معرفی راز مرگ جوان‌ترين كيهان نورد

[YAGHOT SEFID 29302]

راز مرگ جوان‌ترين كيهان نورد

جام جم آنلاين: اگر از كساني كه به تاريخ كيهان‌نوردي علاقه‌مند هستند، سوال شود جوان‌ترين كيهان‌نورد جهان چه كسي بود؟ مسلما جواب خواهند داد «گرمان تيتف». گرمان تيتف، دومين كيهان‌نورد جهان، در زمان سفرش به فضا در سال 1961، 25ساله بود؛ اما او جوان‌ترين به شمار نمي‌رفت.

جوان‌ترين عضو نخستين گروه كيهان‌نوردان جهان، يك خلبان 24 ساله نيروي هوايي شوروي بود به نام «والنتين بوندارنكو(Valentin Bondarenko) » كه به همراه تيتف، گاگارين و 18 نفر ديگر سال 1960 براي سفر به فضا انتخاب شد. اما اين‌كه چرا نامي از او در ميان نيست و چرا هيچ كس درباره اين فضانورد ناكام صحبت نمي‌كند، داستاني دارد كه در ادامه برايتان تعريف خواهم كرد.

اتاق كيهاني

با توجه به اين كه درسال‌هاي آغاز عصر كيهان‌نوردي، سفر به فضا در ناو‌هاي تك‌نفره انجام مي‌شد، كارشناسان معتقد بودند كيهان‌نوردان بايد تحمل تنهايي را داشته باشند.

يكي از آموزش‌هاي كيهان‌نوردان زندگي در اتاقكي بود كه آن را «اتاق كيهاني» مي‌ناميدند. در اين اتاق فلزي كاملا ايزوله، شرايطي همچون يك ناو بزرگ فضايي برقرار بود، سكوت مطلق وجود داشت و ارتباط كيهان‌نورد با دنياي خارج و محيط پيرامون‌شان قطع مي‌شد؛ اما اين تنها مشكل «زنداني» نبود؛ در اين اتاق‌ها بايد پديده‌هاي ديگري مثل فشار هواي بالا و پايين‌تر از حد معمول، گرما و سرما را همراه با آزمايش‌هاي ديگر تحمل كنند.

از جمله بعد از مدتي اقامت براي آن كه به توانايي‌هاي مغزي آنان پي ببرند، نخست كيهان‌نورد حسگر‌هايي را به نقاط خاصي از بدن خود وصل مي‌كرد سپس روي صندلي مخصوصي مي‌نشست كه در استوانه‌اي با خطوطي موازي از بالا به پايين به صورت پيچدار قرار داشت كه از بالاي استوانه شروع و به انتهاي آن ختم مي‌شد.

استوانه به حركت در مي‌آمد و كيهان‌نورد بايد با چشمانش مسير حركت يك خط را دنبال مي‌كرد. در اين حال توسط كساني كه در بيرون اتاق نشسته بودند مورد سوال‌هاي مختلف قرار مي‌گرفت و بايد پاسخ منطقي به سوال‌ها مي‌داد!

كيهان‌نورد در اين اتاق مي‌توانست كتاب بخواند يا موسيقي گوش كند. او بايد هر 9 دقيقه يكبار درجه حرارت بدن خود، ميزان حرارت و رطوبت و فشار هواي اتاق را به وسيله راديو به خارج اطلاع مي‌داد.

همچنين هر روز، بايد نمونه خون خود را مي‌گرفت و در محفظه‌اي مي‌گذاشت كه دو در داشت و بعد از بسته شدن در داخلي، پزشكان در خارجي را باز كرده و نمونه را براي آزمايش برمي‌داشتند.

والنتين بوندارنكو - كه اگر همه چيز خوب پيش مي‌رفت حالا نامش به عنوان جوان‌ترين فضانورد سياره زمين در يادها باقي مانده بود - در جريان يكي از اين آزمايش‌ها كشته شد و سيستم امنيتي شوروي سابق كه تحمل هيچ خبري از شكست حتي يك آزمايش ساده در اين كشور را نداشت، تلاش كرد تا نام اين قهرمان را براي هميشه از صحنه روزگار محو كند؛ تلاشي كه با فروپاشي نظام كمونيستي عقيم ماند.

آتش و اکسيژن

والنتين بوندارنكو در اتاقك كيهاني، دوره 10 روزه « سفر فضايي» را طي مي‌كرد. هواي داخل آن اكسيژن خالص بود. در آن روز بوندارنكو پس از نمونه‌گيري پزشكي معمولي و بعد از ضدعفوني كردن محل نمونه‌گيري دستش با پنبه آغشته به الكل، دچار غفلت شد و آن را روي اجاق برقي انداخت.

شعله ايجاد شده باعث انفجار هواي داخل اتاقك گرديد. گرچه گروه نجات خيلي سريع وارد كار شد؛ اما نمي‌توانستند در اتاقك را فوري باز كنند. آن روز در اتاق كيهاني، برنامه فشار هواي پايين برقرار بود. براي جبران كمبود فشار هوا، درصد اكسيژن را تا مرحله خلوص بالا برده بودند.

نكته: سيستم امنيتي شوروي سابق كه تحمل هيچ خبري از شكست حتي يك آزمايش ساده در اين كشور را نداشت، تلاش كرد تا نام والنتين بوندارنكو به عنوان جوان ترين فضانورد سياره زمين را براي هميشه از صحنه روزگار محو كند

آنها كه اهل غواصي هستند مي‌دانند غواصان مناطق عميق كه ساعت‌ها از اكسيژن خالص تنفس كرده‌اند نمي‌توانند فورا به سطح بيايند زيرا در اين صورت دچار مرگ خواهند شد.

غواص بتدريج بدن خود را با شرايط مشابه و نزديك به فشار هوا و تركيبات طبيعي جو زمين كه اكسيژن بخش كوچكي از آن است، وفق مي‌دهد. به دليل آن كه هواي داخل اتاقك كيهاني سرشار از اكسيژن بود، با وجود حادثه آتش‌سوزي گروه نجات نمي‌توانستند دريچه اتاقك را فورا باز كنند زيرا فشار هواي داخل اتاق و بيرون يكسان نبودند و اگر در را باز مي‌كردند مرگ فوري به سراغ بوندرانكو مي‌آمد.

در داخل اتاقك هواي چنداني نمانده بود و آتش شدت نداشت؛ اما بوندارنكو هم از كمبود اكسيژن و هم از سوختگي در حال مرگ بود. تغيير فشار هواي اتاق هم براحتي ممكن نبود. به هر حال زماني در اتاقك باز شد كه كيهان‌نورد جوان جراحات وحشتناكي داشت.

بوندارنكو بشدت سوخته بود؛ اما در همان حال مرتبا تكرار مي‌كرد كه هيچ كس مقصر نيست و حادثه در اثر اشتباه خود او رخ داده است. او را به بيمارستان بسيار مجهز «بوتكين» منتقل كردند. در آنجا، وي با نام مستعار ثبت شد. پزشكان سعي كردند او را از مرگ نجات دهند؛ اما بوندارنكو پس از 16 ساعت زجر، درگذشت.

بوندارنكو براساس پرونده پزشكي، بر اثر شوك ناشي از سوختگي جان داد. جسدش را به زادگاهش «خاركف» در «اكراين» بردند و دفن كردند. بر سر قبر او تا زمان فروپاشي شوروي سنگي نصب شده بود كه اصلا مشخص نمي‌كرد او يك كيهان‌نورد بوده است زيرا تا آن زمان نه از او و نه از ديگراني كه عضو نخستين گروه كيهان نوردان شوروي بودند؛ اما به فضا سفري نداشتند نامي به عنوان كيهان نورد برده نمي‌شد. اين حادثه 25 سال پنهان ماند.

نوشدارو

سال‌ها قبل، ضمن بازديد از كارخانه «زوزدا» كه سازنده تجهيزات ايمني براي كيهان‌نوردان است. شيئي عجيبي را ديدم، چيزي ويترين مانند؛ اما تقريبا استوانه‌اي به قطر تقريبي 80ـ70 سانتيمتر و طول حدود دو متر كه درآن محلي براي خواب قرار داشت.

راهنما براي من توضيح داد در اين محفظه كاملا بسته مي‌توانيم مجروحاني كه به هر دليل نبايد با هواي بيرون ارتباط داشته باشند بستري كنيم، فشار هوا و ميزان اكسيژن آن قابل تنظيم است و دستگاه‌هاي نصب شده در داخل آن مي‌تواند تمام نيازهاي حياتي بدن بيمار را تامين كند. و مي‌گفت كه در صورت بروز حادثه‌اي براي كيهان‌نورد، مي‌توانيم او را در داخل اين محفظه با هواي پاك و عاري از ميكروب، از گزند بيماري محفوظ داريم.

اين «نوشداروي بعد از مرگ سهراب» پس از ماجراي كشته شدن بوندارنكو درست شد. اگر چنين وسيله‌اي در آن زمان بود، گروه نجات خيلي سريع مي‌توانستند به داخل اتاق رفته و بوندارنكو را در اين محفظه قرار دهند و به بيمارستان برسانند.

شش سال پس از اين حادثه بار ديگر اكسيژن به سراغ جان فضانوردان رفت اما اين بار طعمه‌هاي اين گاز در غرب سياره زمين بودند.

سه فضانورد آپولو 1 در حالي كه در‌هاي كپسول فضايي خود را به منظور آزمايشي قبل از پرتاب بسته بودند و درون كپسولشان از اكسيژن با غلظت بالا پر شده بود، درگير يك آتش‌سوزي ناشي از اتصال سيم‌هاي برق شده و كشته شدند.

شايد اگر به جاي ديوار آهنين و حس دشمني و رقابت، رفاقت بين دولت‌ها حكمفرما بود، تجربه مرگ دلخراش والنتين بوندارنكو مانع از كشته شدن سه همكار ديگرش در آن سوي سياره زمين مي‌شد.