تكرار و تعدد جرم

[S a d e n a 11,333]

اگر کسی به موجب حكم قطعي يكي از دادگاه‌هاي ايران محكوميت‌ كيفري يافته و بعداً مرتكب جرم ديگري شده باشد در اين صورت دچار محكوميت شديد كيفري خواهد بود كه اصطلاحاً به آن تكرار جرم گفته مي‌شود. تکرار جرم نشانه حالت خطرناک بزه­کار است كه به دنبال آن سياست تشديد مجازات دربارۀ وي اعمال مي‌گردد.

شرائط تحقق تكرار جرم

احكام و شرائط تحقق تكرار جرم در ماده 48 قانون مجازات اسلامي به اين شرح آمده است:«هر كس به موجب حكم دادگاه به مجازات تعزيري و يا باز دارنده محكوم شود، چنان‌چه بعد از اجراي حكم مجدداً مرتكب جرم قابل تعزير گردد، دادگاه مي‌تواند در صورت لزوم مجازات تعزيري يا باز دارنده را تشديد نمايد.» با عنایت به ماده قانونی فوق مي‌توان اوصاف زير را براي تحقق تكرار جرم برشمرد:

1) محكوميت سابق بزه­كار قطعي شده باشد.لذا بر احكامي كه غیر قطعي و قابل شكايت و تجديد نظر است از حيث تكرار جرم ترتيب اثر داده نمي‌شود.

2) حكم محكوميت كيفري از دادگاه‌هاي ايران صادر شده باشد.

3) قواعد مربوط به تكرار جرم نسبت به احكامي كه از دادگاه‌ها دربارۀ اطفال بزه­كار صادر مي‌شود، به اجرا گذاشته نمي‌شود.

4) حكم محكوميت قبلي بايد از حیث ماهيت باز دارنده يا تعزيري باشد بنابراين محكوميت قبلي به مجازات‌هائی، هم‌چون حدود يا قصاص در تشديد مجازات جديد مؤثر نيست.

5) حكم محكوميت كيفري بايد لزوماً به اجرا درآمده باشد.

6) اگر موجباتي مانند عفو عمومي و يا نسخ قانون محكوميت قبلي را محو يا آثار آن را بزدايد، چون ديگر محكوميّتي وجود ندارد و يا هيچ گونه اثر كيفري بر آن مترتب نيست قواعد تكرار جرم شامل جرم تكراري نخواهد شد.مجازات تكرار جرم قانون‌گذار به دادگاه اختيار داده است تا در صورت لزوم، مجازات تعزيري تكرار كنندگان جرم را تشديد كند. تشخيص لزوم تشديد مجازات و نيز مقدار آن به عهده دادگاه گذاشته شده است.

تعدد جرم

به ارتكاب جرائم متعدد بدون آن­كه متهم براي اتهامات متعدد پيشين خود به محكوميت كيفري قطعي رسيده باشد، تعدّد جرم گفته مي‌شود. خواه جرايم متعدد در فاصله‌هاي كوتاهي اتّفاق افتاده باشد و خواه متهم متواري بوده و يا جرايم او به دلايل گوناگوني كشف نشده باشد.

انواع تعدد جرم

الف) تعدد واقعي هرگاه كسي مرتكب افعال متعددي شده باشد كه هر يك از آن­ها جرم واحدي به شمار مي‌رود، در اين صورت با فرض تعدد واقعي روبه رو هستيم. مثل سرقت، جعل اسناد و تخريب اموال دولتي.

ب) تعدد اعتباري گاه فعل واحد نقض چندين ماده از قوانين كيفري محسوب شده و به نظر چنين مي‌رسد كه جرايم متعددي ارتكاب يافته است در حالي كه چنين نيست. مثل سرقت كتيبۀ منقوش كه سارق براي ربودن آن ناگزير از تخريب آن شده است. قانون‌گذار در ماده 46 قانون مجازات اسلامي مقرر داشته است:

« در جرايم قابل تعزير هرگاه فعل واحد داراي عناوين متعدد جرم باشد، مجازات جرمي داده مي‌شود كه مجازات آن اشدّ است »

مجازات تعدد جرم

الف) مجازات تعدد واقعي

مادۀ 47 قانون مجازات اسلامي قواعد تعيين مجازات تعدد واقعي جرم را چنين بيان كرده است:«در مورد تعدد جرم هرگاه جرايم ارتكابي مختلف باشد بايد براي هر يك از جرايم مجازات جداگانه‌اي تعيين شود و اگر مختلف نباشد فقط يك بار مجازات تعيين مي‌گردد....»

ب) مجازات تعدد اعتباري:

مادۀ ‌46 قانون مجازات اسلامي حكم تعدد اعتباري جرم را مجازات «اشد» مقرر كرده است. البته ضابطه مشخصي براي مجازات اشدّ و يا اخفّ تعيين نشده است.

 

 

نویسنده : سيدجعفر رحيمي