معرفی کتاب الکترونیکی

[afa 18,504]

کتابی با کاغذهای دیجیتالی

 

 

با کتابهای الکترونیکی و قابلیتهای آن آشنا شوید.

 

امروزه رایانه حرف اول را در زندگی و کار بشر میزند. در صنعت، تجارت، محافل علمی و ادبی و حتی اقتصـــادی حضور رایـانه نه تنها مفید بلکه واجب است. با رواج هرچه بیشتر تاثیر رایانه در کوچکترین مسائل روزانهبشر، جهان ما با سرعتی ناباورانه بهسمت الکترونیکیشدن میرود بهگونهای که امروزه دیگر نمیتوان نقش ابزارهای دیجیتالی و الکترونیکی را نادیده گرفت اما در میان این فضای دیجیتالی، کتاب، بهترین دوست انسان نیز از قافله عقب نمانده است و با بهرهگیری از پدیدهای جدید و بسیار کارا پا به ایــن عرصه گذاشته است. شاید تا بهحال عبارت ''کتاب الکترونیکی'' یا eBook به گوشتان خورده باشد. ما در این شماره قصد داریم تا شما را با این پدیده نوین آشنا کنیم.

 

کتاب الکترونیکی چیست؟

 

eBook به عبارت ســـاده یک کتاب است که بهصورت غیرسنتی منتشر میشود و انتشار آن بهصورت الکترونیکی است و دسترسی به آن تنها با کمک رایانهها ممکن میشود. انتشارات الکترونیکی یــــا ePublishing، منتشر کردن یک اثر بهصورت الکترونیکی است که حالا میتواند شامل خبرنامه الکترونیکی، صفحات وب، گرافیک، موسیقی، نرمافزار و بهخصوص کتاب الکترونیکی باشد. کتاب الکترونیکی را بهطور ساده میتوان به این صورت نیــز تعریف کرد: ذخیره اطلاعات یک کتاب در قالب دیجیتال بهصورتی که بتوان آنرا روی صفحهنمایش یک رایانه مشاهده کرد. انتشار این نوع از کتابها دیگر روی کاغذ و ورق نیست بلکه آنها را میتوان از طریق دیسکهای فشرده، DVDها و نیز شبکه جهانی اینترنت منتشر کرد. بهعنوان مثال اکثر فرهنگنامهها از قبیل آکسفورد و یا همان دهخدای خودمان نیز بهصورت الکترونیکی در اینترنت موجود و در دسترس همگان است. باید بدانید که کتابهای الکترونیکی تنها نسخههای الکترونیکی مطالب مکتوب نیستند بلکه میتوانند علاوه بر متن‏‎، صوت وتصاویر و... را نیز شامل شوند. همچنین میتوانند در قالب فایلهایی که میتواند تـوسط یک رایانه اجرا شود مانند قالبهای Word Text HTML،PDF و فایلهای اجرایی.exe نیز درآیند. کتابهای الکترونیکی را میتوان از دو طریق متفاوت در محیط وب تشخیص داد. برخی کتابهای الکترونیکی، شکل چاپی ندارند و فقط در قالب دیجیتالی منتشر میشوند. همه فرآیند نشر کتاب از زمان تالیف تا قرار گرفتن در محیط وب، بهصورت الکترونیکی انجام میشود و در هیچ کجای پیشینه این کتاب، خبری از کاغذ و چاپ سنتی نیست. بنابراین چنین کتابهایی را نمیتوان در جهان چاپی و کتابخانههای سنتی یــافت و از ایــــن لحاظ اثری خاص و کاملا الکترونیکی بهشمار میآیند. البته این نوع از نشر کتاب حداقل در کشور ما بدون مشکل نیست و هنوز نتوانسته در محافل حقوقی و اقتصادی برای خود جایگاهی داشته باشد. بخش دوم از کتـــابهــــای الکترونیکی در محیـط وب، درواقع شکل الکترونیکی نسخههای چاپی منتشر شدهاست که ناشران آنها را از طریق وب در دستـــرس عموم قرار دادهاند. این بخش از کتابهای الکترونیکی بهسرعت در حال توسعه و گسترش هستند و هماکنون در فضای اینترنتی هواداران بیشماری را برای خود دارند.

 

مزایای ebook نسبت به نسخههای چاپی

کتاب الکترونیکی با توجه به جدید بودن و نیز سازگاری با عنصر جداناپذیر جهان امروز یعنی رایانه بهراحتی میتواند نظام آموزش و اطلاعرسانی را با تغییراتی اســــاسی مواجه کند زیرا این پدیده مزایایی را دارد که در زیر به آنها اشاره میکنیم. کتاب الکترونیکی سودهایی مثل سادگی اجرا، دسترسی سریع، منسجم بودن مطالب، تجربه مطالعه پیشرفته با امکان هایلایت و جستوجو کردن، داشتن قالب زیباتر، امکان عرضه یا فروش سادهتر و سریعتر و نیز داشتن قابلیت افزودن امکانات مالتیمدیا را دارا است. قیمت ebook در مقایسه با کتاب فیزیکی بسیار ارزانتر است و حتی در بعضی موارد رایگان است و شما میتوانید آنرا با سرعتی بسیار بالا از اینترنت دانلود کنید. تمام اطلاعات موجود در کتاب الکترونیکی پس از یکبار دانلود روی رایانه شما باقی میماند و شما این امکان را دارید که هر زمان که خواستید از آن استفاده کنید و گرنه بهراحتی آنرا مانند یک فایل از رایانه خود حذف کنید. برای شما امکان پرینت گرفتن ''چاپ کردن'' از ebook نیز وجود دارد البته بهغیر از نسخههایی که از طرف ناشر چاپ آن ممنوع شده باشد. شما با در اختیار داشتــن کتابهای الکترونیکی و نرمافزارهایی مانند Microsoft Reader بهراحتی میتوانید به مطالب موجود در کتاب گوش دهید و دیگر نیازی به خواندن آن از روی صفحهنمایش ندارید. این مطلب ممکن است در ابتدا برای شما جالب بهنظر برسد اما نکته اینجا است که وجود چنین قابلیتی میتواند برای روشندلان و حتی کسانی که خواندن مطالب مشکل دارند بسیار کارا و مفید باشد. به علت اهمیت کتابهای الکترونیکی در جهان امروز، برخی از سازمانها و مراکز آموزشی سعی در ترویج و گسترش آن کردهاند. بهعنوان مثال در این جهت، جنبشی تحت عنوان پروژه گوتنــبــرگ ''Project Gutenberg'' شکل گرفته است که هدف آن تبدیل کتابهای عادی به کتابهای الکترونیکی است. هزاران کتاب که تاکنون در کتابخانههای عمومی و حتی خصوصی موجود بودند اکنون در قالب دیجیتــال در دستــــرس همگان قرار میگیرند. امیدواریم با شناخت این نوع از کتابها بتوانید از این پس در جهان الکترونیکی مطالعاتی آسان و مفید را داشته باشید.

[Mohammad Aref 120,438]

کتاب الکترونیکی را به طور ساده می توان این گونه تعریف کرد: « ذخیره اطلاعات یک کتاب در قالب دیجیتال به صورتی که بتوان آن را بر روی صفحه کامپیوتر مشاهده کرد.» کتابهای الکترونیکی را می توان روی محلهای دیجیتالی نظیر «دیسک فشرده»، «دیسک فشرده دیجیتالی»، شبکه جهانی وب، و جز آن منتشر کرد. برای مثال، بسیاری از منابع مرجع نظیر دایره المعارف بریتانیکا، دایره المعارف آمریکانا، فرهنگ وبستر، فرهنگ آکسفور و از این قبیل، علاوه بر قالب چاپی، بر روی دیسک فشرده و نیز شبکه جهانی وب قابل دستیابی هستند در سالهای اخیر، ناشران منابع مرجع سعی کرده اند تا علاوه بر لوح فشرده، انتشارات خود را از طریق شبکه جهانی وب در محیطی فراگیرتر، ارزان تر، و با قابلیتهای چند رسانه ای و فرامتنی در دسترس طیف وسیعی از خوانندگان قرار دهند. کتابهای الکترونیکی را می توان به دو صورت در محیط وب شناسایی کرد. برخی کتابهای الکترونیکی، شکل چاپی ندارند و فقط در قالب دیجیتالی منتشر می شوند. همه فرآیند نشر کتاب از زمان تألیف تا قرار گرفتن در محیط وب، به صورت الکترونیکی انجام می شود. بنابراین چنین کتابهایی را نمی توان در جهان چاپی و کتابخانه های سنتی یافت و از این لحاظ اثری منحصر به فرد به شمار می آیند. این بخش از عرصه نشر کتابهای الکترونیکی هنوز با مشکلات حقوقی، معنوی، و اقتصادی روبه رو است. در واقع، ناشران به این نکته مهم پی برده اند که چه از نظر رقابت با دیگران و چه از لحاظ پاسخگویی به نیازهای جامعه جدیدی از مخاطبان یعنی «خوانندگان اینترنتی»، چاره ای جز توجه به امکانات و قابلیتهای نشر اینترنتی ندارند و ناچار به نقش آفرینی در این محیط هستند. بخش دوم از کتابهای الکترونیکی در محیط وب، در واقع شکل الکترونیکی نسخه های چاپی منتشر شده به شمار می آیند که ناشران آنها را از طریق وب نیز دسترس پذیر کرده اند. این گروه کتابهای الکترونیکی به سرعت در حال توسعه و گسترش هستند.

انواع کتابهای الکترونیکی

کتابهای الکترونیکی، با توجه به ویژگیها، امکانات، و کاربردهایشان به گروههای زیر تقسیم می شوند:

1) کتابهای الکترونیکی فقط متن در این دسته، کتابهای الکترونیکی فقط شامل اطلاعات متنی هستند و هیچ گونه تصویر، نمودار و جز آن را شامل نمی شوند.

2) کتابهای الکترونیکی دارای تصاویر اسکن شده در کنار اطلاعات متنی، تعدادی تصویر اسکن شده نیز وجود دارد.

3) کتابهای الکترونیکی با تصاویر متحرک در کنار اطلاعات متنی، تعدادی تصویر انیمیشن و یا قطعاتی از فیلم نیز وجود دارد.

4) کتابهای الکترونیکی سخنگو این دسته کتابهای الکترونیکی با استفاده از امکانات صوتی و الکترونیکی تا حدی با کاربر رابطه برقرار می کنند.

5) کتابهای الکترونیکی چند رسانه ای در این دسته از کتابهای الکترونیکی یک رابطه چند رسانه ای و دو سویه میان کتاب و خواننده برقرار می شود. این دسته کاملا با کتابهای سنتی و چاپی متفاوت اند و امکانات کمکی برای جستجو و تحقیق در آنها در نظر گرفته شده است. کتابهای الکترونیکی در محیط وب بیشتر در قالب pdf، html، و یا متن ساده در دسترس قرار می گیرند. برای مطالعه برخی کتابهای الکترونیکی باید همه متن کتابها را به کامپیوتر شخصی خود انتقال داد و یا صفحه یا فصل آنها را مطالعه کرد. ارزشهای افزوده نشر کتاب در محیط وب فرآیندهایی که ارزشهای جدیدی به نشر کتاب در محیط وب می افزایند، عبارت اند از:

الف) دسترسی همزمان به نسخه ای واحد ازکتاب الکترونیکی. محیط وب این امکان را در اختیار ناشران و نویسندگان قرار می دهد تا بتوانند نسخه ای واحد از کتابهای خود را به طور همزمان در دسترس تعداد بی شماری از خوانندگان قرار دهند و بدین ترتیب در هزینه های گزاف چاپ، صحافی، و توزیع کتاب با شمارگان بالا صرفه جویی کنند. به تعبیر دیگر، فقط کافی است یک نسخه از کتاب تولید شود و در محیط وب در دسترس قرار گیرد، بدین ترتیب همه خوانندگان قادر خواهند بود به طور همزمان کتاب مورد نظر را مطالعه کنند. بدیهی است که این خود یکی از مهم ترین ارزشهای افزوده محیط وب نسبت به کتابهای چاپی است. در دنیای چاپ باید برای هر خواننده، یک کتاب تولید شود که منجر به افزایش هزینه های انتشار می شود. اهمیت این موضوع هنگامی آشکار می شود که ناشری توانایی مالی برای چاپ یک اثر با مخاطبان کم را نداشته باشد. این موضوع به ویژه در خصوص انتشار کتابهای تخصصی در کشور ما بیشتر به چشم می خورد، زیرا تعداد بسیار کمی از خوانندگان ممکن است آنها را خریداری کنند. محیط وب این امکان را به ناشران می دهد تا با کم ترین هزینه ممکن، چنین منابعی را به صورت الکترونیکی در دسترس تعداد بی شماری از خوانندگان قرار دهند.