مقاله نگاهي بر تك ياخته شناسي

[sokut.n 1212]

Kingdom : protista (آغازیان)

Sub kingdom : protozoa (تک یاخته های جانوری)

Phylum :

1- Sarcomastigophora

از لحاظ خصوصیات کلی برخی از این تک یاخته هاواجد تاژک و برخی واجد پای کاذب هستند ومعمولا یک هسته داشته وهاگ یا اسپور ندارند واغلب تکثیر در آنها بشکل غیرجنسی و دوتایی است.

2- Apicomplexa

این تک یاخته ها در داشتن کمپلکس راسی مشترک هستند ودر این شاخه تک یاخته های انگلی فراوانی وجود دارد و حرکت در این تک یاخته ها بشکل سر خوردن بوده وتاژک ندارند. تک یاخته های شاخه اپی کمپلکسا دارای مرحله هاگ یا اسپور هستند و شکل تقسیم در آنها غیر جنسی و جنسی می باشد.

3- Cilliophora

این تک یاخته ها دارای مژه های ریز هستند که در اطراف تک یاخته وجود دارند و واجد دو هسته بوده و اغلب زندگی آنها بصورت آزاد زی میباشد و فقط برخی از آنها زندگی انگلی دارند.

4- Microspora

5- Myxospora

 

 

ساختمان تک یاخته ها :

تک یاخته ها شامل یک سلول یعنی هسته و سیتو پلاسم هستند . سیتوپلاسم مخلوطی از مواد است که تولید یک سیستم کلوئیدی را می کند که این سیستم در نقل و انتقال مواد غذایی و دفع مواد زاید نقش دارد.

- سیتو پلاسم واجد:

1- اکتو پلاسم یا سیتو پلاسم خارجی است که صاف ویکنواخت است .

2- آندوپلاسم یا سیتوپلاسم داخلی که حالت مایع و رنگ تیره تر دارد که علت آن وجود ارگانلهای مختلف در داخل آن است. ارگانل های مختلف وظایف مختلفی دارند.

- شبکه آندوپلاسمیک، یک سیستم حفره ای مرکب از مجاری ظریف و شاخه های مختلف است که با بخش های مختلف سلول در ارتباط بوده و وظیفه آن عبارتست از :

1- ذخیره مواد 2- عبورو نقل و انتقال مواد 3- ترکیب و ترشح مواد

 

- دستگاه گلژی، در ارتباط با شبکه آندوپلاسمیک بوده وجایگاه ذخیره ، تراکم وتجمع و ترکیب وساخت مواد مختلف می باشد.

- میتوکندری در سوخت و ساز سلول نقش دارد و تامین انرژی را برای تک یاخته فراهم می کند.

- هسته در تک یاخته ها دارای غشإ بوده و در داخل آن نوکلئوپلاسم وجود دارد. نوکلئوپلاسم از نظر شیمیایی به دو فرم دیده می شود:

الف ) پلاستین که رنگ پذیر نیست. ب) کروماتین که رنگ می گیرد.

در برخی از تک یاخته ها بخشی از کروماتین در قسمت میانی هسته تجمع پیدا می کند که در این صورت به آن کاریوزوم می گویند.که اگر واجدDNA باشد هستک یا Nucleoli واگر فاقد آن باشد اندوزوم گویند.

هسته ها دو تیپ دارند یا به شکل متراکم هستند مانند هسته مژه داران و یابه شکل وزیکولار یا نقطه ای می باشند.

- دستگاه گلژی، در ارتباط با شبکه آندوپلاسمیک بوده وجایگاه ذخیره ، تراکم وتجمع و ترکیب وساخت مواد مختلف می باشد.

- میتوکندری در سوخت و ساز سلول نقش دارد و تامین انرژی را برای تک یاخته فراهم می کند.

- هسته در تک یاخته ها دارای غشإ بوده و در داخل آن نوکلئوپلاسم وجود دارد. نوکلئوپلاسم از نظر شیمیایی به دو فرم دیده می شود:

الف ) پلاستین که رنگ پذیر نیست. ب) کروماتین که رنگ می گیرد.

در برخی از تک یاخته ها بخشی از کروماتین در قسمت میانی هسته تجمع پیدا می کند که در این صورت به آن کاریوزوم می گویند.که اگر واجدDNA باشد هستک یا Nucleoli واگر فاقد آن باشد اندوزوم گویند.

هسته ها دو تیپ دارند یا به شکل متراکم هستند مانند هسته مژه داران و یابه شکل وزیکولار یا نقطه ای می باشند.

 

 

 

تولید مثل :

تقسیم دوتایی :(Binary fission) 1-

ساده ترین نوع تکثیر است که در آن تقسیم سلول ابتدا در سطح هسته انجام می گیرد و سپس تقسیم در سطح سیتوپلاسم صورت می گیرد و سپس دو تک یاخته از هم جدا می شوند مانند تقسیم در تاژکداران.

 

 

2- تقسیم چندتایی(Schizogony)

در این تقسیم از یک سلول چند سلول بوجود می آید. ابتدا هسته به قسمت های مختلف تقسیم شده و سپس هر قسمت از هسته بخشی از سیتوپلاسم را به خود اختصاص می دهد و نهایتاً تعداد زیادی تک یاخته بوجود می آید.

این تقسیم معمولاً داخل سلول میزبان اتفاق می افتد. بطوریکه وقتی تک یاخته وارد سلول میزبان می شود، تقسیم چندتایی انجام داده و تعداد زیادی تک یاخته بوجود می آید.با افزایش تعداد تک یاخته حجم داخلی سلول از تک یاخته انباشته شده و سلول ماهیت خود را از دست می دهد که به این مجموعه شیزونت

Schizont گفته می شودو به هر یک از تک یاخته های داخل شیزونت مروزوآیت یا زوایت Merozoite(zoite)گفته می شود

 

.

3- نوع دیگر از تقسیم، تقسیم اندودیوژنی (Endodyogeny) می باشد که به آن جوانه زدن داخلی هم گفته می شود. در این نوع تقسیم از یک سلول مادر دو سلول دختر در داخل آن تشکیل می شود. این نوع تقسیم در تک یاختهٴ توکسو پلاسما دیده می شود.

4- فرم دیگر تقسیم ، تقسیم جنسی یا سینگامی است که مترادف Gametogony یا Copulation می باشد.

دراین فرم از تقسیم، دو سلول نر و ماده به وجود می آید که سلول ماده را ماکروگامت و سلول نر را میکروگامت می گویند و از الحاق آنها سلول تخم بوجود می آید

 

.