بهداشت و بیماری های ماهی

[پسری از بابلسر 1800]

[h=2][/h]در بررسی بیماری های ماهی اولویت بر رعایت نکات بهداشتی و پیشگیری از بیمار می باشد . زیرادرمان بیماری ماهیان با توجه به ویژگی های خاص محیط زندگی آنان بسیار پر هزینه و درپاره ای موارد غیر ممکن است . یک پرورش دهنده ماهی باید اطلاعات کافی از وضع ماهیان از نظر موقعیت محیط زندگی وشرایط فیزیکی و شیمیایی و بیو لوژیکی آب؛رژیم غذایی و غیره داشته باشد.برای این منظور بایستی روزانه روزانه از استخرها بازدید به عمل آید و به معاینه ماهیان بپردازد و کلیه فاکتورهای قابل اندازه گیری را در دفاتر و فرم های مخصوص ثبت نماید.ثبت این فاکتورها می تواند کمک زیادی به پیشگشری و تشخیص بیماری های احتمالی نماید.

ابتدا باید رفتار ماهیان را به طور دسته جمعی و با یک نگاه کلی تحت نظر گرفت و سپس چند عدد از آنها را به طور انفرادی با دقت بیشتری بررسی نمود .

ماهیان تلف شده در استخر را باید روزانه جمع آوری و پس از شمارش و وزن کردن در زیر آهک مدفون کرد و بلافاصله به بررسی بیماری های احتمالی اقدام نمود . دفن کردن ماهیان مرده به منظور عدم دسترسی پرندگان و سایر جانوران به آنها و جلوگیری از گسترش بیماری لازم و ضروری می باشد . جابه جا شدن ماهیان در استخر باید مورد بررسی قرار گیرد . در حالت معمولی ماهی ها دسته های متراکمی را تشکیل می دهند که در عرض استخر به کندی شنا می کنند . تجمع ماهیان در مدخل ورودی یا خروجی استخر و آمدن آنها به سطح آب یک حالت غیر طبیعی بوده که ممکن است نشانه کمبود اکسیژن باشد . البته گاهی تجمع ماهیان در بخشهایی از استخر ممکن است ناشی از شیب نامناسب و یا گردش نامناسب آب در استخر باشد و یا برای فرار از شرایط نامناسب مانند تابش نور خورشید انجام گیرد . ماهیان بیمار و ماهیانی که از شرایط مناسبی برخوردار نیستند معمولا از گله ماهیان جداشده و در گوشه های استخر به تنهایی زندگی می کنند ، اینگونه ماهیان باید از سایر ماهیان جدا ودر استخرها قرنطینه گردند .

در حالت طبیعی هنگامی که فردی به استخر یا حوضچه پرورش ماهی نزدیک می شود ، ماهیان موجود در آن به پیشواز می آیند . به امید آنکه به آنها غذا خواهد داد حال اگر ماهیان از نزدیک شدن یک فرد به استخر وحشت زده شده و فرار کنند ، نشانه آن است که ماهی ها در دوره کمون بعضی از بیماری ها می باشند . ولی این حالت ممکن است در مواقعی که ماهیان بیش از حد تغذیه کرده باشند و یا اینکه مقدار اکسیژن محلول در آب خیلی کاهش یافته باشد دیده شود .

گاهی اوقات ماهیان بدن خود را به دیواره های استخر می مالند (در اثر خارش بدن ) یا در تمام سطح استخر به بیرون از آب می پرند ویا در حرکت ناگهانی انعکای نور نقره ای از پهلوهای آنها دیده می شود که این علائم معمولا بر وجود انگل بر سطح پوست آنها دلالت دارد .

در حالت طبیعی رنگ پوست ماهیان تقریبا یکنواخت است . اگر رنگ پوست ماهی تیره شود معمولا نشانه یک بیماری می باشد ، بخصوص اگر با اگزوفتالمی ( بیرون زدگی چشم ) همراه باشد . البته تغییرات رنگ پوست بدن ماهی ممکن است بر اثر علل مختلف فیزیولوژیکی (متابولیکی) فیزیکی - شیمیایی ( کمبود نور و اکسیژن ) و پاتولوژیکی (آلودگی های میکروبی مانند سل و آلودگی های انگلی) بوجود آید . تمایل و رغبت ماهیان به غذا یک نشانه مهم سلامتی بوده که باید به دقت ارزیابی شود كنترل بيماري : كنترل بيماري تا حد زياد مسئله­اي است مربوط به بهداشت استخر. استخرها حتي­الامكان بايد در طول زمستان ، خشك نگه داشته شوند و با آهك زنده ، فرمالين يا سود سوزآور ضد عفوني گردند. ماهيان توليد مثل كننده هميشه بايد از بچه ماهيها و ماهيان در حال رشد بزرگ­تر و جدانگاه داشته شوند. ماهيان بايد بخاطر انگل­ها يا ساير علائم بيماري بطور مكرر در فصل رشد و ترجيحاً حداقل ماهي يك بار بطور كامل معاينه شوند و اگر بيماري آنان محرز گرديد، سريع و بطور موثر درمان شوند. دقت در انتخاب ماهيان توليد مثل كننده اهميت فراواني دارد تا در درجه اول موجب انتقال بيماري به مزرعه نشوند .

كنترل شكارچيان : كنترل شكارچيان ( عمدتاً پرندگان و حشرات آبزي) ، بيشتر با پيشگيري از ورود آنان تا نابود ساختن آنها بايد فراهم گردد. گرين هاوس­ها واقعاً در مقابل شكارچي مقاوم هستند. مسئله عمده ديگر بويژه در اواخر فصل كه گرماي آب بيشتر و محصول ماهي موجود در آب بالاست. آلودگي استخر بوسيله خود ماهيان مي­باشد. در اين حالت اكسيژن مورد نياز ضايعات دفع شده از ماهي ، و همچنين مصرف اكسيژن توسط ماهيان در حال رشد ، سبب كاهش ميزان اكسيژن محيط مي­گردد. براي مقابله با اين موضوع ميتوان آب را در طول شب كه ميزان اكسيژن در پايين­ترين حد خود است ، هوا داد ، يا آب آن را بطور دائم عوض كرد، گرچه مورد اخير با اتلاف حرارت آب همراه است .

بیهوش کردن یا کشتن ماهی : برای اینکه بررسی و تشخیص بیماری ماهیان به نحو احسن صورت گیرد باید ماهیان را با بیهوش کردن یا کشتن بی حرکت ساخت . زیرا حرکت ماهی زنده مانع از نمونه برداری صحیح و آسان می شود ضمن آنکه نگهداری بعضی از ماهیان مانند قزل آلا بسیار مشکل است و حرکات زیاد ماهی باعث صدمه دیدن آن می گردد .

بیماری های ماهیان پرورشی :

1- بیماری هایی که ناشی از شرایط زیستی ( فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیک) می باشد .

2- بیماری های تغذیه ای .

3- بیماری های قارچی .

4- بیماری های انگلی .

5- بیماری های ویروسی .

6- بیماری های باکتریایی (میکروبی) .

طرز ارسال نمونه ماهی بیمار به آزمایشگاه :

بهتر است نمونه ماهی جهت تشخیص بهتر به صورت زنده به آزمایشگاه فرستاده شود . زیرا بسیاری از باکتری ها پس از مرگ ماهی فعال می شوند که ممکن است در تشخیص و نتیجه گیری گمراه کننده شوند . در اثر انجماد سریع نیز غالب عوامل بیماری زا از بین نمی روند اما انجماد تغییراتی را در سلول های ماهی به وجود می آورد و آنها را برای بررسی های آسیب شناسی غیر مفید می کند . برای بررسی بیماری های ویروسی ، باکتریایی و قارچی می توان در موارد ضروری ماهیان کوچک ویا قسمت هایی از بدن ماهی را در کاغذ زرورق قرار داده و پس از انجماد سریع در حالت منجمد به آزمایشگاه فرستاد .

هوادهی در استخرهای پرورشی :

هوادهی به استخر های پرورش ماهی با هدف تضمین اکسیژن مورد نیاز ماهی ونیزافزایش راندمان تولید در واحد سطح انجام می گیرد . در استخرها ی غیر متراکم ،هوادهی تنها به منظور نجات جان ماهیان در مواقع خطرمی باشد ، در حالیکه در استخرهای با تراکم زیاد علاوه بر نجات جان ماهیان ، به عنوان یک فاکتور اساسی در تولید بحساب می آید .

هوادهی مصنوعی اساسا به دو روش صورت می گیرد یا هوا از پیرامون بوسیله کمپرسورها گرفته و به داخل آب تزریق می شود یا انرژی مستقیما بع آب داده می شود تا آب با انرژی بیشتری خودبخود اکسیژن را از هوا بگیرد ، هوادهی به روش اول را هوادهی حبای ساز و همچنین هوادهنده هایی را هوادهنده های پنوماتیکی می نامند و هوادهنده های گروه دوم را هوادهنده های هیدرولیک می گویند .

الف : هوا دهنده های پنوماتیک

1- دمنده هوا : اساس کار اینگونه هوادهنده ها به این صورت است که پروانه هایی با سرعت خیلی زیاد در درون محفظه مکیده و از طرف دیگر خارج می کنند . هوای خارج شده ، با فشار زیاد پمپ به داخل آب تزریق می شود . پمپ های اکواریوم های خانگی از این دسته هوادهنده اه می باشند .

 

2- کمپرسورها : این دسته از هوا دهنده ها چون دارای موتور مکانیکی هستند ، بزرگتر و سنگین بوده و معمولا مقداری روغن موتور را نیز همراه هوا بیرون می دهند که به عنوان عامل الوده کننده آب استخرها بحساب می آیند ، لذا امروزه کاربرد چندان در کارگاه های پرورش ماهی ندارند .

آنچه در میان این بحث باید به آن اشاره نماییم,بکارگیری انواع هوادهنده ها در مزارع پرورش ماهی برای نجات جان ماهیان و افزایش راندمان تولید می باشد . چه این هوا دهنده ها را خریداری نماییم و چه با روشهای ابتکاری هوادهنده ای بسازیم که برطرف کننده نیاز ما باشد . انتقال آب از کانال های رو باز ، افزایش ارتفاع ریزش آب به ایتخر ، به هم زدن آب و ایجاد تلاطم در آب و ... همگی جزء روشهایی هستند که میتوانند به افزایش اکسیژن آب کمک کنند . هوادهی به هر روشی که انجام می شود باید در کمال یکوت و آرامش انجام شود تا از وارد شدن استرس و هیجان به ماهیان جلو گیری به عمل آید . بچه ماهیان در مقایسه با ماهیان بزرگتر در برابر کمبود اکسیژن آسیب پذیر ترند . بنابراین برطرف نمودن نیاز اکسیژنی آنان در اولویت قرار دارد .

.

منابعhttp://kasra-trout.blogfa.com/post-8.aspx