مقاله عوامل موثر بر آستانه اقتصادی مواد معدنی

[YAGHOT SEFID 29302]

الف)ایزومتریک:

که در این نوع کانسار ها ابعاد کانسار در تمام جهات تقریبا یکسان است. دخایر توده‌ای و پرفیری نوعی از ذخایر ایزومتریک به شمار می‌روند.

ب) استوانه ای:

کانسارهایی هستند که گسترش یک بعد نسبت به دو بعد دیگر خیلی بیشتر است.

ج) صفحه ای ـ تخت:

کانسارهایی هستند که گسترش یک بعد نسبت به دو بعد دیگر خیلی کمتر است

ذخایر رگه ای ، از نوع ذخایر صفحه ای شکل بوده که نحوه شکل گیری آنها بدین صورت است که، گسل‌ها و شکستگی ها در صورتی که توسط محلول های گرمابی و یا ماگمائی پر شوند ذخایر رگه ای تشکیل می شوند. که خود به چند دسته تقسیم می شود : رگه ای ساده، رگه ای بادبزنی، رگه ای شعاعی، رگه ای حلقوی ، رگه ای دم اسبی، رگه ای زین اسبی و مشتمل.

ـ رگه ای زین اسبی (saddle reefs):

در چین ها بوجود می آیند ، در ستیغ چین بیشترین فضای خالی را داریم که فضا مناسب برای رسوب گذاری سیال کانه زا است . مثل طلا و منگنز مشتمل: که خود به سه نوع نردبانی ، موازی ، متقاطع تقسیم می شود .

د) ذخایر عدسی:

در بعضی از دخایر به دلیل وضعیت خاص منطقه کانی سازی و شرایط تبلور محلول، ذخیره تشکیل شده حالت عدسی به خود می‌گیرد.

● عوامل مؤثر در اقتصادی شدن یک معدن

▪ مقدمه :

مواد معدنی یکی از مهمترین زیربنا‌های اقتصادی و صنعتی را در جامعه‌ی امروز تشکیل می‌دهند. بشر از آغاز آفرینش خود و در طول تاریخ، بر حسب نیازمندی‌ها و شناخت خود از مواد معدنی استفاده کرده و تا کنون نیز به شیوه‌های گوناگون به بهر‌ه‌برداری خود از این منابع ادمه می‌دهد.

▪ ارزش ماده‌ی معدنی

از عوامل مؤثر در اقتصادی شدن مواد معدنی ارزش آن ماده معدنی است که خود تابع عواملی چون عرضه، تقاضا و مسائل اقتصادی و سیاسی است.

▪ عرضه

میزان تولید مواد معدنی در دهه گذشته افزایش شایانی داشته است. عواملی که موجب این افزایش شد. عبارتند از پیشرفت در زمینه‌ دانش و صنعت اکتشاف که موجب مشخص شدن منشاء محیط و چگونگی تشکیل ذخایر مختلف می‌شود؛ برای نمونه پیشرفت‌هایی که در تکمیل نظریه تکتونیک صفحه‌ای، انجام گرفت کمک‌های مؤثری در رابطه با کشف ذخایر مس پرفیری نمود‌ه ‌است. همچنین در دهه‌ی اخیر بکارگیری روش‌های نوین ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی در کشف ذخایر جدید بخصوص آن‌هایی که در اعماق زمین قراردارند، کمک مؤثری نمود. همچنین ماشین‌های جدید استخراج موجب شده تا ذخایری که در اعماق قرار داشته قابل بهر‌ه‌برداری شوند و با کمک این ماشین الات میزان تولید روزانه بالا رود. پیشرفت در زمینه صنعت تلغیظ و تصفیه موجب گردید تا بسیاری از ذخایر عمیق دور از دسترس نیز قابل بهر‌ه برداری شوند. همزمان با بالارفتن تولید، میزان مصرف موادمعدنی نیز افزایش داشته است.

▪ تقاضا

مهم‌ترین عواملی که موجب بالا رفتن مصرف گردید عبارتند از: افزایش جمعیت، گسترش صنایع جدید و غیره. قیمت برخی از موادمعدنی علاوه بر عرضه و تقاضا تحت تأثیر بحران‌های سیاسی نیز قرار می‌گیرد. به عنوان مثال در مورد طلا گفته می‌شود ۸۰درصد قیمت طلا به تحولات سیاسی و ۲۰ درصد به عرضه و تقاضا مربوط می‌شود.

▪ عیار ذخیره (Tenor)

مقدار عیار ذخیره از فاکتورهای مهم سنجش ارزش اقتصادی یک معدن است.

ذخایر رگه‌ای در مقایسه با ذخایر توده‌ای و پرفیری در صورت وجود عیار بالاتری ارزش پیدا می‌کنند. هزینه استخراج، برای ذخایر رگه‌ای بیشتر از ذخایر پرفیری و توده‌ای است. برای مثال ذخایر مس پرفیری با عیار حدود ۷۵/۰ تا ۱ درصد و ذخایر مس رگه‌ای با عیار بیش از ۵/۱ درصد ارزش اقتصادی دارند. هر چند که عیار و مقدار ذخیره، لازم و ملزوم یکدیگر هستند اما مقدار ذخیره از اهمیت بیشتری برخوردار است. ذخایر طلای رگه‌ای با عیار بیش از ۱۰ گرم در تن و ذخایر طلای نوع پراکنده (ذخیره نسبتاً زیاد و ابعاد وسیع) با عیار حدود ۲ گرم در تن دارای ارزش اقتصادی و قابل بهر‌ه‌برداری هستند. عیار قابل استخراج ذخایر معدنی با گذشت زمان کاهش یافته است. عوامل مهمی که موجب این کاهش شده‌اند عبارتند از: افزایش قیمت، پیشرفت در صنعت استخراج و تلغیظ و تصفیه.

▪ تکنولوژی (Technology)

استفاده از ماشین آلات جدید در اکتشاف، استخراج و تلغیظ و تصفیه سبب شده که هزینه‌های استخراج پایین بیاید و ذخایری که به دلایل مختلف در گذشته قابل بهره برداری نبوده‌اند امروزه قابل بهره‌برداری گردند . کشورهای صنعتی با استفاده از تکنولوژی نوین و نیروهای متخصص کارآمد از مرحله اکتشاف تا تغلیظ و تصفیه نسبت به کشورهای جهان سوم فراتر رفته‌اند.

▪ تلغیظ و تصفیه (Enrichment& Refinery)

هر ماده معدنی از دو بخش کانه (Ore) یا کانی‌های مفید و باطله (Gangue) یا کانیهای مزاحم تشکیل شده که لازم است که جداسازی آن‌ها از هم توسط فرآیندهای پالایشی که اصطلاحاً کانه‌آرایی (Mineral Processing) نامیده می‌شوند، انجام می‌گیرد. عواملی نظیر شکل، اندازه، رابطه نسبی کانیهای مفید و باطله و نوع کانی‌های مفید و مزاحم، تأثیر مستقیم در تلغیظ و تصفیه یک کانسار دارند. میزان کانی‌های مفید یک کانسار، چنانچه از حد خاصی کمتر باشد موجب می‌شود تا ماده‌ی معدنی قابل تلغیظ نباشد. کانیهای مفید در یک کانسار می‌تواند به صورت آزاد یا به حالت درگیر در داخل یک کانی دیگر باشد. هزینه‌های تلغیظ برای هر یک از حالت‌های ذکر شده متفاوت است که باید بطور دقیق مطالعه و بررسی شوند.

▪ شکل ذخیره (Depths Of Reservoir)

شکل ذخیره رابطه مستقیمی با روش استخراج آن دارد. ذخایر رگه‌ای به روش زیرزمینی و ذخایر پرفیری که نزدیک سطح زمین قرار دارند با روش روباز استخراج می‌شوند در صورتی که پدیده‌های تکتونیکی نطیر گسل‌ها و شکستگی‌ها تغییراتی را در امتداد رگه‌ها بوجود آوردند، علی‌رغم بالا بودن عیار و مقدار ذخیره این بی‌نظمی موجب بالا رفتن هزینه استخراج خواهد شد. بنابراین، عیار و مقدار ذخیره به تنهایی موجب اقتصادی شدن و قابل بهره‌برداری بودن یک ذخیره نخواهد شد.

▪ عمق ذخیره

ذخایر زیادی موجودند که عیار و ذخیره آنها نسبتاً زیاد است اما به علت اینکه در اعماق زیاد واقع شده‌اند و یا شکل مناسبی ندارند، دارای ارزش بهر‌ه‌برداری نیستند. عمق ذخیره، رابطه مستقیم با هزینه‌های استخراج دارد.

▪ نیروی متخصص و هزینه‌های پرسنلی

وجود افراد متخصص و کاردان، رابطه مستقیم با میزان تولید و قیمت تمام شده ماده معدنی دارد. حقوق مهندسین معدن، تکنسین‌ها و معدنچیان در کشورهای جهان سوم پایین‌تر از کشورهای صنعتی است که خود موجب کاهش قیمت شده ماده معدنی می‌شود.

▪ حمل و نقل (Transportation)

معادن، معمولاً در مناطقی خارج از شهر یا مراکز صنعتی قرار دارند. این مواد باید استخراج شده و بعد از تغلیظ در همان منطقه تصفیه و به بازار عرضه گردد. فاصله معدن از پالایشگاه و بازار فروش، تأثیر مستقیم در قیمت تمام شده ماده معدنی دارد. هر گاه منطقه معدنی در فاصله زیادی از جاده‌های اصلی قرار گیرد. ابتدا جهت برقراری ارتباط بین معدن و جاده‌های نزدیک منطقه باید جاده سازی شود. این کار هزینه زیادی به خود جذب می‌کند. دیگر این که هر اندازه فاصله منطقه از پالایشگاه و بازار فروش دورتر باشد هزینه حمل و نقل بالاتر خواهد رفت و گاهی این امر موجب می‌شود تا ماده معدنی ارزش اقتصادی خود را از دست بدهد.

▪ آب و هوا (Climate)

شرایط آب و هوایی تأثیری زیادی روی مدت زمان بهره‌برداری در سال، میزان تولید در روز و راندمان تلغیظ و تصفیه دارد. پایین آمدن مقدار تولید در سال به دلیل نزولات جوی زیاد بخصوص برف و طوفان شن و ماسه باعث بالا رفتن هزینه شده و در موارد خاصی بهره‌برداری از این ذخایر مقرون به صرفه نخواهد بود . به عنوان مثال میتوان معدن زیرزمینی مس مزرعه واقع در شهرستان اهر در آذربایجان شرقی را نام برد که به علت بارش برف سنگین در فوصول سرد سال در منطقه معدن تعطیل است.

▪ سیاست‌ دولت‌ها

بعضی از مواد معدنی با وجود عدم سود‌دهی ، به خاطر اهمیت استراتژیک تولید آن‌ها در استقلال صنعتی و اقتصادی کشورها توسط دولت‌ها در داخل کشور تولید می‌شوند تا در آن زمینه، کشور از وابستگی به کشورهای خارجی مستقل گردد. مانند فولاد، اورانیم و ...

 

برگرفته از وبلاگ زمین مال ماست

__________________