لنگش در گاو شیری: میزان بروز و میزان شیوع

[پسری از بابلسر 1800]

[h=1][/h]

ارزیابی میزان شیوع و بروز لنگش عمدتا به منظور مقایسه و تخمین ضررهای اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد. این محاسبات به منظور تشکیل برنامه های بررسی کارایی گله و برای کنترل پیشرفت یا تغییراتی که در امر مداخلات درمانی نیاز است، مورد استفاده قرار می گیرد.

میزان شیوع، یک تصویر لحظه ای را در زمان ارزیابی آن ارائه می دهد، بنابراین از اینرو، محدودیتهایی همچون نشانگری دقیق و جامع یا پیشگوکننده میزان لنگش که در گذشته و یا در آینده تجربه شده باشد، وجود دارد. از سویی، در مطالعه ای مشخص شده است که اندازه گیری میزان شیوع با متوسط میزان شیوع در همه زمانها ارتباط دارد، و ممکن است بعنوان ابزاری برای بررسی وسعت ابتلا به لنگش، یا بعنوان وسیله ای برای تعیین اثر مداخلات استراتژیک بر لنگش مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که استانداردی برای بررسی شاخص ها وجود ندارد، طبقه بندی نادرست نتایج امری اجتناب ناپذیر خواهد بود. امتیازبندی درجه حرکت، شایعترین شاخص بکاررفته برای بررسی میزان شیوع لنگش است.

Wells و همکاران (1993) مطالعه اپیدمیولوژیکی میزان شیوع لنگش را در 17 گله شیری در مینوسوتا و ویسکانزیس انجام دادند. 14 دامپروری واجد بهاربند و بخش مسقف بود و 3 گله دیگر در فری استال نگهداری می شدند. دو نفر مسئول ارزیابی وضعیت حرکتی دامها در فصول بهار و تابستان شدند. سیستم امتیازبندی درجه لنگش که توسط مشاهده گران انجام می شد، مورد آزمون قرار گرفت تا نتایج ارزیابی حرکتی به شکل قابل اطمینانی باشد (7/92 درصد و 3/91 درصد). میزان شیوع لنگش بالینی که توسط افراد آموزش دیده انجام شد، در طول تابستان 7/13 درصد و در طول بهار 7/16 درصد بود. میزان شیوع 5/2 برابر بیشتر از آن میزانی بود که گله داران تخمین زده بودند. در مطالعهCook (2003) میزان شیوع لنگش در 30 گله گاو شیری در ویسکانزیس کمی بیشتر از ارقام بدست آمده بود. مشابه با مطالعه ای که Wells انجام داد، 15 گله در Free stall ، 13 گله در Tie stall و دو گله دیگر واجد Free stall یا Tie stall بودند. در این مطالعه، پژوهشگران کارآزما اعتبار (Responsibility) امتیازبندی درجه لنگش را در دو فصل تابستان و بهار مورد مطالعه قرار دادند. امتیازبندی درجه لنگش دامنه 1-4 داشت، نظر به اینکه گاوهایی با درجه لنگش 3 و 4 از نظر بالینی لنگ محسوب می شوند. گاوهایی با درجه لنگش یک (راه رفتن طبیعی) در فصل تابستان و زمستان به ترتیب 9/54 درصد و 9/55 درصد ارزیابی شد. میزان شیوع لنگش در طول تابستان 1/21 درصد بود که با 9/23 درصد فصل زمستان قابل مقایسه بود. در این مطالعه، میزان شیوع لنگش به شکل قابل ملاحظه ای با نوع جایگاه و سطح بستر مرتبط بود. گله های Free stall میزان شیوع بالایی از لنگش را درفصل زمستان نشان می دادند، درحالیکه اختلاف فصلی برای گله های Tie stall مشاهده نشد. بعلاوه، در گله هایی که در Free stall نگهداری می شدند، اختلاف معنی دار فصلی در میزان بروز لنگش برای دامهایی که از بستر شنی استفاده می کردند، مشاهده نشد. در گله هایی که در Free stall آنها از بسترهایی غیر از شن استفاده کرده بودند، میزان شیوع لنگش در آنها افزایش چشمگیری داشت.

Whay و همکاران (2000) یک مطالعه اپیدمیولوژیکی را در انگلستان انجام دادند، اما بعد از یک مدت کوتاهی بعلت همه گیری تب برفکی ادامه مطالعه غیر ممکن شد. علی رغم این پیشامد تاسف برانگیز، داده های 53 دامپروری مورد بازبینی قرار گرفت. چهل و نه گله در Free stall نگهداری شدند، در حالیکه در 4 دامپروری دیگر واجد جایگاههایی با بستر کاه و کلش بودند. در هر مورد از گله داران تقاضا می شد تا تعداد دامهای مبتلا به لنگش را تخمین بزنند. با جمع آوری این داده ها پژوهشگران دست به یک سری از مشاهدات همچون بررسی میزان شیوع لنگش نمودند. سیستم امتیازبندی درجه لنگش چهارتایی برای آموزش افرادی که قرار بود درجه لنگش را ارزیابی نمایند مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که متوسط میزان شیوع لنگش که توسط افراد آموزش دیده صورت گرفته است، 11/22 درصد (دامنه 0- 50 درصد) برآورد شده است. در حالیکه دامپروران، میزان شیوع لنگش را 73/5 درصد (دامنه 0- 35 درصد) تخمین زدند که حکایت از آن دارد که دامپروران میزان شیوع لنگش را کمتر از آن چیزی که وجود دارد، تخمین زدند.

میزان بروز موارد مبتلا به لنگش

 

میزان بروز لنگش اساسا بصورت سالانه و از گله هایی که درمانهای انجام گرفته برای دامهای مبتلا را سالانه ثبت می کنند، مورد استفاده قرار می گیرد. هنگامی که از داده ها برای تعیین درستی یا میزان بروز واقعی لنگش استفاده می شود، باید داده ها با دقت مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال، در بسیاری از موارد تنها مواردی را که به درمان به آنتی بیوتیک نیاز دارند و با هدف اجتناب از باقیمانده های دارویی مورد بررسی قرار می گیرد. در برخی گزارشات تنها دامهایی که توسط دامپزشک مورد درمان واقع شدند، ثبت می شود. این قبیل مطالعات منجر به تخمین کمتر از اندازه واقعی میزان بروز لنگش می شود. اطلاعات گزارش شده توسط سم چینان ممکن است منبع بهتری برای محاسبه میزان بروز لنگش باشد. اما در غالب موارد این اطلاعات بخاطر عدم تطابق با سیستم نگهداری اطلاعات دامپروری ثبت نمی شوند، یا آنکه واژه های مورد استفاده براحتی توسط دامپروران قابل تفسیر نمی باشد. نتیجه آنکه، دامنه وسیع و متغیری از میزان بروز لنگش گزارش می شود. Vermunt دامنه بروز لنگش مواردی که توسط دامپزشک درمان شده است را 5/2 درصد کمتر از داده های ثبت شده توسط دامپرورانی که دامنه 55 درصد یا بیشتر را نشان می دهند، گزارش نمود.

در انگلستان از سال 1989 تا 1991 یک مطالعه اپیدمیولوژیک که برای جلوگیری از به تله افتادن (در موارد ذکر شده در بالا) طراحی شد. محققین اطلاعات 37 دامپروری را از 4 ناحیه انگلستان و ولز جمع آوری نمودند. از یک پرسشنامه برای جمع آوری تمامی اطلاعات گاوهای شیری استفاده شد و از دامپروران، گله داران و دامپزشکانی که از قبل آموزش دیده بودند و بخوبی قادر به تشخیص جراحات بودند برای تکمیل این پرسشنامه استفاده شد. سم چینان غالبا با اعضا تیم تحقیقی همراه می شدند تا در تکمیل پرسشنامه کمک کنند. از داده ها برای تعیین میزان بروز لنگش استفاده شد. متوسط میزان بروز لنگش در طول ماههای زمستان 6/54 درصد در سال برآورد شد. متوسط میزان بروز لنگش در طول فصل زمستان 7/31 درصد بود که با فصل تابستان که 9/22 درصد را نشان می دهد، قابل مقایسه می باشد. جراحات مسبب لنگش در اندام های حرکتی خلفی 92 درصد بود که 65 درصد آن مربوط به انگشت خارجی بود، 20 درصد نواحی پوست و 14 درصد انگشت داخلی را مبتلا نموده بود. زخم کف (40 درصد) و بیماری خط سفید (29 درصد) از جراحات غالب مشاهده شده در انگشتان بودند. درماتیت انگشتی (40 درصد) شایعترین جراحت ناحیه انگشت بود. در اندام های حرکتی قدامی، 46 درصد جراحات در انگشت داخلی، 32 درصد در انگشت خارجی و 22 درصد در پوست انگشت رخ داده بود. ترک کپسول سم، سوراخ شدگی (جسم خارجی) و گندیدگی سم در موارد مبتلا به لنگش شدید به چشم می خورد.

دکتر محسن نوری، دامپزشک بخش خصوصی

دکتر ایرج نوروزیان، استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران