ضوابط طراحي تالارهاي موسيقي

[Mahnaz.D 61915]

دسترسي‌:

 

گرچه در حالت ايده آل بهتر است امكان دسترسي به تالار از ضلع‌هاي مختلف امكانپذير باشد، ولي تعريف يك دسترسي اصلي و قابل شناسايي اهميت بالاتري دارد. امكان دسترسي سواره و پيادة افراد مسن و معلولين اهميت ويژه اي دارد و بايد بوسيله راه پله‌هاي با شيب كم، نصب نرده‌ها و فاصلة حداقل ورودي مجموعه و خروجي پاركينگ ها تا ورودي تالار، اين امر در طراحي لحاظ شود.

 

 

گنجايش مجموعه :

گنجايش يك تالار با ميزان استقبال شنوندگان طراحي مي‌شود. ظرفيت تالارها بايد در حد تعادل كمترين و بيشترين تعداد مراجعين باشد. زيرا در صورت خالي ماندن صندلي‌ها به لحاظ برهم خوردن شرايط آكوستيكي و متضرر گشتن اقتصادي شرايط نامناسبي ايجاد مي‌شود. همچنين اثرات رواني خالي ماندن صندلي‌ها ناخوشايند است و در كنار آن سالن‌هاي پرجمعيت و ازدحام مردم براي خريد بليط بالاترين تبليغ براي يك تالار محسوب ميشود. به طور عمومي‌تالارها را به 4 دسته تقسيم مي‌كنند: كوچك ( كمتر از 500 نفر )، متوسط ( 900-500 نفر )، بزرگ ( 1500- 900 نفر ) و خيلي بزرگ ( بيش از 1500 نفر ). به رغم مشكلات موجود در حل كردن شرايط آكوستيكي تالار، حداكثر فاصله شنوندگان و هنرمندان (برخلاف تئاتر) تابعي از كيفيت صوت در سالن است نه كيفيت ديد.

 

در كشور ما با توجه به علاقه و استقبال فعلي از موسيقي و اينكه تالار جهت برنامه‌هاي شاخص موسيقي در نظر گرفته مي‌شود،ظرفيت 2000 نفر، كمترين مقدار مي‌تواند باشد و چون حل شرايط آكوستيكي براي ظرفيت‌هاي بيش از 3000 نفر دشوار است، ظرفيت تقريبي2500 نفر براي تالار در نظر گرفته مي‌شود. به اين ترتيب شاهد يك تالار از نوع خيلي بزرگ خواهيم بود.

 

به علت جمعيت زياد حاضر در تالار و تأسيسات و تجهيزات گرانبهاي آن لازم است تالار از ضريب ايمني بالايي برخوردار باشد. كليه درب‌هاي ورودي و خروجي تماشاگران به سالن بايد روبه بيرون باز شود و براي هر 4 رديف صندلي 5/1 متر درب طراحي مي‌شود. در دو طرف سالن دربها و پله‌هاي فرار تعبيه مي‌شوند كه حداكثر فاصلة آنها با حاضرين 30 متر است. همچنين شيب راهروها به علت شلوغي هنگام حادثه و ازدحام، از5% تجاوز نمي‌كند. از ديگر ضوابط ايمني تالارها نصب چراغهاي روشنايي اضطراري در كليه بخش‌هاي ساختمان از جمله راهروها، پله‌ها، بالاي درهاي فرار و درهاي خروجي و اطراف سالن در ارتفاع 20 تا 30 سانتي متري جهت رؤيت صندلي‌ها و نيز در فضاي پشت صحنه است. روشنايي اين چراغ‌ها در زمان قطع برق بايد بطور خودكار توسط ژنراتور موجود در سايت تأمين شود.مساله اساسي ديگر ايجاد يك انشعاب آب جداگانه براي سيستم آتش نشاني در محل است كه اين انشعاب پس از ورود به منبع‌هاي تحت فشار به شبكه اطفاء حريق كلي ساختمان راه مي‌يابد. نقاط حساس شبكه اطراف سالن‌ها، راهروها، صحنه و بالاي صحنه هستند. يك سيستم لوله كشي جدا نيز براي صحنه و پشت صحنه تعبيه مي‌شود تا در لحظات حريق آب را با فشار كافي جاري كند. تهيه و نصب سيستم‌هاي اعلام حريق حساس به دود و حرارت لازم است. از طرفي به علت ارتفاع زياد سقف و وجود نورافكن‌ها با دما و

حرارت بالا، سيستم‌هاي گشت و بازبيني نقاط حساس ساختمان نيز لازم است .علاوه بر موارد بالا جهت كنترل حريق، در كليه مراكز وپست‌هاي برق و اتاق‌هاي كنترل، كپسول‌هاي كوچك و بزرگ چرخ دار پودر و گاز نياز است و نهايتاً نصب پرده آتش در تالارهاي بزرگ اجتناب ناپذير است. اين پرده كه صحنه را از سالن جدا مي‌كند شامل يك قاب فولادي ضد آتش، صفحه هاي آسيستمي‌ثابت شده به قاب فولادي و ورقة فلزي ثابت شده به قاب فولادي ضد آتش است كه در مواقع حريق بصورت خودكار آزاد مي‌شود و لولة آبفشان آن فعال مي‌شود. همچنين بهتر است ارتفاع فضاي زير سقف جهت بازبيني سنسورهاي اعلام حريق دست كم10/2 متر باشد 0از ديگر ضوابط ايمني تالار، مقاومت آن در برابر زلزله است.به اين منظور، انتخاب سازه هاي مقاوم وسقفهاي سبك بهترين راه حل است.

 

 

ضوابط ويژة معلولين:

 

معلولين بايد بتوانند با صندلي چرخدار بدون مانع به همه بخش‌هاي عمومي‌و اداري دسترسي داشته باشند. حداكثر شيب راهپ‌ها 5/7 % و حداكثر طول رامپ‌ها 12 متر است و در انتهاي اين مسيرها وجود فضاهاي مسطح تقاطع با ساير مسيرها الزامي‌است. در غير اينصورت در آن مسيرآسانسور پيش بيني مي شودبراي نابينايان در كنار مسيرهاي حركتي بويژه پله‌ها بايد دستگيرة مناسب تعبيه شود. در شرايط اضطراري آسانسورهاي ويژة معلولين جهت جلوگيري از بند آمدن راه توسط صندلي‌هاي چرخدار، لازم است.

[Mahnaz.D 61915]

فضاهاي عمومي‌

 

ورودي و گيشه :

ورودي تالار بايد به گونه اي تعريف شود كه مراجعين حتي در اولين برخورد به آساني بتوانند آنرا بيابند. همچنين مناسب است به علت پرهيز از سردرگمي‌مراجعين و كنترل آنها از تعدد ورودي‌ها خودداري كرد. بهتر است درهاي ورودي اصلي با يك پيش فضا به سالن انتظار گشوده شود. اين پيش فضا نقش كاهندة تبادل هوا و سرو صدا را دارد. در اين فضا مي‌توان برنامه‌هاي آينده را تبليغ كرد و بهتر است در آن اطلاعات وكنترل ورود و خروج قرار گيرند. سرانه جهت كل فضاي ورودي در سالن‌هاي بالاي 1200 نفر، 24/0 متر مربع است و ارتفاع اين بخش دست كم 2/4 متر مي‌باشد. همچنين نزديك ورودي محل فروختن و رزرو بليط براي مراجعين در نظر گرفته مي‌شود. چون بخش‌هاي مختلف سالن داراي قيمت‌هاي متفاوتي هستند و نيز معمولاً مراجعين بليط خود را از قبل رزرو كرده و تعداد زيادي نيز در محل بليط تهيه مي‌كنند لازم است اندازه‌ها و ابعاد اين فضا جوابگوي نيازهاي مطرح شده باشد. بويژه ارتفاع اين بخش حداقل 3 متر است.

 

سالن انتظار:

 

فضايي است جهت تجمع حاضرين پيش از شروع برنامه و استراحت آن‌ها در بين چند برنامه. اين فضا بايد ظرفيت تماشاچيان را داشته باشد، سرانه كل آن 26/0 متر مربع است و ارتفاع آن حداقل 3/3 متر مي‌باشد. اين فضا مي‌تواند به شكلي دل انگيز زمينه برخورهاي مثبت فرهنگي را به دوراز فخر فروشي‌ها فراهم كند. در سالن انتظار مي‌توان برنامه‌هاي آينده تالار را تبليغ كرد و اشياي ارزشمندي نيز به نمايش گذاشت. قسمت رختكن (كه مي‌تواند در فصولي از سال حذف شود) جهت تحويل گرفتن بالاپوش مردم است اين فضا براي هر 20 نفر يك متر مربع است و حضور نگهباني در آن ضروري است. از سالن انتظار علاوه برتالار بايد به ساير فضاهاي عمومي‌( سرويس‌ها، اداري، رستوران، بوفه، 000 ) دسترسي مستقيم موجود باشد. همچنين در ابتداي سالن انتظار فضايي با سرانة 2/0 متر مربع براي حداكثر %50 تماشاچيان كه احتمالاً سيگار مي‌كشند با تهويه مناسب و ارتفاع بيش از 3/3 متر پيش بيني مي‌شود.

[Mahnaz.D 61915]

بوفه و رستوران:

با توجه به زمان قابل توجه حضور مراجعين در سالن انتظار و تمايل عمومي‌ به صرف نوشيدني، خوردن تنقلات،.... وجود يك بوفه يا تريا ضروري است. اين بوفه نبايد باعث ازدحام و ايجاد مانع در مسيرهاي ارتباطي گردد. همچنين امكان استفاده از آن در زمان‌هاي غير اجرا نيز بهتر است ميسر باشد.از طرفي با توجه به اينكه برنامه‌هاي موسيقي غالباً از ساعات آغازين شب تا نيمه‌هاي آن ادامه دارد و نيز حجم انبوه حاضرين، يك رستوران مستقل از سالن‌ها لازم به نظر مي‌رسد. امروزه اين رستوران‌ها در تالارهاي موسيقي و تئاتر به صورت متداولي درآمده اند.

 

راهروها :

سرانه كل فضاي ارتباطي براي تالار 2 متر مربع است و حداقل ارتفاع راهروها 2/4 متر مربع است. راهروها مجموعاً سرانه اي حدود 8/0 مترمربع از كل فضا را دربرمي‌گيرند. عرض راهروها حداقل 5/2 متر است و طراحي راهروهاي ويژه جهت خروج حاضرين از تالار به فضاي بيرون لازم است.

 

سرويس‌هاي بهداشتي:

سرويس‌ها بايد در مسير حركت حاضرين و در دسترس عموم باشند. در اين بخش اتاق‌هايي جهت توالت خانم‌ها در نظر گرفته مي‌شود كه براي هر 30 الي 35 نفر يك توالت تعبيه مي شود. تعداد سرويس‌هاي بهداشتي بايد به گونه اي باشد كه صف‌هاي طويل انتظار، هنگام استفاده از سرويس‌ها تشكيل نشود. همچنين سرويس‌ها بايد براي معلولين به تفكيك ساخته شده و كلاً تهويه مناسبي داشته باشند.

 

فضاي اداري:

وظيفه كلي مديركه نقش بسيار مهمي‌در رضايت هنردوستان دارد، هماهنگي مجموعه، برقراري ارتباط مناسب با مردم و هنرمندان و كسب رضايت آنهاست. در اين راستا برنامه ريزي براي آينده، نظارت بر امور مالي و هنري، جهت دهي مناسب فعاليت‌هاي اداري، فرهنگي و تبليغاتي و امثال آن برعهدة مدير مجموعه است. مدير تالار معاوناني دارد كه وي را ياري مي‌كنند.

 

سرپرست سالن كار نظارت بر گيشه، بوفه، رختكن، تأسيسات، امور فني، نظافت و نظم عمومي‌سالن را برعهده دارد. مدير صحنه وظيفه آماده كردن وسايل، كنترل عوامل فني صوت و نور، سرپرستي اتاق كنترل و اتاق فرمان و مجموعاً‌ برگزاري مناسب برنامه‌هاي موسيقي را عهده دار است. مدير امورهنري مسؤل ارتباط با هنرمندان و آماده كردن برنامه‌هاي آتي و نيز ايجاد ارتباط مناسب هنرمندان با دفتر گرافيك، استوديوي ضبط، روابط عمومي‌، امور اداري،... مي‌باشد.

 

 

 

در فضاي اداري سرانة كارمندان مختلف ( شامل محوطة كاري و وسايل دفتري ) به اين شرح است:

 

1- منشي:10 متر مربع

 

2- كارمند مستقل: 9-6 متر مربع

 

3- كارمند مشترك: 5 متر مربع

 

4- رئيس قسمت: 25-15 متر مربع

 

5- مدير كل:40-30 متر مربع

 

6- سرانه هر نفر در اتاق كنفرانس: 5/2 متر مربع

[Mahnaz.D 61915]

صحنه:

صحنه عبارت است از فضايي كه مجريان برنامه‌هاي موسيقي در آن حاضر ميشوند. اين فضا غالباً توسط قاب صحنه از شنودگاه جدا شده و در محل جدايي، پرده اي به نام پردة صحنه آويخته مي‌شود. ابعاد صحنه در تالارهاي بزرگ بايد ظرفيت 100 نفر اعضاي اركستر را داشته باشد. علاوه بر آن ابعاد صحنه تابعي است از نوع برنامه ريزي هنري سالن و محاسبة لازم براي تأسيسات و امكانات مختلف صحنه.به علت مركزيت صحنه رعايت نكات آكوستيكي، ايمني و نورپردازي در آن بسيار مهم است .

 

كف صحنه مي‌بايست سطحي صاف و يكنواخت از نظر مصالح و انعطاف پذير در مقابل قرار دادن و محكم كردن وسايل باشد و حركت روي آن نبايد توليد صداي اضافي كند. بطور معمول كف را از چوب محكم و مقاوم در برابر ضربه مي‌سازند و روي آنرا روكشي از مواد پلاستيكي مانند وينيل به رنگ تيره مي‌زنند تا هم چوب انعطاف پذيري خود را حفظ كند و هم باعث انعكاس نورنشود. در روي كف صفحه محل‌هايي براي پيچ كردن ميز نت، نصب پيانو، نصب مبلمان اركستر و محل‌هايي براي اتصال وسايل برقي يا صوتي بصورت پريز توكار پيش بيني مي‌شود.

 

 

 

 

 

انواع صحنه:

برحسب هندسه تالار و نوع ارتباط صحنه با سالن صحنه‌ها را به دسته‌هاي گوناگوني تقسيم مي‌كنند. در رايج ترين تقسيم بندي صحنه‌ها به چهار دسته تقسيم مي‌شوند:

 

الف) صحنه‌هاي ايواني ( Proscenium ):

در اين صحنه تماشاگران با يك جدايي نسبتاً كامل در يك سوي صحنه قرار دارند و همين امر تسهيلات فراواني را فراهم مي‌كند، ازجمله تغيير دكور و چيدمان صحنه در فاصله ميان دو برنامه و رفت و آمد آسانتر مجريان كه امر اخير بويژه در اپرا كه رفت و آمد زياد هنرمندان را شاهد هستيم مطلوبيت بالايي ايجاد مي‌كند. راحتي نورپردازي و ايجاد افكت‌هاي نوري از ديگر مزاياي اين شيوه است و به اين دلايل اكثر تالارهاي امروز جهان ( بويژه اپراها ) به شكل ايواني صحنه آرايي مي‌شوند. اما مشكل اين شيوه يكي اتلاف انرژي صوتي در فضاي عظيم پشت و بالاي صحنه است كه بايد توسط بازتابنده‌هاي صوتي در پشت و كنار صحنه جبران شود و ديگري صميميت كمتر حاضرين در سالن با هنرمندان و ايجاد فاصله بين آن‌هاست.البته بايد توجه داشت بسياري از هنرمندان، جدايي بين تماشاگران و هنرمندان را مطلوب مي‌دانند.

 

ب) صحنه‌هاي ميداني ( Arena ):

در اين شيوه از صحنه آرايي هنرمندان در مركز تالار و شنوندگان دور تا دور آن‌ها قرار دارند. اين شيوه در درجه اول صميميت بالايي بين هنرمندان و تماشاگران ايجاد مي‌كند، همچنين حل كردن شرايط آكوستيكي در اينگونه تالارها ساده تر است وچون در تالارهاي موسيقي ( برخلاف تئاتر) محدوديت ديد تأثير چنداني در طراحي ندارد، حجم تالار به ميزان زيادي قابل افزايش است.صحنه‌هاي ميداني سه ايراد اصلي دارند: اول يكنواختي سالن است،

 

مشكلات نورپردازي در اينگونه صحنه‌هاست. چراكه بايد صحنه كاملاً روشن باشد و در عين حال چشم مخاطبين را نيازارد. به هر حال نمونه‌هاي زيادي از اين نوع صحنه پردازي در سراسر جهان، بويژه در تئاترهاي بزرگ ديده مي‌شود.

 

ج) صحنه‌هاي كماني گسترش يافته( Extended stage ) وباز ( Open stage ):

 

 

براي تلفيق مناسب توانايي‌هاي دوصحنه آرايي ايواني و ميداني، شيوه اي پيشنهاد مي‌شود كه در آن عليرغم وجود پشت صحنه در يك ضلع صحنه، در سه جهت باقي مانده، يا صحنه به سمت تماشاگران گسترش مي يابد ( Extended Stage ) و يا جايگاه تماشاگران نسبت به صحنه گسترش يافته و آن‌ها از سه زوايه قادر به ارتباط با صحنه ميباشند ( Open Stage ). اين شيوه عليرغم حفظ تماشاگر بيشترو صميميت و ارتباط مناسب صحنه و پشت صحنه معمولاً فرم‌هاي دلپذيري جهت يك تالار بزرگ به دست نمي‌دهد. با اين حال اين صحنه‌ها به لحاظ عملكردي بسيار مناسبند.

 

 

 

د) صحنه‌هاي متغير:

 

براي بهره برداري ماكزيمم و متنوع از تالار مي‌توان بوسيلة امكانات مكانيكي مناسب صحنه‌هاي متغيري ايجاد كرد كه به دلخواه به فرم‌هاي ايواني، ميداني يا كماني تغيير شكل دهند. گرچه اين گونه صحنه آرايي براي تئاتر، اپرا و باله مناسب است،ولي به علت ويژه بودن خصوصيات آكوستيكي تالارهاي موسيقي معمولاً از آن‌ها در اين تالارها استفاده نمي‌شود. در سالن طراحي شده توسط «والترگريپيوس» در سال 1929 نشان داده شده كه در سه حالت يك، دو و سه به فرم‌هاي ايواني، كماني و ميداني در مي‌آيد .

فرم‌هاي متنوعي براي صفحه آرايي مي‌بينيم كه هركدام از آنها از يكي از سه گونه فرم اصلي تبعيت كرده اند.

[Mahnaz.D 61915]

فضاي حركتي(حفره اركستر):

در حاشية صحنه فضايي جهت رفت و آمد افراد گروه موسيقي، تكنسين‌هاي فني،.... بايد در نظر گرفت. اين حاشيه باعث مي‌شود كه درصورت استفاده از بازتابنده‌هاي صوتي يا وسايل نورپردازي،افراد از ميان آن‌ها عبور نكرده و ضمن دسترسي به صحنه،تنظيم نور و صوت دچار مشكل نشود. همچنين در آغاز و پايان برنامه‌ها يا در بين آن (دراجراي اپرا ) گروه نوازندگان، خوانندگان، رهبر گروه،.... به راحتي وارد و خارج شوند.سطح اين فضا بايد 3-2 متر زير زمين باشد و به لحاظ فني اين بخش بايد كليه خصوصيات كف صفحة اصلي را دارا باشد. فضاي بالاي اين حفره مي‌تواند آزاد باشد يا با ادامه يافتن جايگاه تماشاچيان يا صفحه اصلي پر شود .

 

فضاي پشت و كنار صحنه:

 

جهت ايجاد دكور يا تغيير آن در نوبت‌هاي متفاوت اجرا و نيز ايجاد افكت‌هاي خاص نوري در پشت و كنار صحنه

 

تعبيه مي‌شود كه به لحاظ قوانين آكوستيكي و نور پردازي از شرايط صحنة اصلي تبعيت مي‌كند. در اين فضا معمولاً پردة سايكلوراما و دستگاه‌هاي افكت نوري نصب مي‌شود كه با آن‌ها مي‌توان زمينه‌هايي چون غروب آفتاب، آسمان،... را نشان داد. اين فضا نشان داده شده است.

 

اركسترا:

 

محل قرارگيري هنرمندان ( اركستر، رهبر اركستر، خواننده‌ها ) مي‌باشد. اين بخش مي‌تواند در مركز صحنه يا كناره‌هاي آن به فرم‌هاي مختلف مثل پله اي، مسطح،... تعبيه شود. با توجه به امكانات سمعي – بصري روز رهبر اركستر مي‌تواند در هر قسمت از صحنه حاضر باشد و كل گروه را به وسيله دوربين‌هاي مدار بسته نظارت كند. اين فضا بايد امكانات نور و صوت را در حد عالي دارا باشد.

 

 

جايگاه رهبر اركستر:

همانطور كه گفته شد رهبر اركستر مي‌تواند در هر جاي صحنه (با توجه به امكانات فني موجود) قرار گيرد ولي جهت ارتباط رواني مناسب بين رهبر اركستر با خوانندگان و نوازندگان از يك سو و تماشاگران و شنوندگان از سوي ديگر معمولاً رهبر اركستر در فضايي گود بين سالن و صحنه قرار مي‌گيرد. اين محل توسط بالابرهاي مكانيكي يا الكتريكي بايد بتواند حداقل 3-2 متر ( بدون برخورد با گودال اركستر ) در جهت عمودي حركت كند تا در مواقع مختلف امكان ديد مناسب رهبر اركستر به صحنه فراهم باشد

 

 

 

 

 

پردة صحنه:

در صحنه چند نوع پرده وجود دارد: 1- پرده پارچه اي 2- پردة آهنين 3-پردة سيكلوراما 4- پردة پانوراما

 

 

«پرده پارچه اي» كه درحدفاصل صحنه و سالن نصب مي‌شود در بين برنامه‌ها جهت عدم رؤيت تغير دكوراسيون توسط حاضرين پايين مي‌آيد. اين پرده بهتر است بتواند در جهات عمودي، افقي و مورب بوسيلة قرقره‌هاي مكانيكي يا الكتريكي جمع شود و سرعت جمع شدن آن قابل كنترل باشد. «پرده آهنين» كه پيشتر در مورد آن توضيح داده ايم، يك عايق صوتي و حرارتي در هنگام تغيير دكوراسيون است به گونه اي كه در اين هنگام صداي داخل صحنه به بيرون نرسد. اين پرده بوسيلة سيستم‌هاي مكانيكي و الكتريكي مجهز به موتورهاي الكتريكي قوي، وزنه‌هاي تعادل، كابل‌هاي ضخيم فولادي، محورهاي حركت، قرقره‌ها و فلكه‌هاي انتقال نيرو پشتيباني مي‌شود. وجود سيستم ترمز‌هاي الكتريكي و دستي ( براي قطع اضطراري حركت ) و شاسي حركت پرده نيز لازم است. پردة آهنين نيز در حد فاصل صحنه و سالن نصب مي‌شود و به قالب فولادي ضد آتش و ورقه‌هاي فلزي مشبك الصاق مي‌شود. حد فاصل بين ورقه فولادي اصلي و ورقه فلزي مشبك را با مواد عايقي چون

 

آهني

 

پلاستوفوم پر مي‌كنند. «پرده سيكلوراما» به اشكال مختلف ( نيم دايره، ذوزنقه، u،... ) در انتهاي صحنه جاي مي‌گيرد و مي‌تواند در قاب خود ثابت يا متحرك باشد و جهت ايجاد پس زمينه‌ها و تصاوير انتزاعي بكار مي‌رود. اين پرده معمولاً بافت ابريشمين ظريفي دارد. «پرده پانوراما» يا «پرسپكت» نيز نوعي پرده است كه در پشت صحنه به شكل كامل يا در بخشي از آن نصب مي‌شود و پس زمينه برآن نقاشي مي‌شود. لذا جنس آن بايد رنگ پذير و مقاوم باشد (مانند كتان).

[Mahnaz.D 61915]

پشت صحنه

 

ورودي هنرمندان:

دسترسي هنرمندان به تالار مستقل از تماشاچيان و از طريق درب جداگانه اي منتهي به پشت صحنه تأمين مي‌شود. بهتر است براي هنرمندان يك پاركينگ ويژه ( با ظرفيت حدود 50 اتومبيل ) نزديك به درب ورودي طراحي كرد. حضور يك نگهباني جهت كنترل رفت و آمدها در ابتداي ورودي ضروري است. همچنين ورودي وسايل و سازهاي هنرمندان مي‌تواند در همين جا باشد.

 

رختكن‌ها:

 

موسوم است هنرمندان موسيقي با لباس متحدالشكل بويژه در برنامه‌هاي اپرا، كر، باله، اركستر و گروه‌هاي كلاسيك در صحنه حاضر شوند، لذا فضايي جهت تعويض لباس آن‌ها تدارك ديده مي‌شود كه سرانه آن براي هر نفر 5/1 متر مربع است. اين فضا مجهز به قفسه لباس، صندلي، ميز و آينه‌هاي قدي است. دستشويي‌ها در داخل و دوش‌ها و توالت‌ها در خارج از اتاق قرار مي‌گيرند و تعداد كساني كه از يك رختكن استفاده مي‌كنند نبايد از 20 نفر تجاوز كند. همچنين براي رهبر اركستر، تكخوان‌ها و تكنوازان فضايي خلوت جهت تمركز و آمادگي روحي پيش از اجرا نياز است. از اين رو و نيز براي حفظ احترام آن‌ها رختكن‌هاي جداگانه اي مجهز به قفسه لباس، قفسه ساز، وسايل شخصي، مبل راحتي، دستشويي، آينه قدي،

 

توالت و حمام اختصاصي و در صورت نياز يك پيانو در نظر مي‌گيريم.

اتاق سبز:

 

فضايي است جهت استراحت هنرمندان هنگام تمرين يا در بين اجراي بخش‌هاي مختلف برنامه. اين اتاق فضاي گردهم آيي، هماهنگي و استراحت هنرمندان است و در آن امكان صرف چاي، قهوه، غذا،... وجود دارد. اين فضا مجهز به مبل، كاناپه. تلويزيون، آبدارخانه و خدمتگزار است. اتاق سبز، حتي الامكان بايد به رختكن‌ها و صحنه نزديك باشد.

 

ورود به صحنه:

 

به لحاظ اهميت ايزوله بودن صحنه از نور و صوت مي‌بايد فضاي واسطي ميان صحنه و راهروهاي پشت صحنه ايجاد كرد كه سطح داخل آن بوسيلة مصالح جاذب صدا و به رنگ تيره پوشانده شده باشد. بهتر است ورود به صحنه داراي پله‌هاي زياد نباشد.

 

انبارها:

 

براي ذخيره لوازم مختلف صحنه و اجرا نياز به انبارهاي متنوعي است. از جمله انبار پراتيكابل، انبار اكسسوار، انبار ساز و آرشيو لباس.. در «انبار پراتيكابل» حجم‌هايي نگهداري مي‌شود كه جهت اجراي برنامه‌ها از آن‌ها استفاده مي‌كنيم. اين حجم‌ها به اندازه‌هاي استاندارد يا غير استاندارد ( با ابعاد مختلف ) وجود دارند. بهتر است اين حجم‌ها قابل تفكيك به رويه‌ها، پايه‌ها،... باشند تا حمل و نقل آن‌ها آسانتر و استفاده از آن‌ها متنوع باشد. در «انبار اكسسوار» كليه وسايل صحنه از جمله پيانو، ميز نت، رفلكتورها، … نگهداري مي‌شوند. اين فضا بهتر است هم سطح صحنه بوده، تا امكان حركت مستقيم اشياي آن از انبار به صحنه و بالعكس به سهولت ممكن باشد. در «آرشيو لباس» نيز گونه‌هاي مختلف لباس براي دسته‌هاي اجراي سنتي، كلاسيك، محلي، اركستر سمفونيك، كانكريت،... به تفكيك نگهداري مي‌شود و بالاخره در«انبار ساز» انواع سازهاي موسيقي به علت ظرافت و گراني به تفكيك نگهداري مي‌شوند.

 

به طور كلي بهتر است انبارها مجزا باشند و انبارهاي تخصصي با مساحت كافي و تفكيك مناسب فضايي طراحي شوند. مهمترين نكته در مورد انبارها رعايت امنيت آن‌ها و كنترل درجه حرارت، رطوبت و نظافت دايم آن‌ها ( جهت دفع حشرات موذي ) است.

 

استوديوي ضبط:

 

ضبط تلويزيوني و صوتي برنامه‌هاي تالار بسيار مهم و لازم است. ضبط تلويزيوني غالباً در خود تالار، در زواياي مختلف و نيز در روي صحنه انجام مي‌گيرد. اما ضبط صوتي مناسب جهت تهيه نوار، cd،... كه غالباً در تيراژ بالا تكثير مي‌شوند در پشت صحنه و در فضايي بسته با رعايت شرايط آكوستيك ويژه و ايزولاسيون كامل انجام مي‌شود. در اين فضا دستگاه‌هاي ضبط با تكنولوژي بالا و تكنسين‌هاي خبره نياز است.

 

كنترل نور و صدا:

 

 

يكي از خطاهاي غير قابل جبران،برهم خوردن كنترل صدا يا نوردرحين اجراي برنامه است. لذا در دو فضاي جداگانه يا در يك فضاي واحد، در واقع مراكز اعصاب نور و صوت سالن در نظر گرفته مي‌شوند. اتاق كنترل نور علاوه بر جايگاه تكنسين هاي كنترل كننده، شامل ميز نور ودستگاه هاي كنترل كننده‌ ميباشد. اين كنترل كننده‌ها را كه قادرند شدت جريان لامپ‌هاي يك تا پنج كيلو وات را كم و زياد كنند «تاريستور» مي‌نامند. در اتاق كنترل صدا لازم است پنجره اي باز، رو به سالن موجود باشد تا كنترل كننده،صدا را همانگونه كه حاضرين مي‌شنوند، بشنود، عليرغم آن لازم است ديوارهاي آن عايق صوتي و پنجره مذكور دو جداره باشد. .

[Mahnaz.D 61915]

جايگاه شنوندگان:

 

هندسه عمومي‌سالن‌ها:

 

هندسه عمومي‌سالن‌ها تابعي از مسايل زيباشناختي، سازه اي، گنجايش سالن، شرايط آكوستيكي، ديدهاي مناسب،... است. در تالارهاي موسيقي برخلاف اكثر فضاهاي معماري كه روابط عملكردي و زيبايي بالاترين نيروهاي شكل دهنده به فرم هستند، آكوستيك تالار، بالاترين نقش را ايفا مي‌كند. در بين فرم‌هاي موجود براي پلان به لحاظ زيبايي دايره، بيضي و مستطيل بيشترين طرفدار را دارند و البته اين فرم‌ها بويژه بيضي (كه در آن هرچه به مركز نزديكتر شويم تعداد بيشتري از شنوندگان را در بر مي‌گيرد) مناسب به نظر مي‌رسند. اما شرايط خاص آكوستيكي تالارهاي بزرگ ايجاب مي‌كند كه از فرم‌هايي چون بيضي و دايره (به علت تمركز صوت در كانون‌هاي آن‌ها و عدم پخش يكنواخت انرژي صوتي) صرفنظر كنيم. همچنين سطوح موازي عمودي و افقي طولاني نيز شرايط نامناسب آكوستيكي ايجاد مي‌كنند، لذا مستطيل نيز فرم مناسبي نيست. مجموعآ آمار و تحقيقات نشان مي‌دهد:

 

 

 

الف) براي داشتن راه كوتاه مستقيم شنوايي بين صحنه و شنونده بهترين فرم براي پلان ذوزنقه يا ساير چند ضلعي‌ها با شكست‌هاي بزرگ است.

 

ب) براي تعداد زياد شنوندگان ناچار به طراحي بالكن و گالري‌ها هستيم. همين امر باعث شده در بسياري از تالارها ظرفيت بالكن‌ها در حدود نصف ظرفيت تالار در طبقه اصلي باشد ( مثلاً پلان گاه اين بالكن‌ها در تمام ديوار انتهايي و ديوارهاي مجاور آن تكثير شده اند

 

ج) هندسه كلي سالن بايد بگونه اي باشد كه اختلاف طول راه رفت و برگشت صوت براي تمام نقاط از 15 متر تجاوز نكند. به اين ترتيب پيشنهاد مي‌شود فاصلة آخرين رديف‌ها از صحنه از 35 متر بيشتر نشود. يكي از ابزارهاي اجراي اين امر عريض كردن پلان‌ها مي‌باشد. به اين ترتيب علاوه بر حفظ ظرفيت زياد و آكوستيك مناسب امكان ايجاد يك صحنه بزرگ نيزفراهم شده است.

 

د) براي داشتن ميدان آكوستيكي مناسب لازم است از ساختن ديوارهاي متوازي و مسطح و كليه پهنه‌هاي گود، بويژه در سقف و ديوار پشت شديداً خودداري كرد. به اين ترتيب يكي از بهترين روش‌هاي رعايت همزمان هندسه كلي خالص و آكوستيك مناسب ايجاد شكست‌هاي بزرگ ( در ابعاد متر ) در ديواره‌ها و سقف داخلي مي‌باشد. ( همچنين مي‌توان از فرم‌هاي ابتكاري مثل هشت ضلعي شبه منتظم با بالكن‌هاي با حجم قابل توجه، استفاده كرد بالكنهاي

 

 

 

 

 

 

 

پلان 8ضلعي شبه منتظم پلان عريض جهت تامين صوت مستقيم براي همه نقاط

 

ه) هندسة قاب صحنه در تالارها نيز مي‌تواند علاوه بر فرم رايج مستطيلي فرم‌هاي متنوعي داشته باشد. فرم نيم‌دايره يا مشابه آن يكي از مطلوب‌ترين اين فرم‌ها است. هندسه تالارها به دليل رعايت ديد و ايجاد حداكثر گنجايش، غالباً متقارن است و تقريباً‌ نمي‌توان فرم‌هاي چندان متنوعي براي آن در نظر گرفت.

 

هندسه قاب صحنه در تالار مشهور نيويورك

 

ديدهاي افقي و عمودي:

 

گرچه الويت اصلي تالارهاي موسيقي شنيدن مناسب است (برخلاف تئاتر و سينما) ولي هم به لحاظ رواني و هم به جهت ارتباط بهتر شنونده با هنرمندان بهتر است تالار به شيوه‌اي طراحي شود كه حاضرين از ديد مناسبي نسبت به اجراكنندگان برخوردار باشند. اگر در توزيع صندلي‌ها حتي‌الامكان عدالت ديد رعايت شود و تصوير نسبتاً‌ واضحي از صحنه براي همه در حالت طبيعي نشستن قابل‌رؤيت باشد، امكان استفادة بهتر شنوندگان از موسيقي فراهم است.

[Mahnaz.D 61915]

حركت در سالن‌ها:

 

مسيرهاي حركتي در سالن‌ها بايد به گونه‌اي باشد كه بهترين مكان‌هاي نشستن را در بر نگيرد و علاوه بر آن دسترسي حاضرين را به نقاط مختلف دچار مشكل طولاني بودن مسافت نكند و ورود و خروج حاضرين را به سهولت امكانپذير نمايد. غالباً ورود به سالن از مقابل اركسترا يا اطراف اين بخش و خروج از جوانب سالن صورت مي‌گيرد. محل‌‌هاي عبور از وسط سالن مناسب نيست، زيرا امكان استفاده از بهترين نقاط سالن را مختل مي‌كند. اين محل‌ها مي‌توانند در فرم‌هايي با خطوط راست يا منحني‌هاي نرم از بين تماشاگران و در كنار ديواره‌ها روشهاي مختلف ورود و خروج در سالنها تعبيه شوند. به هر حال عرض آنها نبايد از 2/1 متر كمتر باشد. عرض كلي براي محل‌هاي خروج براي هر 100

نفر حدود 60 سانتي‌متر، عرض هر درب ورودي بين 2/1 تا 4/2 متر، عرض‌ محل‌هاي خروج بين 2/1 تا 5/1 مترو ارتفاع آنها 10/2 تا 5/2 متر مي‌باشد. بهتر است محل‌هاي ورود را در كنار ديوارهاي سالن قرار دهيم و آنها را كمي با ديوار فاصله بدهيم. عمليات خروج از سالن (شامل حركت مردم از دورترين نقطه تا خروجي، خروج آنها تا سالن انتظار و نهايتاً پخش شدن در محوطه بيرون) بايد سريع انجام شود، به ويژه زمان مرحله اول نبايد از 8/2 دقيقه تجاوز كند.در شكل‌هاي آتي نمونه‌هايي از روش‌هاي مختلف ورود و خروج نشان داده شده است.

 

استانداردهاي طراحي سالن‌ها:

 

اين استانداردها شامل ابعاد و فاصله صندلي‌ها، شيب سالن، عرض رديف‌ها، تعداد رديف‌ها و نحوه چيدمان آنها است. شيب سالن‌ها به‌طور عمومي بين 10 تا 35 درصد است. در تالارهاي موسيقي ايجاد راه كوتاه شنوايي بين سرچشمه صوت و شنونده ايجاب مي‌كند كه رديف‌هاي پشت نسبت به رديف‌هاي جلوتر دست‌كم 12-8 سانتي‌متر اختلاف ارتفاع داشته باشد. از آنجا كه احتمالاً فضاهاي سطحي جهت عبور و مرور در بين شيب عمومي سالن در نظر گرفته مي‌شود لازم است.رديف‌هايي كه با اتمام اين فضاي مسطح آغاز مي‌شوند داراي شيب كافي باشند، به گونه‌اي كه خط ممتد از سر حاضرين اين بخش پايين‌تر از خط ممتد از سر حاضرين بخش پاييني نباشد. اين امر را نشان داده‌ايم.رديف‌هاي صندلي مي‌تواند با رعايت شرايط مناسب صوتي تا 35-30 متر در عرض و 60-55 متر در عمق ، گسترش يابند. لازم است كساني كه در گوشه‌هاي سالن قرار دارند ، در وضعيت راحت و طبيعي امكان شنيدن و ديدن مناسبي داشته باشند. صندلي‌ها به دو گونه پشت‌سرهم قرار مي‌گيرند: درحالت اول امكان عبور از بين رديف‌ها وجود ندارد كه در اين حالت بايد عرض رديف‌ها كمتر شود. در حالت دوم امكان عبور يك شخص از بين رديف‌ها بدون مزاحمت براي افراد نشسته وجود دارد. گرچه حالت دوم بهتر است ولي به دليل مسايل اقتصادي در ماكزيمم كردن ظرفيت سالن غالباً از روش اول استفاده مي‌شود. صندلي‌ها بايد به شكل متناوب (شطرنجي) چيده شوند تا هر كس از بين دو نفر مقابل بتواند ديد راحتي داشته باشد. اين زاوية ديد ْ27 است و در تالار موسيقي مناسب مي‌باشد همچنين لازم است شيب كافي براي بالكنها طراحي شود . به طور كلي ابعاد صندلي‌ها به شرح زير است:

 

1- فاصله پشت تا پشت صندلي‌ها حداقل 76 و حداكثر 1/99 سانتي‌متر 2- عرض صندلي دسته‌دار حداقل 7/45، و حداكثر 56 سانتي‌متر 3- فضاي خالي بين دو رديف صندلي حداقل 5/30 سانتي‌متر 4- تعداد مجاز صندلي‌هاي پيوسته 22 صندلي 5- ارتفاع بالاترين نقطه بدن ناظر و متوسط ارتفاع چشم ناظر به ترتيب 7/123 و 111 سانتي‌متر 6- زاويه قابل‌رؤيت هر شخص لااقل 27 درجه 7- متوسط فاصله زمين تا كف صندلي‌ها، دسته پصندلي‌ها و بالاي آنها به ترتيب 35، 55 و 80 سانتي‌متر است.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام