فرهنگ و دانستنيهاي علمي و عملي براي نگهداري و ترميم آثار هنری

[* v e n o o s * مهمان]

سريشم (Colle Forte – Glue ) قوطي و ظرف سريشم يكي از مهمترين وسايل كارگاه تعمير مبل و اثاث چوبي بشمار مي‌آيد – بهتر است ظرفي براي اين كار در نظر بگيرند كه داراي دو قسمت جداگانه باشد ، در قسمت داخلي قطعات خوردشده سريشم را ريخته و روي آن را آب بريزند و مدتي بگذارند تا خيس شود ، قسمت خارجي را تا نيمه فقط آب ريخته و مجموعه را روي چراغ بگذارند و حرارت دهند تا سريشم كاملا ذوب گردد اگر غلظت خمير حاصل بيشتر از حد لزوم باشد كمي آب بدان بيفزايند – در هنگام افزودن آب بايد جانب احتياط رعايت شود تا مخلوط بيش از اندازه رقيق نشود و خاصيت چسبندگي خود را از دست ندهد (وجود آب داغ در ظرف خارجي از سرد شدن ) در اكثر موارد چسبندگي به حدي است كه قطعات مورد نظر را كاملا به يكديگر مي چسباند ولي در بعضي موارد از نظر احتياط لازم است قطعات چسبيده شده را به كمك اتصالهاي اضافي يا پرچ كردن نواحي مورد نظر تقويت نمايند تا بتواند در مقابل كشش مقاومت بيشتري از خود نشان دهد .

سريشم را چنانچه در مورد چسب بيان گرديده است نبايد بيش از اندازه بكار برند و بعد از اين كه قطعات سريشم زده را روي يكديگر قرار دادند ، محل اتصال را تا هنگام سخت شدن سريشم بكمك گيره‌هاي مناسب تحت فشار قرار دهند .

آغشتن بسريشم بايد در فضاي گرم انجام گيرد و هر گاه سطح قطعه چوب سردي را بسريشم بيالايند پيش از اينكه قطعات سريشم زده بيكديگر متصل شوند ذرات سريشم دلمه ميشود و اتصالي كه بدين طريق حاصل ميشود سست و كم دوام ميگردد بنابراين بهتر است سطوح مورد نظر را قبل از آغشتن بسريشم گرم نمايند ضمنأ اين نكته را نيز يادآوري مينمايد كه پيش از آغشتن سطوح بسريشم بايد آنها را با يكديگر مقابله نمايند تا پس از اتصال نيازي بخراطي يا تراشيدن و غيره نباشد .

 

 

 

سفيداب سرب يا سفيداب شيخ (Blanc de Geruse – WhiteLaed – Flake White) اين جسم از نظر شيميايي ئيدروكربنات سرب است و اگر در مجاورت تركيبات گازي شكل گوگرد قرار گيرد بسولفور سياه رنگ مبدل ميشود ، بايد در نظر گرفت كه مقداري از اين تركيبات گوگردي بوسيله دوده و گازهاي حاصل از احتراق سوختهاي مختلف از قبيل فرآورده‌هاي نفت و زغال سنگ [48] در فضا پخش ميشود و و تابلوهاي نقاشي را كه داراي سفيداب سرب ميباشد سياه ميكند.

براي ترميم و اصلاح اين قبيل تابلوخاي نقاشي كافي است نواحي سياه شده را بمحلولي از آب اكسيژنه در اتر بيالايند ، در نتيجه سولفورهاي سياه رنگ سرب اكسيد شده و بسولفات سفيد رنگ سرب مبدل ميشوند و نقاط سياه شده مجددأ سياه رنگ ميگردند . يادآوري اين نكته را ضروري ميداند كه آب اكسيژنه ممكن است روي ساير مواد رنگين نيز تأثير نموده و تابلو نقاشي را فاسد نمايد ، بنابراين بايد در هنگام استفاده از محلول آب اكسيژنه در اتر كمال احتياط مراعات گردد باينطريق كه فقط نقاط سياه شده باين ماده آغشته شوند ، اگر نواحي وسيعي سياه شده باشند ممكن است قطعات مناسبي از كاغذخشك كن سفيد را بشكل مناسب بريده و پس از اشباع كردن در محلول مزبور روي ناحيه سياه شده بگذارند .

 

 

 

سلولوئيد (Celluloid) سلولوئيد يكي از مواد پلاستيك است و آنرا از تركيب نيترو سلولز (Nitro Cellulose) و كافور (Camphor) تهيه ميكنند اين جسم در يكصد درجه نرم و قابليت قالبگيري پيدا ميكند ، اشياء سلولوئيدي در آب غير محلولندو آسيبي نمي بينند ولي در آستن (Acetone) و آستات آميل(Anyl Acetate) و الكل حل ميشوند – اگر مقداري سلولوئيد در آستن و آستات آميل حل نمايند چسب يا ورني بسيار مفيدي بدست ميآيد – البته نتيجه عمل بعبارت ديگر مشخصات جسمي كه بدست ميآيد بمقدار حلال بستگي دارد .

 

 

 

سمباده (Emeri – Emery) اين ماده مخلوطي است از (Corunoum) و (Magnetite؛) [49] و بعضي مواد معدني ديگر – جسمي است بسيار سخت كه از آن كاغذ سمباده و چرخ سمباده و غيره تهيه كرده و به عنوان ساينده (Abrasive) براي سائيدن و پرداخت كردن اشياء مختلف بكار ميبرند (مراجعه شود به درجه سختي اجسام و ساينده‌ها در شماره‌هاي قبل ).

 

 

 

سنگها (Pierres – Stones) سنگهايي كه در كارهاي مختلف هنري بكار ميروند انواع گوناگون دارند – در بعضي مواد خواص مكانيكي سنگها جهت استفاده در ابنيه و كارهاي ساختماني مورد توجه است ولي در هنرهاي ظريفه بيشتر وضع ظاهري و نقش و نگار طبعيي آن مورد نظر ميباشد ، از اين رو در اينجا از سنگهايي بحث ميشود كه در رشته‌هاي مختلف هنرهاي زيبا هر يك از آنها ميتوانند به طريقي مورد استفاده قرار گيرند .

در شماره‌هاي پيشين درباره ،(Chalcedony ) و (Calcite ) و (Basalt) و (Breccia) و (Obsidian) و (Serpentine ) و (Soapstone) و (Feldspar) و (Haematite) و (Jade) و (Diorite) بطور مستقل يا در مبحث سختي اجسام ذكر شده است . اينك نيز چند نوع سنگ كه هر يك به طريقي در كارگاههاي هنري مورد استفاده قرار ميگيرند بطور مختصر بيان ميشوند – مرمر سفيد (Alabastre) و مرمر معمولي (Marble) فارسي و سنگ گچ (Gypsun) و كوارتز (Quartz) بعدأ ذكر خواهند شد .

 

 

 

سنگ پا (Pierre ponce- pumice powdrer) سنگ متخلخلي است كه از صخره‌هاي آتشفشاني بدست ميآيد – گرد آن را بعنوان ماده ساينده نرمي براي پرداخت كردن بكار ميبرند .

 

 

سنگ ساب (Huile De pierre – Oil Stone) اين سنگ را براي تيز كردن لبه ابزار برنده بكار ميبرند سه نوع سنگ براي اين منشور بكار ميرود كه به سنگهاي تركي ، هندي و اركانزاس‌معروفند كه فقط نوع هندي آن مصنوعي است و به سه شكل زبر و متوسط و نرم تهيه ميشود .

سنگ كار نكرده را در روغن زيتون يا روغن ماشين سبك (روغني كه براي روغن كاري قسمتهاي متحرك ماشينهاي دستي بكار ميرود ) فرو ميبرند تا كاملا اشباع شود – گاهگاهي بايد سنگ را تميز نمايند و براي اين منظور از نفت استفاده ميكنند . سنگ ساب كار كرده از سنگ نو و غيرمستعمل ميباشد .

 

 

سنگ محك (Pierre de touche – Touch stone) سنگ سياه سختي است كه مورد استفاده جواهر سازان و زرگرها ميباشد ، طرز كار به اين طريق است كه اشياء ساخته شده از طلا يا نقره را با شدت روي سنگ ميكشند تا اثري از فلز بر سنگ به جا ماند ، سپس اين اثر را با اسيد شسته و آنچه را باقي ميماند با اثري كه از كشيدن طلاي معلوم العياري بر سنگ نقش ميبندد مقايسه مينمايند در بعضي كشورها به جاي سنگ محك از سوزنهاي محك كه براي همين منظور تهيه ميشود استفاده ميكنند اين سوزنها را (Testing needle) مينامند .

 

 

 

سوبليمه (Sublime Corrosif – Corrosive Sublimate) ماده‌اي است سنگي و ضد عفوني كننده‌اي است بسيار قوي كه در علم شيمي كلرور مركريك (Mercuric chloride )ناميده ميشود (دو جسم متمايز از تركيب جيوه و كلر بذست ميآيد :سوبليمه كه در آن آتمهاي جيوه دو ظرفيتي هستند و هر يك با دو آتم كلر تركيب ميشوند . چنانچه ذكر شد جسمي است بسيار سمي – كالمل (Calomel )كه در آن اتمهاي جيوه يك ظرفيتي هستند و هر يك با يك اتم كلر تركيب ميگردند و در شيمي كلرور مركور (Mercurous Chloride ) ناميده ميشوند و مورد استعمال داروئي دارد – از لحاظ ظاهر هر دو ماده سفيد رنگ و بيكديگرشبيه اند )در هنگام بكاربردن سوبليمه تركيب شده و جسم غير محلولي ميسازد .

از خاصيت ضدعفوني كننده سوبليمه براي (Sterilisation) اشياء استفاده ميكنند ، معمولا محلول دو در صد سوبليمه در الكل را براي كشتن كفكها ، قارچها و حشرات بكار ميبرند – گاه مقدار كمي سوبليمه به چسب سيريشم ميافزايند تا از هجوم حشرات به اين ماده جلوگيري شود .[50]

گاهي نيز محلول سوبليمه را بصورت افشان (Spray) براي ضد عفوني كردن اثاث مورد نظر بكار ميروند لكن به سبب سميت زياد اين ماده بهتر است از اين روش صرفنظر گردد و بجاي اين كار ممكن است اشيائي را كه در معرض هجوم حشرات هستند به كمك برسي به محلول سوبليمه بيالايند .

 

 

سود محرب (Soude Caustipue – caustic soda) اين جسم در علم شيمي ئيدرات دو سود (Sodium hydroxide) ناميده ميشود ، جسمي است قليايي و بشكل ميله‌هاي استوانه‌اي شكل در بازار يافت ميگردد – محلول پنج در صد آن را در آب براي زدودن لكه‌هاي ناشي از مواد آلي (Organic) بكار ميبرند – لكه‌هاي چاي با اين دارو به آساني پاك ميشوند لكن چون منسوجات و اجسام متخلخل را نيز فاسد مينمايند لذا آنرا منحصرا براي پاك كردن اشياء سنگي و چيني بكار ميبرند .

 

 

 

سولفور دو كربن (Sulfure De Carvon – CarbonBisulphide) اين جسم كه بي سولفور يا دي سولفور دو كربن نيز ناميده ميشود مايعي است بيرنگ و فرار (Volatile) كه بخارات بدبوي قابل اشتعالي از آن متصاعد مي گردد – اين دارو مورد استعمال زيادي دارد ، موثرترين ماده ضد موريانه بشمار ميآيد ، به عنوان حلال مواد چربي كائوچو ، فسفر گوگرد ، ويد بكار ميرود – در كارهاي هنري بيشتر به عنوان حلال ورنيها و رنگهاي نقاشي از آن استفاده [51] ميشود .

 

 

 

سيانور دو پتاسيمCyanure de potass –potassiumcyanide اين جسم از نظر شيميايي يكي از نمكهاي آسيد سيانيدريك (Acide Cyamhydripue – Hydrocyanic Acid) كه (AcidePrussipue – Scheeles acid) نيز ناميده ميشود بشمار ميآيد – گاهي به جاي آن نمك سديم اسيد مزبور را بكار ميبرند ، به هر حال اسيد نامبرده به نمكهاي سديم يا پتاسيم آن اجسام بسيار خطرناكي بوده و سموم سريع‌الاثر ميباشند و در هنگام بكار بردن آنها بايد احتياط لازم رعايت گردد – محلول پنج در صد سيانول دو پتاسيم را در آب براي پاك كردن اشياء نقره‌اي تار شده بكار ميبرند .

 

 

 

 

سياه قلم (Graver A l aev forte – etching) انتقال طرح يا نقشه را بر روي اشياء فلزي با شيوه‌هاي گوناگون انجام ميدهند – در ايران اين عمل بيشتر در مورد اشياء نقره‌أي و برنجي به كمك قلم مخصوصي انجام ميگيرد – در كشورهاي اروپايي اين كار به كمك اسيد و بر روي فلزات كم ارزش مانند مس به عمل ميآيد به اين طريق كه روي شيئي مسي را با ماده ضد اسيدي ميپوشانند سپس به كمك قلم مخصوصي طرح مورد نظر را روي اين ماده نرم به آساني حك ميكنند تا سطح براق فلز نمايان گردد سپس شيئي را در حمام اسيد فرو ميبرند (براي اين منظور گاهي از جوهر شوره (Nitricacid) و گاهي از مخلوط آسيد سولفوريك و بيكربنات پتاسيم (Potassium bichromate) استفاده ميكنند ) اسيد بر قسمتهاي فلزي كه پوشش آن بوسيله قلم [52] پاك شده است اثر كرده و به اصطلاح آنرا « ميخورد » – در مواردي كه بخواهند عمق نواحي مختلف در طرح مورد نظر يكسان و يكنواخت نباشد .

بعد از مدت كمي شيئي را از اسيد درآورده و روي قسمتهايي را كه نمي خواهند بيشتر خورده شود با ورني ميپوشانند و مجددأ در اسيد فرو مي برند به اين طريق پس از خاتمه عمل عمق قسمتهاي خورده شده يكنواخت نخواهد شد (مثلأ در منظره‌ها عمق آسمان معمولا كمتر از ساير قسمتها است ) به جاي مس ميتوان فلزات ديگري را بكار برد لكن در هر مورد بايد تغييراتي در محلول اسيد بدهند در گراورسازي نيز از اين شيوه استفاده كرده و گراورهاي لازم را به اين طريق تهيه كرده و به مركب آغشته مي نمايند ، سپس تحت فشار كافي صفحات كاغذي را بر آن نهاده و طرح مورد نظر را بر آن منعكس مينمايند (مراجعه شود به حكاكي در شماره‌هاي قبل) .

[* v e n o o s * مهمان]

سيليس (Sihce – Silca) از نظر شيميايي اكسيد سيليس (Silicon dioxide) مي باشد و قسمت اعظم مواد معدني از قبيل سنگ چخماخ (Silex – flint) و شن (Sable – sand) و در كوهي (Quartz) را تشكيل ميدهد و به صورت شن براي تهيه شيشه بكار مي رود – به طوري كه در محبث اسيدها و در حكاكي روي شيشه ذكر شده است اسيد فلوريدريك (Hydrofluoric acid) بر سيليس تأثير ميكند و به اصطلاح آنرا ميخورد واكنش شيميايي اين اسيد بر اجسام سليس دار (مانند شيشه ) تا حدودي پيچيده است ولي ميتوان گفت كه از تأثير آنها بر يكديگر رازي بنام [53] فلورور سيليس Silicon tetrafluorideمتصاعد شده و اثر آن در جاهايي كه اسيد اثر كرده است به جا ميماند (براي اطلاع از خواص اين اسيد و طرز استعمال آن و همچنين روش حكاكي روي اجسام شيشه‌اي مراجعه شود به محبس اسيدها در شماره‌هاي قبل)

در تجارت جسم شفاف و رواني بنام شيشه محلول يا شيشه مايع (Verre soluble – water Glass) عرضه ميشود كه از تركيب شيميايي آن سيليكات سديم (Sodium silicate) ميباشد و موارد استعمال گوناگوني دارد ، مثلأ براي نگاهداري تخم مرغ بكار ميرود از اين ماده براي تهيه بعضي سنگهاي مصنوعي استفاده ميكنند ، اگر اشياء سفالي يا سنگي را به اين ماده بيالايند نه تنها از نفوذ رطوبت بداخل آنها جلوگيري مينمايد Waterproofing بلكه اين اشياء را در مقابل آتش نيز محافظت ميكند(Wireprooflng) اين جسم را در تجارت گاهي (Soluble glass) نيز مينامند .

 

به عنوان مثال ميتوان با استفاده از فرمول زيرين سنگهاي مصنوعي شبيه گرانيت (Granite) تهيه نمود .

 

 

 

آهك (Chaux – line) يكصد قسمت – شيشه محلول سي و پنج قسمت – كبالت يكصد و بيست قسمت و سنگريزه (شن نسبتأ درشت ) يكصد و هشت قسمت اگر كمي اكسيد فلزات رنگين نيز به مخلوط مزبور بيفزايد سنگهاي مصنوعي با رنگهاي گوناگون بدست ميآيد .

 

براي محافظت اشياءسنگي بهتر است آنها را نخست به محلولي از سيليكات سديم آغشته سپس با برسي كه در محلول كلر كلسيم (CalciumChloride) فرو برده بوده‌اند پرداخت نمايند .

 

 

 

 

شاخ (Corne – Horn) گاهي شاخ حيوانات مخصوصأ شاخ بعضي چارپايان را براي تهيه آثار هنري و تهيه اشياء ظريف بكار ميبرند در قرون گذشته از اين ماده براي تهيه انفيه دان استفاده ميكردند – گاهي نيز اوراق شفاف شاخ را براي محافظت صفحات كتب نفيس يا اوراق پارشمن (Parchnent) بكار ميبرند – براي پاك كردن اشياء شاخي كثيف شده معمولا از آب گرم استفاده ميكنند و براي مرمت اشياء شاخ شكسته ممكن است چسبهاي سلولوئيدي را بكار برد (مراجعه شود به انواع چسبها در شماره‌هاي گذشته ) براي پرداخت كردن اشياء شاخي بهتر است پارچه چرخ پرداخت را بگرد گل سفيد بيالايند و با سرعت نسبتأ زياد چرخ را به حركت درآورند .

 

اشياء شاخي ممكن است مورد هجوم حشرات واقع شوند در اين قبيل موارد براي محافظت آنها ميتوان محلول دو درصد سوبليمه در الكل را با موفقيت بكار برد .

روشهاي بكار برده در بالا را ميتوان در مورداشياء ساخته شده از كاسه سنگ پشت نيز بكار بست .

 

 

 

 

 

شيشه (Verre – Glass) منظور از ذكر اين مطلب در اينجا بيان و تشريح خواص شيميايي و فيزيكي و طرق تهيه انواع شيشه نميباشد بلكه منظور ذكر چند طريقه براي نگهداري و مرمت اشياء شيشه‌اي است .

 

اگر شيئي شيشه‌اي خراش برداشته و به طور سطحي مخطط شده باشد ميتوان آنرا به كمك قطعه‌اي از جير (Chamois Leather) كه بگرد معروف بخاك پرداخت جواهر سازي (Jeweller,s Rouge) آغشته شده است با كمي فشار سائيده و تقريبأ بحالت اصلي برگردانيد البته خراشهائي را كه بسبب بدنما شدن اشياء نشده و برعكس نشان دهنده سن و قدمت اشياء نيز ميباشند نبايد از ميان برد (مانند خراشهائي كه با گذشت زمان در پايه گيلاسهاي پايه بلند قديمي ظاهر ميشوند .)

اشياء شيشه‌اي معمولأ شفاف بوده و در عين حال داراي جلا و صيقل سطحي نيز ميباشند ، چنانچه سطح آنها آبله گون شده و چاله دار شود . براي اعاده صيقل آنها ميتوان به روشي كه در بالا اشاره شد متوسل گرديد ، البته در حالت اخير اجراي اين روش دقت و حوصله زيادتري لازم دارد و اشخاص كم حوصله مي توانند به جاي اين كار از روغن يا ورني جلا استفاده نموده و صيقل اشياء شيشه‌اي آبله دار را اعاده نمايند ، طبيعي است كه موفقيت در اين روش اخير بمراتب كمتر از روش پيشين ميباشد . [54

 

گاهي ظروف شيشه‌اي مخصوصي نگهداري آب كدر ميشوند ، تار شدن آنها بسبب رسوب تدريجي تركيبات آهكي است براي برطرف كردن كدورت كافي است ابتدا آنها را براي مدت چند روز از آب باران يا آب مقطر پر كنند (از آب لوله نبايد استفاده كرد ) سپس با برسي كه موهاي نرمي دارد رسوب داخل ظرف را پاك نمايند . اگر رسوب آهكي به آساني پاك نشد مقدار كمي جوهر نمك (اسيد كلرئيدريك ) رقيق به آب داخل ظرف اضافه ميكنند .

براي پاك كردن رسوب مواد آلي (Organic) از روي اشياء شيشه‌اي آنها را در محلول پنج درصدي از سود محرق (Sodium Hydoxide) فرو برده و پس از پاك كردن لكه‌ها ظرفها را در آب جاري كاملا ميشويند – غالبا در اين موارد لازم است كه صيقل و جلاي قسمتهاي لك شده را اعاده نمايند براي اين منظور بهتر است به روشي كه در بالا بيان شده است اقدام نمايند .

 

براي پاك كردن لكه‌هاي ناشي از مواد آلي بر روي ظروف شيشه‌اي قديمي بهتر است بجاي سود محرق ، مسواكي را به محلول پنج در صدي از كربنات آمونيوم (Ammonium Carbonate) فرو برده و لكه ها را به آرامي با آن پاك نمايند .

اكثر خميرها و داروهائي را كه براي صيقلي كردن اشياء فلزي در بازار يافت ميشوند ميتوان براي جلادار كردن اشياء شيشه‌اي نيز بكار برد مشروط بر اينكه اين مواد را به كمك قطعه‌اي از پارچه نرم بر قسمت لك شده شيشه كشيده و مدتي بگذارند تا خشك شده و ورقه بسيار نازك جلاداري بر شيشه رسوب نمايد . بالاخره آن را با قطعه‌اي از پارچه نرم و تميز پرداخت نمايند براي تهيه مخلوط جلا ميتوان مقدراي منيزي كالسيند (Calcined Magnesia) را در بنزن (Benzene) كه مايعي است فرار و در تجارت نوع تصفيه نشده آن بنام بنزول [55] (Benzol) ارائه ميشود – اين حلال غير از بنزن معمولي است (Benzine) كه از تقطير نفت به دست ميآيد ) حل ميكنند تا به شكل خمير و بعبارت بهتر نيمه مايع در آيد ، جسمي كه بدين طريق بدست ميآيد براي پرداخت كردن آئينه‌ها و قاب عكسهاي شيشه‌اي و شيشه‌هاي پنجره و نظائر آن بسيار مفيد است .

 

براي تميز كردن اشياء شيشه‌اي بهترين و ساده‌ترين راه شستن آنها در آب گرمي است كه بدان مقداري آمونياك افزوده باشند بشرط آنكه بلافاصله آنها را با پارچه نرم و تميزي خشك كنند .

مرمت كردن ظروف شيشه‌اي كاري است كاملا فني و نسبتأ دشوار ، ظروف شيشه‌اي نسبتأ ضخيم را ميتوان مانند اشياء چيني و سفالي پرچ كرد ( روش عمل در شماره‌هاي آينده تحت عنوان مرمت اشياء چيني بيان خواهد شد ) .

اشياء شيشه‌اي شكسته را ممكن است با چسب مناسبي چسبانيد (براي انتخاب چسب مراجعه شود بانواع چسبها در شماره‌هاي قبل ).

اگر لبه ظروف شيشه‌اي مخطط شده يا تركهاي كوچكي برداشته باشد ممكن است با چرخ خراطي ظريفي قسمتهاي مخطط شده را خراطي كرده و تراشيد . اجراي اين كار در مورد ظروف شيشه‌اي تراش دار عمل طراز ظروف ساده شيشه‌اي ميباشد و در موارد لزوم حتي ميتوان با ايجاد طرحها و تراشهاي تازه شكل و فرم تزئينات ظرف را به كلي تغيير داد ، به همين جهت غالبأ فروشندگان ظروف شيشه‌اي و بلوري (Cristal) كارگاه كوچكي مجهز بانواع چرخهاي خراطي در دسترس دارند تا ظروف بهادار آسيب ديده را مجددأ تراشيده و بشكل تازه‌اي قابل ارائه نمايند – بايد در نظر داشت كه در بعضي اشياء شيشه‌اي قديمي مانند شيشه‌هاي رومي خرابي و فساد به مراحل پيشرفته‌تري مشاهده ميشود و اين كار بسبب وجود رطوبت و گاز كربنيك در هوا و رسوب آن بر سطوح ظرف ميباشد . در نتيجه واكنشهاي شيميايي قسمتي از شيشه تجزيه شده و نمك قليا (كربنات سديم SodiumCarbonate) و سيليكات كلسيم (Calcium Silicate) بدست ميآيد – شيشه‌هايي را كه بدين طريق آسيب ديده‌اند بايد به دفعات زياد در آب مقطر فرو برده و ورني سلولوئيد داري را روي آن بپاشند (انواع ورنيها بعدا ذكر خواهد شد ) .

براي حكاكي روي شيشه چنانچه قبلأ هم ذكر شده است ابتدا تمام سطوح و جوانب و اطراف شيشه را با موم يا پارافين جامد كاملأ ميپوشانند – سپس با قلم حكاكي طرح با نقش مورد نظر را روي موم حك ميكنند تاشيشه نمايان شود ، آنگاه شيشه را در ظرفي محتوي محلول اسيد فلوريد ريك (Hydrofluoric Acid) فرو ميبرند و مدتي صبر ميكنند تا اسيد بر قسمتهاي عريان شيشه تأثير نمايد سپس شيشه را از حمام اسيد خارج كرده و موم را به كمك حرارت با وسايل ديگر كاملأ پاك مينمايند در اين حال چنانچه قبلأ نيز در فصل اسيد ذكر شده است قسمتهاي خورده شده به شكل كدر و گود در سطح شيشه نمايان ميگردد و در صورتي كه بخواهند طرحها و نقوش حك شده شفاف باشد لازم است به جاي فرو بردن شيشه در محلول اسيد آنرا در معرض بخارات ناشي از اسيد قرار دهند (براي اطلاع از جزئيات و شيوه كار مراجعه شود به اسيد فلورئيدريك در شماره‌هاي قبل ).

اگر تهيه اسيد فلوئيدريك از بازار دشوار باشد ممكن است آنرا به طريق زيرين تهيه نمود گرد (Fluorpar) را كه بشكل طبيعي بلورهاي بيرنگ يا رنگين شده بوسيله ناخالصيهاست در ظرف سربي ريخته و پس از افزودن جوهر گوگرد ( اسيد سولفوريك ) بملايمت حرارت ميدهند چون گرد نامبرده بالا از نظر شيميايي فلورور كلسيم (Calcium Fluoride) ميباشد در اثر جوهر گوگرد تجزيه شده و اسيد فلوريدريك متصاعد مي گردد از بخارات حاصل نه تنها براي حكاكي روي شيشه بلكه گاهي نيز براي زدودن زنگ فلزات استفاده ميشود .

اگر لكه‌هايي در داخل ظروف شيشه‌اي پديد آمده باشد كه با وسائل ديگر زدوده نشود بهترين راه براي پاك كردن عبارت از بكار بردن اسيد مزبور ميباشد ، به اين طريق كه ظرف را براي مدت سي ثانيه با محلول دو در صد آسيد فلوريدريك مجاور نموده و پس از خالي كردن آسيد ظرف شيشه را چندين دفعه زير شير آب ميشويند . [56]

 

 

 

براي تهيه شماره‌هاي مختلف مجله

هنر و مردم لطفا در تهران به نقاط زير مراجعه فرمايند :

شعبه‌هاي كتابخانه امير كبير

كتابخانه جردن

خيابان اسلامبول ساختمان پلاسكو

كتابخانه چهر

روبروي دانشگاه

كتابخانه سنائي (شماره1)

خيابان شاه آباد

كتابخانه سنائي (شماره2)

خيابان آذر روبروي دادگستري

دفتر مجله هنر و مردم

خيابان حقوقي شماره 182

 

 

منبع:

http://www.ichodoc.ir/p-a/CHANGED/70/html/70-48.htm