کشند قرمز

[پسری از بابلسر 1800]

[h=2][/h]

چکیده :

کشندسرخ حالتی از شکوفایی جلبکی است که گونه هایی از داینو فلاژله ها تولید مواد سمی کرده و می‌توانند باعث تلفات شدیدی در بین موجودات دیگر شوند . طی این پدیده آب به قرمز ، نارنجی ، بنفش ، زرد و قهوه ای تغییر رنگ می دهد . اغلب شکوفایی ها مضر نیستند و فقط تعداد کمی از این گونه های پلانکتونی سوم قوی را می سازند که ممکن است وارد شبکه غذایی شده و باعث مرگ و میر موجودات در اشکال بالایی حیات شوند .

موجودات ***** فیدر از آسیب پذیرندگان اصلی کشند سرخ هستند . کشند سرخ در سراسر جهان در حال افزایش است که این افزایش می تواند در نتیجه فعالیت های انسانی باشد . سازمان حفاظت از محیط زیست و تحقیقات شیلات نقش مهمی را در مبارزه با این پدیده و افزایش آگاهی جامعه به عهده دارد .

 

1- کشند سرخ چیست ؟

طی پدیده شکوفایی جلبکی ، تعداد جلبک ها سریعاً افزایش یافته و این افزایش تعداد جلبک ها باعث تغییر رنگ آب می شود . کشند سرخ بر اثر شکوفایی داینو فلاژله ها ایجاد می شود . بیش از 60 گونه از پلانکتون‌ها می توانند کشند سرخ ایجاد کنند . اما فقط 4 یا 5 تا از آنها سمی شناخته شده اند . این پدیده با تغییر رنگ آب به رنگ های قرمز ، نارنجی ، بنفش ، زرد و قهوه ای همراه است که این تغییر رنگ ها به دلیل وجود تنوع رنگدانه ها ، اندازه و تراکم فیتوپلانکتون ها ، ساعات آفتابی روز و زاویه خورشید گوناگون است . اغلب گونه های پلانکتونی مضر نیستند و به عنوان تولید کنندگان انرژی ، ابتدا و پایه شبکه غذایی هستند و انرژی را ذخیره می کنند و بدون آنها مراحل بالاتر زندگی در زمین وجود نخواهد داشت .

کشند سرخ ارتباطی با جزر و مد ندارد . احتمال دارد که تراکم گونه های مضر هیچ وقت به مقداری که برای تغییر رنگ آب لازم است نرسد . متأسفانه تعداد اندکی از گونه های فیتوپلانکتونی سمومی قوی را می سازند که ممکن است وارد شبکه غذایی شده و باعث مرگ شکلهای بالاتر زندگی در شبکه حیات مثل زئوپلانکتون ها ، ماهی ها ، پرندگان ، پستانداران دریایی و حتی انسان شوند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم از آنها تغذیه کرده اند . کشند سرخ می تواند باعث ایجاد اختلالات گوارشی ، عصبی و حتی اختلال در کار مغز شود . حتی حرارت دادن هم نمی تواند سموم حاصل از این داینو فلاژله ها را از بین ببرد . کشند سرخ چیز تازه و جدیدی نیست و حتی در نوشته های قدیمی نیز اشاراتی به آن شده است . اولین بلا از 10 مصیبت مصر که باز نمودش در « Exoduce » دیده شده احتمالاً از اولین مثال های ثبت شده از کشند سرخ بوده است ( همه آب رودخانه شروع به شکوفایی کرده بود و ماهیان در رودخانه مرده بودند و آب بوی گند گرفته بود ) . معلوم نیست که کشند سرخ کی و کجا روی می دهد و چه مدت هم دوام خواهد داشت . کشند سرخ در سراسر جهان رخ می دهد و باعث بروز صدمات جدی در صنعت صید و صیادی شده است . سازمان حفاظت از محیط زیست و تحقیقات شیلات نقش مهمی را در مبارزه با این پدیده و افزایش آگاهی جامعه به عهده دارد . در سالهای اخیر افزایش هزینه زیادی جهت افزایش آگاهی های جهانی در رابطه با این مسئله و چگونگی پیش گیری و مواجهه با آن شده است .

دانشمندان سخت در حال کارند تا بتوانند شکل گیری شکوفایی جلبکی و راههای ممکن کم کردن و از بین بردن صدمات نامطلوب کشند سرخ را پیش بینی و محقق کنند .

 

2 - چگونگی شکل گیری کشند سرخ :

کیست داینو فلاژله ها در کف اقیانوس در حالت کمون قرار می گیرد و در رسوبات دفن می شود . اگر نیروهای طبیعی و فیزیکی این شرایط را به هم نزنند ، آنها می توانند چندین سال در این مکان باقی بمانند . اگر شرایط مناسب باشد و اکسیژن هم موجود باشد ممکن است که رویش تخم ها صورت گیرد . کیست می‌تواند طی زمان های مشخصی از سال در درجه حرارت های بالاتر رویش و زایش داشته باشد و افزایش نور، رویش آنها را تحریک کرده ،کیست تفریخ شده و سلول نمایان شده شنا می کند . اگر شرایط مناسب باقی بماند ، سلول ها تقسیم را ادامه داده و به صورت تصاعدی تکثیر می شوند . 2 ، 4 ، 8 ، ... یک تک سلولی می تواند در طول دو هفته تبدیل به چند هزار سلول شود . طی فرایند Upwelling آب سرد و غنی از مواد غذایی از نواحی عمیق به سطح می آید . به همراه این آب کیست داینو فلاژله ها که در کف دریا در حال کمون بوده است و به سمت بالا متمایل می شود . تراکم زیاد مواد غذایی در آب بالا آمده به همراه شرایط دمایی مناسب ، نمک و نور مناسب باعث افزایش رویش و زایش کیست ها می شود این افزایش سریع در تعداد داینو فلاژله ها که گاهی به میلیون ها سلول در هر لیتر آب می رسد شکوفایی پلانکتونی نام دارد .

تمرکز شکوفایی به وسیله باد و جریان آب، همچنین توانایی شنا کردن داینو فلاژله ها به طرف سطح آب ، روی هم منجر به شکل گیری کشند سرخ می شود . بنابراین کشند سرخ نتیجه افزایش و انفجار ناگهانی جمعیت پلانکتون ها که نتیجه رشد و تقسیم آنهاست نمی باشد ، بلکه نتیجه تمرکز یافتن فیتوپلانکتون هایی است که جمعیت آنها به طور طبیعی در یک حوضه زیاد شده است که این باعث تغییر رنگ آب می شود . اگر مواد غذایی کم شود یا شکوفایی داینو فلاژله ها توسط باد یا جریان آب پخش شود ، داینو فلاژله ها دوباره به شکل تخمهای در حال کمون به کف دریا سقوط می کنند . داینو فلاژله ها تک سلولی اند و دارای دو زائده شلاق مانند به نام فلاژله هستند و می توانند فواصل کوتاه را شنا کنند . این توانایی شناکردن به آنها به عنوان یک ارگانیزم ایجاد کننده کشند سرخ کمک می کند . این کیست ها به آسانی کشند های سرخ سمی را به مناطق جدید پخش می کنند و هم چنین توسط جریان ها و لای روبی مواد رسوب کرده جابجا می شوند . هر از مدتی ، جلبک ها خیلی سریع رشد می کنند، متمرکز شده و تراکم آنها زیاد می شود و به صورت کپه ای در سطح آب دیده می شوند . بعضی کشند ها صدها مایل مربع از آب را در بر می گیرند . تخم ها سرچشمه ای برای شکوفایی های آینده هستند .

 

3 – پیامدها و اثرات کشند سرخ :

کشندهای سرخ اغلب به عنوان کمک های مفیدی برای تولیدات پلانکتونی نمود می کنند اما بعضی از آنها که دوره ای هستند ، نتایج مضری را در پی دارند .

3 – 1 : صدمات فیزیکی :

تراکم زیاد ارگانیزم های ایجاد کننده کشند سرخ می تواند ماهی ها را به وسیله ی مسدود کردن یا خراش دادن آبشش هایشان خفه کند ، چون آنها نمی توانند اکسیژن کافی را از آب استخراج کنند . طی سال 1962 ، مرگ بیش از 10 تن از ماهیان در خلیجک فالس ( False ) به مسدود شدن آبشش ماهی ها ، توسط داینو فلاژله Gonyaulax polygramma نسبت داده شد . اشکال دیگر صدمات فیزیکی که اخیراً کشف شده است در نتیجه تغذیه ماهی از گونه های مشخص داینو فلاژله هاست که باعث مرگ ماهی ها در حدود کمتر از یک ساعت می شود . چنین پدیده هایی امروزه دلیل مرگ و میر تعداد زیادی از ماهی هاست که در گذشته غیر قابل توجیه بوده است .

3 – 2 : تخلیه اکسیژن آب :

کشند سرخ با تخلیه اکسیژن محلول در آب باعث مرگ و میر غیر مستقیم آبزیان می شود . مرگ و میر گروهی از ارگانیزم های ایجاد کننده ی کشند سرخ ، باعث افزایش باکتری های تجزیه کننده مواد، در دریا می شود . فعالیت این جمعیت عظیم از باکتری ها به سرعت غلظت اکسیژن آب را کاهش می دهد که منجر به مرگ دیگر جانوران دریایی می شود . میزان کم اکسیژن که در نتیجه ی این چنین شکوفایی است می تواند دلیلی برای خزیدن صدف های لابستر ( Labster ) باشد . چنین واقعه ای در سال 1978 در خلیجک جزیره سنت هلن ( Stohelena )نیز دیده شده است که در نتیجه شکوفایی مژه دار فتوسنتز کننده Mesodinum rubrum بوده است .

در مارس 1996 آفریقای جنوبی بدترین رکورد مرگ و میر دریایی را در سواحل غربی جزیره سنت هلن تجربه کرد که این مرگ و میر در نتیجه ی خفگی و کاهش اکسیژن آب بوده است . در طول سواحل سنگی خلیج های کوچک اغلب صدف ها ( Mussel ) نرم تن خاره چسب ( Limpets ) توتیای دریایی ( Seaurchin ) و دیگر موجودات قسمت بین جزر و مدی مرده بودند به استثنای Siphonaria capenis ، چرا که این موجود این توانایی را دارد که سوخت و سازش را در غیاب اکسیژن ، به سوخت و سازبی هوازی تغییر دهد .

3 – 3 – مسمومیت مستقیم :

بعضی از سمومی که توسط داینو فلاژله های مشخص تولید می شود سموم قوی هستند که برای انسان مضر شناخته شده اند . اغلب سموم شاخص فلاژله ها سموم عصبی هستند که کارکرد دستگاه عصبی را مختل می کنند . اغلب سموم شاخص از این قبیل باعث مرگ و میر دریایی بی شماری در سواحل آفریقای جنوبی شده است. جمعیت صدف های بالغ در نواحی خلیجک الاندسElands) ) توسط داینو فلاژله Gonyaulax catenella دچار آسیب شدند . چندی بعد در سال 1989 سی تن از ذخایر دریایی آبالون در HF Wervared شسته شده بودند . در شکوفایی داینو فلاژله Gymnodinium nagasakiense یک ماهی میری وسیع در سواحل ژاپن دیده شده است .

3 – 4 : مسمومیت غیر مستقیم

جانورانی مثل ماسلز ، نرم تن گردن کوتاه ( Clam ) و اویستر ( Oyster ) از آسیب پذیرفتگان جدی کشند سرخ هستند. چون آنها با *****اسیون ذرات از آب که فیتوپلانکتون ها را در بر می گیرد تغذیه می کنند .اویسترهای بزرگ می توانند در یک ساعت 7 گالن آب حاوی پلانکتون ها را ***** کنند این بدین معنی است که در طی یک شکوفایی کشند سرخ طی فقط 20 ساعت میلیاردها ارگانیزم ایجاد کننده کشند سرخ می تواند در یک صدف جمع شود .بعضی از موجودات ***** فیدر مثل ماهیان باله دار ، لابستر ، خرچنگ و میگو حتی اگر در آبهایی که کشند سرخ آن را در بر گرفته قرار گیرند برای تغذیه ایمن و سالم هستند . چندین هفته سیفون کردن با آب تمیز ، صدف داران (Shellfish )را از سم کشند سرخ پاک می کند و آنها را برای خوردن سالم می کند. سموم پلانکتونی در دستگاه گوارش ***** فیدر آنها انباشته می شوند و منجر به بیماری و مرگ مصرف کننده ها مثل پرندگان ، پستانداران دریایی و انسان ها می شود . به مردم باید این هشدار داده شود که پختن ، سمیت صدف داران مسموم شده را فقط مقداری کم می کند ، به عبارت دیگر این سموم در مقابل گرما مقاوم هستند به هر حال مسمومیت به صدف داران ***** فیدر محدود می شود و دیگر غذاهای دریایی ممکن است که برای مصرف سالم باشد . چهار نوع متفاوت از مسمومیت غیر مستقیم برای انسان ها مضر شناخته شده است :

الف ) PSP یا فلج ناشی از مسمومیت صدفداران :

مرگ صدها نفر از انسان ها در طی 300 سال گذشته در سراسر جهان ثبت شده بود . در طول سواحل آفریقای جنوبی داینوفلاژله Gonyaulux catenella مسئول ایجاد PSP در سواحل و مرگ انسان ها شناخته شده است . PSP در سال 1970 کشف شده بود و این مسمومیت صدفداران از چندین جهت مهم است . تعدادی از سموم مسئول ایجاد PSP هستند . بیشتر انواع رایج آنها ساکسیتوکسین است که کارکرد طبیعی دستگاه عصبی را به هم می ریزد . این سم به شدت قوی است و ممکن است که در نتیجه مصرف یک صدف غلظت آن زیاد شود و به شدت سمی شوند . اولین نشانه های آنها ، احساس سوزش و تحریک ، تیرکشیدن و سوزش لب ، زبان و نوک انگشتان در حدود 30 دقیقه بعد از خوردن صدف سمی است و بعد از آن بی حسی بازوها ، پاها و گردن اتفاق می افتد . نشانه های دیگر که بعداً دیده می شود گیجی ، بی حسی عمومی ماهیچه ها ، سردرد ، استفراغ و صدمات تنفسی است . مرگ در نتیجه ناتوانی تنفسی است که حدود 24 – 2 ساعت بعد ظاهر می شود . ممکن است که سموم برای مدتی پس از ظهور کشند سرخ در ماهیچه باقی بماند . اگر کشند سرخ به طور کامل ناپدید شود ، ممکن است که فقط چند هفته طول بکشد تا سموم از ماهیچه ها خارج شود . به هر حال اگر ارگانیسم های ایجادکننده کشند سرخ ، در مقدار و غلظت کم در آب باشد ممکن است که ماسلزها تا چند ماه سمی باشند .

ب ) DSP یا اسهال و استفراغ ناشی از مسمومیت صدرفداران :

به تازگی برای اولین بار در سواحل آفریقای جنوبی به ثبت رسیده است . ارگانیزم مسبب آن داینو فلاژله Dinophy sis acuminate شناخته شده بود که سمی که تولید می کند آکادیک اسید است .

نشانه های آن که معمولاً حدود 4 ساعت بعد ظاهر می شود اما ممکن است که 3 روز هم به طول انجامد اسهال ، استفراغ ، درد معده و لرز است . این احتمال وجود دارد که DSP در تعداد زیادی از موارد گزارش نشده باشد چرا که دارای نشانه های نسبتاً ملایمتری است . به علاوه این که این نشانه ها ممکن است با نشانه های بیماری های معده ای روده ای شبیه که در نتیجه مصرف صدفداران آبهای آلوده است اشتباه گرفته شود .

شکل شماره 6- Dinophysis acuminate

NSP با سموم عصبی ناشی از مسمومیت صدفداران :

در طول سواحل آفریقای جنوبی معمولاً NSP را داینو فلاژله Gymnodinium nagasakiense ایجاد می کند ، ظهور آن اغلب در خلیجک فالس گزارش شده است . در آنجا آنها مسئول تغییر رنگ آب دریا به سبز زیتونی در طول پاییز هستند . نشانه های NSP احساسات غیرطبیعی است که گیجی ، احساس مور مور و سوزش ، مردمک باز و سرد و گرم شده است . این نشانه ها معمولاً طی سه روز ناپدید می شود و تا به حال مرگ هیچ کس به ثبت نرسیده است . این نوع کشند سرخ همچنین می تواند باعث سوزش چشم انسان ، بینی و دهان که به واسطه برخورد آب دریا به صورت اسپری به آنها باشد ، شود . با توجه به مرگ و میر گروهی جانوران دریایی توسط این کشند سرخ ، جامعه باید در تهیه غذاهای دریایی احتیاط لازم را به کار برد .

د ) ASP یا فراموشی ناشی از مسمومیت صدفداران :

ASP برای اولین بار در سال 1987 در سواحل کانادا ثبت شده بود . هنگامی که سه مرگ و بیش از 100 مورد تایید شده از حالت مستی و گیجی حاد در نتیجه مصرف ماسلز پرورشی دیده شد . Nitzschia pungens که یکی از گونه های فیتوپلانکتون های وابسته به دیاتومه هاست ( که ارگانیزم مسبب شناخته شده است ) سم عصبی اسید دومونیک را تولید می کند . نشانه های ASP ، گرفتگی عضلات شکمی ، استفراغ ، اختلال در پاسخ های عصبی مناسب و کم شدن حافظه است . اگر چه ASP در سواحل آفریقای جنوبی ثبت نشده است ، اما احتمال و تصوروقوع آن در این آبها وجود دارد .

شکل شماره 7- Nitzschia pungens

3 – 5 : سموم معلق در هوا :

در تابستان سالهای 1996 – 1995 آفریقای جنوبی یک مشکل شدید مسموم معلق را در خلیجک فالس تجربه کرده بود که بعداً در سواحل پخش شده بود . مردمی که در سواحل حضور داشتند یا در کنار ساحل ساکن بودند دچار ناراحتی های سرفه ، سوزش در ورودی بینی ، اشکالات تنفسی ، چشمان برجسته و سوزش و زخم در پوست شده بودند . اگر چه ناراحتی های تجربه شده قابل توجه بودند ، اما نشانه های آن معمولاً در نواحی مختلف از بین می رفتند و تأثیرات بلند مدت مورد توجه نبود . سموم معلق وابسته به وقوع و تکرار شکوفایی یک داینو فلاژله سمی جنس Gymnodinium بود که اولین ثبت این واقعه در خلیجک فالس در سال 1988 بوده است . این گونه به عنوان یک گونه جدید در نیمکره ی جنوبی ظهور کرده بود . با این که این گونه چندین مرتبه شکوفایی داشته است ، هرگز قبلاً اثرات سمی آن برای انسان ها در طول سال های 1996 – 1995 بدیهی نبوده است . مرگ و میر جانوری نسبت به مرگ و میر لاروی تجزیه شده به وسیله ی آبالون مستقر در خشکی در نواحی خلیجک واکلر کم بوده است . حضور سموم معلق باعث ایجاد ناراحتی های تنفسی زیادی برای انسان ها در سواحل غربی فلوریدا در آمریکا و در سال 1993 در نیوزیلند شده است .

4 – نمونه هایی از کشند سرخ در جهان :

کشند سرخ در سراسر جهان رخ می دهد . مثل تأثیر شدید بر صیادی ژاپن ، اسکاندنیاوی ، ایالت متحده آفریقای جنوبی و ...

الف ) آفریقای جنوبی :

در مارس 1996 آفریقای جنوبی بدترین رکورد مرگ و میر دریایی را در سواحل غربی جزیره سنت هلن تجربه کرد . این رویداد به وسیله ی به دام افتادن و پوسیدگی متعاقب یک کشندسرخ که غالبیت آن با گونه های غیر سمی Dynophysis acaminato , Prorocentrum micans و سمی Dinophysis acuminato , Alexandrium Cutanella با تراکم کمتر ایجاد شده است . زندگی دریایی در نتیجه ی خفگی یا مسمومیت ناشی از سولفید هیدروژن از بین رفت . شرایط کمبود اکسیژن این اجازه را به باکتری های بی هوازی احیا کننده سولفات می دهد تا سولفات موجود در ستون آب را به گاز سولفید هیدروژن احیاکننده که این باعث خوردگی اشیاء فلزی و مشکلات تنفسی در میان بعضی از ساکنین این نواحی می شود . این واکنش های شیمیایی هم چنین باعث شد که دریا شروع به سیاه شدن کند که این رویداد توسط رسانه ها به عنوان کشند سیاه ملقب شد . تقریباً 60 تن خرچنگ دراز آب شیرین و 1500 تن از ماهی ها که 50 گونه را در بر می گرفت به طرف ساحل شسته شده بودند . شاه ماهی Liza richadsnic قسمت اصلی ماهی میری ( 1250 تن ) را در بر می گرفت و بقیه شامل ماهیانی است که توسط کوسه ها از بین رفته بودند ، هم چنین ماهیان ساکن اعماق در طول سواحل سنگی خلیج های کوچک اغلب صدف ها ، ماسلز ، نرم تن خاره چسب ، توتیای دریایی و دیگر موجودات قسمت بین جزر و مدی مرده بودند به استثناء Siphonaria Capenis ، چرا که این موجود این توانایی را دارد که سوخت و سازش را در غیاب اکسیژن به سوخت و ساز بی هوازی تغییر دهد .

ب ) کشند سرخ فلوریدا :

پس از پایان صبحی در سال 1947 مردم فلوریدا متوجه شدند که هزاران ماهی در طول سواحل مرده اند که مرگ آنها نتیجه ی گزیده شدن و خفگی ناشی از گازهای موجود در هواست . بعضی ها گازهای اعصاب و بعضی دیگر گازهای شیمیایی را عامل این مرگ و میر دانستند اما دانشمندان به زودی متوجه شدند که عامل مرگ و میر کشند سرخ است . اگر چه این فاجعه اولین بار بود که در سواحل خلیج فلوریدا سند علمی داشت اما گزارش های مشابهی هم از این حوادث در سال های قبل در اواسط سال 1800 میلادی نیز گزارش شده بود . به تازگی مرگ صدها وال ، دلفین و گاو دریایی علف خوار در آبهای آمریکای شمالی را نیز شامل شده است . کشند سرخ فلوریدا به وسیله ی شکوفایی داینو فلاژله Karenia brevis ایجاد می شود . نام قدیمی این داینو فلاژله Gymnodinium brere است . نام جدید این داینو فلاژله برای بزرگداشت دکتر Karen stedinger انتخاب شده است که یکی از دانشمندان برجسته از انستیتو پژوهش های دریایی فلوریدا در سن پترزبورگ و فلوریدا است . این داینو فلاژله ها سموم عصبی قوی می سازند این سموم باعث ماهی میری های وسیع ، آلوده شدن و مسمومیت صدف ها و مشکلات شدید تنفسی انسان ها در طول سواحل می شد . شکوفایی کشند سرخ 40 تا 80 مایل دورتر از سواحل خلیج مکزیک شروع شد و توسط جریان های متداول اقیانوسی به سمت جنوب شرق به سمت نواحی خلیجک تامپا حرکت کرد . در طی روند شکوفایی ، تراکم ارگانیزم های ایجاد کننده کشند سرخ به چندین میلیون سلول در هر لیتر از آب دریا افزایش می یابد و نواحی تأثیرپذیرفته به چندین مایل مربع توسعه می یابد . در نتیجه آبهایی که حجم زیادی از این سموم را در بر دارد به طرف سواحل جنوب غربی فلوریدا به حرکت درمی آید و باعث بر جا گذاشتن ماهیان مرده و در حال مرگ می شود . مدارک جدید از پژوهش های اخیر این نظریه را رائه داده است که تجمع چنین سمومی در ماهیان که به وسیله ی دلفین ها خورده شده اند می تواند یک عامل مهم در مرگ بیش از 700 پستاندار دریایی در سال 1987 باشد . هم چنین مطالعات نشان داده که حضور این سموم در هوا صدماتی را به دستگاه تنفسی انسان وارد می کند . شکوفایی K . brevis در چندین مایل دورتر از سواحل خلیج فلوریدا آغاز شد و از طریق بادها و جریان های اقیانوسی کنونی به سمت ساحل حرکت کرد دانشمندان معتقدند که جلبک K . brevis در بعضی نقاط وارد یک حالت غیر فعال در چرخه ی زندگی شان می شود . این شکل از تخم ها که مایل ها دورتر از سواحل غربی فلوریدا در کف اقیانوس قرار گرفته اند تخم در حالت کمون نامیده می شود . آنها تصور می کنند که جریان آب گرم توی گلف استریم می تواند آلگها را به سواحل شرقی و سواحل گارولیناس حمل کند . مدارک تاریخی نشان داده که کشند سرخ صدها سال و یا بیشتر است که در طول سواحل خلیج فلوریدا رخ می دهد . سلول های ایجاد کننده کشند سرخ به طور طبیعی در خلیج پخش شده و افزایش تعدادشان نتیجه ی فاکتورهای فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی است که باعث شکل گیری شکوفایی که غالباً دوره ای است در محیط های کم عمق و غیر طبیعی صخره های فلوریدای غربی است . K . brevis معمولاً در آب های گرم و شور یافت می شود ، اما در آبهای سردتر هم می تواند وجود داشته باشد . این یک پدیده طبیعیاست که رابطه ی آشکاری با آلودگی های ساخته بشر ندارد . در تراکم های زیاد K . brevis می تواند سطح آب را به رنگ قهوه ای مایل به قرمز درآورد .در جاهای دیگر می تواند زرد مایل به سبز دیده شود یا می تواند نامشهود باشد .

ج ) کشند سرخ در New England :

عامل ایجاد کننده Alexandrium tamarens است . New England اولین تجربه ناگوار با سم کشند سرخ را در سپتامبر 1972 تجربه کرده هنگامی که شکوفایی جمعیت پلانکتون های سمی از Main تا دماغه cod پدیدار شد . در حدود 30 مورد از PSP گزارش شده بود که کشنده نبودند .

هیچ موردی از مرگ توسط PSP در England گزارش شده است ولی این ناهنجاری در جاهای دیگر ایالات متحده و قسمت های دیگر جهان تلفات داده است . هیچ انسانی در شکوفایی سال 2005 بیمار نشده است . در شکوفایی سال 1972 یکی از مقامات مصرف صدفداران را در آن نواحی ممنوع کرد و نتیجه این اعلام ، وحشت جامعه بود . همچنین آنها خوردن همه صدفداران را ممنوع نکرده بودند ، اما مردم از مصرف غذاهای دریایی سالم و مطمئن نیز خودداری می کردند . در بهار سال 2005 بدترین شکوفایی جلبکی سمی Alexandrium fundense رخ داد که بزرگ ترین شکوفایی از سال 1972 بوده است .

آب و هوای بهار سال 2005 از نظر مقدار باران و ذوب یخ ، البته به غیر از قسمت های شرقی تر در ماه می دو برابر بود . این شرایط همراه با بادهای ثابت شمالی و شرقی ، احتمالاً سلول های زیادی از Alexandrium جنوب را به سوی خلیجک Massachusetts و خلیج دماغه cod کشانده بود . یک شکوفایی عظیم نیز دور از غرب Main در پاییز سال 2004 رخ داده بود که احتمالاً منابع بزرگی از سلول ها را در شروع فصل فراهم کرده بود . کشند سرخ می تواند هر بار در طول فصل قایقرانی ظهور کند به شرطی که وضعیت آب و هوا مساعد باشد . آفتاب خشک همراه با طوفان ناگهانی می تواند باعث زیاد شدن Alexandrium شود و شرایط فیزیکی مثل باد ، جزر و مد و جریان ها می توانند باعث افزایش تراکم این موجودات در یک مکان شود . هنگامی که میلیاردها ارگانیزم حضور داشته باشند ممکن است که آنها رنگ آب را کمی تغییر دهند کشند سرخ می تواند در جریان هایی که در طول سواحل وجود دارد به صورت کبه ای دیده شود . چند روز و یا چند هفته بعد رنگ قرمز آب ناپدید می شود . به هر حال باید به تغییر رنگ آب توجه شود چون لزوماً نمی تواند شکوفایی جلبکی سمی باشد . این خصوصاً در خلیجی از Main و مناطق دور از کانادا صدق می کند .

بعضی از ارگانیزم های ایجاد کننده کشند سرخ از طریق زیستی از خود نور سبز مایل به آبی ساطع می کنند که در شب امواج رنگی را ایجاد می کنند .

5 - کشند سرخ و نقش مؤسسه تحقیقات دریایی شیلات :

در سالهای اخیر رشد زیادی در آگاهی های جهانی در رابطه با کشند سرخ صورت گرفته است و هزینه و بودجه زیادی برای گسترش صنعت پرورش صدفداران و افزایش سلامتی انسان ها در نظر گرفته شده است .

به علاوه دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که کشند سرخ در سراسر کره زمین مرتباً در حال افزایش است که این افزایش می تواند در نتیجه فعالیت های انسان باشد . مواد غذایی غنی به واسطه شکلهای مختلف آلودگی و تغییرات مشخص که به فضای سبز وارد شده ، دلیل و نظریه ای به شدت افزایش طول دوره کشند سرخ است . همچنین انتقال تخم های در حالت کمون به مخازن توازن کشتی ها به پخش شدن و ظهور آنها کمک کرده است . بنابراین در این مورد تحقیقات بین المللی زیادی برای ارزیابی و سنجیدن گسترش شکوفایی جلبکی و مشکلات و درگیری های انسان در این رابطه انجام شده است . هدف این تحقیقات یافتن راهی است که بتوان قبل از ظهور کشند سرخ آن را پیش بینی کرد . پژوهشگران هیأت تحقیقات دریایی شیلات ( SFRI ) به طور منظم ظهور کشند سرخ مضر و قوی را در آبهای اطراف سواحل به اعضای جامعه اطلاع می دهند . دانشمندان سخت در حال کارند تا فاکتورهایی که شکوفایی کشند سرخ نتیجه ی آنهاست را شناسایی کنند . پس در نتیجه ی این فعالیت ها می توانیم شکل گیری شکوفایی و راههای ممکن نابود کردن و کم کردن صدمات نامطلوب بر روی زندگی دریایی و سلامتی جامعه را پیش بینی و محقق کنیم یک جنبه ی دیگر از تحقیقات و پژوهش بر کشند سرخ بر روی نوع منابع غذایی که شکوفایی را حمایت می کند می باشد. حوزه ای که در آن سواحل آلوده ، کشند سرخ نفوذ می کند ، ناحیه ای است که باید توجه زیادی به آن شود و تلاش زیادی برای بررسی و تحقیق انجام گیرد . تعدادی پایگاه کنترل کننده موجود در سواحل باید آب و صدف داران را از نظر وجود سموم کشند سرخ به طور دائم تست کنند . اجرای دقیق و کامل نظام سلامت عمومی از رسیدن صدف های مسموم به بازار جلوگیری می کند . هنگامی که مسمومیتی مشاهده می شود نواحی آلوده از کشند سرخ برای صید بسته شده و صیدی در آن صورت نمی پذیرد . این آگاهی شامل آگهی ها و اعلام کردن در محل آلودگی و آگاهی های محلی می باشد و نگهبان ها از مناطق بسته شده ، حفاظت می کنند . مؤسسه تحقیقات شیلات باید قبل از سفر کشتی ها و قایق ها این اطلاعات را در اختیار آنان قرار دهد . قایق رانان باید همیشه از قوانین دولتی مربوط به صدف ها به طور کامل آگاهی داشته و برای جایی که می خواهند در آنجا صید انجام دهند مجوز داشته باشند و قبل از سفر به آبهای ناآشنا ، باید قبل از جمع آوری صدف ها در مورد کشند سرخ سؤال شود حتی اگر ظاهر آب تمیز به نظر رسد .

6 – نکاتی از کشند سرخ که باید به خاطر سپرد :

1 – دو کفه ای مثل کلم ، اویستر ، اسکالوپ و ماسلز در آبهای کشند سرخی برای مصرف خطرناک و مضراند .

2 – لابسترها ، میگو ، خرچنگ زمانی که کشند سرخ در آب رخ می دهد برای مصرف سالم و بی خطر هستند .

3 – پختن سموم کشند سرخ را از بین نمی برد .

4 – آبهایی که تمیز به نظر می رسند می توانند هنوز هم به میزان کافی ارگانیزم های ایجاد کننده کشند سرخ داشته باشند که صدف ها را ناسالم و خطرناک کنند .

5 – پیش بینی های دریایی را بازبینی و چک کنید . سموم کشند سرخ توسط بادهای فرا ساحلی در هوا پخش می شوند .

6 – اگر شما ناراحتی های تنفسی را تجربه کرده اید ، ماسک بزنید . مثل ماسک هایی که در نقاشی استفاده می شوند این ماسک ها دهان و بینی را پوشانده ، ذرات کوچکی که سموم کشند سرخ را در بر می گیرند ***** می شوند .

7 – اگر علائم و نشانه ها وخیم تر شود ، مراقبت های بهداشتی را جدی تر بگیرید .

8 – پنجره های خانهی خود را بسته نگه دارید و تهویه های خانه را کنترل کنید .

9 – اگر علائمی از کشند سرخ مشاهده کردید آن را سریعاً به مؤسسه تحقیقات دریایی شیلات و یا سازمان حفاظت محیط زیست اطلاع دهید . این سرویس 24 ساعته اطلاعات مربوط به کشند سرخ را دریافت می کند .

 

منابع :

 

سایت های اینترنتی :

WWW . isurus . mote . org

WWW . whoi . edu

WWW . botany . uwc . ac . za

WWW . seagrant . gso . uri . edu

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[پسری از بابلسر 1800]

[h=2]کشند قرمز

[/h]

مقدمه

 

پدیده کشند قرمز بر خلاف نام معمول آن به هر گونه تغییر رنگ در آب دریاها می‌گویند. شکوفایی جلبکی یکی از رخدادهای شایع در اکوسیستم‌های دریایی است که بر اثر آن رشد یکی از گونه های آبزیان شدت می‌گیرد و حیات دیگر آبزیان را با خطر نابودی مواجه می‌کند. این تغییر ممکن است در جلبک‌ها، عروس‌های دریایی یا دیگر آبزیان پدید آید.

اولين كشند قرمز از رودخانه ها، كانال‌ها و حوضچه هاي مصر باستان گزارش شده است و این خبر را می‌توان در اسناد تاریخی موجود مشاهده کرد. از دهه 1990 میلادی گزارشات مرتبط با شکوفـایی جلبک های مضرافزایش چشمگیری داشته است. بسیاری از کشورهای دنیا از جمله فیلیپین، کره، چین، مکزیک، ایالات متحده آمریکا،... بر اثر این پدیده دچار مشکل شده و با حجم انبوهی از خسارت‌های زیست محیطی بوم شناختی (اکولوژیک) مواجه شده‌اند. این پدیده که به طور متوسط از چند روز تا چند هفته طول می‌کشد در دریاهای ایران شیوع زیادی دارد اما تاکنون کمتر مورد مطالعات دقیق قرار گرفته است. در دریای خزر کشند قرمز برای اولین بار در سال 1385 پدید آمد که موجب مرگ بسیاری از ماهی‌های کیلکا شد.

وقوع کشند قرمز در جهان و به آن در خلیج فارس در سالهای اخیر رو به فزونی گذاشته و مستندات علمی حکایت از این موضوع دارد. در آب‌های کویت، شکوفایی برخی از گونه هاي مضر در خليج فارس گزارش شده است، اما بررسی در مورد تأثير آن نیاز به مطالعه بیشتر دارد. وقوع پديده شكوفايي جلبكهاي مضر اغلب بر اثر افزايش تنش‌هاي زيست محيطي، از جمله ازدياد مواد مغذي، آلودگي و افزايش كشت و پرورش در نواحي ساحلي گزارش شده است.

نتايج تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که با افزایش آلودگي رشد تاژكداران شدت می‌گیرد. در سال 1995میلادی، شکوفایی نوعی از تاژکداران دریایی در خلیج کویت با مرگ بسیاری از ماهیان همراه بود. این مسأله بار دیگر در سال 2001 ميلادي، روي داد و بدنبال آن گونه‌ها جدیدی از كشند قرمز در منطقه نمایان شد.

پديده كشند قرمز كه از اواخر شهريور امسال تا اواسط بهمن از جاسك تا جزيره كيش امتداد يافته بود، در واقع نوعي شكوفايي فيتوپلانكتوني است كه تحت عوامل گوناگون مثل ميزان باد، دما ، باران و حتي نشر پسآب‌هاي صنعتي، فاضلاب و استخر هاي پرورش ماهي و ميگو در دريا كه سبب افزايش مواد مغذي مي‌شود، صورت گرفته است. گونه‌هاي متنوعی از شکوفایی جلبکی در سرتا سر سال در خليج فارس پديدار مي گردد. اما اين نخستين باري است كه پديده فوق به مدت طولانی و به وسعت زياد در آب هاي استان هرمزگان ماندگار شده است و به غير ازتلفات آبزيان در اين استان، آب هاي امارات متحده عربي و عمان را نيز تحت تاثير قرار داده است و در ضمن سبب بروز مشكلاتي براي تجهیزات ساحلی و آب شيرين كن‌ها در قشم و صنعت گردشگری به و‌‌يژه در جزيره كيش شده است. به نحوي كه شنا كردن و غواصي براي مدتي در جزيره كيش ممنوع اعلام گرديد. به علاوه اين مشكل باعث سفيد شدن مرجان ها در شمال جزيره لارك، جنوب شرقي قشم و شرق فارور شده است. مرگ و میر زوپلانکتون‌ها، نرم تنان، بی‌مهرگان، خیارهای دریایی، تولید انبوهی از کف آب‌های متعفن در مناطق ساحلی می‌کند که این مسأله موجب تولید گاز سولفور اکسیژن می‌شود. این پدیده با مشکلات بهداشتی مستقیم و غیرمستقیمی نیز همراه خواهد بود. از جمله مشکلات مستقیمی که می‌تواند برای انسان داشته باشد؛ بروز حالت تهوع در کودکان و سالمندان است. برخی از افرادی که از آلرژی و حساسیت رنج می‌برند نیز با شنا در این آب‌ها ممکن است دچار بیماری‌های پوستی شوند.

بر اساس آخرین آمارهای منتشره توسط سازمان شیلات کل کشور تاکنون 30 تن ماهی در اثر شکوفایی جلبک قرمز تلف شده‌اند. این آمار تنها به ماهی‌های شیلاتی اختصاص دارد و آبزیانی مانند خیارهای دریایی، کرم‌های دریایی، لاک پشت‌ها و غیره را شامل نمی‌شود. وقوع اين پديده در اين آب‌ها در نوع خود بي نظير است، زيرا تا كنون (از سال 1369 به بعد) هيچ يك از كشندهايي كه در اين آب‌ها رخ داده است تا اين اندازه سبب مرگ و مير ماهيان مرجاني و شيلاتي نشده و مدت زمان و وسعت آنها تا كنون تا اين اندازه حائز اهميت نبوده است. ظاهراً فعاليت‌هاي انساني مثل پساب‌ها و مواد مغذي خروجي از استخرهاي پرورشي و بارش باران و تنش‌هاي ناشي از باد باعث تسهيل وقوع شكوفايي تاژكداران فوق شده است.

شايان ذكر است كه مواد مغذي متراكم شده در استخرهاي پرورشي بر اثر عمل بادهاي محلي و آب روان ها به آب دريا ريخته مي‌شود. با توجه به وقوع توفان شن در اواسط آبان ماه 1387 در استان هرمزگان، از ميزان كشند قرمز تا اندازه زيادي كاسته شد، اما با آرام شدن دريا، مجددا كشند قرمز بطور گسترده در سطح استان تا جزيره كيش امتداد يافت. با توجه به وسعت كشند قرمز كه در بخش ايراني خليج فارس از جاسك تا جزيره كيش امتداد يافته است و حتي در شارجه واقع در امارات متحده عربي و مسقط در عمان پيشروي نموده است، بيم آن مي رود كه خسارات قابل توجه بيشتري به آبزيان وارد شود. پس از تلفات سنگين ماهي در استان هرمزگان كه ميزان آن تا تاريخ 24/8/87 به 6 تن و در امارات متحده عربي بين 600-400 تن تخمين زده مي شود، با تداوم اين روند خسارات بيشتري در راه است.

هم اكنون خبر مي رسد كه تعدادي از لاك پشت هاي دريايي نيز بر اثر اين فاجعه در حوالي ساحل بندر لنگه تلف شده اند. مهمتر اينكه مرجانهاي بخش شمالي جزيره لارك، جنوب شرقي جزيره قشم و شرق حزيره فارور نيز از اين پديده مصون نمانده و بخش اعظمي از مرجانهاي شاخ گوزني بويژه در جزاير لارك و قشم بر اثر خفگي و كاهش نور سفيد شده اند و جانوران همزيست با آنها شامل نرمتنان و ساير بي مهرگان نيز با مرگ و مير حائز اهميتي مواجه شده اند.

[پسری از بابلسر 1800]

دلایل شکوفایی جلبک

 

اگرچه تاکنون در تحقیقات انجام شده در مورد علل بروز این پدیده نتایج قطعی کسب نشده است، اما افزایش مواد مغذی، ورود پساب های صنعتی، ضایعات استخرهای پرورش ماهی و غیره از دلایل اصلی بروز این پدیده است. در خلیج فارس به دلیل عمق کمتر و نفوذ نور به عمق آب زمینه برای این شکوفایی ها بیشتر است

آب هاي گرم و مواد مغذي زياد از عوامل بوجود آورنده شكوفايي است. فعاليت هاي انساني مثل ازدياد مواد مغذي (يوتروفيكاسيون) حاصل از پساب هاي مزارع پرورش ماهي و ميگو و باران و تنش هاي بادي، محيط مساعدي را براي اين رخداد فراهم مي آورند. شواهد موجود حاکی از آن است که كاهش دماي آب و هوا باعث كندي اين پديده مي گردد، زيرا كشند قرمز در آذرماه امسال که با پایین آمدن دما همراه شده، در آب هاي ساحلي بندر عباس و آب هاي ساحلي كيش کاهش چشمگیری یافته است. از این رو برخی از محققین بر این اعتقادند که تغییرات اقلیم جهانی و افزایش دمای زمین می‌تواند از علل گسترش این پدیده باشد.

برخی از دانشمندان ناسا و هند نیز دریافتند که افزایش کلروفیل آب رابطه مستقیمی با فرکانس‌های دریافتی از زلزله های دریایی دارد. با چنین مفروضی می توان با استفاده از میزان کلروفیل «a» (رنگینه a) در تصاویر و عکس‌های ماهواره ای وقوع زلزله را خبر داد. بر این اساس به دنبال وقوع زلزله لایه‌های زمین با یکدیگر اصطکاک می‌یابد و حرارت تولید می‌کند. افزایش دمای آب زمینه را برای کلرفیل «a» و جلبک‌ها را فراهم می‌کند. از سویی زمین لرزه‌های بستر دریا پدیده دیگری به نام «فراچاهش» (آپ ولینگ) را به همراه می‌آورد که بر اثر آن مواد مغذی ته نشین شده در بستر دریا در آب پراکنده می‌شوند و موجب شکوفایی بی‌رویه فیتو‌پلانکتون‌ها می‌شوند.

در حال حاضر نياز مبرمي به پايش فيتوپلانكتون و آب شناسي آب هاي ساحلي خليج فارس به خصوص استان هرمزگان است تا از مرگ و مير بيشتر موجودات دريايي به ويژه گونه هاي تجاري آن جلوگيري شود. كيفيت آب هاي ساحلي بايد به ميزاني باشد تا بوم سامانه هاي ساحلي پايدار بمانند. اكنون زيست محيط دريايي استان هرمزگان و استان بوشهر تحت الشعاع كشند قرمز قرار دارد و از اين رو پايش و پيش بيني و راهكارهاي مديريتي اين پديده هر چه بيشتر در اولويت قرار دارد.

[پسری از بابلسر 1800]

مشکلات ایجاد شده

 

1- وضعیت طبیعی دریا همانطوریکه از تصاویر ماهواره ای مشاهده می شود کاملاً بر هم خورده است

2- کیفیت آبها به شدت تغییر یافته و برای مصارف گوناگون با مشکلات عدیده ای مواجه شده است.

3- تلفات آبزیان تجارتی رو به افزایش است و با تداوم کشند قرمز که از ویژگیهای بارز آن است، تلفات بشدت افزایش خواهد یافت.

4- عرصه برای فیتوپلانکتونهای بومی که بطور مستقیم و غیرمستقیم مورد تغذیه ماهیان و آبزیان مهم مانند نهنگان و دلفینها و گاهی دریایی و غیره هستند تنگ شده و عرصه های آب توسط این گونه کشند اشغال شده است.

6- بسیاری از بوم سازگان مهم خلیج فارس بویژه آبسنگهای مرجان دچار سفید شدگی و نهایتاً در مرض تهدید و انقراض قرار گرفته¬اند. طبق آخرین آمار (شکل) آبسنگهای منطقه وسیعی از قشم، هرمز، لارک و جزایر هنگام و غیره اکثراً رو به سفیدی و اضحلال کامل پیش می روند.

7- ایجاد کف های متعفن که بوی نامطبوع آنها از کیلومترها به مشام می رسد و سبب اذیت و آزار ساحل نشینان و کاهش شدید رفت و آمدها شده است.

8- آب شیرین کن ها شدیداً تحت فشار گرفتگی و عدم کارآیی و در نتیجه کاهش آب شیرین در جزایر مهم کشور از جمله قشم، هرمز، کیش و غیره شده است.

9- از مشکلات مستقیمی که برانسان دارد، بروز حالت تهوع در کودکان و سالمندان آلرژی و بیماریهای پوستی است.

10- به دلایل فوق، مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی برای ساحل نشینان از قبیل عدم فروش محصولات دریایی- عدم استفاده از آبزیان در رستورانها، کاهش شدید اکوتوریست ها و کاهش خرید اجناس در مناطق آنها حاصل شده است.

 

4- تحقیقات مرکز ملی اقیانوس شناسی و آخرین وضعیت

 

پس از وقوع شکوفایی وسیع جلبکی مرکز ملی اقیانوس شناسی بی درنگ یک گشت تحقیقاتی متشکل از محققان رشته‌های فیزیک و زیست شناسی دریا را تشکیل داد تا در کمترین زمان ممکن از منطقه نمونه برداری کنند. از این رو آب هاي ساحلي بندر عباس، جزاير هرمز و قشم ديده باني شد. در اين راستا پس از مشاهده كشند قرمز از لكه ها عكس برداري شد و موقعيت جغرافيايي منطقه تحت بررسي با مختصات ياب (GPS ) ثبت گرديد. سپس نمونه هاي آب به طور كيفي ازسطح آب برداشت گرديد و نمونه ها به مركز ملي اقيانوس شناسي در تهران منتقل و مورد شناسايي قرار گرفتند. با استفاده از دستگاه CTD ، پارامترهای فيزيكی و شيميايي آب شامل دما، شوري، pH، اكسيژن محلول، كلروفيل a، كدورت و عمق از نزديكي سطح آب دريا تا عمق 10 متري اندازه گيري شد. پس از برداشت داده ها توسط دستگاه فوق، اطلاعات از حافظه داخلي دستگاه بازيافت و در برنامه Excel مرتب و كنترل گرديد. سپس با استفاه از برنامه نرم افزاري مطلب نیمرخ عرضي (Cross Section) تمامي پارامترها در امتداد مسير طي شده ترسيم شد. به علاوه، ميزان كلروفيلa و دماي سطحي آب توسط تصاویر ماهواره ای MODIS یک ماه قبل و بعد از اتمام کشند قرمز استخراج، آناليز و بررسی شد. شفافيت آب دريا نيز توسط ديسك سشي سنجش گرديد.

این مرکز در ادامه فعالیت های خود یک پروژه تحقیقاتی با عنوان «بررسی پایش کشند قرمز؛ با تأکید بر نقش عوامل زیست محیطی بر آن در آبهای ساحلی استان هرمزگان» به محیط زیست و استانداری هرمزگان پیشنهاد کرده است. از سویی تاکنون بررسی تخریب مرجان ها بر اثر کشند قرمز را در برخی از جزایر نظیر کیش و لارک مورد مطالعه قرار داده است. همچنین محققین این مرکز در جلسات و کمیته های تخصصی که در این زمینه برگزار شده شرکت کرده و مقاله ارائه کرده اند.

متخصصان مرکز ملی اقیانوس شناسی در مطالعات خود در مورد آخرین وضعیت پدیده کشند قرمز متوجه حرکت این جلبک‌ها تا مرز آب های ساحلی استان خوزستان شدند. هم اکنون از فعالیت این پدیده در اطراف جزایر فارور، کیش و آب های سطحی بندر لنگه کاسته شده است و شواهد موجود از حرکت این جلبک ها به سمت آب های ساحلی استان خوزستان خبر می‌دهد. براساس آخرین یافته‌های این مرکز از اوایل بهمن ماه 87 آثار عینی مربوط به پدیده کشند قرمز از آب های ساحلی جزیره فارور کاسته شده است به نحوی که آب های اطراف این جزیره به علت کاهش قابل توجه زئوپلانکتون ها (جانوران شناور) و ماهیان ساکن در این منطقه کاملاً شفاف شده است. این در حالی است که هنوز در اطراف آب های جزایر قشم و لارک این پدیده به وضوح مشاهده می‌شود. ادامه این پدیده باعث مرگ حجم قابل توجهی از ماهیان و آبزیان شده و صیادان ماهیان تزئینی را در این منطقه با مشکلات جدی معیشتی مواجه کرده است.

 

5- راهکارها

 

5-1- راهکارهای علمی

- شناسایی دقیق گونه یا گونه ها بویژه از طریق مارکرهای ژنتیکی، شناخت گستره مکانی و زمانی عمودی و افقی، شناخت سمی بودن یا عدم سمی بودن و در صورت سمی بودن نوع سم و میزان سمیت ایجاد شده

- شناخت عوامل ایجاد کننده از قبیل ورودی پسابهای فعالیتهای اکتشافی دریایی، آب توازن کشتی ها، پدیده طوفان گونو و طوفانهای حاره ای و زلزله و تأثیر آن به افزایش دما و شوری از منابع مختلف یا پدیده های طبیعی مانند خشکسالی، تغییرات در میزان نور و غیره

 

5-2- راهکارهای اجرایی و مدیریتی جهت مقابله با پدیده

- با انجام واکنشهای سریع جهت کاهش تراکم با استفاده از فناوریهای داخلی (برای مثال با مکش های قوی و رسوب دادن گونه توسط مانتریفیوژ و غیره) می توان به کاهش تعداد آنها و جلوگیری از آلودگی مجدد‌ کمک نمود. ضمن اینکه از جلبکهای ته نشین شده برای استفاده های زیاد دارویی، غذایی، بهداشتی و غیره بهره برد.

توضیح آنکه این موجودات عموماً به صورت کیست ته نشین می شوند و سال بعد با مساعد شدن شرایط جدید مجدداً شکوفا می گردند

- واکنشهای کوتاه مدت: از قبیل کاهش ورودی پساب منازل و صنایع به دریا

- راه کارهای میان مدت: اعمال قوانین و مقررات جدید، تشویق کلیه دست اندرکاران ساحلی و دریایی به رعایت مقررات و قوانین زیست¬محیطی، اعمال جریمه¬های سنگین، مشارکت ارگانها در همکاری با تحقیقات و پایشهای مداوم

- راه کارهای بلندمدت: از قبیل مجهز کردن کلیه صنایع به آخرین یافته های فناوری زیست محیطی با توجه به قوانین و مقررات جدید، تجهیز ارگانهای مسوول در رابطه مقابله با آلاینده ها به آخرین فناوریهای موجود در ایران و جهان، پایش دقیق و منظم و ایجاد پایگاههای اطلاع رسانی

[پسری از بابلسر 1800]

نکات پزشکی کشند قرمز

 

 

کشند قرمز خلیج فارس حاصل تکثیر انبوه تاژکدار چرخان از جنس cochlodinum است. این جلبک میکروسکوپی ، به صورت غیر جنسی با شکاف دوتایی تقسیم می شود . شرایط ایجاد کشند قرمز بسیار پیچیده است ولی به صورت عمده پیش نیاز ایجاد آن ، افزایش میزان مواد غذایی غیر آلی مانند نیتروژن ، فسفر و آهن و نور خورشید است . از این رو ، این پدیده تابستان ها روی می دهد ولی میتواند روزها ، هفته ها و یا ماه ها پا بر جا بماند.

کشند قرمز خلیج فارس که از مهرماه سواحل هرمزگان را درنوردیده است در شارجه واقع در امارات متحده عربی و مسقط در عمان نیز پیشروی نموده است و اکنون نیز با گذر از سواحل استان بوشهر ، به شمال غربی خلیج فارس گسترش می یابد .

این کشند سه ویژگی دارد که شامل رنگ آن است که از قرمز تا قهوه ای و حتی سیاهرنگ دیده می شود . دومین ویژگی آن بوی زننده آن است که ناشی از تجزیه باکتریایی است و سومین ویژگی آن نیز هنگامی که به درجاتی از رشد خود می رسد ، تشکیل کف است .

کشند قرمز با جنس cochlodinum ، طی ده سال گذشته در سواحل و آب های جنوب شرقی آسیا ، اقیانوس آرام و خلیج کالیفرنیا ظهور نموده و موجب ایجاد خسارت چشمگیری در صنعت ماهیگیری کشورهای ژاپن ، کره ، چین و فیلیپین شده است . به طوری که خسارت وارده بر صنعت شیلات کره بالغ بر 100 میلیون دلار بوده است . به طور کلی رخداد این کشند با مرگ و میر بالای ماهیان شیلاتی تواًم است . این جلبک میکروسکوپی هر چند موجب ایجاد آسیب زایی آبشش ماهی ها می شود ولی هنوز مکانیسم سمّیت آن شناخته شده نیست . پژوهشگران پیش از این چنین بیان کرده بودند که مرگ زایی آن بدلیل مصرف اکسیژن آب توسط این ارگانیسم یا چسبیدن آن در آبشش ها و ایجاد تورم در بافت آبششی ماهی ها می باشد.

همچنین علت مرگ و میر نرمتنان را نیز تماس فیزیکی با این جلبک میکروسکوپی ذکر کرده بودند. در گزارش قدیمی نیز به جداسازی سم فلج کننده از نرمتنان آلوده به آن برمی خوردیم . اما ترکیبات اکسیژن فعال (ros_like ) عمل می کنند . هر چند هنوز ساختار دقیق سموم این جلبک شناخته شده نیست و گفته می شود که مصرف ماهی زنده ، توسط انسان بلامانع است ولی بعضی از صاحبنظران بر این عقیده اند که در مصرف ماهی در شرایط کشند قرمز می بایست محتاط بود و توصیه می شود :

1- از مصرف ماهی مرده یا دارای ضایعات و آسیب های جلدی به شدت پرهیز نمود .

2- ماهی می بایست به خوبی از محتویات روده ای ، دستگاه گوارش و آبشش پاک شود و گوشت آن را فیله نمود ( زیرا سموم جلبکی جذب ماهیچه نمی شوند و در روده می مانند )

3- مصرف میگو ، خرچنگ و لابستر نیز بلامانع است زیر این جانوران توسط کشند قرمز صدمه نمی بینند

4- از مصرف نرمتنان دو کفه ای نیز می بایست به شدت پرهیز نمود . مصرف این نرمتنان در میان کارگران منطقه عسلویه شایع می باشد . پخت و پز نیز سم این صدف ها را از بین نمی برد . زیرا در زمان رخداد کشند قرمز با cochlodinum ، سموم ایجاد کننده مسمومیت فلج کننده با مصرف صدف (pst ) نیز مشاهده شده اند . علائم با مور مور شدن دهان و لب ها شروع می شود و بی حسی به سایر عضلات کشیده می شود و در نهایت فلج عضلات ، نارسایی تنفسی و مرگ روی می دهد .

5- از دست زدن به ماهی مرده یا موجودات مرده که در سواحل دریا در زمان کشند قرمز دیده می شودند می بایست اجتناب کرد.

6- از شنا کردن در دریا در زمان کشند قرمز نیز می بایست پرهیز نمود ؛ زیرا موجب بلع ارگانیسم و یا ایجاد تحریکات چشمی و پوستی می شود .

7- توصیه می شود در هر شرایط بلوم جلبکی ، افراد مستعد آلرژی و یا آسم در معرض جریان های باد برخاسته از دریا قرار نگیرند . زیرا ممکن است دچار تشدید علائم آبریزش از چشم و بینی و تحریکات پوستی شوند .

بیشتر این سموم ، نورتوکسین هستند و در مقابل گرما ، ثابت می مانند . از این رو ، پخت و پز ، موجب حذف سمیت آنها در مواد غذایی نمی گردد. افزون بر مصرف مواد غذایی سمی ، سموم دو منبع دینوفلاژی ، مانند بروتوکسین ( berevetoxins ) به صورت ائروسل و سم فیستریا ( pfiesteria ) به صورت فرار از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن انسان می شوند.

طی سه دهه گذشته ، رخدادهای شکوفایی جلبکی زیان آورد ، در بسیاری از نقاط گزارش شده است . عوامل زیان آور ، در بسیاری از نقاط گزارش شده است . عوامل گوناگونی در این رخدادها موثر بوده اند که شامل فعالیت های انسانی مانند ایجاد افزایش در گازهای گلخانه ای و تغییرات عظیم در سطح آب و هوای جهانی تا جابجایی و انتقال گونه های غیربومی از طریق آب موازنه کشتی ها می باشند .

در کشتی ها ، آب موازنه زمانی به کار می رود که کشتی خالی است و بار خود را تخلیه کرده است. از این رو بعد از رسیدن به بندر جهت بارگیری ، آبی که در مخازن حفظ توازن ذخیره شده است ، تخلیه می شود .

به طور تخمینی ، 10 میلیارد تن آب بالاستاژ موازنه هر ساله انتقال می یابد که آن را به صورت منبع عظیمی جهت انتقال آلودگی در می آورد.حمل سلول ها و کیست های جلبکی سمی ، در آب بالاستاژ کشتی ها ، روش شناخته شده ای برای انتقال دینوفلاژله ها و دیاتوم های سمی به مناطقی است که فاقد این گونه ها هستند . از پدیده های دیگر در بلوم جلبکی ، پدیده اوتروفیکاسیون (eutrophivation) است . تکثیر فیتوپلانکتون ها در اقیانوس به دسترسی آنها به نیتروژن بستگی دارد. منبع عمده انسانی نیتروژن ، ورود اتمسفری منشاً از منابع کشاورزی شهری و صنعتی است.

در مورد تغییرات شرایط آب و هوایی و پدیده ال نینو فصل اول اشاره گردید. به طور کلی ، فعالیت های انسانی روی محیط زیست ، عامل مهمی در گسترش شکوفایی جلبک زیان آور بوده و گسترش بلوم های جلبکی سمی و زیان آور ، عنوان شاخص زیستی اختلالات اکولوژیک دریا ، به شدت مورد توجه قرار گرفته است .

[پسری از بابلسر 1800]

بیمـاری هـای پـس از کشنـد قرمـز

 

 

مسمومیت های غذایی با صدف های دریایی

مقادیر جزئی از سموم صدفی ، اغلب در صدف ها ی خوراکی ، وارد بازار تجارت در سراسر جهان میگردند . اما اکنون این سموم در غلظتی هستند که روی سلامت اثری ندارند . این سموم را می توان با روش های کروماتوگرافی مایع پرفشار ( HPLC ) اندازه گیری نمود و غلظت های مجاز آنها مشخص گردیده اند .

اکثر گونه های سم زای میکروسکوپی ، در گروه دینوفلاژله ها قرار دارند که با رخداد جزر و مد سرخ همبستگی از خود نشان می دند . در حقیقت جز و مد سرخ شکوفایی (بلوم ) دینوفلاژله ها هستند که آب دریا ، خلیج ها رودخانه ها را به رنگ سرخ آجری ، قهوه ای ، سبز و یا حتی زرد در می آورند. شکوفایی این موجودات میکروسکوپی ، ** مواد غذایی دریایی ، منبعی سرشار از مواد سودمند تغذیه ای می باشند ؛ 16 درصد از پروتئین های حیوانی که در سراسر جهان به مصرف می رسند از 66 میلیون تن گونه های دریایی که سالانه مورد مصرف خوراکی قرار می گیرند ، بدست می آید.

حداقل 1200 گونه جانور دریایی سمی وجود دارند . از این رو ، مسمومیت های غذایی در سراسر دنیا مشاهده می گردد . هر چند مسمومیت های مواد غذایی دریایی ، نسبت به مواد دیگر غذایی ، نادرتر است ، ولی علائم مسمومیت غذایی با جانوران دریایی (ICHTHYOTOXISM ) در تشخیص های افتراقی ، گیج کننده بوده و معاینات بالینی و تاریخچه دقیق مصرف مواد غذایی دریایی می تواند راه گشا باشد . عموماً ، سموم جانداران دریایی ، ناشی از سموم جلبک های میکروسکوپی سمی است که در طی زنجیره غذایی انباشته گردیده و این سموم موجب علائم و نشانه های نورولوژیک و گوارشی می شوند.

شکوفایی ( بلوم ) جلبکی زیان آور

در سراسر دنیا ، سموم جلبکی ، عامل بیش از 60 هزار مسمومیت در سال بوده که با نرخ مرگ و میر 5/1 درصد توام می باشند .

افزون بر تهدید سلامت انسان ، سموم جلبکی موجب مرگ و میر ماهی و صدف های دریازی ، پرندگان و دیگر جانوران زنجیره غذایی می شوند.

منشاء سموم جلبکی ، جلبک های تک سلولی هستند که در پاسخ به شرایط مساعد زیستی ، تکثیر یافته و انباشت های متراکمی از سلول ها یا ( بلوم = شکوفایی ) را تولید می کنند . در بسیاری از موارد ، گونه های سمی در تراکم کم وجود دارند و اثرات زیان آوری بر انسان ها و محیط زیست فراهم نمیکنند. اما سمیت به صورت عمومی با این ارگانیسم ها زمانی روی می دهد که در تراکم بالایی انباشت پیدا می کنند . شرایطی که فیتوپلانکتون ها تولید سموم میکنند را شکوفایی (بلوم ) جلبکی زیان آور می نامند که پیش از این به نام جزر و مد سرخ معروف بود . تنها 2 درصد (80-60 گونه ) از 4000 -3400 فیتوپلانکتون شناخته شده زیان آور یا سمی می باشند . از اینها ، اعضاء دو گروه جلبکی تک سلولی تحت عنوان دینوفلاژنه ها و دیاتوم ها ، تولید سمومی میکنند که برای انسان ها زیان آور هستند .

نرمتنان صدف دار ، زئوپلانکتون ها و ماهیان سبزینه خوار ، از این جلبک ها تغذیه نموده و به عنوان عامل بیماری ( VECTOR ) به طور مستقیم ( مانند مصرف صدف خوراکی ) یا از طریق انتقال در مسیر زنجیره های غذایی ، موجب ایجاد مسمومیت در انسان ها می شوند . مصرف غذاهای دریایی آلوده به سموم جلبکی ، موجب پنج نوع سندرم مسمومیت غذایی در انسان می شوند که شامل مسمومیت فلجی با صدف ، مسمومیت فراموشی با صدف ، مسمومیت اسهالی با صدف و مسمومیت با ماهیان (CIGUATERA ) هستند .

هنگامی که فلج تنفسی روی داده است ، می بایست توجه به نارسایی تنفسی و اقدامات حمایت تنفسی نمود ( معمولاً طی 24 ساعت اولیه ) . چنانچه بیمار را بتوان 18 ساعت زنده نگه داشت ، پیش اگهی خوب است و بهبودی سریع روی خواهد داد .

در سطح جهان ، تقریباً سالانه 2000 مورد ( PSP ) روی می دهد که با مرگ و میر 15 درصد توام است .

مسمومیت اسهالی با صدف

مسمومیت اسهالی با صدف ( DSP ) ، در نگاه اول ، یک بیماری دستگاه گوارش است که اولین مورد آن در هلند در سال 1961 گزارش گردید . پس از رخدادهای ژاپن در اواخر دهه 1970 ، عامل و سموم مربوطه شناسایی شدند . بیماری ( DSP ) عموما توسط ترکیب لیپوفیلیک ، پلی اتری اسید اوکادائیک ( OKADAIC ACID ) و مشتقات ( دینو فیزیس توکسین ) بوجود می آید. آنها سرین / ترئونین پروتئین فسفاتازهای اساسی را که تنظیم کنننده فرآیند های متابولیک در سلول های یوکاریوتیک هستند ، منع می کنند . در نتیجه پروتئین های فسفریله انباشت شده و موجب درون رفت کلسیم م گردند . CAMP یا پروستاگلاندین تولید می شود و ترشح پایدار مایع به درون روده افزایش داده و اسهال ایجاد می نماید .

تاژک داران چرخان ، به ویژه گونه های جنس های (DINOPHYSIS ) و ( PROROCENTRUM ) منابع این سموم هستند . بر اساس جغرافیای صدف ، سموم گوناگونی چیرگی پیدا می کنند ؛ به عنوان مثال اسید اوکادوئیک در بریتانیا دینوفیزیس توکسین در ایرلند دیده می شوند .

بیماری (DSP ) غالباً با علائم گوارشی توام است . شامل اسهال ، تهوع ، استفراغ ، شکم درد و لرز است . علائم عصبی دیده نمی شود . بهبودی طی 2 تا 3 روز روی می دهد و تا کنون مرگ و میری با این بیماری گزارش نشده است .

درمان به صورت حمایتی و شامل جایگزینی مایعات درمان های ضد اسهالی ( ANTIDIARRHEAL ) است .

مسمومیت فراموشی با صدف

در کانادا ، در سال 1997 ، 107 نفر بعد از مصرف صدف خوراکی ماسل ( MUSSEL ) کشت شده در جزایر پرنس ادواردو علائم گاستروآنتریت بیمار شدند . افراد با آسیب شدید ، علائم سیستم عصبی از خود نشان دادند که شامل از دست دادن قدرت حافظه بود . سپس سم ، با نام اسید دموئیک ( LOMIC ACID ) شناسایی شد که یک اسید آمینه محلول در آب و مقاوم به گر* است . اسید دموئیک ، بیش از این در جلبک های قرمز گوناگون شناسایی شده بود ، اما در این مورد ، منبع آن یک دیاتوم تخت عنوان ( PSEUDO_NIZSCHIA MULTISERIES ) بود . این پدیده تقریباً غیر معمول بود ، زیرا پیش از این ، تاژک داران چرخان مسئول سموم صدفی بودند . مطالعات بعدی نشان داد که دیگر گونه های این دیاتوم نیز تولید اسید دموئیک می کنند .

اسید دموئیک ، آگونیست قوی گلوتامیک است که موجب اختلال طبیعی در انتقال عصبی شیمیایی در مغز می شود .

این سم به گیرنده های کاینات مانند (Kainite – type ) گلوتامیک متصل شده و موجب تحریک پایدار سلول های عصبی می گردد و در نتیجه کلسیم سلولی افزایش پیدا نموده و تورم سلول های عصبی و مرگ آنها در هیپو کامپوس روی می دهد . از زمان روی دادن رخداد کانادا ، استخراج اسید دموئیک از صدف های کشورهایی همچون آمریکا ، اسپانیا و اخیراً بریتانیا گزارش شده است .

علائم طی 30 دقیقه تا 24 ساعت بعد از خوردن صدف های سمی روی می دهد و علائم آغاز کننده شامل تهوع ، استراغ ، شکم درد ، سردرد ، بی حالی ، لرزش و گیجی و پریشانی است . طی 3 الی 4 ساعت ، تنگی نفس ، برادری کاردی ، تشنج ، کما و مرگ روی می دهد . همی پارازی و فلج چشمی نیز دیده می شود . کسانی که از بیماری شدید جان سالم به در می برند دچار از دست دادن همیشگی حافظه کوتاه مدت می شوند ، از این رو است که به این بیماری مسمومیت فراموشی با صدف می گویند . حمایت تنفسی در فاز اولیه بیماری ممکن است مورد نیاز باشد.

مسمومیت نوروتوکسیک با صدف

هماهنند ( PSP ) ، بیماری مسمومیت نوروتوکسیک با صدف ( NSP ) برای قرن ها شناخته شده بوده است . اما بر عکس ( PSP ) ، تنها از بعضی از مناطق قاره آمریکا و نیوزیلند گزارش شده است .

اثرات سمی ، در نتیجه گروهی از ترکیبات لیپوفیلیک پلی اتری به نام برووتوکسین ( Brevetoxins ) بوجود می آیند که موجب درون رفت یون های سدیم به درون کانال های وابسته به ولتاژ سدیم گردیده و از این رو از لحاظ مکانیسم عمل مانند ( Ciguatoxins ) اثر می کنند .

هر چند که چندین " رافیدوفیت " این سموم تولید می کنند ، اما شایع ترین عامل ، از تاژک داران چرخان به نام ( GYMNODINUM BREVE ) است . این ارگانیسم ، مسئول جزر و مد سرخ مشهور فلوریدا بوده و موجب ( NSP ) بعد از مصرف صدف خوراکی آلوده می گردد. آئروسل آب دریا که حاوی سلول های لیز شده این تاژک دار چرخان است ، موجب تحریک چشم و دستگاه تنفسی می شود . اثرات زیان آور این تاژک دار چرخان برای ماهی ها ، بی مهرگان و پرندگان دریایی با مرگ و میر بالایی توام بوده است .

نوروتوکسین این بیماری ، در آغاز موجب علائم گوارشی مانند تهوع ، اسهال و درد شکمی می شود. این علائم با علائم نورولوژیک که شمال پاراستزی دور دهانی ، سر گیجه ، آتاکسی ، تشنج و فلج تنفسی هستند ، دنبال میگردد. علائم دیگر شامل برادی کاردی ، سردرد ، دردهای کرامپی در اندام های تحتانی و مردمک گشاد می باشند .

علائم طی چند دقیقه بعد از مصرف روی می دهند ، ولی ممکن است تا 3 ساعت بعد از مصرف سمی صدف خوراکی نیز به تاخیر بیفتد .

کاهش اکسیژن دریا و مرگ و میر ماهی ها می شود ؛ اما نرمتنان ، این ارگانیسم ها را ***** کرده و سم آنها را در ماهیچه های خود انباشته می کنند .

مسمومیت فلج کننده با صدف

بیماری و مرگ و میر با مسمومیت فلج کننده توسط مصرف صدف (PSP ) در قرن های گذشته نیز ثبت گردیده است . این سموم شایع ترین و گسترده ترین سموم صدفی هستند و رخداد (PSP ) در حال فزونی است.

این بیماری ویژه دستگاه اعصاب ، توسط گروهی از 20 تتراهیدروپورین وابسته نزدیک بوجود می آید که محلول در آب بوده ، در مقابل گرما مقاوم هستند و به آنها سموم فلج کننده صدفی می گویند . این سموم از لحاظ قدرت متنوع هستند و در مقادیر و ترکیب های گوناگونی در صدف های سمی وجود دارند . آنها همچنین از یک شکل به شکل دیگر تبدیل می گردند . ساکسی توکسین (SAXITOXIN ) قوی ترین آنها است . در مقادیر بالا ، ( PSP ) موجب مرگ طی دو ساعت می شود و هیچ گونه پادزهری ندارد . در معرض قرار گرفتن با این سموم ، از طریق مصرف دو کفه ای ها مانند ماسل ها ( MUSSELS ) ، اسکالوپ ها و کلام ها ( Clams ) است . اما ( PSP ) بعد از مصرف سخت پوستان ، شکم پایان و ماهی نیز گزارش شده است .

ساکسی توکسین ها در مقادیر و ترکیبات گوناگون ، در سه جنس Alexandrian ، Gymnodinium و Pyrodinium تولید می شوند .

ساکسی توکسین ، اثرات خود را با میل فراوان برای اتصال به مکان یک کانال وابسته به ولتاژ سدیم آغاز میکند که موجب منع هدایت کانالی گردیده و در نتیجه بلاک در فعالیت های سلول های عصبی بوجود می آید . مکان اولیه اثر ساکسی توکسین در انسان ، سیستم اعصاب محیطی است که با اتصال سم ، علائم در کمتر از یک ساعت آغاز میگردند . شکل فلج کننده این مسمومیت ، با مور مور شدن ( TINGLING ) دهان و لب ها ، طی 5 تا 30 دقیقه بعد از مصرف صدف خوراکی آلوده ، روی می دهد . این احساس به دیگر بخش های بدن نیز گسترش می یابد و بی حسی ( NUMBENESS ) بعد از مور مور شدن هویدا می گردد. در نهایت فلج موتور و نارسایی تنفسی روی می دهند . علائم دیگر شامل پراستزی دور دهانی ، سردرد ، آتاکسی ، جویده حرف زدن ، سرگیجه ، تهوع ، استفراغ ، ترشح بزاق ، تشنگی ، دیس فاژی ، درد شکمی ، نارسایی تنفسی و اسهال ( کمتر شایع ) است . یک علامت غیر معمول نیز در قربانیان حس شناور بودن هنگام راه رفتن است . علائم برای روزها تا ماه ها ( برای بعضی از میوپاتی ها ) پا برجا می ماند .

درمانی اختصاصی برای بیماری وجود ندارد . چنانچه علائم دهانی حس شد می بایست غذا را از دهان بیرون ریخت و چنانچه علائم عمومی یافت گردید ، غذا را باید از معده با لاواژ معده ای بیرون آورد . چنانچه لوله معده ای وجود ندارد استفراغ را می بایست القاء نمود.

 

منبع:

مرکز تحقیقات طب گرمسیری و عفونی پژوهشکده علوم زیست پزشکی خلیج فارس دانشگاه علوم پزشکی و خدماتی بهداشتی درمانی بوشهر

[پسری از بابلسر 1800]

کشند قرمز / Red Tide

فایل پی دی اف PDF

 

تهیه و تنظیم : بهاره صمدی کوچکسرایی

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[پسری از بابلسر 1800]

کشند قرمز در شب

 

 

San Diego, CA, is experiencing a red tide

 

 

 

 

[پسری از بابلسر 1800]

کشند قرمز