معرفی شهر بجنورد

[Mohammad Aref 120452]

تاریخچه شهر بجنورد

 

نتایج بررسی و پهنه‌بندی محوطه‌های باستانی نشان داده‌است، نقاط باستانی شناسایی شده، متعلق به دوران میان‌سنگی هزاره چهارم تا هزاره اول پیش از میلاد، نقش مهمی را در شکل‌گیری زیست‌گاه‌های اولیه در حاشیه رودخانه اترک ایفا نموده‌اند. این منطقه، در دوران ماد و هخامنشی، بخشی از ساتراپی پارت قلمداد می‌شده و از دوره اشکانی، در این ناحیه ۸ زیستگاه، در بخش راز و جرگلان، ۳ مورد در بخش مرکزی و نیز ۵ زیستگاه در شهرستان مانه و سملقان شناسایی شده‌اند. وجود بنای سنگی موسوم به اسپاخو، از آثار تاریخی دوره ساسانی نیز، نقش و اهمیت خراسان شمالی را در این دوران روشن می‌نماید. علاوه بر آن، منطقه بجنورد در صدر اسلام، در ارتباط فرهنگی ـ اجتماعی جدی با دیگر نقاط ایران قرار داشته و از آن نواحی تأثیر گرفته‌است. در آن دوران قسمت‌های عمده‌ای از منطقه آباد و مسکونی بوده‌است. مؤلف تاریخ سیستان، ناحیه امروزی بجنورد را به عنوان بخشی از سرزمین نساء معرفی نموده‌است و در سال‌های آغازین قرن دوم هجری، این منطقه جزئی از قلمرو بزرگ حکومت طاهریان به‌شمار می‌آمده‌است. ابن‌ابو‌اصیبه نیز در ذکر مناطق بجنورد آورده‌است که: «ابن سینا، دربار علی‌ابن‌مأمون را در خوارزم ترک گفت و به طوس، شوقان، طبر و سملقان و جاجرم و بالأخره به جرجان رفت». مؤلف نامعلوم حدودالعالم، از نخستین کسانی‌است که از چرمغان نام می‌برد و مقدس نیز آن را جزئی از ناحیه نساء برشمرده‌است. ظاهراً چرمغان، شهرکی کوچک، پررونق و آباد بوده و بجنورد کنونی در جوار آن به‌وجود آمده‌است. امروزه حدود و گستره این شهرک در حاشیه شهر بجنورد، مبین پیشینهٔ کهن و رونق آن در قرون اولیه اسلامی است. به استناد متون تاریخی در سده‌های پنجم تا هشتم هجری، بخش وسیعی از ناحیه بجنورد، مسکونی و آباد بوده‌است. در آغاز دوران مغول و تیموری، منطقه بجنورد نیز مورد آسیب‌ها و خسارات فراوانی واقع شد.

 

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120452]

موقعیت جغرافیایی

شهرستان بجنورد با مساحت 935،11460 كيلومتر مربع [1]در شمال شرقي ايران و شمال استان خراسان واقع است و به عنوان پيشاني استان و گذرگاه شمالي خراسان به شمار مي رود . فاصله مركز شهرستان تا مركز استان 244 كيلومتر[2] است . شهرستان بجنورد در شمال و شمال شرقي 1/197 كيلومتر[3] با جمهوري تركمنستان داراي مرز مشترك است و در مشرق باشهرستان شيروان و در جنوب, با شهرستان اسفراين و جاجرم , و در مغرب با استان گلستان همسايه است.

 

آب و هوا

شهرستان بجنورد داراي سه نوع آب و هوا است : معتدل مرطوب , معتدل نيمه مرطوب , و معتدل كوهستاني . دماي متوسط ساليانه شهرستان 5/13 درجه سانتيگراد و بارش متوسط ساليانه آن در مغرب بيش از 400 و در مركز و مشرق 3/252 ميليمتر است .

[Mohammad Aref 120452]

میزان جمعیت

جمعيت شهرستان بجنورد بدون احتساب شهرستان جاجرم در سال 1375 , بالغ بر 360320 نفر بوده كه از اين تعداد حدود 4/42 درصد در نقاط شهري و نزديك به 6/57 درصد در نقاط روستايي سكونت داشته وقريب به 032/0 درصد (117 نفر) غير ساكن بوده اند . سهم جمعيت شهرستان از كل جمعيت استان حدود 6 درصد است . تراكم رياضي جمعيت در اين شهرستان در سال 1375 , 24 نفر در كيلومتر مربع بوده كه در مقايسه با تراكم جمعيت در استان 7/4 نفر بيشتر بوده است . در عين حال تراكم زيستي[1] جمعيت نزديك 239 نفر در كيلومتر مربع مي باشد و نرخ رشد جمعيت بين سال هاي 1370 و 1375 , 16 در هزار و نرخ رشد جمعيت شهري به علت مهاجرت روستا نشينان به شهر 386 در هزار بوده است . نرخ رشد جمعيت روستايي در سالهاي 70 الي 75 به علت مهاجر فرستي منفي قيد شده است . بر پايه نتايج سرشماري سال 1375 شهرستان بجنورد داراي جمعيتي جوان بوده و نسبت افراد 15 ساله و كمترآن حدود 7/44 درصد جمعيت آن را تشكيل مي داده است . رقم مشابه در اين سال در استان 8/48 درصد بوده و نشان مي دهد كه جمعيت استان جوان تر بوده است . نسبت جنسي جمعيت شهرستان در سال 1375 حدود 6/101 نفر مرد در مقابل يكصد زن و از شاخص جهاني( 104 نفر مرد ) 4/2 نفر مرد كمتر است . [2] شهر بجنورد علاوه بر روستاهاي شهرستان ، از شهرهاي شيروان و اسفراين نيز مهاجر پذيرفته و اين امر طي ساليان اخير همچنان ادامه داشته كه نشانه مهاجر پذير بودن شهر بجنورد است . اين مهاجران براي تصدي مشاغل آزاد به بجنورد مهاجرت كرده اند .

 

زبان و گویش

اقوامی که در بجنورد زندگی می‌کنند عبارتند از: مردم فارس‌زبان از جمله بومیان فارسی که در محل به نام تات نامیده می‌شوند. ترک‌ها، کردها و ترکمن‌ها. فارس‌های بومی (تات‌ها) مردمان بومی بجنورد و خراسان شمالی هستند. فارس‌های بومی (تات‌ها) در بافت میانی شهر بجنورد و محلات جنوب شهر بجنورد (خیابان شهید چمران، حسین معصوم، ۱۷ شهریور و به‌ویژه بولوار مدرس و برخی کوچه‌های خیابان شهید بهشتی) حضور پررنگی دارند. گویش تاتی زبان فارسی در خراسان شمالی امروزه تأثیر بسیاری از فارسی معیار گرفته و در حال فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار می‌دهد. این اقوام غالبا ” علاوه بر زبان رسمي كشور به زبانهاي قومي خود نيز تكلم مي كنند . پيروان دين ديگري غير از اسلام در شهرستان زندگي نمي كنند و تركمنان ، اهل سنت و بقيه جمعيت شيعه هستند .

[Mohammad Aref 120452]

کشاورزی

 

شهرستان بجنورد با دارا بودن 7/3 درصد مساحت استان خراسان 44/7 درصد زمين هاي زيركشت استان را دارد. [1] منابع تامين آب كشاورزي شامل آبهاي سطحي و زير زميني با 19 رشته رودخانه و 196 دهانه چشمه و تعداد 427 حلقه چاه عميق و نيمه عميق و 53 رشته قنات باميزان تخليه ساليانه 466/697 ميليون متر مكعب اراضي كشاورزي شهرستان را آبياري مي نمايد. سطح زير كشت محصولات زراعي شهرستان در سال 77-1376 ، 123878 هكتار بوده كه 31درصد آن آبي و 69 درصد ديم بوده است . سطح زير كشت محصولات باغي شهرستان در همان سال 11416 هكتار بوده كه 4/47 درصد آن را اراضي آبي و 6/52 درصد را اراضي ديم تشكيل مي داده است . با رجوع به آمار تحولات مشروحه زير در زمينه كشاورزي بجنورد مشخص مي شود : در سال زراعي 58-57 جمعا” 56550 هكتار زير كشت محصولات زراعي و 3157 هكتار زير كشت محصولات باغي بوده است . در پايان برنامه دوم اين ارقام به ترتيب به 139700 هكتار و 11062 هكتار رسيده است كه به ترتيب 77/2 و 5/3 برابر افزايش رانشان مي دهند . طرحهاي مهم زراعي و باغي در طول برنامه اول و دوم شامل طرح محوري گندم ، افزايش توليدات علوفه اي و افزايش توليد نباتات زراعي ، افزايش توليد گندم ديم ، اصلاح و احيا باغات ميوه ، مبارزه با آفات و بيماريهاي گياهي ، آموزش و ترويج كشاورزي و طرح طوبي تاثير بسزايي در افزايش توليد و سطح زير كشت محصولات داشته است . طرح محوري گندم كه از سال 1368 در سطح 4700 هكتار آغاز شده در طول برنامه هاي اول ودوم موفق شد ضمن افزايش سطح زير كشت به 13500 هكتار, عملكرد در هكتار را از 7/2 تن به 45/3 تن افزايش دهد . از اقدامات مهم در چهارچوب برنامه اول ودوم و با توجه به كاهش نزولات آسماني , اجراي سيستم هاي آبياري تحت فشار براي صرفه جويي در مصرف آب بوده است كه در اين راستا 1500 هكتار از مزارع و باغات شهرستان تحت پوشش قرار گرفته است . همچنين اجراي طرحهاي تجهيز و نوسازي اراضي سنتي در سطح 660 هكتار ، پوشش انهار به طول 86/54 كيلو متر و احداث تعداد 21 آببند انحرافي با مقدار آب استحصالي ساليانه 63/52 ميليون متر مكعب از اقدامات اساسي بخش كشاورزي در شهرستان بشمار مي آيد . محصولات زراعي و باغي عمده شهرستان بجنورد نوع محصولات سطح زير كشت ( به هكتار) عملكرد ( تن در هكتار) توليد ( تن ) ارزش ناخالص ( هزار ريال ) گندم آبي 8820 438/3 30323 23651940 گندم ديم 52116 083/1 56442 44024760 جو آبي 12465 29/3 41010 27886800 جو ديم 11258 087/1 12238 8321840 سيب زميني 1895 22 41690 22929500 آفتابگردان ديم 6110 57/0 3483 10449000 عدس ديم 9440 4/0 3776 18880000 گوجه فرنگي 1605 32 51360 21571200 پنبه 7490 963/1 14703 44109000 انگور آبي 3400 7 23800 17850000 انگور ديم 5700 158/3 18000 13500000

[Mohammad Aref 120452]

بش‌ قارداش

 

بش قارداش یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری شهرستان بجنورد می‌باشد که از لحاظ واژه به معنی پنج برادر می‌باشد.این مکان در ۷ کیلومتری شهر بجنورد (مرکز استان خراسان شمالی) در مسیر جاده بجنورد اسفراین می‌باشد.پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته‌است.به سبب اقامت چهار فصل مغ (بزرگان دینی زرتشتی) به چهار مغان شهرت یافته‌است.

 

طبق مدارک موجود آب چشمه به چهرمغان یا چرمغان موسوم بوده که هم اکنون نیز به این نام معروف است. تصویری قدیمی از بش قارداشنام این مکان یعنی بش قارداش بر اساس داستانی تاریخی است که در بین مردم شهر جریان دارد.

 

طبق این افسانه در روزگاران قدیم پنج برادر در شهر بجنورد زندگی می‌کردند که به دلیل مخالفت با ظلم و ستم حکمران تحت تعقیب ماموران قرار داشتند. این پنج برادر به همراه هم گریختند و ماموران نیز آنها را تا این مکان تعقیب کردند.

 

پنج برادر از خدا طلب کمک کردند، در این هنگام پنج سوراخ در کوه ایجاد شد که برادران به آنها پناه بردند و از سوراخ‌ها آب گوارایی جاری شد. تا سالها قبل و پیش از خشکسالی‌های شدید تعداد چشمه‌ها پنج عدد بود که تمامی آنها آب بسیار داشتند. البته بعضی از افراد ناآگاه این موضوع را اینچنین نقل می‌کنند که چون پنج چشمه غار مانند سنگی وجود دارد نامشان بش قارداش شده‌است.

 

قار=غار و داش که در ترکی همان سنگ است. البته احتمالا این روایت توسط مهاجران و کسانی آشنایی به زبان ترکی نداشته‌اند پدید آمده. در ترکی صفت قبل از اسم می‌آید.

 

یعنی اگر اینگونه بود باید نام «بش داشلِه غار» به آن می‌دادند. تصویر استخر مرکزی بش قارداشآب چشمه بش قارداش از کوهی سنگی و از پنج شکاف بزرگ و کوچک در پایین کوه بیرون می‌ریزد.

 

که در روزگار دیرین آب چشمه در سمت بالا و میانه کوه بیرون می‌زده و هم اکنون شکافها و مسیرهای آب نیز برروی کوه جای مانده‌است. در پایین کوه یک شعار سنگ تراشیده‌ای وجود دارد که شعار زرتشتیان یعنی پندار نیک گفتار نیک و کردار نیک برروی کوه حک شده‌است سنگتراش این اثر اسماعیل جزمی نقاش، خطاط و سنگ تراش بجنوردی می‌باشد که در سال ۱۳۰۰ و اندی این سخن را تراشیده و به گفته خودش برای در یاد ماندن در دلها تاریخ آن را به ۱۳۰۰ خورشیدی نوشته‌است. در سمت چپ کوه و چشمه بش قارداش یک بنای تاریخی که به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده هم اکنون پابرجاست و در سالهای قبل چندی از خاندان شادلو بجنورد در آن دفن شده‌اند.

 

در روبروی استخر اصلی بش قارداش یک دروازه از حدود ۲۰۰ سال پیش تا کنون پابرجاست. آب چشمه بش قارداش در آبشناسی پزشکی جهت درمان بیماریهای تغذیه‌ای، اشکالات کبدی، صفرایی و ناراحتی‌های دستگاه ادراری دارای اهمیت خاصی می‌باشد. در تحقیقات دکتر محمدرضا غفوری استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران آب معدنی بش قارداش در شمار آبهای بیکربناته، کلسیم و سولفاته کلروره سرد به همراه سیلیس و آثار آهن می‌باشد.

 

در اعلامیه بهداشت محیط شهرستان بجنورد به نقل از کتاب ایشان (شناخت آب معدنی و چشمه‌های ایران) اثرات درمانی آب بش قارداش چنین اعلام شده‌است. در اختلالات دستگاه گوارش معده، کبد، لوزالمعده و روده موثر است در اثرات سوخت و سازکلوسیدها، پروتیدها، کلسترول به ویژه اسید اوریک. در اعمال تغذیه در مورد بیماریهای معده خاصیت قلیایی این آبها به سبب خنثی کردن اسیدیته و وجود سیلیس اثر حفاظتی و تسکین دهنده دارد.

 

در مورد روده‌ها بطور مستقیم نیروبخش و بطور غیر مستقیم در اثر سهولت ترشحات صفرایی و لوزالمعده سبب تغییر محتویات شیمیایی و میکروبی محیط می‌گردند. باید متذکر شد اینگونه آبها در تورم روده‌ها در اثر تخمیر اثرات نیکویی دارند. در مورد کبد و لوزالمعده از نظر تجربی گذشته از ازدیاد خاصیت، آمیلار، آب دهان و لوزالمعده نیروی اسیدزا، اوره آز، ساکاراز، آنزیمهای کلوتامیک و پیرودیک را بالا می‌برند.

 

آب بش قارداش چندی پیش توسط شرکت چشمه طبیعت بجنورد به بهره برداری رسید و به صورت آب معدنی ابتدا با نام سحا و چندی بعد با نام گلستان وارد بازار ایران شد.این مکان تفریحی دارای سه استخر می‌باشد که دو استخر آن برای شنا کودکان و بزرگسالان درست شده‌است. یک نمازخانه برای مردم و مسافرین محترم و از امکانات در حال ساخت می‌توان به استخر بانوان اشاره کرد.

 

دیگر امکانات: تلفن همگانی - سوپر مارکت - سیستم روشنایی در شب - پارکینگ - کمپ نیروی انتظامی - پست امداد و نجات هلال احمر - آنتن دهی همراه اول و ایرانسل - آب شرب و سرویس بهداشتی