سیمای معماری امروز تهران

[zahra22 19,501]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

“تهران روستای کوچک و بی‌اهمیتی بود که در سال ۱۷۹۱ میلادی به عنوان پایتخت انتخاب شد و تا مدت‌ها رشد چندانی نکرد.” ^۱ در زمان ناصرالدین شاه (۱۸۴۳ م.) دیوار شهر به عقب تر‌کشیده شد و شهر از ۱۲ کیلومتر مربع به ۲۴ کیلومتر مربع وسعت یافت و تا آخر سال ۱۹۲۰ م.که رضاشاه پهلوی به حکومت رسید ، تغییر اندکی در وضعیت شهر و اوضاع و احوال مردم- از عهد ناصرالدین شاه به این طرف- به وقوع پیوسته بود.” ^۲ “در سرشماری سال ۱۹۲۱ م. تهران دارای ده محله بود که جمعیت آن ۱۹۶۲۵۵ نفرگزارش ‌شده است و جالب اینکه تعداد معماران سنتی شهر در آن سرشماری ۱۲ نفر بوده است.” ^۳ در دوران پهلوی اول و دوم تهران متحول شد، رشد آن به گونه‌ای بود که جمعیت آنرا در سال ۱۹۶۶ م. معادل۳ میلیون نفر گزارش کرده‌اند.

“بارزترین ویژگی تهران در دهه‌های اخیر، رشد سریع آن است. رشد جمعی و به دنبال آن رشد تقاضا برای مسکن، خدمات شهری، تاسیسات زیربنایی و غیره. این رشد کمی دست کم طی چهار دهه‌ی اخیر مانند عاملی مستقل و فراتر از سایر عوامل موثر در توسعه و تحول شهر و به عنوان انگیزه اصلی پویایی شهر عمل کرده و زمینه‌ی اصلی سایر تحولات کیفی شهر تهران را فراهم آورده است.” ^۴

موضوع بحث این مقاله، “سیمای معماری امروز تهران” است، بنابراین با این مقدمه‌ی کوتاه، به بررسی سیمای معماری شهر تهران می‌پردازیم.از آنجا که این متن برای ارائه در پوستر تهیه شده است، مباحث بصورت خلاصه مطرح می‌شوند.

بدنه:

اهمیت تاثیرگذاری کیفیت سیمای شهر بر شرایط روانی و ذهنی شهرنشینان از این واقعیت ناشی می‌شود که محیط مصنوع شهرها به محیط زیست دائمی شهرنشینان تبدیل شده است. در کلان شهرهایی مانند تهران، بیشتر شهروندان تقریباً همه‌ی زندگی خود را – از زمان تولد تا پایان حیات – در شهر می‌گذرانند.

جهت شناسایی مهمترین عوامل تاثیرگذار بر سیمای معماری امروز تهران، پرسش نامه‌ای تنظیم شد و بین ۴۰ نفر از متخصصان و صاحب نظران حرفه‌ی معماری و شهرسازی ساکن در شهر تهران توزیع شد و اطلاعات اولیه‌ی این تحقیق براساس آن پرسشنامه‌ها بدست آمده است.

پس از تجزیه و تحلیل و دسته‌بندی اطلاعات، تعدادی از موارد با اهمیت در سیمای معماری امروز تهران به شرح زیر مشخص شدند:

۱- پایین آمدن کیفیت معماری و بالارفتن کمیت ساخت و ساز:

در اثر بالا رفتن بیش از حد قیمت زمین و ساختمان در تهران، سرمایه هایه هنگفتی جهت ساخت و ساز در این شهر جمع شده است. در واقع مسکن به یک کالای بسیار سودمند جهت خرید و فروش تبدیل شده است. از آنجا که اکثر ساخت و سازها توسط افراد غیرمتخصص انجام می‌شود، بنابراین بیشترین توجه به سرعت ساخت و فروش آن معطوف می‌شود و تنها مسئله‌ای که مورد توجه قرار نمی‌گیرد کیفیت معماری است. هر چند مجموعه قوانین و مقررات و بخش نامه‌های مربوط به صدور پروانه ساختمانی هم هیچ ضابطه‌ای در مورد مسائل کیفی معماری از جمله پر و خالی حجم،‌مصالح و تناسبات نما، نسبت سطوح باز شو به مساحت نما و اصولی که در طرحی نما در ارتباط با ساختمان‌های مجاور باید رعایت شود ، وجود ندارد.

۲- گسترش استفاده از مصالح جدید:

“در هر دوره با ورود مصالح جدید در بازار ساخت و ساز تهران، سیمای معماری شهر هم دچار تحول می‌شود. در سال‌های اخیر ورود پانل‌های ترکیبی آلومینیومی و مصالحی که با اتصالات خشک در نما اجرا می‌شوند،سیمای معماری شهر را تا اندازه‌ای بهبود بخشیده‌اند. ”

[zahra22 19,501]

۳- نابسامانی خط افق شهر:

“خط افق کلان شهر تهران هم اکنون به دلیل دنبال کردن اهداف اقتصادی یک طرفه، به شدت بالا و پایین می‌رود و دید بسیاری از شهروندان به سمت رشته کوههای البرز، قله‌ی دماوند و چشم اندازهای جاودانه‌ی شهر بسته شده و بسیاری از خانه‌ها از نعمت برخورداری از آفتاب و چشم‌انداز محروم می‌شوند.” ^۶

“فروش بدون ضابطه‌ی تراکم در ده سال گذشته، آسیب‌های بسیاری بر سیمای معماری تهران گذاشته است. مکان استقرار بسیاری از برج‌های تهران، لطمه‌های جبران ناپذیری بر خط افق شهر وارد آورده‌اند. خط افق شهر جزئی از کلیت سازمان فضایی و متعلق به شهروندان است و دخل و تصرف در آن نباید به مخدوش شدن و بی‌هویت شدن بام شهر بینجامد.” ^۷

۴- ساختن شدن بناهای یادمانی و مرتفع:

“ساختمان‌های مرتفع موثرترین و متمایزترین و در عین حال متنوع‌ترین نقش‌ها را در مقایسه با سایر عناصر و اجزاء تشکیل دهنده ساختار فضایی، کالبدی شهرها در شکل‌دهی به ماهیت، کیفیت و موجودیت بصری فضاها، مناظر و نشانه‌های شهری، و با توجه به وجوه گوناگون ادراکی، احساسی، روان شناختی، زیبایی شناختی، هویتی و عملکردی مرتبط با برداشت های ذهنی افراد از محیط شهری ایفا می‌نماید.” ^۸

از جمله شاخص‌ترین بناهای یادمانی می‌توان به برج یادمان میلاد ، برج مسکونی تهران (ASP) و برج‌های منطقه الهیه اشاره کرد.

۵- تخریب سیمای معماری تاریخی شهر:

در اثر تجمع فعالیت‌های اداری- تجاری در مرکز شهر، بافت‌های واجد ارزش تاریخی شهر در سطح گسترده‌ای تخریب شده یا در حال تخریب ‌اند. از آنجا که قیمت زمین در مرکز شهر بسیار زیاد است، بنابراین مالکان بناهای تاریخی تمایل‌ دارند ملک خود را به قیمت بالا بفروشند و خریداران هم می‌خواهند با ساخت بناهای بلند و فاقد کیفیت معمارانه و فروش آن‌ها به سود بسیار زیادی دست یابند.

بنابراین نه تنها معماری واجد ارزش تهران – که در خاطرات جمعی تمامی مردم تهران جایگاه ویژه‌ای داشته است – را تخریب می‌کنند، بلکه نوعی معماری بی‌کیفیت را بجای آن قرار می‌دهند که سیمای نامطلوبی از خود بجا می‌گذارد.

۶- نابسامانی مبادی ورودی شهر:

یکی از مهمترین عوامل نابسامانی سیمای معماری مبادی ورودی تهران، توسعه شهر در خارج از حریم قانونی و رواج حاشیه نشینی است. از آنجا که حاشیه نشین‌ها با سکونت در زمین های ارزان خارج ازمحدوده می‌توانند از امکانات کلانشهر تهران استفاده کنند، بنابراین با ساخت گونه‌های معماری بسیار بی‌ارزش، سیمای ورودی شهر را مخدوش کرده‌اند.

نتیجه‌گیری

در مجموع می‌توان گفت که سیمای معماری تهران در دهه‌ی گذشته به سوی نابسامانی و بی‌هویتی حرکت کرده است. شاید این ویژگی کلیه شهرهای در حال رشد باشد که رم کولهاس

(Rem Koolhaas) – معمار و منتقد هلندی - آنرا در مقاله‌ی «شهرعام»(the Generic city) به بهترین شکل بیان کرده است: “در این شهرها مرکز وجود ندارد، شهرها مانند فرودگاهی هستند که می‌توانند به بهترین نحو سرویس دهند ولی تعلق خاطری برای مسافرین فراهم نمی‌آورد و نمی‌توان معماری فرودگاه را متعلق به کشور خاص و فرهنگ ویژه‌ای دانست. اکثراً در این شهرها مسابقه‌ای برای هر چه بلندتر ساختن بناها جریان دارد . این شهرها معمولاً فاقد مکان‌های تاریخی هستند که می‌توانستند آن ها را از هم متمایز کنند. بنابراین شباهت زیادی بین آنها وجود دارد.” ^۹

بنابراین از این تحقیق نتایج زیر بدست آمده است:

۱- شهر تهران فاقد نظام حقوقی و حرفه‌ای مناسب برای تعریف چرخه‌ی تولید معماری است.

۲- مدیران، سازندگان و شهروندان با دانش معماری آشنایی کافی ندارند و بطور کلی می‌توان گفت فرهنگ عمومی معماری جامعه در سطح پایینی قرار دارد.

۳- سیطره‌ی اقتصاد بر معماری شهر تهران بسیار زیاد است ، بگونه‌ای که ساختمان به کالای با ارزش جهت خرید و فروش تبدیل شده است.

۴- متوسط زمان اجرای پروژه‌های بزرگ در تهران ۸/۱۲ سال است و این مسئله باعث عدم هماهنگی سبک معماری اثر در پایان اجرا ، با سبک معماری حاکم بر زمان طراحی آن شده است.

۵- با توجه به تئوری “شهر عام” رم کولهاس،‌می‌توان گفت که تهران در حال تبدیل شدن به یک شهر عام است.