اصول طراحی باغ - ایران و جهان

[mani24 29,665]

[h=2]اصول طراحی باغ - ایران و جهان[/h]

طراحی باغ و احداث فضای سبز(بهنوش شمس الهی)

 

طراحی باغ و احداث فضای سبز / مهندس غزاله روحانی.- تهران : انتشارات پارت.

 

رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها و ظهور پدیده آپارتمان نشینی سبب گشته تا مسوولین ، برنامه ریزان و طراحان شهری توجه به فضاهای سبز و رشد وتوسعه آنها را در شهرها به خصوص در کلان شهرها مورد توجه بیشتری قرار دهند اما نبایست این نکته را از نظر دور داشت که فضاهای سبز زمانی قادر خواهند بود به خواسته ها و احتیاجات شهروندان پاسخ گویند، که طراحان و برنامه ریزان شهری بر اساس مطالعات ، قواعد و اصول علمی مشخص و با آگاهی از نیازهای روحی ، جسمی و اجتماعی ساکنین هر منطقه اقدام به طراحی و ایجاد فضاهای سبز نمایند .

 

این کتاب که شامل 9 فصل است، می تواند اطلاعات مفیدی را در حوزه باغ سازی و احداث فضاهای سبز در اختیار علاقه مندان قرار دهد .

 

فصل اول کتاب بر اهمیت فضاهای سبز و نقش آنها در طول زندگی بشر پرداخته و ارتباط انسان با محیط زیست را در طی چهار مرحله تاریخی توضیح داده است :

 

1- مرحله ای که انسان رابطه ای دوستانه و غیر خصمانه با محیط پیرامون خود داشته و بدون تخریب محیط زیست نیازهای خود را تأمین می نموده است .

 

2- مرحله ای که انسان تا حدودی بر طبیعت مسلط شده و اقدام به شکار و اهلی کردن حیوانات و تهیه چراگاههایی برای دامها می نماید .

 

3- این مرحله توأم است با دستیابی انسان به صنعت و تکنولوژی و رشد و توسعه صنایع مختلف و در نهایت آلودگی محیط زیست .

 

4- در مرحله آخر انسان به ارزش و اهمیت فضاهای طبیعی در حفظ سلامت جسم و روان خود پی برده و در صدد احیاء و حفظ چنین فضاهایی بر می آید .

[mani24 29,665]

فصل دوم به ارایه اهداف طراحان باغ و فضاهای سبز در جهت پاسخگویی به احتیاجات شهروندان پرداخته که ایجاد فضاهایی به منظور بهسازی محیط زیست ، احداث فضاهایی برای بازی و سر گرمی کودکان ، مکان هایی برای آموختن و گردهم آوردن افراد جامعه می تواند از جمله این هدفها باشند .

 

مؤلف در فصل سوم کتاب خود به ارایه تاریخچه ای از باغ سازی در ایران وویژگیهای برخی از این باغها چون باغ ارم ، باغ فین ، باغ ماهان و باغ شاه گلی پرداخته و فصل چهارم را به تشریح تاریخچه و سبکهای هنر باغ سازی در جهان اختصاص داده است و هنر باغ سازی را در بابل ، یونان ، امپراطوری روم ، اسپانیا ، ایتالیا ، فرانسه ، انگلستان و چین توضیح می دهد . مؤلف اوج هنر باغ سازی را در دوره رنسانس دانسته و سبکهای آن دوره را در طراحی باغهای مدرن امروزی تأثیر گذار می داند . در ابتدای این دوره فرانسویان از سبک باغ سازی ایتالیایی ها پیروی می کردند اما بعدها خودشان به سبکی خاص جهت تزیین باغهایشان دست یافتند. یکی از ویژگیهای سبک باغ سازی فرانسویان تهیه باغچه هایی بود به نام " پارتر " که بر سطوح افقی عظیم براساس اشکال هندسی پیچیده اقدام به گل کاری و چمن کاری در فضایی بسیار گسترده می نمودند . در ابتدای ظهور این سبک در فرانسه نقوش بسیار ساده بودند اما کم کم این نقشهای ساده جای خود را به نقوش پیچیده و متنوعی دادند . شاید بتوان مهمترین ویژگی این باغها را وجود نظم و ترتیب در آنها دانست . باغهای انگلیسی نیز تا حدودی متأثر از باغهای ایتالیایی و فرانسوی بودند و " پیدایش و توسعه باغ سازی سبک خاص انگلیسی در اوایل سلطنت " جیمز اول " ، اولین پادشاه سلسله استوارت ها آغاز گردید . " در آن زمان تنها افراد متمکن قادر بودند تا اقدام به ایجاد باغ نمایند اما کم کم با ظهور سبک آزاد و کمرنگ شدن نظم و ترتیب در باغها توجه به توسعه فضای سبز بیشتر گردید و در سال 1720 میلادی اولین باغها به سبک طبیعی انگلیسی احداث گردید و در قرن 18 سبک باغ سازی رایج در چین بر باغ سازی در انگلیس تأثیر گذاشت . سنگ ، آب و گیاه سه عنصر مهم در باغهای ژاپنی و چینی بودند که هر یک از این عناصردر فرهنگ این دو کشور دارای ویژگی نمادینی بود مثلا درخت را سمبل پایداری و استقامت می پنداشتند و حتی شکل و فرم سنگها برای آنها دارای معانی نمادین بود به عنوان مثال برای احداث آبشار از 5 دسته سنگ که هر کدام براساس کارکردی که داشتند نام گذاری می شدند ، استفاده می کردند .

 

" برکه" نیز مرکز توجه در باغ های چینی و ژاپنی بوده و از فانوس جهت روشنایی باغها و فضاهای سبز استفاده می نمودند .

 

فصل پنجم به تأثیر اقلیم بر باغ سازی پرداخته و بر لزوم آگاهی طراحان فضاهای شهری از شرایط اقلیمی حاکم در طراحی فضاهای سبز مناطق مختلف آب و هوایی تأکید نموده است . نکاتی که یک طراح بایستی در مورد شرایط اقلیمی یک منطقه بداند عبارتند از : بالاترین و کمترین درجه حرارت ، میزان بارندگی ، توزیع باران سالانه ، شدت و جهت وزش باد و تعداد روزهای آفتابی ، برفی ، مه آلود و...

 

نگارنده در فصل ششم به بیان اصول و مبانی طراحی باغ ، که البته این اصول در اکثر رشته های هنری مطرح می باشند، پرداخته ( خط ، فرم ، بافت ، رنگ ، مقیاس ، تکرار ، تنوع و تعادل ) و ویژگی منحصر به فرد باغ سازی رادر چند بعدی بودن آن می داند یعنی اینکه یک باغ از جهات مختلف قابل لمس کردن است و اجسام به کار رفته در آن با مقیاس مشاهده کنندگان تقریبا یکسان می باشد و نکته مهم تر اینکه درک ما از فضاهای سبز ( باغ ، پارک و...) در ساعات مختلف روز و در طول فصول مختلف متفاوت خواهد بود و در ادامه در قالب فصل هفتم مراحل باغ سازی را تشریح می نماید که این مراحل به ترتیب عبارتند از :

 

انتخاب مکان مناسب ، بازدید از زمین و نقشه برداری ، تجزیه و تحلیل مکان ، تجزیه و تحلیل نیازهای افرادی که بیشتر از آن مکان استفاده می نمایند ، انتخاب بخشهای مختلف مجموعه باغ ( محل بازی کودکان ، محل ورزش ، محل پارکینگ ، محل رستوران و...) ، مربوط ساختن بخشهای انتخاب شده ، انتخاب گیاه ، زیبا سازی .

 

فصول هشتم و نهم کتاب نیز به ارزشهای کاربردی گیاهان در طراحی فضای سبز و حفاظت از فضاهای سبز اختصاص یافته است .

 

استفاده کاربردی گیاهان را می توان در قالب 4 طبقه مطرح نمود :

 

1- کاربرد گیاهان در معماری ( عناصر معماری ، تقسیم فضا ، ایجاد حفاظ ، کنترل و ایجاد محوطه های خصوصی )

 

2- کاربرد مهندسی گیاهان ( کنترل و تثبیت خاک ، کنترل صدا ، پاکیزه سازی هوا ، کنترل ترافیک ، کنترل انعکاس و نورهای مزاحم )

 

3- کاربرد گیاهان برای کنترل شرایط اقلیمی ( کنترل اشعه نور خورشید ، کنترل باد ، کنترل باران ، کنترل درجه حرارت )

 

4- کاربرد زیبایی گیاهان ( هماهنگی گیاهان از لحاظ رنگ ) : طراح بایستی گیاهان را خوب بشناسند زیرا در غیر اینصورت نمی تواند به خوبی از انها استفاده نماید باید بداند چه گیاهانی دائمی هستند و چه گیاهانی فصلی و گیاهانی را که خصوصیاتی خاص جهت بر طرف نمودن مشکلات محیطی دارند بشناسد، در غیر اینصورت نمی تواند طراحی مناسب و کاربردی داشته باشد .

[mani24 29,665]

طراحی باغ ایزانی را می توان در اصول زیر خلاصه نمود.الف ) سلسله مراتب

بر اساس این اصل فضاها و عناصر مختلف بر اساس اهمیت، ارزش کارکردی و بسیاری از عوامل دیگر در کنار هم قرار می گیرند. در طراحی اغلب باغ های ایرانی این اصل به خوبی دیده می شود. سلسه مراتب در باغ ها از سردرورودی یا گاهی میدان و آبنمایی در بیرون باغ (جلوخان) شروع و با گذشتن از هشتی و محور اصلی به کوشک باغ می رسد. این اصل را در ارتفاع، رنگ و اندازه عناصر باغ هم میتوان جستجو کرد.

ب)تقارن

تقارن یکی از اصول طراحی به شمار می رود که در دوران باستان در بسیاری از بناهای عمومی و مذهبی به کار رفته است. اصل تقارن را می توان کامل ترین شکل تعادل به شمار آورد که علاوه بر جنبه های زیبا شناسی از لحاظ ایستایی نیز همواره مورد توجه بوده است. در باغ های ایرانی به وفور از این اصل استفاده شده است. کوشک های ساخته شده متقارن بوده و بر روی محور یا مرکز تقارن واقع اند. اوج قرینه سازی را می توان در محورهای اصلی دید. در محور اصلی حتی درختان، درختچه ها و گل ها نیز قرینه کاشته شده اند. باغ های مستطیلی بسته به مکان قرار گیری کوشک، یک یا دو محور تقارن و پلان های مربع اغلب چهار محور تقارن دارند.

ج ) مرکزیت

یکی از امور مهم در ترکیب و سازمان دهی عناصر در بسیاری از فضاهای معماری مرکزیت است و غالبا برای تاکید به مهم ترین قسمت مجموعه مورد استفاده قرارمی گیرد. اصل مرکزیت بیشتر در کوشک ها دیده می‌شود. خصوصا کوشک هایی با طرح هشت بهشت. این اصل در پلان مربع با وجود کوشک در محل تقاطع محور ها، در اوج خود می باشد.

د) ریتم

به معنی تکرار موزون ساده یا پیچیده یک عنصر یا پدیده در یک اثر هنری است. منظور از تکرار موزون پیچیده، تکرار چند عنصر یا مجموعه به نحوی است که درک روابط و قانونمندی های حاکم بر آنها به مشاهده دقیق و عمیق نیاز دارد.

این اصل در مواردی جوابگوی نیاز عملکردی می باشد همچون حجره های یک مدرسه یا کاروانسرا ، وگاهی بر آورده کننده نیاز زیبایی شناختی است از لحاظ بصری منظری ظریف و خوشایند پدید آورد. (سلطان زاده 1378)

در باغ ایرانی این اصل را می توان در دیواره های حاشیه باغ، دیواره های صفحه بندی حاصل از زمینهای شیب دار و حتی در کفسازی ها مشاهده می شود.

ه) استقلال و تشخیص فضاها

در معماری ایرانی همه فضاها دارای استقلال و متشخص اند و هیچ فضایی منفی یا مانده از فضای دیگر نیست.

این ویژگی که به نظر می رسد گاهی با واقعیت های کارکردی در تعارض باشد از اصول مراعات شده در نمونه‌های ارزشمند معماری ایران است. درباغ ایرانی نیز همه فضاها اعم از ساخته و ساخته نشده ، از خود هویتی به نمایش می گذارند.بطوریکه حتی فاصله میان دو فضای مستقل، خود عرصه ای کامل به شمار می‌آیدکه واجد تعریف ، هویت و عملکرد مستقل می باشد.

[mani24 29,665]

[h=2]باغ ایرانی در شعر حافظ و ادبیات[/h]

باغ ایرانی در شعر حافظ

 

در بخش اول این نوشتار با ویژگیهای شعر حافظ به صورت کلی و شیوه های مختلفی که او کلمه باغ را مورد استفاده قرار داده (از نظر لغوی) آشنا شدیم. در این بخش سایر فضاهای بیرونی از دیدگاه حافظ، عناصر سازنده باغ و رابطه آنها با حواس انسان و تغییر فصول مورد بررسی قرار می گیرد. در پایان فهرست کامل ابیاتی که در آنها موضوعات مورد بحث بیان شده، به پیوست ارائه می شود.

 

ساير فضاهاي بيروني در شعر حافظ

بوستان (بستان)

بوستان مرکب است از بو + ستان (پسوند مکان) و به معناي مکاني است پر از بوي خوش. بوستان يکي از واژه هايي است که در ادبيات فارسي به معناي باغ به کار مي رود.

 

ز روي ساقي مهوش گلي بچين امروز / که گرد عارض بستان خط بنفشه دميد

رونق عهد شباب است دگر بستان را / مي رسد مژده گل بلبل خوش الحان را

طرف چمن و طواف بستان / بي لاله عذار خوش نباشد

صحن بستان ذوق بخش و صحبت ياران خوشست / وقت گل خوش باد کز وي وقت ميخواران خوشست

مرا در خانه سروي هست کاندر سايه قدش / فراغ از سرو بستاني و شمشاد چمن دارم

سبزه خط تو ديديم و ز بستان بهشت / به طلب کاري اين مهر گياه آمده ايم

شکر ايزد که ز تاراج خزان رخنه نيافت / بوستان سمن و سرو و گل و شمشادت

در بوستان حريفان مانند لاله و گل / هر يک گرفته جامي بر ياد روي ياري

به خلدم دعوت اي زاهد مفرما / که اين سيب زنخ زان بوستان به

 

 

چمن

 

چمن در ادبيات فارسي در دو معنا به کار مي رود: يکي راه ساخته شده در ميان بوستان و باغ (در ميان صف درختان ) و ديگري در معناي مطلق باغ. به نظر مي رسد حافظ چمن را در معناي دوم به کار برده است.

 

نثار روي تو هر برگ گل که در چمن است / فداي قد تو هر سرو بن که بر لب جوست

اي صبا گر به جوانان چمن بازرسي / خدمت ما برسان سرو و گل و ريحان را

تخت زمرد زده است گل به چمن / راح چون لعل آتشين درياب

جان فداي دهنش باد که در باغ نظر / چمن آراي جهان خوشتر از اين غنچه نبست

مرا و سرو چمن را به خاک راه نشاند / زمانه تا قصب نرگس قباي تو بست

دلت به وصل گل اي بلبل صبا خوش باد / که در چمن همه گلبانگ عاشقانه توست

در اين چمن چو درآيد خزان به يغمايي / رهش به سرو سهي قامت بلند مباد

سايه تا بازگرفتي ز چمن مرغ سحر / آشيان در شکن طره شمشاد نکرد

شکر آنرا که تو در عشرتي اي مرغ چمن / به اسيران قفس مژده گلزار بيار

گلعذاري ز گلستان جهان ما را بس / زين چمن سايه آن سرو روان ما را بس

کنون که در چمن آمد گل از عدم به وجود / بنفشه در قدم او نهاد سر به سجود

[faezeh mzk 19,231]

اگر به فكر طراحي باغچه و فضاي باز محيط خارجي ويلاي خود هستيد در اين بخش ايده هاي جالبي براي شما داريم. نوع طراحي فضاي آزادي كه در تصاوير مشاهده ميكنيد برگرفته از اصول ابتدايي سبك ويكتوريايي است. فضا در عين سادگي رمانتيك نيز هست. توجه داشته باشيد كه انتخاب گياه مناسب براي خلق هارموني و هماهنگي در فضاي خارجي از اهميت بالايي برخوردار مي باشد. در اين فضا گل، گياه، و درختان به گونه اي انتخاب شده اند كه شما با قدم زدن در آن مي توانيد در عرض كمتر از يك ساعت چهار فصل را همزمان و در يك مكان مشاهده كنيد. گل هاي رز، راههاي عبور چوبي، و بوته ها زيبايي محيط را دو چندان كرده اند و نيمكت مخصوصي كه لابه لاي گياهان استتار شده است حس فضاي خصوصي را ايجاد مي كند. ميزي كه در كنار استخر در نظر گرفته شده در برابر هر نوع آب و هوايي مقاومت دارد و از دوام بالايي برخوردار مي باشد. با الهام گرفتن از اين نوع طراحي مي توانيد فضاي خارجي ويلاي خود را به مكان دنجي براي گذراندن تعطيلات در كنار خانواده خود تبديل كنيد.