هپاتيت چيست ؟

[rasool R 346]

به التهاب ، تورم و تنبلي كبد كه دراثر عوامل مختلف به وجود مي آيد هپاتيت گفته مي شود كه نوع ويروسي آن به طور عمده به علت يكي از چهار نوع ويروس A,B,C,D ايجاد وچهارنوع هپاتيت را به وجود مي آورند .

 

 

 

هپاتيت B:

 

هپاتيت B كه پيش از اين هپاتيت سرم مي شد يك عفونت حاد عمومي است كه بيشترين آسيب آن بر كبد واردشده و به وسيله ويروس هپاتيت B ايجاد مي شود . ويروس هپاتيت B مي تواند اتحاد خطرناكي با ويروس هپاتيت D تشكيل داده و يك نوع هپاتيت شديد و بساير خطرناك را درسراسر جهان به وجود بياورد .

 

هپاتيت B درسراسر جهان وجود دارد و شيوع آن دركشورهاي مختلف متفاوت است و به مجموعه اي از عوامل رفتاري ،‌زيست محيطي و ميزبان بستگي دارد و به طور كلي شيوع بيماري درمناطقي كه استاندارد زندگي بالا بوده كمتر ودرجاهايي كه استاندارد هاي اقتصادي اجتماعي پايين است از همه جا بيشتر است كه بسياري از مبتلايان ممكن است به علت آسيب مزمن ويا سرطان كبد فوت نمايند ،‌اين بيماري از ايدز شايع تر و 100برابر مسري تر از آن مي باشد و نيز شايع ترين علت هپاتيت حاد و مزمن ويروسي دربالغين ايراني مي باشد .

 

درمناطق به شدت بومي بيشتر آلودگي ها دراوايل كودكي روي مي دهد ، اما در كشورهاي پيشرفته به طور معمول دربزرگسالي روي مي دهد ،‌ممكن است 15- 5% از بيماران دچار هپاتيت B به حالت مزمن درآيند و يك عارضه مهم و ديررس هپاتيت مزمن فعال را در 5- 3% از مبتلايان ايجاد نمايد و بسياري از مرگ هاي ناشي از سيروز و سرطان كبد دررابطه با همين نوع هپاتيت مي باشد .

 

 

 

عامل بيماري زا :

 

ويروس هپاتيت B(HBV) يكي از جدي ترين انواع هپاتيت را سبب مي شود و ويروسي كاملاً پايدار است و مي تواند روزها درسطوح محيط زيست زنده بماند ،‌اين ويروس رابا هيپوكلريت سديم و همچنين با اتو كلاو درمدت 60 – 30 دقيقه مي توان نابود نمود HBVاز نظر پاد گني ويروس بسيار پيچيده اي است كه با سه آنتي ژن متمايز HBcAg، HBsAg، HBeAgو آنتي بادي هاي مربوطه HBsAb، HBcAb، HBeAbمشخص مي شود .

 

 

 

مواد آلوده كننده

 

خون ، سرم ،‌تركيبات و اجزاي خوني كه آلوده باشد ،‌مايعات بدن (بزاق ، ترشحات واژن،‌ اسپرم ).

 

گروه هاي پرمخاطره

 

گروه هايي هستند كه به دلايلي بيش از ديگران درمعرض ابتلا به عفونت با ويروس هپاتيت با ويروس هپاتيت B هستند و عبارتند از :

 

1- كادر پزشكي و دندانپزشكي و استفاده از وسايل استريل نشده درزمان مراجعه به درمانگاه و دندانپزشكي .

 

2- افرادي كه از نظر جنسي بي بند و بار هستند .

 

3- افرادي كه خون و فرآورده هاي خوني مصرف مي كنند (همودياليزي ها ، تلاسمي ها ،‌هموفيلي ها ،‌... )

 

4- كساني كه از مواد مخدر تزريقي استفاده مي كنند .

 

5- افرادي كه خالكوبي غير بهداشتي شده اند .

 

6- نوزاداني كه مادران آنها حامل ويروس HBV باشند .

 

7- بيماران دچار نقص و ضعف ايمني .

 

 

 

راه هاي انتقال

 

انتقال خون و فرآورده هاي خوني ،‌تماس با خون آلوده ،‌به كار بردن سوزن و لوازم غير استريل درامور پزشكي (جراحي ،‌دندانپزشكي ،‌ايمن سازي ،‌خالكوبي ، طب سوزني ، حجامت ، سوراخ كردن گوش و بيني ، ختنه سنتي ،‌كشيدن مايعات بدن با سوزن و ... ) ‌انتقال از مادر حالم ويروس به نوزاد ،‌انتقال از راه بزاق (بوسيدن ، ... ) اسپرم و مايع واژن ( تماس جنسي ) ،‌با اين حال دربيش از 30 % مواد راه انتقال عفونت شناخته نمي شود و به نظر مي رسد انتقال عفونت تلقيحات پوستي و استفاده از وسايل شخصي افراد الوده مثل ، حوله ،‌تيغ صورت ، مسواك و ... همچنين تماس نزديك مستمر و زندگي مشترك (درخانواده ها ) باشد ،‌اما مهم ترين روش انتشــار آن از مــادران مبتــلا به نوزادان خود مي باشد به همين دليل مادران نقش اصلي درماندگاري ويروس درجامعه را ايفا مي كنند .

 

 

 

مخزن عفونت

 

انسان تنها مخزن عفونت است كه مي تواند بيمار يا حامل ويروس باشد ،‌ طيف موارد بيماري از اشكال بدون نشانه تا اشكال داراي نشانه باليني مي باشد ،‌احتمال خطر حامل بودن هر شخص پس از ابتلا به عفونت حاد 15- 5% است اين رقم درشير خواران ممكن است از 50% هم بگذرد ودرز بدو تولد 90%‌مواغرد به صورت يك بيماري مزمن (بيش از 6ماه ) در مي آيد و هر چقدر سن ابتلا بالاتر باشد از درصد مزمن شدن آن كاسته مي شود و كلاّ بروز حالت حامل بودن بستگي دارد به : 1- عفونت بدون نشانه 2- عفونت دركودكي 3- نقص ايمني ژنتيكي .

 

حاملان دايم و يروس كساني هستند كه HBsAg در خونشان به صورت پايدار به مدت بيش از 6ماه وجود داشته باشد و ممكن است اين حاملان به طور كامل بدون نشانه بيماري يا نشانه هاي بيماري هپاتيت مزمن فعال با بيماري پيشرونده داشته باشند ،‌حاملان مزمن يك مخزن عمده عفونت را تشكيل مي دهند ،‌ناقلين ويروس منبع اصلي انتشار آن در جامعه بوده و هر ساله هزاران نفر دراثر ابتلا به اين ويـروس و عوارض آن درسطح جهان تلف مي شوند .

 

 

 

دوره واگيري

 

ويروس HBV در دوره پنهاني و مرحله حاد بيماري (از يك ماه پيش از آغاز شدن زردي ) در خون وجود دارد و به طور معمول چند ماه (درحاملان مزمن گاهي سال ها )‌و تا زمان ناپديد شدن HBsAg و پديد آمدن HBsAb واگير دار مي باشد .

 

 

 

دوره پنهاني

 

بين 6هفته تا 6ماه مي باشد ، اگر مقدار ويروس وارده كم باشد بيشتر اوقات دوره پنهاني طولاني تر است . گفته مي شود كه ميانگين دوره پنهاني ( مدتي كه نيمي از موارد بيماري بروز مي كند ) از 100روز كمتر است .

 

علايم بيماري

 

بيشتر افرادي كه مبتلا به هپاتيت B مي شوند علامت و يا شكايت مشخصي ندارند ، اما دربعضي از افراد علايمي شبيه آنفلوآنزا،‌بي اشتهايي ،‌تهوع و استفراغ ،‌ تب ،‌ضعف ،‌خستگي و درد شكم خفيف دارند وعلايمي كه كمتر ديده مي شوند عبارتند از : پررنگي و زرد شدن پوست و چشم ها (يرقان ) كه ممكن است تا 12 هفته به طول بيانجامد ولي حدود 90%‌بيماران به طور كامل بهبود مي يابند و ويروس را از بدن خود پاك مي كنند .

 

 

 

ناقلين سالم

 

ناقل سالم كسي است كه بيش از 6ماه ويروس هپاتيت B درخون وي وجود دارد اما هيچ علامتي ندارد و آزمايش هاي كبدي وي نيز طبيعي است ولي چون ويروس درخون فرد موجود است مي تواند به افراد ديگر منتقل شود . ناقلين سالم هپاتيت B را با يك آزمايش ساده و دقيق مي توان تشخيص داد .

 

 

 

خطرات هپاتيت B دردوران بارداري

 

احتمال مبتلا شدن نوزادان مادران ناقل هپاتيت B بساير زياد است . عفونت در رحم مارد بسيار نادر است و انتقال ويروس معمولاً‌درهنگام زايمان ويا چند ماه پس از آن صورت مي گيرد كه برخي از اين نوزادان بيماري شديد پيدا آمدن HBsAg بين روزهاي 120 – 60 پس از تولد است و يا دربزرگسالي به دنبال آزمايش متوجه آلودگي خود مي شوند .

 

ويروس هپاتيت B شانس مرده زايي و يا ناهنجاري هاي مادر زادي را افزايش نمي دهد اما احتمال سقط جنين را زياد مي نمايد .

فرد ناقل هپاتيت B منعي براي شر كت درامور مربوط به تهيه مواد غذايي ندارد و بنابراين حتي مي توان به مهماني شخص آلوده به هپاتيت B رفت .

تماس هاي عادي روزمره نظير دست دادن ، همكاري دريك اتاق ،‌معاشرت با دوستان و همكلاسي ها خطر انتقال بيماري را به دنبال ندارد و فقط رعايت نكات بهداشتي كافي بوده ونيازي به جدا كردن افراد ناقل هپاتيت B درغذا خوري نيست .

هپاتيت B از حيوانات اهلي مثل گربه و سگ و ... به انسان منتقل نمي شود و تنها منبع ويورس درطبيعت بدن انسان مي باشد .

درصورت آلودگي كودكانم در مدارس تاكنون مدركي دال برسرايت به ساير دانش آموزان وجود ندارد و لذا برخورد غلط وناخوشايند جايز نيست .

هپاتيت B از طريق غذا ،‌ آب و ساير نوشيدني ها ،‌مدفوع و يا ادارا منتقل نمي گردد ولي درهر صورت رعايت بهداشت فردي الزامي است .

 

 

آزمايشات تشخيصي هپاتيت

 

اندازه گيري آنتي ژن و انتي بادي هاي هپاتيت B : پادتن ها يك تا دو هفته پس از آغاز زردي به ترتيب HBcAb، HBeAb و نهايتــاً‌ HBsAb تشكيــل مي شوند و انتظار مي رود كه بيماران مبتلا به HBVداراي يك يا چند نوع نشان گر HBV باشند ، عفونت حاد بيماري با حضور HBsAg و HBcAb نشان داده مي شود ،‌HBcAb دراوايل دوره حاد بيماري آشكار مي شود و درتمام بيماران ديده مي شود ولي جنبه محافظتي وپيش گيري ندارد و سال ها قابل اندازه گيري ( حتي پس از بهبودي )‌باقي مي ماند ، بهترين نشان گر برآورد شيوع HBV در بررسي هاي همه گير شناختي به شمار مي آيد ‌HBeAg نشان گر تكثير ويروس است و وجود آن نشان دهنده آلوده كنندگي بسيار شديد بيماري مي باشد و تبديل سرمي HBeAg به HBeAb به عنوان يك پيش آگهي خوب به شمـار مي رود . HBsAgبه مقدار اضـافي توليد مي شود و از اين رو درسرم مي ماندوحضور آن درسرم نشانه الودگي به HBV مي باشد. AbHBs پادتن محافظت كننده بوده و وجود آن نشانه پاك شدن موفقيت آميز بدن از ويروس ومترادف با ايمني دربرابر آلودگي هپاتيت B مي باشد پس از آلودگي با ويروس اگر HBsAgتا 6 ماه از خون پاك نگرديد نشان دهنده ابتلا به فرم مزمن بيماري است و تيتر آنتي ژن دراين افراد بالا خواهد بود .

 

آنزيم هاي كبدي : بالا بودن آنزيم هاي كبدي نشان دهنده التهاب كبد است و درصورتي كه بيش از 6 ماه بالا بماند نشان دهنده ابتلا به هپاتيت مزمن B خواهد بود .

 

 

 

 

 

 

 

پيشگيري از بيماري و محدود كردن آن

 

الف : واكسيناسيون : با انجام يك واكسن كارساز بيش از 95 – 85 %‌ ايجاد مصونيت و از هپاتيت B پيشگيري مي كند . هدف از واكسيناسيون تحريك وايجادا پادتن محافظت كننده HBsAb مي باشد ،‌واكسن هپاتيت B درسه روز : اولين روز درتاريخ معين ،‌ دومين روزيك ماه بعد از اولين روز و روز سوم 6ماه پس از اولين روز خواهد بود. خوشبختانه دركشور ما از سال 1372 به بعد نوزادان دربدو تولد برعليه هپاتيت B ( به صورت : نـوبت اول روز تولد ،‌ نوبت دوم هفته ششم و نـوبت سوم مــاه نهم ) واكسينه مي شوند .

 

توجه : تجويز واكسن هم براي كساني كه با ويروس موجه شده اند (نوزادان متولد شده از مادران حامل ،‌كساني كه به طور تصادفي از طريق خون ، بريدگي ،‌زخم ،... با ويروس مواجه شده اند ) وهم قبل از مواجهه با آن توصيه مي شود و واكسن HBV برحاملان HBsAg اثري ندارد و تجويز ان براي كساني كه به علت آلودگي قبلي HBsAb دارند لازم نيست .

 

درصورتي كه شخص به طور كامل 3نوبت واكسيناسيون را انجام نداده باشد و كمتر از يك سال از نوبت اول گذشته باشد مي توان نوبت هاي بعدي را به همان فواصل زماني تزريق نمود ،‌اما اگر يك سال گذشته باشد بايد هر سه نوبت واكسيناسيون تكرار گردد.

 

اعضاي خانواده فرد ناقل و افرادي كه درتماس نزديك با او هستند لازم است در صوت منفي بودن آزمايش HBsAg همگي واكسينه شوند . همه خانم هاي باردار قبل يا حين بارداري بايد آزمايش HBsAg را انجام دهند و قبل از حاملگي واكسينه شوند . (تزريق واكسن هپاتيت B درحين بارداري بلامانع است )

 

 

 

توجه : گرچه با واكسيناسيون تا 95% فرد ايمن مي گردد ولي رعايت دستورات بهداشتي در برخورد با ناقلين هپاتيت B ضروري است .

 

ب) ايمنو گلوبولين هپاتيت B(HBIG): براي ايجاد حفاظت فوري دركساني كه مواجهه شديد و حاد با HBsAg مثبت داشته اند به كار مي رود مانند كادر پزشكي ، ‌نوزادان مادران حامل ويروس ،‌كساني كه با مبتلايان هپاتيت B تماس جنسي داشته اند ، ‌مطلوب آن است HBIG درمدت 6ساعت اول و نه ديرتر از 48 ساعت زده شود و درهمين زمان براي مواجهه شونده آزمايش HBsAg انجام شده و درصورت مثبت بودن اقدام ديگري نياز نيست واما اگر فرد قبلاً واكسيناسيون كامل انجام داده است توصيه مي شود واكسن يادآور دريافت كند . HBIG بايد در دو نوبت با فاصله 30 روز از يكديگر تزريق گردد ،‌مصرف HBIG به صورت عمومي و براي پيشگـيري دراز مدت توصيه نمي شود .

 

ج) ايمن سازي فعال – انفعالي : تزريق HBIG و واكسن هپاتيت B بسيار كار سازتر از HBIG به تنهايي مي باشد ، اين دو هيچ تداخلي با هم ايجاد نمي كنند و براي كساني كه به طور اتفاقي با ويروس هپاتيت B مواجهه شده اند و همچنين براي پيشگيري از حالت حامل بودن نوزادان مادران حامل ويروس يك روش ارماني است .

 

د: اقدامات ديگر : بايد خون تمام كساني كه خون اهدا مي كنند از نظر آلودگي به HBV غربالگري شوند . استريل كردن همه لوازم مورد استفاده در پزشكي و اقدامات ساده بهداشتي هشدار داده شود . زخم و بريدگي هاي پوست پانسمان شود و براي پانسمان زخم از دستكش استريل استفاده شود . سرنگ و حتي المقدور از وسايل پزشكي يك بار مصرف استفاده شود . وسايل شخصي مثل ريش تراش ،‌مسواك و لوازم آرايش به طور مشترك نگردد.

 

 

 

درمان هپاتيت

 

براي هپاتيت B درمان خاصي وجود ندارد و بيشتر جنبه نگهدارنده دارد و شامل استراحت ورساندن آب و مواد غذايي مي باشد بر اي به حداقل رساندن خستگي فعاليت هاي بدني بايد محدود و به حداقل برسد . رژيم غذايي خاصي توصيه نمي شود فقط از مصرف الكل خود داري شود و براي جلو گيري از حالت تهوع واستفراغ ممكن است متو كلو پراميد يا هيدروكسي زين با دوز كم تجويز شود