تاریخچه ی چاپ کهن

[moein.s 18983]

 

اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن ها پیش از گوتنبرگ، كه نامش به عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است، برمی گردد. آشوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت هایی از گل‌رس مهر می‌زدند. استعمال حروف قابل انتقال نیز میان سال‌ های 1051 و 1058 در چین آغاز شد. مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل ‌رس ساخته می‌شد. حروف دستی و حروف قلعی كه پس از آنها به كارآمد، هیچ یك رواجی نیافت، بر عكس حروف چوبی متداول شد. تا این‌كه در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از كار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع كرد و برای هر یك از حروف الفبا یك حرف جداگانه به كار برد. حروف متحرك را چینی‌ها اختراع كردند، ولی گوتنبرگ كه حرفه اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد و سپس نسبت هر یك از این دو فلز را به گونه ای انتخاب كرد كه حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مركب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشكلات عمل چاپ را میسر و اجرایی كرد.

تقریبا 20 سال پس از نخستین تلاش ها ی گوتنبرگ در امر چاپ ،این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت. اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه ها ی بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت ها ی طولانی استقبال چندانی از آن نشد. 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتو گرافی را درسال 1796 میلادی اختراع كرد.

هر سنگی كه متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می بست ، برای چاپ حدود 750 نسخه عملكرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود.

اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، به نظر می رسد چاپ سنگی را برای نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه اندازی كرد. میرزا صالح كه از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یك دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد كه آن را در سال 1250 قمری راه انداخت.

چاپ خانه سنگی طی مدت كوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تاسیس شد و بیش از 50 سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار، هر چه در ایران چاپ می شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، كنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج گردید.

طریقه چاپ سربی روش نسبتا ساده ای بود: كاغذ روی صفحه ای متشكل از حروف برجسته سربی و آغشته به مركب فشرده می شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه كاغذ نقش می بست. حروفچینی روزنامه نیز نخست به صورت دستی انجام می گرفت، ولی بعدها این كار با دستگاه ها یی كه معمول ترین آن ها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروفچینی خودكاری لاینوتایپ در سال 1886 میلادی ساخته شد. و بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج فزونی یافت. پیشرفت فناوری كم كم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الكترونیكی بدهد.

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام