بيماری لكه سفيد در ميگو (White spot disease)

[sokut.n 1212]

ز سال 1992 يك سندروم ويروسي درميگوهاي خانواده پنائيده كه معمولا”‌آن را بيماری لكه سفيد مي نامند.

ساير بيماريهاي ميگو را تحت شعاع خود قرارداد . اين بيماري باعث از بين رفتن تعداد زيادي ميگو با ارزش هزاران دلار در مزارع پرورشي بسياري از كشورهاي نظير :‌چين ،‌ژاپن ، هند ،‌تايلند ،‌اندونزي،‌ سريلانكا ،‌بنگلادش و مالزی گرديد . براي مثال در كشور چين در سال 1993 حدود 80% از ميگوهاي پرورشي كه ارزشي معادل 1 ميليارد دلار آمريكا داشت .دراثر اين بيماري از بين رفت همچنين در كشور تايلند معادل 500ميليون دلار آمريكا خسارت به مزارع پرورش ميگو ناشی از اين بيماري گزارش گرديد . درسال 2000 بيماري لكه سفيد از طريق لاروهاي وارداتي ( ناپلي )‌از كلمبيا به كشور كاستكاريكا وارد شد ودرحال حاضر مقررات قرنطينه شديد در مزارع اين كشور درحال اجراء‌مي باشد . تكثير و پرورش ميگو سومين صنعت كشور اكوادور با بزرگترين بحران سياسي اقتصادي در تاريخ اين كشور يعني بيماري فوق مواجه شد . 50% مراكز تكثير ميگو تعطيل شد ومراكز عمل آوري تنها با 50% درصد ظرفيت خود فعال بودند ،‌همين رابطه صادرات ميگو از 875 ميليون دلار در سال 98 به كمتر از 360 ميليون دلار در سال 2000 گرديد . علت بيماري :بيماري است ويروسي و ويروس ايجاد كننده بيماري در كشورهاي مختلف به نامهاي متفاوت شناسائي گرديده است . براي مثال در تايلند بنام SEMBV (Systemic ectodermal Mesodermal Baculovirus ) و در ژاپن بنام( RV-PJ ( Rod- shaped unclearvirus of penaeus japonicus ناميده مي شود ،‌ولي همگان معتقدند كه عامل ايجاد كننده ويروسي مشابه مي باشد . خصوصيات ويروس:ويروسي است عريض شده ، بزرگ ،‌پوشش دار،‌ميله اي شكل و تا حدودي بفرم بيضي وداراي DNA بصورت دو رشته بهم تنيده مي باشد . و امروزه معتقدند كه ويروس عامل بيماري هيچگونه ارتباطي با كلوويروس ندارد. و مقرر گرديد درخانواده جديدي بنام نيما ويريده يا ويسپوويريده قرارداده . عرض ويروس 9+‌ 121 نانومتر و طول آن 26+276 نانومتر بوده وداراي تعدادي قيلامان ضميمه اي كه غالبا”‌در قسمت نزديك به انتهائي است ديده

مي شود.[h=1] [/h][h=1]نشانيهاي بيماري[/h]ميگوهاي آلوده به اين ويروس ،‌پلاكهاي سفيد رنگي را درقسمت كاراپاس ميگو از خود بجاي ميگذارند وبهمين دليل بيماري را بعلت رسوب و عدم جذب كلسيم ،‌لكه سفيد مي نامند . علائم ظاهري اين بيماري براحتي درميگوهاي جوان وبالغ قابل ديدن مي باشد . لكه هاي سفيد ابتداء ‌در قسمت كاراپاس ميگو و بندهاي 5 تا 6

بدن ظاهر شده ودر مرحله پيشرفت كل بدن را لكه هاي سفيد با ضخامت 5/ تا چند ميلمتر مي پوشاند . پوست ميگو يا Cuticule براحتي از لايه اي در ميس جدا مي شود . هپاتوپانكراس بصورت زرد مايل به سفيد ،‌بزرگ و شكننده تغيير شكل پيدا ميكند . همولنف ميگو رقيق و انعقاد آن يا به كندي صورت مي گيرد و يا اصلا”‌صورت نمي گيرد . ميگوها بيحال و اشتهاي خود را از دست مي دهند و ميگوهاي آلوده تمايل دارند كه در كناره هاي استخر بايستند و به آهستگي در سطح آب شنا كنند و در نهايت در كف استخر ته نشين مي شوند . با نمايان شدن علائم كلينيكي بعد از 2 تا 7 روز مرگ و مير بسيار شديد بين 70 تا 100درصد در مزارع پرورشي اتفاق

مي افتد . بيماري در تمام سنين ميگوها از PL 15 تا وزن 45 گرم در مزارع متراكم و غير متراكم گزارش شده است . در بعضي مواقع لكه هاي سفيد با تغيير رنگ به قرمز همراه است . و بايد توجه داشت كه تغيير رنگ به قرمز بواسطه همراه شدن باكتريهاي خانواده ويبريو با اين عفونت است .نشاني هاي هيستولوژيك : در بررسيهاي بافت شناسي تورم هسته و وجود گنجيدگيهاي بازوفيليك و ائوزينوفيليك در سلولهاي آزمايشگاهي جهت تشخيص : با استفاده از PCR(Polymerase Chain Reaction) و TEM(Transmission Electron Microscopy ) مي توان بيماري را تشخيص داد. روشهاي انتقال بيماري :گسترش اين بيماري از طريق حركت لاروهاي آلوده يا مولدين اتفاق مي افتد . انتقال بيماري بين مزارع و استخرهاي پرورشي مي تواند از طريق آب خروجي استخرهاي آلوده ،‌از طريق هواده ها ،‌از طريق حشرات ،‌پرندگان تجهيزات آلوده مورد استفاده در هچري يا مزراع پرورشي ،‌جانوران آبزي مثل خرچنگ ها وساير كروستاسه ها انجام مي شود . آب دريائي آلوده به ويروس 3 تا 4 روز حاوي ويروس مي باشد. اصول كنترل بيماري لكه سفيد :

1- ضد عفوني كردن آب خروجي هچري : كليه هچرتها بايد استخر ضد عفوني داشته باشند و آب خروجي را قبلاً خارج كردن ضد عفوني كنند . خارج كردن آب بدون ضد عفوني از هچري ممكن است داراي ويروس باشد . و اين عوامل مي تواند اثر مخرب بر روي هچريهاي ديگر داشنه باشد . اين موضوع مي تواند باعث آسيب مجدد به همان هچري شده وبيماري دوباره به هچري برگردد . درهچريها بايد تغييرات درجه حرارات به حداقل كاهش يافته و مواد آلي را به حداقل رسانيده ،‌غذاي اضافي و ميگوهاي مرده نيز بطور منظم از استخرها خارج شوند . پارامترهاي كيفيت آب بطور منظم ثبت شده ودر حد مطلوب باشند.

2- ضد عفوني كردن آب خروجي استخرهاي پرورشي :‌آب خروجي استخرهاي پرورشي بايد قبل از خارج شدن و به دريا ريختن ضد عفوني شوند. ضد عفوني آب خروجي از نكات بسيار ضروري در سيستم هاي پرورش ميگو

مي باشد . كه شامل چند مرحله است از قبيل :‌رسوب گيري ،‌اكسيژن زدائي ،‌*****اسيون شني و بيولوژيكي

مي باشد كه باعث كاهش مواد آلي و ميكرو ارگانيسم هاي پاتوژن در آب خروجي مي شود . اگر دراستخري بيماري لكه سفيد بصورت شديد شايع باشد ،‌با استفاده از PPM .4 هيپوكلرايت كلسيم يا 1PPM مادهdipterex بايد همه ميگوها را ازبين برد و آب را هم ضد عفوني كرد . آب و ميگوهاي مرده بايد بعد از 7 روز از استخر خارج شوند . بعد از خارج كردن آب بايد 100PPM آهك مجددا”‌در استخرها مورد استفاده قرا گرفته تا باقيمانده تركيبات ميگوها يا ويروسها را دركف استخر از بين برده واين اولين مرحله در آماده سازي استخرها مي باشد.3- استفاده از سيستم بسته :‌مفهوم آن اين است كه آب بايد ضد عفوني شده تا ويروسها و ساير ارگانيسم هائي كه ميتواند ناقل ويروس باشند . قبل از استفاده آب در مزارع پرورشي از بين ببريم . دراين سيستم پيشنهاد مي شود كه بطور جدي از استفاده مستقيم آب دريا جلوگيري شده و به اين طريق امكان آلودگي ويروسي به حداقل كاهش يابد . درمكانهائي كه بيماري لكه سفيد گسترش يافته است . به هيچ عنوان نبايد از سيستم پرورشي باز استفاده كرد . آب بايد با 30 PPM كلسيم هيپوكلرايت ضد عفوني شده وبمدت 3 تا 4 روز در معرض نور خورشيد قرارداده و سپس مورد استفاده قرار گيرد.4- آماده كردن كامل مزارع : ‌بعداز برداشت محصو.ل ،‌ رسوبات مانده دركف استخر شامل :‌مقدار زيادي مواد آلي ‌مواد سمي ،‌باكتريها ،‌انگلها و اجزاء ‌ويروس بالاخص ناقلين ويروس لكه سفيد مي باشند . بسيار خطرناك بوده و مي بايد از استخر خارج نمود. اگر اين مواد خطرناك از استخر خارج نشوند ،‌ميگوها به آساني مي توانند در دوره بعدي پرورش آسيب ببينند . بعنوان مثال خارج كردن رسوبات از استخر بوسيله فشار آب قوي بدون ضدعفوني كردن باعث گسترش سريع عوامل بيماريزا مي شود . براي اين منظور بايد بعد از برداشت محصول از استخر ميزان 100PPM آهك را دركف استخر پاشيده و كف استخر را درمقابل نور خورشيد قرارداده تا كاملا”‌خشك شود وسپس رسوبات سطحي را كه خشك گرديده خارج نموده ويا رسوبات كف را شخم زده ودوباره با آهك مخلوط نمائيم ،‌و با اين عمل ناقلين ويروس لكه سفيد مثل خرچنگ ها يا ماهيها را كه با سوراخ كردن در زمين مخفي شده اند ،‌از بين ببريم .5- تعاون وهمكاري پرورش دهندگان جهت مشاركت در كنترل بيماري بسيار ضروري و نياز به يك عزم جدي

مي باشد. مديريت پيشگيري از بيماري لكه سفيد :1- انتخاب مولدين بدون ويروس : ‌انتقال بيماري مي تواند از طريق مولدين به نوزادان از طريق تخم هاي آلوده اتفاق بيفتد بنابراين انتخاب مولدين از طريق تست هاي حساس مانند PCR بسيار ضروري است . اگر مولدين قبل از غربال كردن و انتخاب تخم ريزي نمايند ،‌بايد تخم ها و پست لاروها را با تست PCR غربال كرد.2- جلوگيري از واردات مولدين ولاروها ،‌بيماري ممكن است از طريق واردكردن مولدين و پست لاروها به مزارع

و هچريها اتفاق افتد . يك بي ملاحظي مقدماتي مي تواند باعث انتقال بيماري به صنعت شود . معرفي و انتقال جانوران و آبزيان از طريق كشورهاي همسايه ،‌هرچند كه در شرايط قرنطينه و بهداشتي انجام شود ،‌نمي تواند صددرصد قابل اعتماد باشد . همچنين انتقال ميگو بين مناطق مختلف كشور نيز بايد به حداقل ممكن كاهش يابد تا از گسترش بيماري جلوگيري كند .3- در زمان انتقال ميگو بايد از آبي استفاده شود كه ميگو در آن صيد شده است . زيرا ممكن است آب

محل هاي ديگر آلوده به اين ويروس باشند . آب موجود در تانكها جهت نگهداري مولدين نيز بايد ضدعفوني شود تا مطمئن گرديد كه آب فاقد ويروس است .4- نگهداري مولدين مناطق مختلف در تانكهاي جداگانه: ‌به منظور جلوگيري از آلودگي بين ميگوهاي منابع مختلف ، بايد ميگوها را جداگانه نگهداري نمود. تخم هاي خارج شده از مولدين مختلف نيز همچنين بايد جداگانه نگهداري و توليد نمود.5- خارج كردن ناقلين ويروس وانجام اقدامات ضد عفوني : ‌موجودات آبزي شامل خرچنگ ها ،‌كوپه پودا ،‌ميگوهاي وحشي و ساير سخت پوستان از ناقلين ويروس لكه سفيد مي باشند .6- جلوگيري از استفادهTrash fish مثل خرچنگ ها ،‌ ميگو ، صدفها مي توانند يا حامل ويروس باشند ،‌يا بوسيله اين ويروس آلوده باشند. بنابر اين تغذيه ميگوهاي مولد با آنها مي تواند خطرناك باشد . وبايد قبل از استفاده بخار داده و بجوشانيم ،‌وبعداً مورد استفاده قرار دهيم.7- كنترل ميگوهاي سالم با استفاده از آزمايش PCR : در طي دوره پرورش لازم است كه وضعيت بيماريها بطور مرتب كنترل شود . نمونه هائي بايد از مزرعه هر دوهفته يكبار جمع آوري شده و به يك آزمايشگاه داراي امكانات PCR ارسال گردد.8- استفاده از پروبايوتيكها Probioticsوآب با كيفيت مطلوب: استفاده از پروبايوتيكها مي تواند مفيد باشد ،‌زيرا افزايش تعداد باكتريهاي سودمند در استخر درميان ساير باكتريهاي موجود مي تواند موجب مهار يا كاهش ساير ميكروارگانيسم هاي پاتوژن باشد. بايد توجه داشت كه اين مسئله نمي تواند اثرات جادوئي داشته وبراي همه بيماريها استفاده شود. همچنين فاكتورهاي كيفي آب مانند DO, PH شوري ، الكانيتي،‌آمونيوم و كدورت بايد در حد مطلوب نگهداري شوند.9- متعادل كردن تراكم استخرها: كم كردن تراكم لاروها در استخرها باعث كاهش استرس گرديده از اين طريق مقاومت ميگوها در برابر بيماريها افزايش مي يابد . تراكم ايده آل براي استخرهاي پرورشي 30-25 پست لارو در هر متر مربع است .10- استفاده از داروهاي شيميائي جهت جلوگيري از انتقال بيماري : استفاده از بعضي از توليدات تجارتي نظير Happy Larvae(50g/m) مي تواند جهت مرحله مايسيس به بعد مورد استفاده قرار گيرد . اين عمل نتايج رضايت بخشي را نشان داده و باعث به حداقل رساندن انتقال بيماري بين لاروها مي شود.11- در مقالات جديد بهترين ماده ضد عفوني كننده را فرمالين معرفي ميكنند كه با دز V. PPM از انتقال ويروس در آب جلوگيري ميكند ،‌واين مقدار به ميگوها نيز آسيبي نمي رساند . البته بر روي شكوفائي پلانكتوني تاثير گذاشته و ميزان DO آب راكاهش مي دهد.درمان :درمان موفقي تاكنون براي غلبه بر بيماري لكه سفيد گزارش نگرديده است . بنابراين بايد تلاش شود تا آنجا كه امكان پذير است ، تلفات اين بيماري را به حداقل كاهش دهيم . جديداً افزودن عصاره گياهان داروئي ،‌ويتامين ها مشوق هاي ايمني زا به غذا واصلاح باكتريائي باعث موفقيت هائي در مزارع شده است . واكسيناسيون:تغذيه پست لاروها از تركيبات ويروسهاي كشته شده بيماري Yellow head و لكه سفيد آزمايش گرديده و موفقيت هائي هم داشته است ولي تا به حال گزارش جامعي ارائه نگرديده است. تهيه و تنظيم : دكتر ايرج نامداري ، كارشناس اداره كل دامپزشكي استان فارس.منابع: 1- دكتر محسن ماجدي : كنترل كيفي آبزيان وفرآورده هاي تبديلي آن .2- دكتر احمد مجيدي نسب : بيماريهاي ميگوهاي پرورشي.3- فرزاد مجدي نسب: مديريت بهداشت در استخرهاي پرورش ميگو.4-Kiatpathomchai . Wansika etal 2001.Diseases of A Quatic Organisms. Vol47.235-236 5-S.Dawne Hard .1998.White spote Syndrome Baculovirus Complex(WSBV)6-Anirban Chakraborty etal.2002.Current Science VOL.82NO11