شاه میگو «خرچنگ دراز » آب شیرین

[spow 44197]

ارزش غذایی جانوران آبزی باعث افزایش مصرف آنها شده است که در این میان شاه میگوی آب شیرین "خرچنگ دراز آب شیرین" جایگاه ویژه ای داشته و به دلیل داشتن خصوصیاتی از جمله رژیم غذایی ارزان، توانایی حمل زنده به بازار، ارزش اقتصادی بالا و بازارپسندی مناسب در دنیا از اهمیت اقتصادی و تجاری خاصی برخوردار است. به طوری که در بسیاری از کشورها همچون ایران بدون این که این گونه در داخل مصرفی داشته باشد، به صورت انبوه تولید شده و صادر می گردد.

 

متاسفانه در ایران شاه میگو به ندرت مصرف می شود و گرچه حلال است بسیاری از مردم تمایل به خوردن آن ندارند، ولی در اروپا به عنوان غذا سابقه دیرینه دارد و در زمان های قدیم به عنوان غذای گروه اشراف به شمار می رفت. البته تغذیه از شاه میگو از قرن سوم به صورت یک برنامه غذایی در بین مردم عادی جا باز کرده است. حوضه پراکنش این آبزی ارزشمند در آب های شمالی کشور به خصوص تالاب انزلی و رودخانه ارس می باشد و تا قبل از سال ۱۳۶۵ صید این آبزی غیرمرسوم و به دلیل عدم وجود تشکیلات برای بهره برداری و صادرات، صید آن انجام نمی گرفت، اما بهره برداری از این گونه در تالاب انزلی از سال ۶۵ توسط یک شرکت متعلق به ترکیه صورت گرفت.

 

سال گذشته در دریاچه ارس حدود ۲۴۰ تن شاه میگوی آب شیرین توسط یک شرکت ایرانی صید شد که کیلویی ۱۳ دلار صادر شد. در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده این خرچنگ کشورهای ترکیه و ایران هستند.

 

هر چند صید این گونه از زیستگاه های طبیعی و صادرات آن به صورت زنده مرسوم ترین شیوه عرضه این آبزی می باشد، ولی با توجه به محدودیت طبیعی و ارزش اقتصادی بالای آن کشورهای زیادی اقدام به تکثیر و پرورش این گونه نموده اند.

[spow 44197]

● خرچنگ دراز " شاه میگو" آب شیرین

 

سه خانواده شاه میگوی آب شیرین در دنیا وجود دارد که خانواده Astacidae بومی منطقه آسیای غربی است و گونه Astacus Leptodactylus در ایران وجود دارد. رنگ بدن قهوه ای تیره متمایل به سبز یا طیف هایی از این رنگ ها است که گاهی لکه های تیره دارد. تنوع رنگی آن ارتباط با رنگ مواد زمینه محیط زندگی آن دارد.

 

جفت اول پاهای سینه ای تبدیل به چنگک شده که باریک است و انبرکی باریک و نوک تیز دارد که حداکثر طول آن به ۱۵ سانتی متر می رسد.

 

● شرایط زیستی

 

شاه میگوی آب شیرین در آب های شیرین و لب شور زندگی نموده و بهترین تغییرات میزان شوری برای این گونه ۱۴ – ۴ گرم در لیتر می باشد. افراد جوان به شوری کمتر از ۴ گرم در لیتر حساسند ولی تغییرات شوری بر میزان بقا و رشد بزرگترها تاثیری ندارد. با افزایش دما به سمت ۳۲ درجه بر میزان متابولیسم و در نتیجه میزان مصرف غذا افزوده می شود به طوری که در دمای ۳۲ درجه میزان جذب پروتئین ۷ تا ۱۰ برابر و میزان جذب کربوهیدرات ۱۵ تا ۲۶ برابر خواهد شد، در کل کارایی جذب مواد غذایی با افزایش دما ۵ برابر می شود ولی بهترین دمای پرورش شاه میگو ۲۰ تا ۲۵ درجه است که در این دما بیشترین میزان رشد وجود دارد و در دمای بالاتر از ۲۵ درجه چون میزان متابولیسم و سوخت و ساز پایه افزایش شدیدی می یابد، غذای مصرفی صرف این سوخت و ساز شده و رشد کمتر می شود.

[spow 44197]

● پرورش شاه میگوی آب شیرین

 

در ایران نخستین بار پرورش این گونه در استخرهای خاکی با غذاهای دستی، با هدف ایجاد اشتغال زایی، ارزآوری و افزایش تولید آبزیان، به مدت شش ماه در منطقه گیلان انجام گردید. پرورش در ۴ استخر ۴۰۰ مترمربعی با تراکم های ۲۰ و ۳۰ قطعه در هر متربع انجام گرفت. نوزادان پس از جدا شدن از مولدین به مدت ۲۵ روز در سالن تکثیر تغذیه شدند و وقتی به مرحله سوم جوانی «لارو یا مینیاتور» رسیدند، در فصل پاییز به استخرهای پرورش منتقل گردیدند.

 

در زمان رهاسازی میانگین طول نوزادان ۱۴ میلی متر و میانگین وزن آنها ۱۰۰ میلی گرم بود. استخرهای پرورش ۱۰ روز قبل از رهاسازی لاروها با استفاده از کود حیوانی «آلی» بارور شده بودند.

 

طول دوره پرورش ۶ ماه بود. در طول این مدت هر ۴۵ روز یک بار زیست سنجی می شد و ثبت می گردید. و چون در این استخرها ضایعات کشتارگاهی و آلودگی آب وجود داشت هر ماه ۵۰ درصد از آب استخرها تخلیه می شد.

 

خرچنگ ها در دمای ۱۵ درجه سانتی گراد شروع به تغذیه نمودند و هر گاه دما به ۳۰ درجه سانتی گراد می رسید موقتا تغذیه را قطع و با نزول درجه حرارت مجددا شروع می کردند. گیاهان آبزی موجود در کف و دیواره استخر نه تنها مورد تغذیه شاه میگوها قرار می گرفتند بلکه پناهگاه خوبی برای آنها بود. وزن متوسط شاه میگوها و نرخ بازماندگی در پایان دوره پرورش در استخر با تراکم ۲۰ قطعه در هر مترمربع، ۴/۱۶ گرم، طول آنها ۸ سانتی متر و نرخ بازماندگی ۷/۸۷ درصد بود.

 

● تغذیه

 

همه چیزخوار بوده و تنوع تغذیه ای زیادی دارد که باعث انعطاف پذیری این گونه در برابر شرایط محیطی مختلف می شود. در استخرهای پرورشی تا رسیدن به مرحله بازاری می توان از غذاهای مختلف استفاده نمود. لارو شیرونومیده، غذای دستی قزل آلا و سیب زمینی پخته به صورت ۵ روز در هفته و با نسبت ۱ تا ۴ درصد وزن بدن در دوره نوزادی و ۳/۰ تا ۱ درصد در دوران انتهایی رشد پیشنهاد می شود. برای کاهش هزینه می توان از ضایعات کشتارگاه ها استفاده کرد تا پروتئین جانوری جیره تامین گردد. برای حصول حداکثر رشد بهترین میزان پروتئین جیره ۴۰ درصد، چربی ۱۰ تا ۱۳ درصد و کربوهیدرات ۲۰ درصد برآورد گردیده است و بهترین زمان غذادهی قبل از غروب آفتاب می باشد. البته در روش گسترده پرورش در استخرهای خاکی با کوددهی منظم استخر، می توان تولیدات طبیعی از جمله لاروشیرونومیده، جلبک و دافنی را افزایش داد. وجود تولیدات طبیعی در محل پرورش بسیار مهم است زیرا جانوران و گیاهان تولیدشده در استخر به بهترین شکل احتیاجات غذایی شاه میگو را برطرف می کنند.

 

● مشکلات پرورشی

 

یکی از مهمترین عناصری که در پرورش شاه میگو «خرچنگ» اهمیت دارد کلسیم است که اپتیممم میزان آن در آب ۲۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در لیتر می باشد. شاه میگو بعد از پوست اندازی برای ساخت پوسته جدید خود نیاز به کلسیم دارد و در صورت کمبود کلسیم در آب و جیره غذایی موجود، برای رفع نیاز خود به همجنس خواری روی می آورد. در حملاتی که خرچنگ ها به یکدیگر می کنند اگر کشته نشوند معمولا باعث نقص عضو یکدیگر می شوند و چون مقدار زیادی از گوشت آنها در چنگال ها است، نقص عضو باعث کاهش بازارپسندی و ارزش اقتصادی آنها می گردد.

 

از دیگر مشکلات پرورش گسترده «با سیستم باز، وجود شکارچی ها به خصوص پرندگان، ماهی ها و کاهش سطح اکسیژن می باشد. کاهش سطح اکسیژن استخر معمولا به علت تجزیه مواد آلی کف استخر می باشد که این مشکل را می توان با ایجاد چرخش در آب و با نصب هواده های پارویی اصلاح نمود.

[spow 44197]

● اهداف پرورش

 

▪ ایجاد اشتغال کارآمد برای فارغ التحصیلان مرتبط با شیلات و همین طور اشتغال جنبی ناشی از آن

 

▪ استفاده بهینه از منابع بکر طبیعی جهت اشتغال در مناطقی که کاربری کشاورزی، صنعتی یا مسکونی ندارند.

 

▪ کمک به اقتصاد کشور و ایجاد درآمدهای ارزی از طریق صادرات تولیدات این حرفه و همچنین افزایش درآمد صنعت آبزی پروری در کشور.

 

ماهنامه دام، کشت و صنعت