معرفی آذرشهر

[Mohammad Aref 120454]

تاریخچه شهرستان آذرشهر« دهخوارقان سابق » « توفارقان قدیم »

 

شهرستان آذرشهر « دهخوارقان » یا « توفارقان » با گذشته ای پر فراز و نشیب ریشه در عمق تاریخ دارد . از تمدن اورارتوئیان تا دوره ساسانیان که وجود آتشکده ها گرامی است و از دوران صفویه تا مشروطیت و از آن تا انقلاب اسلامی تاریخی سراسر حماسه و افتخار . این دیار خواستگاه عالمان عارف و عارفان عاشق ، پایگاه مشاهیر و شاعران . توفارقان که دیروز به سالکان طریقی حقی چون پیر طریق خواجه یوسف حیران دهخوارقانی و عارف نامی مولانا خواجه علی بادامیاری دهخوارقانی می نازید ، آذرشهر امروز به عالمانی فرزانه و شهیدانی شاهد چون آیت ا... شهید شیخ حسین غفاری ، شهید شیخ ابوالقاسم دهخوارقانی مشهور به ضیاء العلماء و شهید آیت ا... آقا سید اسد ا... مدنی آذرشهری و دهها عارف عاشق شاهد می نازد . شهرستان آذرشهر قرار گرفته در بطن تاریخ ، مهد تمدن و عشق به ولایت و مملو از ارادتمندان علی ( ع ) و فرزندان بزرگوار اوست . تدین ، تعهد ، شجاعت و غیرت . همت و تلاش زن و مرد ، پیر و جوان این منطقه در همیشه تاریخ زبانزد خاص و عام بوده و می باشد . باغها ، چشمه سارها ، دشت ها . ساحل زیبای دریاچه کبودان کوههای پر برف ، رودخانه های پر آب ، لاله زارها ، میوه های شیرین ، معادن غنی سنگ، بازار پر رونق ، مراکز و شهرک صنعتی و تولیدی ، خاک و کشاورزی مستعد ، جاذبه های تاریخی و باستانی ، مردم تلاشگر این سامان همه و همه دست به دست هم آمده تا شهرستانی زیبا و جذاب ، دیدنی و پر شور و نشاط را بوجود آورده اند.

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120454]

موقعیت جغرافیایی

 

این شهر در ۴۵ درجه و ۸۵ دقیقهٔ طول شرقی، ۳۷ درجه و ۴۶ دقیقهٔ عرض شمالی و در ارتفاع ۱۴۶۸ متری از سطح دریا قرار گرفته‌است. آذرشهر در ۵۴ کیلومتری جنوب غرب تبریز و در محور تبریز-مراغه واقع شده‌است.

[Mohammad Aref 120454]

آب و هوای شهر

 

واقع شدن در نزدیکی دریاچه ارومیه سبب شده که این قسمت از آذر بایجان دارای آب و هوای معتدل تری نسبت به سایر مناطق داشته باشد . زمستان زودرس و نسبتاً طولانی با تابستانی ملایم سبب شده که منطقه ، مستعد و مناسب برای کشاورزی باشد . ابرهای باران زای ناشی از دریای مدیترانه و دریای سیاه به کوههای مرتفع منطقه برخورد کرده و موجبات باران در این منطقه را میسر می سازند که منشاء آبهای زیر زمینی منطقه و رود خانه ی فصلی «توفارقان چای»است .

[Mohammad Aref 120454]

زبان و گویش مردم

 

زبان محلي ساكنان آذرشهر مثل ساير نقاط آذربايجان تركي آذري يا تــــــــركي آذربايجاني مي باشد.زبان گفتاری اهالی در منطقه آذربایجان و زنجانایران, سایر مناطق آذربایجانی‌نشین ایران و زبان رسمی جمهوری آذربایجان است. ترکی آذربایجانی به عنوان زبان گفتاری همچنین در نواحی شرقی ترکیه و جنوب گرجستان و داغستان رایج است

[Mohammad Aref 120454]

جمعیت آذرشهر

 

جمعیت آذرشهر برپایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی بالغ بر ۳۶٬۴۷۵ نفر بوده‌است و به‌عنوان هشتمین شهر استان آذربایجان شرقی شناخته می‌شود. از ۳۶٬۴۷۵ نفر جمعیت این شهر، ۱۸٬۵۴۸ نفر مرد و ۱۷٬۹۲۷ نفر زن بوده‌اند؛ همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر ۹٬۸۵۴ خانوار بوده‌است.

[Mohammad Aref 120454]

محصولات کشاورزی

 

عمده‌ترین محصول کشاورزی شهر آذرشهر که در واقع اصلی‌ترین سوغات این شهر به‌شمار می‌آید، لپه آن است که در سراسر ایران باعنوان «لپه آذرشهر» شهرت فراوانی پیدا کرده‌است و به‌عبارت دیگر به مهم‌ترین منبع درآمد مردم این شهر تبدیل شده‌است. از محصولات دیگر آذرشهر می‌توان به‌گردو اشاره کرد که غالباً در اطراف این شهر و در دهستان‌های قبله‌داغی و قاضی‌جهان ینگجه و نیز در بخش گوگان تولید می‌شود.

[Mohammad Aref 120454]

آرامگاه عبدالله شهید

 

عبدالله شهید یکی از اصحاب پیامبر اسلام به شمار می رفت . بنا به روایتی شهادتش در سال 98 هجری قمری بوده است و آرامگاه وی اکنون در داخل مسجد محله ی حلوایی که به نام وی مشهور است ، قرار دارد.

[Mohammad Aref 120454]

چشمه تاپ تاپان

اين چشمه به فاصله 5 كيلومتري آذرشهر در جاده تبريز به مراغه واقع شده است. آب در حوضي طبيعي جمع مي شود و مورد استفاده قرار مي گيرد. آب اين چشمه از دسته آب هاي معدني بيكربناته كلسيك و منيزين گازدار و آهن دار سرد است كه خواص درماني آن براي ازدياد گلبولهاي قرمز و تنظيم ميزان هموگلوبين خون، سهولت كار دستگاه گوارش و كمك به تغذيه و رشد ارزيابي شده است.

چشمه‌های آب معدنی تاپ‌تاپان در نزدیکی شهر آذرشهر در استان آذربایجان شرقی واقع شده. آب‌های آن چشمه‌ها که دارای مواد معدنی و بویژه فسفر است برای درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی سودمند می‌باشد. منشاء آبی این چشمه کوه سهند است.

 

مصلی آذرشهر

این مصلی بر بالای تپه ی یووا داغی (لانه کوه)قرار داردکه مصلی داغی نیز گفته می شود . مصلی دیواری تک ضلعی ونسبتاً بلند است و طولی در حدود 15 متر دارد. در نماز عید فطر و قربان در مصلی داغی برگذار می شد. مصالح تشکیل دهنده ی این دیوار سنگ و آجر است.از نوشته های آن پیداست که متعلق به قرن هفتم و هشتم هجری قمری است .این مصلی در میان گورستان قرار گرفته و کمی از سطح گورستان بلندتر است . چند مقبره ی کوچک و نسبتاً تاریخی در این تپه وجود دارد .

[Mohammad Aref 120454]

تپه پیر قطران

این تپه در کناره ی جنوبی توفارقان چای در نزدیکی پل آذر شهر واقع شده است .تپه پوشیده از سنگهای آتشفشانی است.در میان مردم روایت است قطران پادشاهی بود که سرایش در این بلندی بنا گشته و نتیجتاًبه نام وی معروف شده است .

 

تپه شیر امین

این تپه در روستای شیرامین ،در جنوب غربی آذر شهر در فاصله 17 کیلومتری از مرکز شهرستان آذر شهر واقع شده است . وجود سنگ صیقلی یافته شده که شبیه به وسایل دفاعی است اهمیت ان تپه را به صراحت بیان می کند.

 

دره سرسبز موسوم به قیرمیزی گول

این مکان که در روستای قیرمیزی گول شهر آذر شهر واقع است . در واقع دره قیرمیزی گول، رود توفارقانچای است که یک محیط سرسبز و دلنشین را با تمام زیباییهای طبیعی خلق کرده است .

 

غار قدمگاه

غار قدمگاه ، اين غار در جنوب آذرشهر در روستا ي باد اميار و اقع شده و فضا ي آن ، زيرزميني د ايره ا ي شكل است و قطر ي به طول ‪ ۱۵‬متر د ارد. محر اب (يا مسجد) غاربا مقرنس‌ها ي آويخته ا ي كه به دوره صفو ي تعلق د ارد به نحو ي تعبيه شده كه گمان مي‌رود، در زماني نزديك تر احد اث شده است و در حال حاضر اين غار محل برگزاري مر اسم مذهبي در ماه‌ها ي محرم و رمضان است .

[Mohammad Aref 120454]

مدفن تاریخی یئنگجه

این قبرستان در روستای یئنگجه از توابع آذر شهر واقع شده است . این قبرستان در اثر اهمال مسئولین امر ، تخریب و سنگهای حجاری شده به یغما رفت . در این قبرستان مقبره های معروف به نام «بابا برکی»یا «قره دونی »وجود دارد که از نقش سنگها چنین استنباط می شود که قبر متعلق به بایز یدبن بابا دل بوده که بر سال 712 هجری قمری دار فانی را وداع گفته است .

 

طاق چارسی

طاقی بود باهشت ستون چوبی که احداث آن را به دوران صفویان نسبت می دهند. البته این طاق در سال 1377 توسط شهرداری به منظور احداث آثار باستانی تخریب شده! و تا نگارش این مطلب ،طاق احداث نگردیده است.

 

مسجد چارسی

این مسجد با 18 ستون چوبی و سر ستونهایی به شیوه دوران صفوی بود . چندین بار مرمت شده و آخرین بار در سال 64 هنگام مرمت فرو ریخت و چندین نفر نیز در زیر آوار ماند ند . سپس کل مسجد را از نو بنا کردند.

 

مسجد رومیان و مسجد محراب

مسجد رومیان : این مسجد به شیوه مساجد دوره صفوی بود که چندین بار مرمت شده و قسمتهایی از آن نو سازی شده بود. ولی در این اواخر مسجد را بکلی از بین بردهو مسجد جدیدی را در آن محل احداث نموده اند. - مسجد محراب : مسجد محراب یکی از شاهکارهای هنر حجاری و اثر استاد ملک علی بن استاد حسن علی حجارپیر چوپانی بوده است . این مسجد نیز چندین بار مرمت شده آخر الامر همانند سایر مساجد،تخریب واز نو بنا گردید .

[Mohammad Aref 120454]

گورستان خواجه حیران

این گورستان در محله پراپر آذر شهر واقع شده است که همانند سایر آثارتاریخی شهر عمداً یا سهواً تخریب شده است . سنگهای نفیس و باستانی این گورستان به یغما رفته و اکنون جز سنگ باستانی و بقعه خواجه حیران که چند سال پیش مرمت شده چیزی از آن باقی نیست . قبور تخریب و مسطح گردیده و تبدیل به زمین فوتبال برای جوانان محله شده است . سنگ نوشته های این قبور حکایت از آن دارد قبور معمولاً مربوط به قرن 10،9 هجری قمری بوده است . قبر ملا یوسف توفارقاتی و میرزا یوسف شمسالعلما و پیر سکندر نیز در این گورستان است.

 

گورستان قدمگاه (بادامیر)

این گورستان در روستای قدمگاه در دامنه ی کوه قاف (قاف داغی)واقع است. این روستا در 12 کیلومتری جنوب شرقی آذر شهر و از روستای تحت پوشش دهستان قبله داغی به شمار می رود . سنگهای باستانی این گورستان توسط یاغیان به یغما رفته است . در این محل دو تن از مشاهیر آذر شهر ،خواجه ابو اسحق ابراهیم معروف به پیرچوپان و خواجه علی آرمیده اند . از آثار و نوشته ها چنین بر می آید ،که اکثر قبورمتعلق به قرن هفتم هجری قمری است .

 

معبد قدمگاه

باقی مانده ای از عبادتگاه و شاهکاری از صخره تراشی ایرانی .نمای بیرونی معبد قدمگاه بسیار ساده است بنابر این توان جذب رهگذر را در اولین برخورد ندارد. معبد با یک گذر گاه تنگ و کوچک شروع می شود که این گذر گاه سایه بانی حفاظ مانند است از صخره. صخره بزرگ سفید مایل به خاکستری و از گل رسوبی ته نشین شده تشکیل شده است . به منظور ورود به معبد بایستی از میان در کوتاه چوبی که به اتاق کوچک به ابعاد 70/1*50/2 وبا ارتفاع 75/1 متر منتهی می شود ،عبور کرد . کریدور اصلی از قاب صخره تراشیده شده و با تخته سنک مرمر مایل به سبزه تر سیع گشته است . کنده کاری های مدخل نشانگر آن است که عمر معبد از 700 سال متجاوز نیست. برای ورود به این کریدور باید از یک تنگ راهه عبور کرد . طول کریدور 7 متر و 80سانتی متر و عرض آن متغیر و در قسمتهای مختلف متفاوت است . در قسمت فوقانی کریدور اصلی و بالای مخروط سوراخی به قطر 105 سانتی متر تعبیر شده که نور را به داخل معبد منتشر می سازدو بدینوسیله نور داخل معبد تامین می شود . محوطه اصلی یکی از جالبترین مناظری است که نشان می دهد این خانه کهن ، پرستشگاه مردم بوده است . قربانگاه داخل معبد به مانند مخروط بیرونی به صورت منظمی حجاری شده است . دیوارها از مبدا تا انتها شکل منظمی به قربانگاه داده اند . محراب در گوشه ی راست قرار گرفته و در قسمت داخلی معبد یک کمان با گوشه ای نوک تیز و با سه طاق در یک محوطه ی گود وجود دارد که موید تعلق قربانگاه به دوران باستان است.

[Mohammad Aref 120454]

حمام تاریخی چهارسوق

حمام چهارسوق آذرشهر از آثار اواخر دوره قاجاریه می باشد و نمونه ای از معماری حمام های این دوره است. متاسفانه از تاریخ ساخت حمام و بانی و معمار آن مدرک موثقی در دست نیست اما با پرس و جو از ریش سفیدان محل به نظر می رسد که این حمام موقوفه مسجد چهار سوق (ستوباد) باشد. این حمام به نام حمام چارچی نیز معروف است. حمام دارای سربینه بزرگی است که با چهار پایه آجری و یک گنبد استوار بر این پایه ها و با پلان صلیبی شکل اجرا گشته است. گرمخانه نیز پلانی مشابه سربینه اما کوچکتر از آن دارد. از دیگر بخشهای این بنا باید به خزینه – نورکش خانه – انباری و بخش الحاقی که قبل از انقلاب به صورت نمره های خصوصی به آن اضافه شده است اشاره کرد. ورودی بنا که رو به جنوب می باشد دچار تغییرات بسیار شده است و از این قسمت به بخش جدیدتر حمام که در ضلع شرقی حمام ساخته شده است نیز راه دارد. سربینه توسط یک گنبد بلند پوشش داده شده است که بار گنبد توسط چهار قوس جناغی کند به پایه ها انتقال داده شده است. دو پایه مستقل و دو پایه جنوبی ادقام در دیوار حمام است. حد فاصل بین پایه ها و قوسهای شمالی با دیوار شمالی فضایی مجزا و کریدوری شکل با پوشش قوسی ایجاد کرده است. از ضلع شمالی سربینه با سه پله وارد کریدور ارتباطی شده که این راهرو به حمام وارد می شود ولی شواهد امر نشان می دهد که این کریدور در گذشته وجود نداشته و بعدها با ایجاد دیوار نمره ها بین دو پایه جنوب غربی و شرقی و با حذف حوضچه پاشویی این فضا به وجود آمده است و فضای حمام کوچکتر شده است. پوشش سقف حمام مشابه سربینه بوده اما قطر گنبد 60 سانتی متر کوچکتر شده است. در ضمن نمره های اضلاع شمالی و جنوبی بعدا" بصورت وصله ناجوری در این فضا ایجاد شده است . قدمت این بنا بر اساس تحقیقات به عمل آمده به دوران قاجار باز می گردد.

 

حمام تاریخی ستوباد

تاریخ دقیق و سال ساخت بنا به دلیل عدم وجود شناسنامه ساختمان و نیز عدم وجود نشانه و تاریخ ساخت بر روی خود بنا اظهار نظری نمی توان کرد ولیکن طبق ویژگی های کالبدی بنا و نحوه ساخت و استراکچر ساختمان و نیز تحقیقات میدانی به عمل آمده در مورد بنا این اثر متعلق به عهد قاجار می باشد. همچنین نام بنا که به حمام ستوباد معروف و مشهور است، از محله ای که بنا در آن واقع گردیده استخراج شده است. این بنا جزو معدود یادگارهای شهرستان آذرشهر می باشد که بنا به تحقیقات میدانی به عمل آمده و نوع بنا و نحوه اجراء آن بدون شک متعلق به عهد قاجار است. این حمام از قسمتهای متعددی تشکیل یافته از جمله سربینه، گرمخانه، مسیرهای سیرکولاسیون و همچنین دو بخش که از آنها به عنوان قسمت خصوصی در مقابل قسمت عمومی حمام یاد می شود که یکی از آنها تا اواخر و زمانیکه از حمام استفاده می شده کار می کرده است و دیگری متروک بوده و در حال حاضر نیاز به تعمیرات اساسی دارد. در قسمت غربی حمام فضایی وجود دارد که افراد استفاده کننده از حمام از این مکان به عنوان استخر استفاده کرده و در آن شنا می کردند. سازه این استخر به صورت طاق ضربی همراه با جزرهای ضخیم بوده که ابعاد آن در جهت شرقی غربی 12 متر و در جهت شمالی جنوبی 5/7 متر می باشد، ولیکن قسمتهای زیادی از این استخر در حال حاضر تخریب شده و در صورت عدم مرمت و رسیدگی به بنا تخریب کلی این بخش از حمام را شاهد خواهیم بود . مصالح تشکیل دهنده این بنا عبارتند از : آجر – سنگ – ملات و بویژه ملات ساروج در این بنا در حال حاضر تزئینات و ریزه کاریهای به خصوصی دیده نمی شود، ولیکن باید یادآور شد که بنا به تحقیقات انجام شده از مالک و اهالی محل، گویا تصاویر و نقاشی هایی از داستانهای شاهنامه فردوسی از قبیل رستم و سهراب بر روی طاق ها و جزرهای قسمت سربینه موجود بوده که به مرور زمان در زیر نازک کاریها و گچ کارهای متعدد مدفون گردیده اند که با برداشتن لایه های فوقانی گچ و سیمان احتمال هویدا شدن تصاویر وجود دارد. پوشش و نازک کاری قسمت گرمخانه حمام سیمان تگری می باشد که به لحاظ مقاومت در برابر رطوبت قابل توجه بوده و لیکن به لحاظ بصری و زیبایی شناسی و همچنین دقت در اجراء چندان جلب توجه نمی نماید. در سال 1369 که مالکیت سرقفلی حمام در اختیار آقای اصغر خالقی قرار گرفت، تعمیراتی در این بنا انجام گرفته است. از جمله این تعمیرات، کاشی کاری دیوارها و کف سربینه ها و راهروها و بخش خصوصی حمام می باشد. در حین این تعمیرات دربهای آلومینیومی جدید جایگزین دربهای کهنه قدیمی گردیده است، که البته خود این دربهای آلومینیومی نیز به مرور زمان رنگ و روی کهنگی به خود گرفته است . از دیگر اقدامات مالک ایجاد دستشویی در حمام جهت رفاه حال استفاده کنندگان از آن می باشد. در پشت بام نیز مکانی جهت ذخیره آب، با مصالح جدید (بتن مسلح ) احداث گردیده که ابعاد آن در جهت شرقی غربی 8/4 متر و در جهت شمالی جنوبی 9/4 متر می باشد. ولیکن باید یادآور شد که بعد از این تعمیرات، اقدام دیگری جهت نوسازی و بهینه سازی حمام صورت نگرفته است . این بنا در بافت تاریخی و قدیمی شهرستان آذرشهر واقع گردیده است، به طوریکه در پیرامون این بنا، اثرهای تاریخی و قدیمی دیگری نیز وجود دارد که اغلب آنها به لحاظ عملکردی و سبک معماری در خور توجه می باشند. از جمله این بناها وجود یک کاروانسرا در نزدیکی حمام می باشد که در حال حاضر محل تجمع کسبه و خریداران و فروشندگان میوه می باشد. از دیگر بناها وجود یک طاقی که به صورت چهار بخشی اجراء شده و دارای عملکرد خاصی نبوده، بلکه بیشتر جنبه المان شهری دارد. (چهارسوق آذرشهر) همچنین وجود خانه های قدیمی در پیرامون بنا، همه و همه حاکی از قدیمی و تاریخی بودن این محله و این بخش از شهرستان آذرشهر می باشد، که این امر به طور حتم در نظر معماران و طراحان شهری بسیار مهم خواهد بود.