش های مکان یابی توسعه شهری˛ با توجه به موقعیت مکانی یا جغرافیایی˛ وسعت˛ اندازه توسعه و نوع کاربری های پیشنهادی از همدیگر متمایزند و طراحی یک مدل و الگوی مناسب برای مکان یابی مراکز خرید و فروشگاه های تعاونی مصرف و غیره مبتنی بر gis ˛با توجه به شباهت ها و تفاوت های روش های مکان یابی اقتصادی فیزیکی متفاوت است. از مهم ترین وجه تشابه مکان یابی اقتصادی و فیزیکی می توان به گرایش در پیدا کردن نقاط ثقل به منظور استقرار تسهیلات جدید اشاره نمود و تفاوت این دو به قیود و متغیرهای هر یک باز می گردد. ویژگی های جمعیتی (کل جمعیت˛ تراکم جمعیت˛ توزیع سنی˛ توزیع در آمدی˛ خانوار˛ سطح تسهیلات˛ توزیع و فراوانی مشاغل˛ دسترسی به نیروی کار)˛ اقتصادی˛ رقابتی˛ مکانی˛ نظارتی و محدودیت های منطقه ای استفاده گردیده و با کاهش پارامترهای موثر و تهیه مدل در منطقه نمونه˛ مدل مناسب همراه با توسعه فیزیکی آن اتخاذ می گردد. در این راستا طراحی در شهر تهران انجام شده که طراحی الگوریتم مدل با بیش از 800 مرکز بلوک شهری و ترسیم قطر و شعاع مرکز و با در نظر گرفتن جاذبه و دافعه های انتخاب مکان˛ انجام گردید. مبنای مطالعه کاربری ها در شعاع ثابت 300 متر از بلوک اختیار شد و یا چندین سناریوی وزن دهی˛ اولویت بندی مناطق مناسب احداث فروشگاه تعاونی مصرف صورت پذیرفت.

[Mohammad Aref 120,438]

GIS و مکان یابی ایستگاه های خدمات اضطراری

 

از جمله ایستگاه های خدمات اضطراری می توان ایستگاه آتش نشانی را مثال زد.تعیین محل مناسب جهت ایستگاه آتش نشانی روی زمان پاسخ گویی اعلام حریق تاثیر می گذارد. برای این منظور شبکه های حمل و نقل از روی نقشه های مورد نظر مورد مطالعه قرار گرفته و فایل هایی ایجاد می شود که شامل مختصات جغرافیایی˛ محل خیابان ها˛ اسم˛ محدوده آدرس و کد مسیرهاست. در ضمن اطلاعاتی همچون حداکثر سرعت های امکان پذیر در خطوط ارتباطی همچنین دور برگردان ها و ترافیک موجود در جاده ها و سرعت عبور از خیابان با احتساب طول خیابان و سرعت اتومبیل های آتش نشانی وارد سیستم می شود. پیش بینی هایی نظیر جمعیت در منطقه ˛ سطوح مشاغل˛ مرزهای شهر˛ تاثیر مرزبندی شهر˛ نواحی تفریحی برنامه ریزی شده˛ واحدهای مسکونی˛ کارخانه ها و ... نیز در نظر گرفته می شود و با کمک GIS نقشه هایی نیز برای تعیین مناطقی با اولویت بالا از نظر خطر آتش سوزی مانند مراکز خرید˛ مراکز تجاری˛ مدارس˛ خانه سالمندان و بیمارستان ها تهیه می شود. برای تعیین محل ایستگاه آتش نشانی فاکتورهای دیگری از جمله هزینه ها˛ سازگاری با زمین های مجاور˛ ابعاد فیزیکی محل و دسترسی به راه های قابل رانندگی نیز تحت لایه های ژئورفرنس شده ای وارد سیستم می شود. اخیرا چنین مطالعه ای در شهر Lamesa در ایالت San Diego آمریکا انجام گرفت و نتیجه بسیار رضایت بخشی داده است.