سياه خروس

[Iman-Emperatour 4937]

سياه خروس " كه در زبان تركي آذري "قره‌خروس" ، ناميده مي‌شود، يكي از مهمترين گونه‌هاي جانوري در معرض تهديد "زيست‌بوم" بين‌المللي ارسباران در آذربايجان شرقي محسوب مي‌شود. اين پرنده كه نام علمي آن "‪ "Lyrurus mlokosiewiczi‬است، بومي آذربايجان شرقي بوده و به رغم وجود گونه مشابه ديگري با نام " سياه خروس قفقازي" به دليل خلوص بالاي خود ، از شهرت جهاني برخوردار است. پراكندگي " سياه خروس " محدود به ايران نبوده و در سطح جهاني در مناطق شرقي اروپا در كشورهاي گرجستان، روسيه، تركيه و آذربايجان و ارمنستان نيز وجود دارد. طول "سياه خروس" ‪۴۰‬تا ‪۴۸‬سانتي‌متر بوده و جزو پرندگان بزرگ جثه محسوب مي‌شود كه در پرنده نر رنگ پرها، سياه با جلاي سبز آبي، زير بال‌ها سفيد با انحنايي به درون بوده و در كنار دم دو شاخه دو لكه سفيد روي شانه‌ها و يك لكه قرمز تاج مانند بالاي چشم‌ها ديده مي‌شود. پرنده ماده كوچك‌تر از نر بوده و بر روي بال‌هاي قهوه‌اي خرمايي رنگ آن نوارهاي عرضي تيره به تعداد زياد مشاهده مي‌شود. زير تنه پرنده ماده " سياه‌خروس " خاكستري بوده ، انتهاي دم بسيار كوچك آن مستطيلي شكل بوده و تاج بالاي چشم آن به سختي ديده مي‌شود. وزن پرنده نر در گونه " سياه‌خروس " ارسباران بين ‪۸۰۰‬تا يكهزار گرم و ماده ‪۸۰۰‬گرم است. "سياه خروس" از نظر قوانين و مقررات حفاظت محيط زيست كشور جزو گونه‌هاي در معرض انقراض و از نظر بين‌المللي در معرض تهديد محسوب شده و بر اين اساس شكار ممنوع مي‌باشد. به رغم اهميت گونه‌هاي جانوري و گياهي در كشورهاي مختلف جهان " سياه خروس " به عنوان يك گونه در حال انقراض تاكنون به نحو شايسته مورد توجه نبوده و تحقيقات انجام شده در مورد آن بسيار ناچيز مي‌باشد. اين گونه جانوري در دهه ‪۱۹۶۰‬ميلادي ، زماني كه " درك اسكات " (‪ ، (DREK SCOTT‬كتاب " پرندگان ايران " را با مساعدت بخش محيط زيست يونسكو، منتشر كرد، شناخته شد. متخصصان بخش محيط زيست در آن زمان، "سياه‌خروس" را در منطقه محدودي از شمال غرب ايران يافتند. زيست "سياه‌خروس" در زيست بوم بين‌المللي ارسباران كه در " پهنه بندي " سازمان يونسكو به ثبت رسيده و از اهميتي ملي و بين‌المللي برخوردار است ، لزوم توجه بيشتر به اينگونه را اجتناب‌ناپذير مي‌سازد. محيط بانان و شكارچيان محلي آماتور ، وجود "سياه‌خروس" در دو نقطه از منطقه حفاظت شده ارسباران به نام‌هاي " دوغرون " و " كلن " را تاييد كرده‌اند. گزارش‌هاي جديد در ارتباط با اين گونه بوسيله ‪GPS‬تهيه نشده و بر اين اساس ممكن است آمار و اطلاعات مربوط به " سياه‌خروس " فاقد اعتبار باشد.

 

مطابق اطلاعات محلي ، نمايش‌هاي جفت‌گيري اين گونه جانوري در اوايل فروردين آغاز شده تا اواسط ارديبهشت ماه ادامه مي‌يابد. كوهستاني ، دور از دسترس و وحشي بودن زيستگاه " سياه‌خروس" ، مشاهده آن را دشوار ساخته و براين اساس ،اعتبار تعداد جمعيت اين گونه جانوري همواره محل بحث بوده است. مهمترين عامل تهديد "سياه‌خروس" به عنوان يكي از گونه‌هاي نادر جانوري جهان ، چراي بي‌رويه احشام در زيستگاه آن ، جنگل‌زدايي و نابودي علفزارهاي محل سكونت اين پرنده توسط اهالي محلي مي‌باشد. به نظر مي‌رسد كه شكار غيرقانوني در گستره محدودي از زيستگاه" سياه‌خروس" روي داده و نقش آن در انقراض نسل اين گونه به اندازه ساير عوامل نيست. به عقيده كارشناسان ، فقدان اطلاعات و سوء‌مديريت ، خطر اصلي براي " سياه خروس " ساكن زيست بوم بين‌المللي ارسباران است . سرپرست اداره كل محيط زيست آذربايجان شرقي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا ، جمعيت " سياه خروس " را يكصد قطعه ، در منطقه حفاظت شده كلن ذكر كرد. ميرمحسن حسيني قمي افزود: برنامه اصلي محيط زيست استان براي حفظ اين گونه منحصر به فرد ، حفاظت از گونه‌هاي موجود در زيستگاه‌هاي اختصاصي و حفظ تنوع ژنتيكي آنها مي‌باشد.