کانبان چیست؟

[Lean 56968]

كانبان چيست؟

معمولاً در هر کارخانه يك سيستم گردش اطلاعات وجود دارد كه در قالب فرم هايي حاوی برخي اطلاعات مي باشد كه به عنوان مجوز تحویل و ارسال كالا بين انبار يا کارگاه هاي مختلف توليد مورد استفاده قرار مي گيرند. مانند استفاده از فرم هاي درخواست کالا، برنامه توليد و درخواست خريد يا سفارش و...

به طور مثال اگر واحد مونتاژ به قطعاتی نياز داشته باشد لازم است فرم درخواست کالا از انبار تكميل و توسط مقام هاي مجاز امضاء شود و معمولاً اين فرم ها در چند نسخه تهيه و بعد از تكميل شدن امضا هاي مجاز و دریافت کالا از انبار توسط قسمتی كه عهده دار اين امر است به بخشهاي مختلف کارخانه مانند انبار، توليد(مونتاژ)، حسابداری و... ارسال مي گردد.

اين امر مستلزم مقدار زيادي كار دفتری مي باشد كه در کارخانه ها امری معمولی شده و جزيي از سيستم و كار روزمره آنها را تشكيل مي دهد.

در شرکت هاي مدرن و پیشرفته مانند تویوتاي ژاپن گردش اطلاعات و روش ارسال و تحویل مواد و كالا بوسیله كانبان صورت مي گيرد.

كانبان کلمه اي ژاپنی و به معني كارت مي باشد و عبارت از برگه اي كاغذي و يا كارتي پلاستيكي كه درون يك پاکت پلاستيكي شفاف قرار دارد. روي اين برگه يا كارت اطلاعاتی در مورد مواد و قطعه و فرایند قبلي است كه هنگام تحویل كار توسط فزایندهای بعدي مورد استفاده قرار مي گيرد و سودمند خواهد بود و همچنين ممکن است كانبان حاوی اطلاعاتی در مورد سفارش كار يا حمل و نقل باشد. اين کارت ها در واقع جایگزین فرم های فوق شدند.

تاریخچه کانبان :

در سال 1930هنگامی که گروه Toyotaعملیات تولید خودرو را شروع کرد ^*kiichiro دست به اقدام جدیدی زد .kiichiro برای مطالعه سیستم هنری فورد به امریکا سفر کرد و با یافته های جدیدی به کشورش باز گشت .سیستم ارائه شده از سوی او ‚تولید و حمل به طور همزمان در تمام مراحل تولید بود .بنابراین kiichiro مقدمات تولید بهنگام را فراهم نمود .

Taiichi Ohno^* معاون اجرایی سیستم تولید تویوتا (TPS)^* با سفری که در سال 1956 به آمریکا داشت دیدگاه کاملا جدیدی نسبت به تولید بهنگام پیدا کرد. او در این سفر با سیستم تولید و عرضه به روش سوپر مارکت آشنا شد. او از اینکه می دید مشتریان دقیقا نوع و مقدار جنس مورد نیاز خود را انتخاب می کنند مبهوت شده بود و این روش را تحسین می کرد. سال ها بعد Ohno سیستم تولید خود را به سوپر مارکت آمریکایی تشبیه کرد. هر خط، مشتری قبلی خود سوپر مار کتی برای خط بعدی خود شد.خط بعدی فقط و فقط قطعاتی را که لازم داشت انتخاب می کرد و خط قبلی فقط قطعاتی را که خط بعدی انتخاب کرده بود ‚تولید و جایگزین می کرد.این وضعیت سیستم کششی نام گرفت. Ohnoتعدادی ابزار برای به کار انداختن طرح تولیدی خود ایجاد نمود. معروف ترین این ابزار Kanban است که امکان انتقال اطلاعات را در بین و درون فرایند ایجاد می نماید.

 

سوپر ماركت :

اين ايده باديدن تصاويري از سوپرماركت امريكايي بدست آمده كه در آن كالاها در مكان هاي مشخصي چيده شده تا مشتريان براحتي بتوانند آنها را بردارند.

سوپرماركت به مثابه فروشگاهي است كه نگهداري قطعات توليدي (زير مونتاژها)را انجام مي دهد كه معمولا در نزديكي فرايند تامين كننده قرار مي گيرند تا بعد از برداشتن پالت قطعات ،سوپر ماركت براي فرايند تامين كننده‚ كانبان يا جعبه خالي ارسال ميكند تا او را از موجودي خود مطلع سازد.معمولا در سوپرماركتها خطي را بعنوان حداقل موجودي براي هر محصول معين كرده كه در صورت رسيدن موجودي به اين خط ‚كانبانها شروع به توليد نموده و جايگزين پالتهاي خالي در سوپر ماركتها شده .

مسئوليت تحويل قطعات از سوپر ماركت وتحويل آنها به خط مونتاژ نهايي شخصي به نام FEEDER (تغذيه كننده خط مونتاژ)انجام مي دهد.

از دیگر وظایف FEEDER :

• برگرداندن پالتهای خالی به جایگاه خود
  
• انتقال اطلاعات بین خط مونتاژاصلی با زیر مونتاژها جهت اولویت بخشیدن به تولید زیر مونتاژها
  

 

وظايف كانبان:

1. سيستم اطلاعات: كانبان به عنوان سيستم اطلاعات عمل مي نمايد و گردش مواد در قسمت هاي مختلف کارخانه را در هر لحظه از زمان منعکس مي نمايد.
   
2. مجوز گردش كالا يا مواد: کارگاه ها و قسمت هاي مختلف کارخانه براي دریافت قطعات و مواد مورد نياز خط توليد(مونتاژ) از انبار يا کارگاه هاي ديگر و يا حتی از سازندگان و پيمانكاران فرعی طرف قرارداد کارخانه از كانبان استفاده مي کنند.
   
3. مجوز توليد: از ديگر وظايف كانبان ابلاغ دستور يا سفارش توليد است كه توسط كانبان توليد انجام مي گردد. تا زماني كه اين نوع كانبان در محل مخصوص خود در کارگاه مربوطه قرار نگیرد هيچ قطعه اي توليد يا مونتاژ نخواهد شد.
   

كانبان روشی است كه بوسیله آن هر مرحله مواد و قطعات مورد نياز خود را از مرحله قبلي يا انبار مواد اوليه و يا از توليد كنندگان خارج از کارخانه كه با آنها قرارداد دارند دریافت مي كند. معمولاً دو نوع كانبان براي گردش مواد مورد استفاده قرار مي گيرد. يكي كانبان سفارش يا كانبان كار در جریان (فرایند) و ديگري كانبان برداشت (دریافت) است.

 

اشكال كانبان :

صفحات فلزي مثلثي شكل،واشرها وتوپهاي رنگ شده كه رايج ترين آنها از جنس مقوا با روكش پلاستيكي مي باشد.

كانبان وسيله اي براي ارتباط فرايند قبلي و بعدي است كه همراه مواد درفرايند توليد جريان پيداكرده وفرايند توليد را تنظيم مي كند و به عنوان ابزاري است كه كاركنان را قادر مي سازد كه بر مسئوليت خود مديريت داشته اشند.

انواع كارتهاي كانبان :

كانبان توليد ،برداشت،مستر كارت (زير مونتاژي) ،تامين كننده(پيمانكار) ،اخطار ،ويژه

اضطراري،كارت نشانه سفارش مجدد مواد ،كارت نشانه كسري مواد ‚کارتهای نیز به منظور تعویض خط طراحی می گردند.

دو نوع اصلي از کارت هاي كانبان وجود دارند: كانبان توليد و كانبان برداشت.

كانبان دريافت(برداشت): به منظور دريافت قطعات(قطعاتي كه كاربران در كارخانه تامين كننده استفاده مي كنند هر يك داراي كانبان دريافتي براي سفارش مجدد مواد از تامين كنندگان مي باشند.

كانبان توليد :به عنوان دستور توليد براي جايگزين كردن اقلام مصرفیکارتهای کانبان محتوی بارکدهایی هستند که تعیین کننده قطعات‚ منطقه کاری مورد استفاده و آدرس تامین کننده ای که آنها را تولید کرده و...که به منظور ردیابی سریع و آسان در مکان های مختلف ایجاد گردیده است.برای این منظور بعد از دریافت کارت در هر واحد ‚ اطلاعات مربوط به ان در بانک اطلاعاتی ثبت می گردد و مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد.

انواع سيستم كانبان:

در اين راستا دو نوع سيستم تك كارتي و دوكارتي وجود دارد.در سيستم تك كارتي كانبان توليد ،كانبان برداشت بوده .و دراين نوع سيستم قابليت سيستم بايد آنقدر بالا باشد تا بتواند در حين توليد محصول ،زير مونتاژيها همزمان با آن توليد شوند. اما درسيستم دوكارتي ،كانبان توليد مشابه با كانبان برداشت بوده با اين تفاوت كه تنها اطلاعات مربوط به توليد قطعه را دربر خواهد داشت(مقدار توليد،نام واحد درخواست كننده و ارسال كننده) . اين سيستم مي تواند در مراحل اوليه اجراي سيستم كانبان به كار رود .البته پياده سازي فرهنگ استفاده از كارتها نياز به آموزشهاي ويژه اي خواهد داشت. لازم به ذكر است سيستم كانبان براي سازمانهايي كه از سيستم كششي استفاده مي كنند قابل اجرا است و در صورت استفاده از سيستم فشاري اين امر امكان پذير نيست.

ملزومات سيستم كانبان:

براي استفاده بهتر از كانبان و گردش آن لازم است پنچ قسمت و محلی را كه در يك مرحله يا کارگاه توليد وجود دارد ذکر شود.

1. محل كانبان هاي توليد: محلی است كه كانبان هاي توليد براي مدت كوتاهي در آنجا قرار مي گيرند.
   
2. محل كانبان هاي برداشت يا دریافت: محلی است كه كانبان هاي برداشت و يا دریافت را براي آنجا قرار مي دهند.
   
3. محوطه توليد: فضايي است كه عمليات توليد و كار به روي قطعات در آنجا انجام مي شود.
   
4. قسمت مواد اوليه: محل نگهداري مواد يا قطعات و يا قطعات نيم ساخته اي است كه از مراحل قبل آورده شده و آماده ورود به مرحله توليد يا مونتاژ است.
   
5. قسمت كالاي ساخته شده: محل نگهداري كالا يا قطعات نيم ساخته اي است كه توسط اين مرحله توليد شده اند.
   

اصول کانبان :

براي استفاده از سيستم كانبان توجه به نكات زير الزامي است:

1.فرايندهاي اوليه هرگز قطعات معيوب را به فرايند بعدي ارسال ننمايند.

• اپراتورهاي فرايند بايستي به سرعت ايرادات احتمالي را كشف كنند.
  
• مشكلاتي كه موجب بروز عيب در محصول مي شوند بايد سريعاً رفع شوند.
  
• در هنگام بروز خطا، ماشين آلات بايد به صورت اتوماتيك متوقف گردند.
  
• پرسنل بايد در هنگام مواجه با عيب كارها را متوقف نمايند.
  
• كالاهاي معيوب بايد از كالاهاي سالم جدا شوند.
  
• به تاكين كنندگاني كه قطعات معيوب براي شما ارسال كرده اند اعلام كنيد كه در مرحله بعد به همان تعداد قطعات سالم ارسال نمايند در اين حالت مطمئن هستيد كه به تعداد مورد نياز از قطعات سالم در اختيار داريد.
  

2.فرايند نهايي تنها بر اساس تعداد مورد نياز ، كانبان ارسال مي كند

• انتقال مواد بين فرايند ها بدون كانبان صورت نمي گيرد.
  
• ارسال بايد به تعداد درخواست شده در كانبان باشد.
  
• كانبان بايد به ضميمه باشد.
  

3.فرايند اوليه دقيقاً به تعدادي كه براي فرايند بعدي ارسال شود توليد مي كند.

• مجودي ها بايد تا حد امكان محدود شوند . اين موضوع به موجودي بهنگام¹ معروف شده است.
  
• بيش از تعداد درخواست شده در كانبان توليد نكنيد.
  
• بر اساس كانبان هاي دريافت شده توليد نماييد.
  

4.فرايند هاي توليدي در صورت لزوم با تعميرات منظم تجهيزات و اختصاص مجدد نيروي انساني هماهنگ كنيد.

5.بخاطر داشته باشيد كه سيستم كانبان راهي براي تنظيم حجم توليد است.

• سيستم كانبان نمي تواند به راحتي در مقابل تغييرات بزرگ سفارشات توليدي عكس العمل نشان دهد. سازمان بايستي برنامه هاي فعال فروش و رويه هاي برنامه ريزي عمليات را دارا باشد.
  
• اصول بالانس كردن بار كاري بايد رعايت شوند.
  
• افراد سازمان بايد آموزش هاي كاري براي توليد و انتقال مواد از طريق كانبان را فرا گيرند.اطلاعات توليدي براي پرسنل ارسال نمي شود.
  

6.تلاش كنيد تا فرایند كاري خود را بهبود بخشیده و با ثبات نماييد. تغييرات و رويه هاي غير قابل اجرا مي توانند موجب بروز ایراد شوند.مطمئن شویّد کليه فزایندهای كاري را تحت کنترل قرار داده و سطوح تغيير نیازمندی مشتریان را در نظر گرفته ايد.

اهداف کانبان:

کاهش ضایعات بین راه

کاهش هزینه وافزایش بهره وری

 

مزاياي پياده سازي سيستم كانبان:

• کاهش مشکل پالت(معطلی کمتر براي دریافت پالت خالي،برگشت وسيله حمل با پالت خالي،کاهش زمان تحویل محموله)
  
• کاهش هزينه حمل و نقل
  
• تسریع در دریافت بازخور مشکلات کيفي محصولات توليدي و کاهش تعداد قطعات معيوب توليدي
  
• کاهش ضايعات ناشي از انبارش ناصحيح در انبارها (عدم رعايت FIFO، چيدمان قطعات در محيط نامناسب به دليل کمبود فضا، ... )
  
• کاهش نگراني از کمبود قطعه در زمان سفارش گذاري و انجام برآورد صحيح تري از نياز دوره بعد.
  
• بستر سازي و توسعه فرهنگ توليد ناب در سازندگان
  
• آگاهي از آخرين وضعيت محموله هاي ارسالي
  

محدودیت های کانبان :

• می بایستی به عنوان یکی از اجزاءJIT کار کند.
  
• اگر زمان تولید ایستگاه بالا باشد کانبان بی معنی است.
  
• قطعات تولیدی هر مرحله باید روزانه مصرف شوند.
  
• در تویوتا اندازه پالت کمتر از یک دهم مصرف روزانه است.
  
• قطعاتی گران و قطعاتی که به ندرت استفاده می شوند باید به روش دیگری برنامه ریزی شوند.
  
• اين سيستم در سيستم توليد پيوسته مانند صنايع رنگ ،پتروشيمي و... کاربرد ندارد.
  

گام های لازم برای به اجرا درآوردن کانبان:

• حداقل کردن متغیرهای موثر بر تولید در هر ایستگاه
  
• کم کردن مقدار در هر پالت و تعداد دفعات فراوان
  
• همکاری موثر مابین تولید‚ فروش ، بازاریابی .
  
• کانبان ها (تعداد و ظرفیت ) به روز شوند.
  
• مدیریت موثر بر کانبان ها
  

مزاياي طرح كانبان براي ايران خودرو :

• کاهش سرمایه راکد در انبارها
  
• کاهش ميزان انبارش درون انبارها و آزاد شدن فضا ها
  
• استفاده بهینه از پالتها و کاهش نياز به ساخت پالت جدید
  
• توزیع يكنواخت حمل و نقل ها در طول 24 ساعت
  
• خالی شدن محوطه از اقلام و بهبود لجستيك در سطح شرکت
  
• رعایت کامل و دقیق ¹FIFO
  
• کاهش هزينه های ضایعات ناشی از انبارش
  
• امکان انتقال سریع مشکلات كيفي به سازندگان و جلوگيري از توليد اقلام بدون كيفيت
  
• کاهش احتمال انقضای مهلت مصرف قطعه ( نظیر باطری )
  
  

خلاصه نحوه گردش کانبان:

1.اپراتور آخرين فرایند (خط مونتاژ)كانبان برداشت را به فرایند قبلي تحویل مي دهد.بر روي هر پالت از مواد و قطعات يك کارت كانبان نصب شده است.

2.هنگّامی كه اپراتور فرایند آيتم هاي درخواستی را حمل نمود ،کارت كانبان توليد را از پالت مواد جدا كرده و در صندوق كانبان هاي دریافتی قرار مي دهد.

3.براي هر کانبان توليد كه از پالت هاي مواد جدا شده است، يك كانبان برداشت در آن مکان الصاق مي شود.سپس اين دو كانبان با هم مقایسه مي شوند تا از بروز خطا در توليد جلوگيري شود.

4.هنگامی كه عمليات در فرایند نهايي آغاز شد، كانبان برداشت نصب شده بر روي پالت درخواست مواد جدا شده و در صندوق كانبان هاي برداشت قرار داده مي شود.

5.فرایند آغازین توليد، كانبان توليد را جمع آوری و در صندوق كانبان هاي توليد قرار مي دهد سپس براي ارسال سفارشات آتی مشابه از آن استفاده مي نمايد.

6.آيتم هاي درخواستی مطابق سفارشات ارسال شده به صندوق كانبان توليد مي شوند.

7.كالاي توليدي به همراه كانبان هاي مربوطه به ايستگاه هاي بعدي ارسال مي شوند.

8.پس از اتمام عمليات توليد ، محصول و كانبان توليد همراه هم انبار شده و ايستگاه هاي بعدي آنها را به بازار ارسال مي نمايد.

فرض كنيد در مرحله و يا کارگاه n قرار دارید استفاده از كانبان به شیل زير انجام مي شود:

1- يك اپراتور از مرحله بعدي توليد يعني مرحله 1-n با يك پالت خالي كه يك كانبان دریافت به آن نصب شده است به مرحله n و به قسمتی كه كالاي ساخته شده قرار دارد مراجعه مي نمايد يعني مرحله n-1 نياز به قطعه و محصول مرحله n دارد در اين موقعيت سه كار انجام مي شود :

الف. كانبان توليد كه بر روي پالت هاي پر از كالا نصب شده است برداشته شده و به قسمت كانبان هاي توليد گذاشته مي شود.

ب)كانبان هاي دریافت كه روي پالت خالي كه اپراتور از مرحله n-1 آورده نصب است از روي آن برداشته مي شود و به روي پالت پر از كالا نصب مي گردد.

ج)اپراتور پالت پر از كالا را در حالی كه يك كانبان دریافت (همان كانباني كه با خود آورده است)به آن نصب است به مرحله خود n-1 مي برد.

2.حالا در مرحله n در قسمت كانبان هاي توليد يك كانبان وجود دارد وجود كانبان در اين قسمت بدين معنی است كه بايد عمليات توليد محصول يا قطعه اي كه كانبان مربوط به آن است و به مقدار يك پالت آغاز شود. براي اين كار بايد پالت از مواد اوليه لازم را كه در قسمت مواد اوليه همیّن مرحله قرار دارد وارد عمليات توليد كرد در اين قسمت دو كار انجام مي شود.

الف)زماني كه مي خواهیم يك پالت مواد اوليه يا قطعه را وارد محوطه عمليات نماييم كانبان دريافت را كه روي آن نصب است بر مي داريم و در محل مخصوص اين كانبان قرار مي دهیم .

ب)كانبان توليد را روي پالت نصب و وارد عمليات توليد مي نماييم.

3. درحال حاضر در قسمت کانبان هاي دريافت (برداشت)يك کانبان وجود دارد وجود اين کانبان بدين معنی است كه بايد فورا يك پالت (از نوع كالايي كه در كانبان مشخص شده است )(همان كالايي كه وارد محوطه عمليات كرده ايم)از مرحله n+1 مرحله قبلي دريافت نماييم.

به اين منظور بايد كار هايي كه در بند 1 شرح داده شده انجام دهیم يعني به مرحله n+1 برویم و قطعه را تحویل گيريم.

 

MV-IUT