بهداشت شير در جايگاه شيردوشي

[Maryam.Silent 1,137]

گاوها براي شير دوشي بايستي به محل ديگري غيرازا اصطبل نگهداري دام برده شوند اين امر علاوه بررعايت بهداشت شير دوشي اولين برنامه تحريك گاو براي ترشح هورمون اكسي توسين ( Oxytocine) است كه سبب آزاد شدن شير و شل شدن پستان وعضلات حلقوي اسفنكتر و دوشيدن كامل شير در شير دوشي ميشود. رعايت بهداشت در سالن شيردوشي مهمترين مرحله توليد شير بهداشتي با بار ميكروبي كم ميباشد از اين لحاظ بايستي دقت داشت كه شير توليدي از دام سالم هميشه فاقد آلودگي است ودر صورتيكه مجراي پستان دام را قبلا”‌خوب ضدعفوني كرده باشيم در اينجا آلودگي شيربستگي به رعايت بهداشت و دستورالعمل هاي بهداشتي دارد. ديوارها و كف شير دوشي بايستي قابل شستشو و ضد عفوني باشد معمولا”‌سيماني يا كاشي كاري ميشود سالن شيردوشي بايستي داراي نور وتهويه كافي و درب و پنجره هاي توري دار داراي سيستم آب سرد وگرم كافي براي شستشو باشد. آب مورد استفاده اهميت زيادي در بهداشت شيردارد واز نظر فيزيكي بايستي پاك و عاري از آلودگيهاي ميكروبي باشد چرا كه بامید شستشو خود عامل انتشار آلودگي در شير وسيستم شيردوشي ميشود. بنابراين آزمايش آب قبل از استفاده ضروري است ودرصورت لزوم آنرا با كلروياسيستم تصفيه بايستي بهداشتي كرد.اگر از سيستم شيردوشي استفاده ميشود لوله هاي انتقال شير بايستي ازنوع استیل و مخازن نيز از نوع استيل باشد سيتم فاضلاب وهدايت آب پس از شستشو داراي شيب مناسب باشد.

 

ضوابط بهداشتي شيردوشي

هدف تعيين ضوابط و روشهاي صحيح دوشش شير از نقطه نظر بهداشتي است .

الف- مراحل مقدماتی دوشش:

1- آماده كردن دام 2- شستشو و تميز كردن پستان دام با آب ولرم حدود 40 درجه سانتيگراد همراه ماده ضدعفوني كننده به نحوي كه ضمن پاك كردن مواد خارجي و چربيهاي اطراف پستان دام . صدمه اي به اعضاء‌پوست پستان وارد ننمايد.

3- خشك كردن پستان پس از شستشو و تميز كردن با حوله يا دستمال كاغذي يك بار مصرف.

يادآوري : شستشوي و ضد عفوني پستان بايد در زمان كوتاه انجام گيرد ،‌تميز نگهداشتن محل نگهداري دام شيري بهترين راه كاهش زمان شستشو ميباشد.

4- خارج كردن قطرات اوليه شير از پستان (‌رگ گيري)‌به داخل يك ظرف یا بر روي صفحه مشبك ويا صفحه سياه بمنظور كنترل آلودگي پستان ها ،‌ وجود ناهنجاريها در شيرخام از قبيل خون ، ‌رنگ عادي ولخته انجام ميگيرد.

يادآوري : ‌رگ گيري موجب حصول اطمينان از بازكردن منافذ پستان وخروج شير اوليه كه ممكن است حاوي مقدار زيادي باكتري باشد صورت ميگيرد . بنابراين از ريختن آن برروي كف سالن شيردوشي بايد اجتناب شود.

5- شخص شيردوش بايدسالم وداراي ناخن كوتاه وعاري از هرگونه ابتلاء به بيماريهاي عفوني مزمن ومشترك بين انسان ودام باشد.

6- شخص شيردوش در زمان شيردوشي بايد ملبس به لباس كار مناسب شامل روپوش .كلاه.دستكش وچكمه باشد.

7- محل شيردوشي بايستي داري نوركافي و تهويه مناسب بوده و دوشش شير درمحيطي تميز وعاري از هرگونه گردو غبار و بو انجام گيرد.

8- شيردوشي بايد در محيطي ساكت وآرام انجام گيرد.

يادآوري : از هرگونه تغذيه دام درحين شيردوشي به منظور جلوگيري از ايجاد گردو خاك خودداري گردد.

 

ضوابط بهداشتي وفني تاسيسات شيردوشي

 

1- ميزان دوشش با دستگاه بستگي به وزن خوشه شيردوشي وارتفاع ظروف شيشه اي مدرج دارد.كه توصيه شده وزن خوشه شيردوشي بين 5/3-5/1 كيلوگرم وظروف شيشه اي پايين تراز سطح پستان دام واقع شوند.

يادآوري : ‌شير باقيمانده پس از دوشش در پستان دام ميتواند موجب بروز بيماري ورم پستان گردد.

2- به منظور جلوگيري از انتقال عفونت بين پستانها بايد با قطع مكش قبل از خارج سازي خوشه شيردوشي از جريان معكوس شيرداخل خوشه شيردوشي ممانعت كرد.

3- دستگاه شيردوشي بايد مرتبا”‌مورد بازرسي قرارگيرد.

4- حداقل يكبار در سال كل تاسيسات شيردوشي به وسيله يك فرد متخصص كنترل وبازرسي شود گزارش آن بمنظور رفع نواقص به دامدار و دامپزشكي ارائه گردد.

5- ابعاد سالن شيردوشي بايد متناسب با ظرفيت تعداد دام كه در هر وعده بايد دوشيده ميشوند بوده ودام بتواند به راحتي رفت آمد نمايد.

6- ديوارها بايد سطحي صيقلي وصاف داشته وقابل تميز كردن و غير قابل نفوذ بودن وداراي رنگ روشن باشد.

7- سالن شيردوشي بايد داراي تهويه مطلوب بوده ،‌در صورت استفاده از پنجره ها به اين منظور پنجره ها بايد مجهز به توري براي جلوگيري از ورود حشرات باشند .

8- كف سالن نيز قابل شستشو و ضدعفوني بوده وداراي كانال فاضلاب با شيب مناسب باشد.

9- چاله شيردوشي بايد داراي طول وعرض و ارتفاع مناسب وفاضلاب آن بقسمي باشد كه شستشوي سالن بسهولت انجام گرفته و بهيچوجه آب در محل جمع نگردد.

10- داراي آب گرم وسردكافي قابل شرب وتصفيه شده جهت شستشوي مرتب وسائل شيردوشي وحمل شير وهمچنين شستشوي پستان دام باشد.

11- موتور دستگاه دوشنده بايد دراتاق مخصوص كه دور از سالن شيردوشي بوده نصب ومجهز به سيستم صداگير باشد كه صداي آن دام را در موقع دوششي ناراحت ننمايد.

12- دستگاههاي شيردوشي بايد دراتاق شيردوشي متناسب با مقدار توليد شيرروزانه نصب شود.

13- سالن شيردوشي بايد مجهز به فضاي جهت توقف دام بوده تا در هنگام دوشش دام بدون حركت دراين اتاقكها قرار بگيرد.

14- كف سالن شيردوشي غير قابل نفوذ وقابليت تحمل بار اضافي به طور مثال مقرهاي شيردوشي را داشته باشد (‌مقر شير دوشي عبارت است از جايگاهي كه دام شيري در هنگام دوشش درآن مستقر ميگردد).

15- كف بايد با پوشش سخت مفروش شده غير لغزنده ومقاوم به مواد شيميائي باشد.

16- كليه سطوح داخلي ديوارها وسقف ها بايد كاملا”‌صاف و بدون پستي وبلندي بوده و به گونه اي طراحي شوندكه داراي استحكام كافي باشد و بار اضافي را بدون تغيير شكل تحمل كند.

17- سالن شيردوشي بايد قابليت دسترسي به تسهيلات جمع آوري وتوزيع دام شيري را داشته باشد.

18- ورودي وخروجي هاي سالن شيردوشي بايد به گونه اي ساخته شوند كه فقط يك دام شيري هم زمان قادر به عبور از آنها باشد واز هرگونه انقطاعي در حركت دام ممانعت بعمل آيد.

19- تعبيه حوضچه ضد عفوني در محل ورودي به سالن شيردوشي به طوري كه دام مجبور به عبور از آن باشد.

20- سالن شيردوشي بايد درمكاني احداث گردد كه خطر آلودگي شيرخام به حداقل برسد .

21- كليه ورودي هاي سالن شيردوشي بايد سنگفرش شده وقابليت شستشو و ضد عفوني را داشته وآب روي آن به طرف تجهيزات دفع فاضلاب الزامي است.

يادآوري : ‌شير گاو هائيكه تحت درمان با آنتي بيوتيك يا مواد هورموني ويا داروئي ديگر قرار گرفته اند تا زمان دفع باقيمانده دارو (‌براساس دستور كارخانه سازنده )‌قابل مصرف نمي باشد ونبايد با شير ساير دامها مخلوط گردد.

22- شير توليدي پس از دوشش بايستي ازصافي عبورداده شود تا ذرات خارجي موجود در شير گرفته شود

23- پس از انجام شيردوشي سالن و دستگاههاي شير دوشي بايستي شستشو و ضدعفوني گردد.

ضوابط شستشو و ضد عفوني دستگاههاي شيردوش

شستشوي دستگاههاي شيردوش ممكن است با دست يا با سيستم CIP شستشو در مدار بسته )CLEANINIG IN PLACE انجام گيرد كه درهرحال بايد نكات ذيل رعايت گردد:

1- قسمتهاي كه امكان بازكردن آنها وجود دارد مثل خرچنگي ،‌پستانك ها غلاف پستانك بايد پس از آخرين دوشش بازكرده وقطعه قطعه شستشو شوند.

2- در آب مورد مصرف براي شستشوي دستگاههاي شيردوشي نبايد به هيچ وجه از مواد كف كننده استفاده شود.

3- مواد شستشو و ضدعفوني كننده بايد در دمائي كه سازنده مواد توصيه نموده استفاده شود

4- شستشو داراي نظم مخصوص بوده كه ميبايستي توسط شخص شيردوش رعايت وانجام گردد.

5-درابتدا خط مسير عبور شير با آب سرد براي مدت چند دقيقه ،سپس با آب گرم وبعد با محلولهاي شيميائي شستشو كننده مخلوط با ضد عفوني كننده ويا بطور جداگانه شستشو وضدعفوني گردند.

6- در مرحله آخر با آب تميز وسالم وسردآثار وبقاياي مواد شستشو و ضد عفوني كننده را از مسيرخارج نمود.

7- عمل شستشو و ضد عفوني دستگاه در هروعده شيردوشي بلافاصله انجام شود .

يادآوري :آب مورد مصرف شستشوي دستگاههاي مورد استفاده دامداري بايد آب آشاميدني ومطابق استاندارد باشد. چنانچه شير توليدي را نتوان حداكثر ظرف مدت 2 ساعت به مراكز جمع آوري ويا كارخانجات منتقل نمود بايد هرچه سريعتر شيررا جهت سرد كردن به اتاق نگهداري شير انتقال داد وتا 8 درجه سانتيگراد خنك نمود واگر جمع آوري شيرروزانه نيست بايد دردماي 6 درجه سانتيگراد نگهداري شود. وقتي شير به كارخانجات صنايع لبني منتقل ميشود نبايد دماي آن بيش از 10 درجه سانتيگراد باشد.

+ نوشته شده توسط محمد در جمعه بیست و هفتم شهریور 1388 و ساعت 15:51 | يک نظر راههاي ورود ميكروبها به شير خام در دامداري ها

راههاي ورود ميكروبها به شير خام در دامداري ها

 

مقدمه: شير مايع مترشحه از غده پستان پستانداران بوده.و به تنهايي قادر است تا سن معيني كليه احتياجات رشد و نگهداري نوزادان را فراهم سازد.

همچنين شير با داشتن پادتن هاي مورد نياز نوزادان انان را در مقابل بيماري ها ي عفوني مصون نگه ميدارد.

شیر دارای ترکیبات مهمی مانند (پروئینها ,چربیها,لاکتوز و املاح معدنی )ميباشد.

 

تعريف شير از ديدگاه فدراسيون بين المللي شير(IDF):

شير محصول مترشحه از غدد پستاني دام (گاو)پس از يك يا چند بار دوشش ميباشدبه شرطي كه دام سالم ؛از تغذيه مناسب برخوردار .و چيزي به شير اضافه يا كم نشده باشد.

 

شیر هنگام خروج از پستان معمولا دارای بار میکروبی کمی میباشد ولی در صورت عدم رعايت مسائل بهداشتي و وجود میکروبهای الوده کننده در محیط شیر دوشی و تجهیزات مربوطه الودگی ان بالا میرود در صورتی که تعداد میکروبها از 3000000 در هر ميلي ليتر تجاوز نماید فساد چربی,پروتئین,و قند شیر اتفاق میافتد . در شیرگاوهای مبتلا به ورم پستان بار میکروبی شیر ا افزایش مییابد.

بالا بودن بار ميكروبي در شير خام پيامدهاي زير را به دنبال دارد:

1-احتمال وجود ميكروبهاي بيماريزا

2-كاهش راندمان توليد فراورده هايي نظير پنير وماست و..(با توجه به آزاد شدن سموم و آنزيم هاي مخرب)

3-وضعيت ارگانولپتيك نامطلوب

4-افزايش ضايعات با توجه به خراب شدن محصولات

عوامل زيادي در كيفيت شير خام تاثير گذار ميباشند از جمله مهمترين عامل بار ميكروبي شير(توتال كانت) است كه در دامداري ها بايد مورد كنترل و پايش قرار گيرد .اكثر ميكروارگانيزم هاي موجود در شير خام در صورتي كه در شرائط مناسب از نظر دمايي قرار گيرند ميتوانند به سرعت رشد و تكثير كرده(هر 20 دقيقه يكبار) و در نهايت باعث فساد شير شوند.

عوامل موثر بر افزايش ميكروبها در دامداري ها:

بهداشت دام :

الف : ابتلا دام به بيماري هاي عفوني نظير سل ؛تب مالت و... همچنين اورام پستان كه بيشترين تاثير را از نظر افزايش بار ميكروبي در شير خام دارد.

ب : عدم شستشوي پستان قبل از شيردوشي : يكي از عوامل مهم در بالا رفتن بار ميكروبي شير خصوصا در دامداريهاي سنتي نشستن پستان دام قبل از شيردوشي مي باشد .

زدودن و تميز كردن موهاي پشت و اطراف پستان دام و شستشوي پستان با اب ولرم ( جهت تميز كردن و زدودن كثافات و مدفوع دام ) وپاك كردن ان با حوله تميز خشك مي تواند تا اندازه زيادي مانع نفوذ باكتريها به شير شود .

نكته قابل توجه اينكه 1 گرم از مدفوع دام مي تواند تا 40 ميليارد باكتري وارد شير نمايد .

نحوه دوشش دام :

الف : دستي :

در طي دوشش دام ( خصوصا با روش سنتي ) تميز نبودن دست شيردوش حائز اهميت بوده و مي تواند ناقل ميكروبهاي بيماريزا و غير بيماريزا به شير خام باشد .

طبق بررسيهاي انجام شده از طريق دست شير دوش تا 45 ميليون باكتري مي تواند به شير وارد شود . لازم است به منظور اگاهي از بهداشت شيردوشي جهت دامداران سنتي كلاسهاي اموزشي برقرار گردد .

ب:ماشين شير دوشي :

كم يا زياد بودن سرعت مكش دستگاه مي تواند باعث ايجاد ورم پستان در دام شود . توجه به اين نكته لازم است كه پس از هر دوشش گاو و قبل از اتصال مكنده ها به گاو ديگر مكنده (خرچنگي ) بايد با اب ولرم فاقد مواد ضدعفوني كننده شستشو يابد .

با توجه به اين نكته كه تعداد باكتريهادر ابتداي شيردوشي زياد مي باشد عمل جهش يا رگ گيري در ابتداي شيردوشي حتما بايد در هر دو روش ( يكي از راههاي نفوذ باكتريها به داخل پستان از طريق اسفنگتر شيردوشي صورت گيرد . موجود در نوك پستانك بوده كه معمولا در هنگام نشستن دام بر روي زمين يا بعد از عمل شيردوشي اين اسفنگتر شل مي شود و لازم است پس از هر بار عمل شيردهي دام از نشستن دام به مدت حداقل 20 دقيقه جلوگيري نمود . )

 

ادوات شيردوشي :

الف :ظروف شير ( بيدون ـ دبه ) بايد كاملا تميز باشد . ظروف شيردوشي تميز شده معمولي تا 800000 باكتري به شير اضافه مي نمايد .

ب : ماشين شيردوشي. مسيرها. خرچنگي ها ؛جارشيردوشي وشيرسردكن كاملا با مواد ضدعفوني كننده و سپس با اب شستشو داده شود . بايد توجه نمود بقاياي مواد ضدعفوني كننده در مسيرها؛ جار وشيرسردكن باقي نماند زيرا باعث پايين اوردن كيفيت شير وعدم استفاده در توليدماست پنير وسايرمحصولات تخميري مي شود .

صاف كردن شير :

استفاده از تنظيف يا صافي بر روي بيدونها ظروف (دبه ) وشيرسردكن ها تا اندازه زيادي باعث جلوگيري از نفوذعواملي نظيرگردوخاك كاه وكلش وحشرات به داخل شير مي شود .

1 ليترهواي طويله تا 70 ميليون 1 گرم گردوخاك تا 78 ميليون 1 گرم كاه تا 10 ميليون و1 مگس افتاده در شيرتا 2 ميليون باكتري به شير خام اضافه مي نمايد.

سردكردن شير :

باتوجه به بالابودن دماي شير پس ازدوشش(37 درجه ) و امكان رشد ميكروبها ؛لازم است هر چه سريعتر اين دما تا حد قابل قبول (كمتر از 8 درجه)كاهش يابد. در بررسي كه در منطقه چونام كشور كره در خصوص نقش فرايند سردكردن شير بلافاصله پس از دوشش انجام شد مشخص گشت كه در صورت كاهش سريع دماي شير در فاصله 30 دقيقه پس از دوشش شمارش كلي ميكروبهاي شيرخام در دامداريها

از 105* 65/7-24/1 به 105* 46/ 5- 14/1

كاهش يافته است .

 

در تحقيقي ديگر اثر درجه حرارتهاي مختلف بر روي شير مورد بررسي قرار گرفته است.شير مورد ازمايش بلافاصله بعد از دوشش 500 باكتري در هر سي سي داشته كه بعد از 24 ساعت نگهداري در درجه حرارتهاي مختلف تعداد بار ميكروبي ان تغيير كرده است . كه در جدول زير مشاهده ميگردد.

دما تعداد كل ميكروبها در هر ميلي ليتر

 

5 درجه 2 هزار

10 درجه 7 هزار

15 درجه 5 ميليون

25 درجه 57 ميليون

35 درجه 800 ميليون

 

لازم به ذكر است كه دماي شير در اثناي سرد كردن نبايد به زير صفر درجه برسد زيرا اين عمل سبب دو فاز شدن شير وكاهش كيفيت ان مي شود .

تاخير در سرد كردن شير وعدم شستشوي مناسب شير سردكنها وپليت كولر باعث بالا رفتن بار ميكروبي شير مي شود .

نگهداري شير سرد شده به مدت زياد و سپس ارسال ان به كارخانجات ( حداكثر 24ساعت ) سبب رشد ميكروبهاي سرما دوست در شير مي شوند واين باكتريها خصوصا پسودوموناسها باعث ترشح انزيمهاي پروتئوليتيك وليپوليتيك مقاوم به حرارت در شير شده كه قادر است باعث فساد محصولات پاستوريزه واستريليزه شود. طي تحقيق از 27 دامداري در طول 6 ماه در خصوص نوع ميكروبهاي موجود در شير خام در ايالت نورماندي مشخص شد بيشترين تعداد ميكروبها را به ترتيب پسودوموناسها لاكتوكوكوسها و ميكروكوكها تشكيل مي دهند .

 

تانكرهاي حمل شير :

با توجه به بررسيهاي انجام شده تانكرهاي حمل شير نقش بسزايي را در بالا بردن بار ميكروبي شير بر عهده دارند . در تحقيقي كه به منظور تعيين وشمارش باكتريهاي كلي فرمي بر روي 131 تانكر حمل شير دامداريها ومراكز جمع اوري در منطقه داكوتاي شرقي وغربي صورت گرفته 62 درصد از نمونه هاي ازمايش شده را باكتريهاي كلي فرمي تشكيل مي دهند .

.

شستشو تانكرها با مواد ضدعفوني كننده ( مايع صابون ـ سود ) پس از هر بار تخليه شير وسپس آب كشي مطلوب ضروري به نظر مي رسد لازم به ذكر است كه در فصل تابستان در صورت شستشوي ناقص علاوه بر بالا رفتن بار ميكروبي با توجه به روزنه هاي موجود در سطح داخلي تانكرها امكان تخم ريزي مگسها وجود دارد و اين مگسها پس از مدتي به صورت كرمهاي ( لارو ) سفيد رنگ در سطح رويي شير قابل مشاهده مي باشند كه در صورت نگهداري لاروها در شرائط مناسب مگسهاي جوان ديده مي شوند همچنين لازم است جنس تانكرها از استيل دو جداره باشد .

آب مورد استفاده در دامداري :

ابي كه جهت شستشوي ظروف و لوازم مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد بايد ويژگي هاي اب اشاميدني را داشته باشد. در صورت الوده بودن باعث بالا رفتن بار ميكروبي شير مي شود ميكروبهاي ابهاي الوده غالبا باعث غليظ و چسبناك شدن شير مي شوند از جمله بكتري هاي منتقله از آب آشاميدني ميتوان به پسودوموناسها , سالمونلا , شيگلا و ... اشاره كرد.