خطرات زندگي الکترونيکي

[panisa 12132]

اگر بپذيريم که روند زندگي مردم در قرن حاضر به سوي هر چه بيشتر الکترونيکي شدن است و نيز زندگي الکترونيکي(E-Life) را يک واقعيت در حال شدن بدانيم آن گاه در خواهيم يافت که هيچ وجهي از وجوه زندگي بشري از تاثيرات اين پديده به دور نخواهد ماند. بر اساس پيش بيني ITU جهاني، کاربران رو به رشد اينترنت در دنيا تا پايان سال 2006 ميلادي از مرز 800 ميليون نفر خواهند گذشت. کافي است به اطراف مان بنگريم که زندگي الکترونيکي چگونه همه عرصه هاي زندگي بشري را يکي پس از ديگري به احاطه خود درآورده و به همراه ويژگي هاي مثبت و مفيد خود اثرات سوء و مخربي را نيز به دنبال آورده است. اگر چه همه اقشار جوامع بشري در سطوح گوناگون از منافع و راحتي هاي(Facilities) زندگي الکترونيک بهره مند و يا دست کم از آن سخن به ميان مي آورند اما کمتر کسي به آسيب هاي ناشي از همه گير و فراگير شدن اين پديده پيچيده و غامض که ابعاد آن ناشناخته و حيرت انگيز است توجه داشته است. در قاموس فرهنگ مدرن، وقتي سخن از زندگي الکترونيک مي شود منظور کليه حوزه هايي است که به تسخير آن درآمده و يا به عبارت ديگر سخن از همه چيز الکترونيک(E-everything) است. به هر حال گويا دستاوردهاي زندگي الکترونيک در سرعت بخشي و خدمت رساني و افزايش دقت عمل در کارهاي گوناگون امکان پذير نيست ولي اين پديده نيز مانند همه دستاوردهاي بشري همواره دو کفه ترازو دارد که با بالا رفتن يکي، ديگري رو به پائين ميل خواهد کرد. کفه منافع و کفه مضرات. اگر چه ما در اين گزارش بر موضوعات محوري مضرات اين پديده تاکيد خواهيم کرد ولي منافع و ويژگي هاي مثبت زندگي الکترونيک از جمله مباحثي است که نيازي به اثبات و تفصيل ندارد و يا کفه مثبت آن به عينه براي همگان لمس شدني است ولي آن کفه مضرات است که از چشم بسياري پنهان خواهد ماند. اين مضرات شامل موارد زير است:

دکوراژه الکترونيک: اولين عارضه در دکوراژه کردن آدمي که از قضا اندام فيزيکي کاربران را مورد تهديد قرار مي دهد، کار مداوم با ابزار الکترونيک است که ارمغان زندگي مدرن و عجين شده با E است. به عنوان مثال مي توان از دردهاي عضلاني، درد مچ دست، خميدگي پشت و درد هاي موضعي در نزد اغلب کاربران کامپيوتر و اينترنت نام برد که هر روزه بر شمار آن ها افزوده مي شود. مشکلات بينايي نيز به دليل کار زياد با رايانه از قبيل سرخي و سوزش و آبريزش چشم که به کاهش قدرت بينايي، خستگي و سردرد منجر مي شود. چشم هاي انسان قادر است بر روي اشياي دور و نزديک متمرکز شوند که اين کار بايد به تناوب در طول بيداري فرد تکرار شود ولي از آن جايي که کاربران براي کار با صفحه نمايش مجبور هستند اغلب اوقات به نزديک خيره شوند، قدرت تطابق را به مرور از دست مي دهند. کار مداوم با رايانه خطرات ديگري نيز به همراه دارد که ابعاد آن به درستي شناخته شده نيست، مانند: خطر انتشار امواج الکترواستاتيک، خطر انتشار امواج نوري و تشعشعات، خطر انتشار گازهاي سمي ناشي از گرم شدن قطعات رايانه و ... براي مبارزه با اين مشکلات علم نويني در دنيا مطرح شده است که به ارگونومي(Ergonomy) يا کارپژوهي جهت استفاده بهينه از ماشين در جوامع انسان محور تاکيد دارد.

 

 

 

[panisa 12132]

انزواي الکترونيک:

فردگرايي از ديگر آسيب هاي زندگي الکترونيکي است که در بطن خود به تدريج ايجاد حصاري براي فرد خواهد کرد که گريز از آن به سادگي ميسر نخواهد بود. زندگي الکترونيک خاصيت بي نيازي را در آدم ها افزايش و در عوض تعامل طبيعي در روابط اجتماعي را به شدت خواهد کاست. تنهايي ناشي از طبيعت کار با وسايل و ابزار الکترونيک از جمله رايانه که دنياي خصوصي و يا مجازي را به ارمغان مي آورد، افراد جامعه را هر چه بيشتر به کام خود کشيده و اثرات زيانبار و عميقي را برجاي خواهد نهاد که ابعاد آن به روشني قابل تبيين نيست. انسان موجودي است اجتماعي که به طور حتم هر آن چه که به اين خصيصه لطمه وارد کند بخشي از ابعاد شکوفايي اش را در چرخه زندگي طبيعي(life Cycle) با مشکل مواجه خواهد ساخت. جذابيت دنياي مجازي به قدري است که پس از مدتي کاربران زندگي الکترونيک، مصاحبت با ديگران را تحمل نکرده و مانند فرد معتادي که همواره به سوي همدم و مخدر خود کشيده مي شود در اولين فرصت به سراغ فرديت و ابزار الکترونيکي خود خواهد رفت. در اين حالت تنها ارتباطات مجازي از طريق امواج است که بر ارتباطات فرد فرد جامعه سايه افکنده و به تدريج طبيعت آدميان را معيوب خواهد ساخت. براي نمونه به روابط والدين و فرزندان که جزء اولين قربانيان زندگي الکترونيک هستند مي توان اشاره کرد. در دنياي الکترونيک کانون خانواده شديداً آسيب ديده و اعضاي آن از بسياري منافع طبيعي که نتيجه تعامل هاي منطقي آن است محروم مي شوند که صدالبته دامنه هاي آن فراتر از روابط والدين و فرزندان رفته و حتي روابط زناشويي را مورد مخاطره و هدف قرار مي دهد. فرد محوري با سنگ بناي ديجيتالي و مدرن با شدت هر چه تمامتر در حال گسترش است.

[panisa 12132]

بمباران اطلاعات الکترونيک:

با آمدن اينترنت که به تعبيري همه چيز را به شکل الکترونيک در اختيار کاربرانش قرار مي دهد و چندين رسانه را به صورت مجتمع در خود گرد آورده است، به شکلي بسيار آرام و خزنده کاربران را دچار خستگي و يا به عبارت بهتر گرفتار سرسام الکترونيک خواهد کرد. ميليون ها سايت و ميلياردها وبلاگ و تريليون ها صفحات اينترنتي و موضوعات گوناگون به يک باره در کمين کاربر نشسته و با اشاره اي ده ها صفحه حاوي انواع اطلاعات راست و دروغ به سمت استفاده کننده هجوم مي آورند. قدرت پردازش و تجزيه و تحليل آدمي به هر ميزاني که باشد از چنبره اين پديده رهايي نداشته و در آن واحد صدها و هزاران اشاره(hint) او را به سوي خود فرا مي خواند. بدين شکل انسان ها تبديل به موجوداتي خواهند شد که از يک سو با گستره و انبوهي از اطلاعات مواجه شده و از سويي ديگر اجازه و امکان تفکر و تعمق و بالطبع پردازش را نخواهند يافت که عارضه طبيعي آن دل نگراني(stress) و خستگي الکترونيک است.

[panisa 12132]

خشونت الکترونيک:

از جمله غرايز بشري که مانند ساير غرايز در ساختار آدمي نهادينه است، غريزه خشونت است که در اثر ترغيب و رشد دادن آن، انسان را به هيولايي غيرقابل پيش بيني و خارج از تصور تبديل خواهد کرد. گذشته از ترويج خشونت در رسانه هاي ماهواره اي و تلويزيوني، هم اکنون ده ها هزار سايت بر روي اينترنت به انحاي مختلف تبليغ خشونت مي نمايند تا از اين رهگذر به اهداف مادي خود که ساليانه بالغ بر ميليارد ها دلار است دست يابند. بر اساس تحقيقي که توسط يونسکو در سال 1998 انجام شد مشخص شد که 88 درصد کودکان و نوجوانان، شخصيت آرنولد شوارتزنگر را به سبب ايفاي نقش اش در فيلم ترميناتور که مملو از صحنه هاي خشن است مي شناسند . نکته جالب ديگري که تحقيق يونسکو بدان اشاره مي کند آن است که نيمي از خشونت هاي به تصوير کشيده شده در بازي هاي رايانه اي توسط نقش هاي مثبت اين بازي ها رخ مي دهد. اين عمل با وجاهت بخشيدن به خشونت و به نوعي تشويق مخاطب به خشونت، زمينه هاي بروز نگرش ها و رفتارهاي خشونت آميز در کودکان و نوجوانان را فراهم مي سازد. بسيار بديهي است که صحنه هاي خشن در فيلم هاي تلويزيوني، سينمايي و بازي هاي رايانه اي، عملکرد مغز کودکان را تحت تاثير قرار مي دهد که منجر به تغييرات رفتاري خاصي در آن ها خواهد شد.

پورنوگرافي الکترونيک: دستيابي به تصاوير و فيلم هاي غيراخلاقي به خصوص براي کودکان و جوانان در بزرگراه اطلاعاتي يا اينترنت از مباحث بسيار جدي و نگران کننده اي است که خانواده ها و ساير اقشار فرهنگي و فرهيخته جوامع را به چالش کشيده است. اين موارد ضد فرهنگي و ضد اخلاقي الکترونيک که تنها در اينترنت شامل ده ها ميليون صفحات الکترونيکي است، کانون خانواده ها و در راس آن کودکان و جوانان را هدف خود قرار داده است.

[panisa 12132]

اعتياد الکترونيک:

تحقيقات و آمار نشان مي دهد که الگوهاي رفتاري اعتيادگونه در بين کاربران دائمي اينترنت وجود داشته و بي وقفه بر تعداد آن ها افزوده مي شود. نگران کننده ترين جنبه اعتياد به اينترنت، آسيب ديدن کودکان و نوجوانان است که آن ها را با ايجاد جذابيت گوناگون در کام خود فرو مي برند. بدين ترتيب کودکان و نوجوانان به راحتي به سوي بازي هاي چند نفره(Group Games) و حتي بخش هاي مبتذل آن کشيده مي شوند. اعتياد به اينترنت ساعت هاي بسيار زيادي از طول شب و روز اين قبيل افراد را به باد نيستي داده و آن ها را به ولگردي الکترونيک و گشت و گذارهاي بي هدف( Surface) مي کشاند. کارشناسان استفاده غيرطبيعي از اينترنت را اصطلاحاً اعتياد به اينترنت مي نامند. علت اعتياد به اينترنت در بسياري از اين افراد، دستيابي به راهي براي سرکوبي اضطراب ها و تنش هاي زندگي است. به گفته پژوهشگران درصد اعتياد به اينترنت در افراد منزوي و هم چنين افرادي که در ارتباط هاي اجتماعي و بين فردي خود مشکل دارند بيش از سايرين ديده مي شود. برخي از علائم شناخته شده اين اختلالات به شرح زير هستند: استفاده از کامپيوتر براي خوشگذراني، شادي يا وقت گذراني، احساس افسردگي به هنگامي که از کامپيوتر استفاده نمي کنند، صرف زمان طولاني در شبانه روز با کامپيوتر، صرف هزينه زياد براي نرم افزار و سخت افزار و فعاليت هاي مرتبط با آن بدون توجيه منطقي، بي توجهي نسبت به کار، مدرسه و خانواده. خواسته و ناخواسته جوامع بشري در آينده اي نه چندان دور شاهد خانه هاي ديجيتالي خواهند بود. اين پديده نه قابل حذف است و نه امکان مقابله چکشي در قالب هاي رايج که منجر به پاک کردن صورت مسأله مي شود راه حلي است اساسي. تنها بايد شرايطي فراهم شود که فرهيختگان و متخصصين آن را بشناسند، تجزيه و تحليل و آسيب شناسي کنند و آن گاه راه کارهاي انسان محور ارائه نمايند.