از حسن آباد تا میدان محسنی

[Mohammad Aref 120452]

میدان حسن‌آباد، قدیمی‌ترین

میدان حسن‌آباد از بناهای دوره پهلوی اول است. تا قبل از طرح توسعه تهران چهارراهی کوچک بود.منطقه حسن‌آباد كه ناحیه شمال غرب آن روزهای طهران به شمار می‌آمد یكی از بزرگ‌ترین باغ‌های شهر بود. این باغ متعلق به میرزایوسف آشتیانی بود كه استخر بزرگ آن محل كنونی سفارت ایتالیاست. مستوفی‌الممالك قبل از گسترش یافتن طهران و خراب شدن حصار شاه طهماسبی آن به سال ۱۲۸۶ق بیشتر زمین‌های بیرون حصار تا بهجت‌آباد و از آنجا تا یوسف‌آباد ونك و اوین را خریداری كرد. پس از بزرگ شدن طهران باغ بزرگی ایجاد كرد و آن را به نام پسرش حسن، حسن‌آباد نامگذاری كرد. این وجه تسمیه حسن‌آباد است.

پس از فوت میرزا یوسف آشتیانی ورثه این ملك را تكه تكه كرده به مردم فروختند به صورتی كه پس از چندین سال اثری از این باغ باقی نماند و محله مسكونی حسن‌آباد از دل آن زاده شد. به طوری كه در آمارگیری مستغلات دارالخلافه طهران به سال ۱۲۹۷ شمسی این محله دارای ۵۷۲ باب خانه، ۸۶۶ مغازه، ۳۹ كاروانسرا، ۱۶ باغچه و ۱۴ حمام بود و در واقع از محله‌های بزرگ طهران به شمار می‌آمد كه عده نفوس آن ۱۲۵۷۰ نفر سر شماری شده بود. معابر این محله مانند سایر معابر طهران كم عرض و پیچ در پیچ بود. پس از تغییر سلطنت قاجار، رضا پهلوی به خیال خود می‌خواست سریعاً از راه میان‌بر، ایران را به تمدن برساند. یكی از این فعالیت‌های سریع و میان‌بر در طهران انجام شد. وی یكی از خشن‌ترین افسران خود یعنی سرتیپ كریم آقا بوذرجمهر را برای اصلاح تهران به شهرداری برگمارد. وی می‌بایست طهران قجری را به تهران پهلوی تبدیل می‌كرد. سبك معماری این میدان كاملاً غربی است و نسبتی با معماری سنتی ایرانی ندارد.

نگرش غرب‌گرایانه این زمان حكومت در سبك‌های معماری ایرانی نیز نفوذ یافت یعنی سبك معماری ساختمان‌های گنبدی. مشابه این معماری در ساختمان بزرگ تخریب شده تلگرافخانه در میدان توپخانه، میدان مخبرالدوله، بانك تجارت(بازرگانی سابق) اصفهان و چند بنای دیگر دیده می‌شود. میدان حسن‌آباد به سال ۱۳۰۹ با نام پهلوی در چهارراه حسن‌آباد سابق به بهره‌برداری رسید. میدانی دایره شكل به شعاع ۴۵ متر و مساحت حدود ۶۳۵۸ متر. قبرستان معروف حسن‌آباد كه در شمال غرب میدان بود به سال ۱۳۱۷ به مركز آتش نشانی تبدیل شد و قبرستان آن تعطیل گردید.

 

میدان محسنی، آلوده‌ترین

با اعلام رسمی‌ آلوده‌ترین مناطق تهران، میدان محسنی به لحاظ آلاینده منواكسیدكربن در صدر آلوده‌ترین مناطق تهران قرار گرفت.براساس اعلام كارشناسان، عواملی چون ترافیك، شلوغی یك منطقه، وضع هوا، وزش باد و محصور ماندن یك منطقه میان آپارتمان‌ها و ساختمان‌های بلند از علل آلودگی یك منطقه محسوب می‌شود.به هر حال پس از میدان‌های محسنی، ونك و پل سیدخندان، میادین امام‌حسین(ع)، انقلاب، تجریش، ولیعصر(عج)، رسالت، راه‌آهن، امام خمینی(ره)، آزادی، ترمینال شرق و ترمینال جنوب دارای بیشترین آلودگی به لحاظ آلاینده منواكسیدكربن بوده‌اند.

آمارهای اعلام شده درخصوص آسیب‌های ناشی از این آلودگی هم هشداردهنده به نظر می‌رسد. مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های ریوی در تهران در مقایسه با سال گذشته بیش از ۳۳ درصد افزایش یافته است. آمار و ارقام منتشر شده از سوی سازمان بهشت زهرا نشان می‌دهد تنها ماه گذشته ۳۲۴ شهروند تهرانی بر اثر ابتلا به بیماری‌های ریوی جان خود را از دست داده‌اند در حالی كه این رقم در مدت مشابه سال گذشته، ۲۹۱ نفر بوده است.بیشترین قربانیان بیماری‌های ریوی در تهران مردان بوده‌اند. مطابق آمار ارائه شده در سال گذشته از تعداد ۲۹۱ نفر متوفی، ۱۹۹ نفر مرد بوده‌اند و امسال از میان ۳۲۴ نفر متوفی، ۲۱۷ نفر مرد به دلیل بیماری‌های ریوی در تهران درگذشته‌اند.

 

میدان بهارستان ، تاریخ‌ساز‌ترین

شاید هیچ جایی در ایران به اندازه بهارستان در تاریخ ملت ما دارای اهمیت سیاسی و اجتماعی نباشد. میدان بهارستان با مسجد سپهسالار و ساختمان مجلس شورای ملی یادآور خیزش جنبش مشروطه، به توپ بستن مجلس، فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان، قیام سی ام تیر،۱۳۳۱ و ترور حسنعلی منصور است و به همین دلیل از ارزش و اعتبار تاریخی برخوردار است. بهارستان جایی است كه ۵۰ سال، قلب حادثه‌های سیاسی در آنجا زد؛ پناهگاه مصدق، مخفیگاه زاهدی، قتلگاه منصور و در همان نزدیكی، قتلگاه رزم‌آرا و هژیر. پس از گذشت ۴۵ سال هنوز پنجره‌هایی باقی است كه روزگاری در پشت آن مردمی به تماشا می‌ایستادند؛ به تماشای شور آزادی و استقلال.

 

روزنامه‌فرهنگ‌آشتی